B¸o c¸o khoa häc ViÖn Ch¨n Nu«i 2006 1

Nghiªn cøu quy tr×nh c«ng nghÖ lªn men b· døa lµm thøc ¨n cho bß s÷a

NguyÔn Giang Phóc 1, Lª V¨n Huyªn 1, V−¬ng TuÊn Thùc 2 1 Bé m«n Dinh d−ìng vµ T¡CN, 2 Trung t©m Nghiªn cøu bß vµ §ång cá Ba V×

T¸c gi¶ chÝnh: NguyÔn Giang Phóc, §T 04.8386126, D§: 0912539533

§Æt vÊn ®Ò

Ch¨n nu«i bß s÷a ®ang ®−îc ®Æc biÖt quan t©m nh»m tõng b−íc ®¸p øng nhu cÇu vÒ s÷a

cho ®êi sèng vµ h¹n chÕ nhËp khÈu. Tæng ®µn tr©u bß cña c¶ n−íc cã h¬n 7 triÖu, trong ®ã

®µn bß s÷a cã 57.000 con . ViÖc s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ t¹o nguån thø ¨n cho bß s÷a nãi

riªng vµ ®¹i gia sóc nãi chung ®ang ®Æt ra cho ngµnh ch¨n nu«i tr−íc m¾t còng nh− l©u

dµi. ThÕ nh−ng, do diÖn tÝch bQi ch¨n th¶ vµ trång c©y thøc ¨n gia sóc ngµy cµng bÞ thu hÑp

cho nªn viÖc sö dông nguån phô phÈm n«ng nghiÖp lµm thøc ¨n cho gia sóc ®−îc coi lµ

mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc.

Hµng n¨m ë n−íc ta cã h¬n 35 triÖu tÊn phô phÈm n«ng nghiÖp bao gåm r¬m lóa, c©y ng«,

th©n l¸ l¹c, l¸ s¾n, ngän l¸ mÝa, ngän l¸ vµ bQ døa... C©y døa ®−îc trång nhiÒu ë n−íc ta

chñ yÕu tËp trung ë c¸c vïng trung du vµ miÒn nói. DiÖn tÝch trång døa lµ 36541ha ( niªn

gi¸m thèng kª 2000), s¶n l−îng kho¶ng 291482tÊn qu¶ vµ hµng tr¨m ngµn tÊn bóp ngän l¸

døa vµ bQ Ðp qu¶ døa. §©y lµ nguån phô phÈm rÊt tèt cho tr©u bß nh−ng viÖc thu ho¹ch døa

l¹i cã tÝnh thêi vô nªn phÐp th¶i th−êng kh«ng ®−îc chÕ biÕn mµ th¶i ra m«i tr−êng g©y «

nhiÔm. C«ng nghiÖp chÕ biÕn qu¶ døa chØ thu ®−îc 25% chÝnh phÈm cßn 75% lµ phô phÈm

phÕ th¶i, gia sóc chØ sö dông rÊt h¹n chÕ. S¶n phÈm chÕ biÕn cña phô phÈm døa chñ yÕu ë

d¹ng ñ chua chåi ngän vµ l¸ døa. Sù cã mÆt cña c¸c chñng vi khuÈn cã s½n trong tù nhiªn

hoÆc ®−îc bæ sung lµm cho qu¸ tr×nh lªn men diÔn ra thuËn lîi nhê sù ph©n gi¶i

cacbohydrat trong nguyªn liÖu, t¹o thµnh axit lactic. Hµm l−îng axit h÷u c¬ t¨ng lµm øc

chÕ nÊm nem, nÊm mèc vµ vi sinh vËt g©y thèi ph¸t triÓn. Do ®ã thøc ¨n ®−îc b¶o qu¶n

trong thêi gian dµi. C«ng tr×nh nghiªn cøu cña NguyÔn B¸ Mïi, Cï Xu©n DÇn (2000) ®Q

chøng minh r»ng: chåi, ngän vµ l¸ døa ñ chua ®Q lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ chÊt h÷u c¬, vËt

chÊt kh«,protein. Tû lÖ tiªu ho¸ cña vá vµ bQ døa Ðp cao h¬n chåi vµ l¸ døa 6,6-7,2% , hµm

l−îng chÊt bÐo bay h¬i còng cao h¬n 11,8%.

Tuy nhiªn c¸c t¸c gi¶ trªn chØ tiÕn hµnh ñ chua cá xanh bQ døa víi muèi mµ ch−a sö dông

c¸c chñng vi sinh vËt lµm phô gia. Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ sinh häc,

c«ng nghÖ vi sinh vËt ®Q ®−îc øng dông nhiÒu trong chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc. C¸c c«ng

2 PhÇn Nghiªn cøu vÒ Gièng vËt nu«i tr×nh nghiªn cøu ®Òu chøng tá lªn men vi sinh vËt ®Ó b¶o qu¶n c¸c lo¹i thøc ¨n, phÕ phô

phÈm ®Q lµm t¨ng gi¸ trÞ dinh d−ìng cña chóng, gia sóc tiªu ho¸ tèt h¬n. Tõ nh÷ng thùc tÕ

®ã ®Ò tµi “Nghiªn cøu quy tr×nh c«ng nghÖ lªn men bQ døa lµm thøc ¨n cho bß s÷a” ®−îc

thùc hiÖn trong khu«n khæ ®Ò tµi c«ng nghÖ sinh häc cÊp nhµ n−íc KC 04-20 giai ®o¹n

2003-2005. Môc tiªu nghiªn cøu nh»m:

+ T¹o chÕ phÈm vi sinh vËt bæ sung trong chÕ biÕn, quy tr×nh kü thuËt , quy m« hîp lý ®Ó

lªn men bQ døa nh»m t¹o thªm nguån thøc ¨n th« xanh cho bß s÷a ¸p dông ®−îc trong c¸c

trang tr¹i, hé ch¨n nu«i.

+ X¸c ®Þnh tû lÖ thay thÕ s¶n phÈm lªn men bQ døa trong khÈu phÇn ¨n cña bß s÷a, ®¸nh

gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, gi¸ trÞ sö dông cña chóng.

+ ChuyÓn giao c«ng nghÖ chÕ biÕn dÔ ¸p dông tíi c¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a, gi¶m

gi¸ thµnh thøc ¨n

Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Néi dung nghiªn cøu

+ Chän vµ nh©n gièng vi sinh vËt tham gia trong qu¸ tr×nh lªn men bQ døa

+ Quy tr×nh lªn men bQ døa

- Tû lÖ bæ sung gièng vi sinh vËt

- Thµnh phÇn nguyªn liÖu (tû lÖ tinh bét, bQ døa), tû lÖ Èm ®é.

- Thêi gian lªn men

- Thµnh phÇn ho¸ häc cña s¶n phÈm sau lªn men

+ HiÖu qu¶ sö dông cña bQ døa lªn men cho bß s÷a

- Tû lÖ thay thÕ thøc ¨n tinh, th« xanh b»ng bQ døa lªn men trong khÈu phÇn

- ¶nh h−ëng cña thøc ¨n bQ døa lªn men ®Õn n¨ng suÊt s÷a

- Tiªu tèn thøc ¨n/kg s÷a, gi¸ thµnh s¶n phÈm.

+ ChuyÓn giao c«ng nghÖ chÕ biÕn bQ døa cho c¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a

Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

+ TuyÓn chän vµ nh©n gièng vi sinh vËt

- C¸c gièng nÊm men, nÊm mèc, vi khuÈn ®−îc thu thËp tõ c¬ së gi÷ gièng, ngoµi tù nhiªn.

Ph©n lËp vµ nh©n gièng theo ph−¬ng ph¸p vi sinh truyÒn thèng.

- Nh©n gièng ®a chñng : TiÕn hµnh nh©n gièng nÊm men vµ nÊm sîi tr−íc sau ®ã bæ sung

vi khuÈn vµ sÊy kh« trong nhiÖt ®é thÊp < 60oC, t¸n thµnh bét lµm gièng cho qu¸ tr×nh thÝ

nghiÖm lªn men bQ døa sau nµy.

B¸o c¸o khoa häc ViÖn Ch¨n Nu«i 2006 3

+ Ph−¬ng ph¸p lªn men xèp (lªn men bÒ mÆt), sau ®ã lªn men yÕm khÝ. Quy m« 10, 100,

1000, 3000kg.

B¶ng 1. Thµnh phÇn nguyªn liÖu ®Ó lªn men bQ døa

Tû lÖ nguyªn liÖu % CT.1 CT.2 CT.3

BQ qu¶ døa Ðp t−¬i 50 60 70

Bét s¾n kh« 40 30 20

C¸m mú 8 8 8

Gièng vsv 2 2 2

+ Thö nghiÖm s¶n phÈm trªn gia sóc: tiÕn hµnh t¹i Trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba

v× (Hµ T©y), hé «ng Thùc Sinh tõ th¸ng 4-7/2003. Hé «ng S¬n, «ng Kh¸nh thÞ trÊn Th¸i

hoµ, NghÜa ®µn, NghÖ An (th¸ng 8-12/2004)

Chän bß thÝ nghiÖm, ph©n l« so s¸nh vµ tiÕn hµnh ®æi l« sau 45 ngµy cho ¨n.

ThÝ nghiÖm 1: Bß c¸i ®ang v¾t s÷a 8 con, løa s÷a 3-4, th¸ng cho s÷a 3-5.

ThÝ nghiÖm 2: Bß c¸i F1 ®ang v¾t s÷a 16 con, løa s÷a 1-2, th¸ng cho s÷a 3-4

KhÈu phÇn ¨n c¬ së dùa trªn nguyªn liÖu s½n cã cña trang tr¹i.(l« ®èi chøng)

L« thÝ nghiÖm thay thÕ 50% thøc ¨n th« xanh b»ng bQ døa lªn men

C¸c chØ tiªu theo dâi:

- C©n l−îng thøc ¨n hµng ngµy,

- C©n l−îng s÷a thu ®−îc hµng ngµy,

- Tiªu tèn thøc ¨n/kg s÷a,

- TÝnh gi¸ thµnh thøc ¨n/kg s÷a, gi¸ thµnh s¶n phÈm chÕ biÕn

+ Sö lý sè liÖu thu ®−îc trªn m¸y vi tÝnh, ch−¬ng tr×nh minitab 12.

KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn

TuyÓn chän vµ nh©n gièng vi sinh vËt

Bé gièng vi sinh vËt ®Q ®−îc thu thËp, ph©n lËp vµ tuyÓn chän 3 trong c¸c gièng

NÊm sîi Aspergillus niger cã kh¶ n¨ng ph©n gi¶i tèt tinh bét, xenluloza .

NÊm men Sacharomycess .sp tham gia ph©n gi¶i tinh bét

Vi khuÈn Lactobacillus cã kh¶ n¨ng ph©n gi¶i tinh bét, protein, xenluloza hiÖn ®ang l−u

gi÷ t¹i phßng thÝ nghiÖm bé m«n Dinh d−ìng &T¡CN.

Mét sè ®Æc tinh ph©n gi¶i tinh bét (hay ho¹t tÝnh enzym amilase), ph©n gi¶i xenluloza (hay

ho¹t tÝnh enzym xenlulaze) cña c¸c chñng vi sinh vËt ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng sau

4 PhÇn Nghiªn cøu vÒ Gièng vËt nu«i

B¶ng 2. Ho¹t tÝnh ph©n gi¶i tinh bét vµ xenluloza

Chñng VSV DA (cm) DX (cm)

Aspergillus.niger 2,84 2,52

Sacharomycess 1,04 1,42

Lactobacillus 3,13 2,44

DA : §−êng kÝnh vßng ph©n gi¶i tinh bét (cm)

DX : §−êng kÝnh vßng ph©n gi¶i CMC (cm)

TiÕn hµnh nh©n gièng hçn hîp 2 chñng t¹o ra s¶n phÈm gièng thø cÊp phôc vô nghiªn cøu

thÝ nghiÖm

- Asp.niger + Lactobac. = S¶n phÈm gièng ký hiÖu VSDD 1

- Scha. + Lactobac. = S¶n phÈm gièng ký hiÖu VSDD 2

¶nh h−ëng cña thµnh phÇn nguyªn liÖu ®Õn sù biÕn ®æi ®é pH trong qu¸ tr×nh lªn

men

ThÝ nghiÖm kh¶o nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh víi quy m« 10 kg/mÎ trong phßng thÝ nghiÖm vµ

bè trÝ lµm 3 c«ng thøc kh¸c nhau vÒ l−îng bQ døa vµ tinh bét bæ sung.

Nguyªn liÖu ®−îc trén ®Òu sau ®ã cho vµo tói nilon nÐn chÆt nÐn chÆt sau 3-7 ngµy më ra

lÊy mÉu ph©n tÝch.

B¶ng 3. Sù biÕn ®æi pH trong qu¸ tr×nh lªn men bQ døa

Thêi gian (ngµy) C«ng thøc chÕ biÕn

B§TN 3 7 14 21 28

CT1 + VSDD1 6,78 5,21 4,66 4,53 4,28 4,14 CT2 + VSDD1 6,78 5,15 4,57 4,42 4,20 3,96 CT3 + VSDD1 6,80 5,09 4,44 4,31 4,09 3,75 CT1 + VSDD2 6,78 5,16 4,46 4,40 4,21 4,02 CT2 + VSDD2 6,78 5,04 4,38 4,30 4,10 3,91 CT3 + VSDD2 6,80 4,97 4,25 4,14 3,87 3,55

Sù biÕn ®æi ®é pH trong qu¸ tr×nh lªn men trong b¶ng trªn cho thÊy tèc ®é lªn men cña bQ

døa rÊt nhanh, chØ trong 3-4 ngµy ®é pH ®Q gi¶m cßn 5,21-4,97, s¶n phÈm cã thÓ sö dông

cho ch¨n nu«i. Sau 7 ngµy ®Q “hoµn toµn chÝn sinh häc” biÓu hiÖn ë ®é gi¶m cña pH 4,66-

4,25. KÕt qu¶ nµy hoµn toµn phï hîp víi nh÷ng nghiªn cøu cña Bïi V¨n ChÝnh, NguyÔn

H÷u Tµo (1997) khi ñ chua trªn th©n l¸ c©y l¹c. Tuy nhiªn tèc ®é lªn men cña bQ døa

nhanh h¬n 3-4 ngµy so víi 21 ngµy cña th©n l¸ c©y l¹c. VÒ thêi gian b¶o qu¶n bQ døa lªn

men chØ sö dông ®−îc trong 1 th¸ng, sau ®ã s¶n phÈm cã mïi rÊt chua, gia sóc sÏ ¨n Ýt h¬n

v× trong ®ã l−îng axit acetic ®Q t¨ng vµ sù gi¶m dÇn cña axit lactic. Trong m«i tr−êng nµy

®Q cã thÓ cã nÊm mèc ph¸t triÓn.

B¸o c¸o khoa häc ViÖn Ch¨n Nu«i 2006 5

C¸c c«ng thøc cã sù tham gia cña VSDD2 cã tèc ®é lªn men nhanh h¬n VSDD1, bëi sù

sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña nÊm men th−êng nhanh h¬n nÊm mèc vµ m«i tr−êng yÕm khÝ cã

thuËn lîi h¬n cho nÊm men ph¸t triÓn.

Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn , chóng t«i chän c«ng thøc 3 ( bQ d÷a 70%, bét s¾n 20% vµ c¸m mú

8%, men gièng bæ sung 2%) ®Ó lªn men trong nghiªn cøu thÝ nghiÖm nµy víi lý do gi¸

thµnh s¶n phÈm rÎ nhÊt (896®/kg bQ døa ®Q chÕ biÕn), l−îng bQ døa t−¬i ®em ñ ®−îc nhiÒu

nhÊt. VÒ gièng vi sinh vËt còng chän VS§1 v× r»ng m«i tr−êng bQ døa chøa ®−êng dÔ tan

cao, tèc ®é lªn men cña nÊm mèc Asp. chËm h¬n nÊm men Sach.

Thµnh phÇn ho¸ häc cña b· døa lªn men

ChØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ñ men nãi chung lµ thµnh phÇn ho¸ häc cña chóng Ýt thay

®æi trong suèt qu¸ tr×nh lªn men vµ b¶o qu¶n. §èi víi bQ døa hµm l−îng ®−êng dÔ tan

(saccaroza, glucoza, fuctoza, pentoza...) cßn rÊt nhiÒu (24-27% trong VCK) , v× thÕ vi sinh

vËt lîi dông ngay ®Ó sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. §iÒu nµy gi¶i thÝch v× sao tèc ®é lªn men

cña bQ døa kh¸ nhanh, nh−ng thêi gian b¶o qu¶n cßn h¹n chÕ. Sau 4 tuÇn hµm l−îng axit

acetic ®Q t¨ng h¬n 100%, v× thÕ s¶n phÈm xuÊt hiÖn mïi chua.

B¶ng 4. Mét sè thµnh ho¸ häc cña bQ døa tr−íc vµ sau khi ñ

Sau ñ (tuÇn) ChØ tiªu Tr−íc ñ 1 2 3 4

VCK(%) 35,89 33,38 33,06 32,97 31,92

Protein th« (%VCK) 7,78 7,64 7,61 7,28 6,94

Lipit th« (% VCK) 3,26 3,24 3,20 3,16 3,03

X¬ th« (% VCK) 18,63 19,67 18,70 18,72 18,76

Axit Lactic (%) 1,77 2,89 3,05 2,92

Axit Acetic (%) 1,09 1,31 2,02 2,62

Hµm l−îng VCK cña bQ døa lªn men gi¶m rÊt râ rÖt, nhÊt lµ trong tuÇn ®Çu qu¸ tr×nh h«

hÊp cña tÕ bµo thùc vËt cßn diÔn ra, ®ã lµ nguyªn nh©n g©y mÊt m¸t VCK. Mét sè thµnh

phÇn dinh d−ìng kh¸c cña bQ døa nh− protein th«, lipit th«, x¬ th« tr−íc vµ sau c«ng thøc ñ

chªnh lÖch nhau kh«ng lín. Nh×n chung hµm l−îng protein th« gi¶m dÇn theo thêi gian,

nh−ng x¬ th« cã chiÒu h−íng t¨ng nh−ng rÊt Ýt 18,63- 18,76 %VCK . Hµm l−îng lipit th«

cã gi¶m chót Ýt nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ.

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng phï hîp víi kÕt luËn cña NguyÔn B¸ Mïi (2002)

r»ng hµm l−îng VCK vµ Protein th« gi¶m trong qu¸ tr×nh ñ chua phô phÈm døa. Basak vµ

6 PhÇn Nghiªn cøu vÒ Gièng vËt nu«i céng sù (1993) cho biÕt hµm l−îng x¬ th« trong phô phÈm døa tr−íc khi ñ lµ 26,25%VCK

vµ sau ñ lµ 30,43%VCK.

NhËn xÐt chung vÒ chÊt l−îng thøc ¨n

+ MÆc dï hµm l−îng n−íc trong phô phÈm døa kh¸ cao, nh−ng phô phÈm døa l¹i cã hµm

l−îng ®−êng dÔ tan cao nªn dÔ ñ chua.

+ Hµm l−îng protein th«, lipit th« trong phô phÈm døa t−¬ng ®èi thÊp do vËy cÇn l−u ý khi

x©y dùng khÈu phÇn ¨n cho gia sóc.

+ Phô phÈm døa ñ chua cã chÊt l−îng tèt, cã mÇu vµng, mïi th¬m dÔ chÞu.

KÕt qu¶ thö nghiÖm b· døa lªn men cho bß s÷a

BQ døa sau khi lªn men cã mµu vµng t−¬i, mïi th¬m pha lÉn mïi r−îu rÊt hÊp dÉn bß.

Thµnh phÇn dinh d−ìng ®Q ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, bß ¨n liªn tôc kh«ng bÞ r¸t l−ìi nh−

d¹ng bQ Ðp qu¶ t−¬i.

KhÈu phÇn ¨n cña l« thÝ nghiÖm dù kiÕn thay thÕ 50% thøc ¨n xanh b»ng bQ døa lªn men

vµ 40% bQ bia ®Ó b¶o ®¶m l−îng cung cÊp vËt chÊt kh« cho bß tõ 10-11kg/con/ngµy vµ

protein t−¬ng ®−¬ng nhau.

B¸o c¸o khoa häc ViÖn Ch¨n Nu«i 2006 7

B¶ng 5. KhÈu phÇn ¨n thùc tÕ cña bß thÝ nghiÖm

Nguyªn liÖu L« ®èi chøng1

L« TN1

%thay thÕ 1

L« §/c 2

L« TN2

% thay thÕ 2

BQ døa (kg/con/ngµy) 0 11,43 0 13,1 BQ bia (kg/con/ngµy) 6,43 4,06 36,8 0 0 T¡ tinh HH (kg/con/ngµy) 4,76 3,07 35,5 3,28 1,82 44,5 Cá voi (kg/con/ngµy) 28,66 18,17 36,6 34,2 16,8 52,27 Kho¸ng (g/con/ngµy) 25,00 25,00 VCK (kg/con/ngµy) 10,67 10,43 9,9 10,02 Protein th« (g/con/ngµy) 1372,6 1475,8 1011,5 1464,7

Thøc ¨n tinh HH cho thÝ nghiÖm 1: C¸m mú 65%, bét s¾n 20%, kh« ®ç t−¬ng 8%, bét

x−¬ng 2%, bét c¸ mÆn 5%. Protein 13,56%.

Thøc ¨n tinh cho thÝ nghiÖm 2: C¸m g¹o 65%, bét s¾n 25%, thøc ¨n ®Ëm ®Æc GuoBS 10%,

protein trong khÈu phÇn 11,95%.

Thùc tÕ bß thÝ nghiÖm 1 ¨n ®−îc 11,43 kg/con/ngµy ®Q thay thÕ 35% bQ bia vµ 36,6% cá

voi hµng ngµy. Trong thµmh phÇn bQ døa lªn men ®Q cã 30% thøc ¨n tinh nªn khÈu phÇn

vÉn b¶o ®¶m l−îng vËt chÊt kh« cÇn thiÕt cho bß t−¬ng ®−¬ng l« ®èi chøng ( 10,67 vµ

10,43% VCK/con/ngµy).

Trong thÝ nghiÖm 2, (bß F1) tû lÖ thay thÕ cá voi vµ thøc ¨n tinh cao h¬n thÝ nghiÖm 1, ®¹t

®−îc 44,5-52,2%, bß ¨n ®−îc 13,1 kg bQ døa ñ/con/ngµy víi lý do thøc ¨n xanh th« ë ®©y

hiÕm vµo mïa kh«, kh«ng cã nguån bQ bia bæ sung trong khÈu phÇn v× xa nhµ m¸y bia.

B¶ng 6. N¨ng suÊt s÷a vµ tiªu tèn thøc ¨n/kg s÷a cña bß thÝ nghiÖm

ChØ tiªu L« ®èi chøng 1

L« thÝ nghiÖm 1

L« ®èi chøng 2

L« thÝ nghiÖm 2

N¨ng suÊt s÷a (kg/con/ngµy)

Tiªu tèn thøc ¨n/kg s÷a

- VCK (kg/con/ngµy)

- Protein (g/con/ngµy)

9,63 a

1,11

142,50

10,82 b

0,97

136,32

7,46a

1,32

135,5

8,55b

1,17

171,3

* C¸c gi¸ trÞ trung b×nh cã c¸c ch÷ c¸i kh¸c nhau theo hµng ngang kh¸c nhau ®¸ng kÓ (p<0,01)

Víi ®Æc ®iÓm cña ®éng vËt tiªu ho¸ d¹ cá, thøc ¨n lªn men sÏ ®−îc vi sinh vËt d¹ cá sö

dông ngay ®Ó t¹o thµnh c¸c axit bÐo bay h¬i( ABBH). Theo Piatkowski (1990) th× khÈu

phÇn ¨n nhiÒu cá kh« l−îng ABBH tæng sè thÊp, sù bæ sung cñ c¶i ®−êng hay thøc ¨n giµu

gluxit sÏ lµm t¨ng l−îng ABBH tæng sè trong d¹ cá. Thøc ¨n lªn men tõ bQ døa ®¸p øng

®−îc ®iÒu ®ã. BQ døa chØ sau 5-7 ngµy ñ men ®Q cã thÓ cho bß sö dông ®−îc, s¶n phÈm cã

mïi th¬m. §¸ng chó ý lµ trong thÝ nghiÖm 2, gièng bß s÷a ë ®©y lµ con lai F1, ng−êi d©n

8 PhÇn Nghiªn cøu vÒ Gièng vËt nu«i ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm ch¨n nu«i bß s÷a cho nªn n¨ng suÊt s÷a cßn thÊp, h¬n n÷a

khÈu phÇn ¨n rÊt ®¬n ®iÖu chñ yÕu lµ cá xanh, bét s¾n vµ thøc ¨n ®Ëm ®Æc.

§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc lªn men b· døa

Gi¸ thµnh chÕ biÕn vµ hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n bQ døa lªn men ®−îc xem lµ chØ tiªu quan

träng ®Ó ®µnh gi¸ kü thuËt c«ng nghÖ.

B¶ng 7a. Gi¸ thµnh chÕ biÕn lªn men bQ døa (t¹i Ba v× 2003) §¬n vÞ: ®ång

ChØ tiªu §¬n vÞ Sè l−îng §¬n gi¸ Thµnh tiÒn Mua& vËn chuyÓn bQ døa Kg 2.500 300 750.000 Bét s¾n Kg 715 1.800 1287.000 C¸m mú Kg 285 2.400 684.000 Gièng men Kg 20 10.000 200.000 Tói nilon ñ M 20 10.000 200.000 C«ng lao ®éng C«ng 5 40.000 200.000 Tæng céng 3520 3321.000 Gi¸ thµnh/1kg s¶n phÈm ®ång 1.100*

B¶ng 7b. Gi¸ thµnh chÕ biÕn lªn men bM døa(t¹i NghÜa ®µn, NghÖ An 2004) §¬n vÞ: ®ång

ChØ tiªu §¬n vÞ Sè l−îng §¬n gi¸ Thµnh tiÒn Mua & vËn chuyÓn bQ døa Kg 2.000 200 400.000 Bét s¾n Kg 750 1.500 1050.000 Gièng men Kg 20 10.000 200.000 Tói nilon ñ M 20 10.000 200.000 C«ng lao ®éng C«ng 5 30.000 150.000 Tæng céng 2770 2000.000 Gi¸ thµnh/1kg s¶n phÈm ®ång 820*

* Tû lÖ hao hôt chÊt kh« lµ 12%

Trong ch¨n nu«i chØ tiªu cuèi cïng ng−êi ta quan t©m lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ bao gåm c¸c

kho¶n thu chi mµ nhiÒu h¬n c¶ lµ chi phÝ vÒ thøc ¨n. T¹i thÝ nghiÖm nµy chóng t«i ®Q sö

dông bQ døa lªn men trong khÈu phÇn ®Ó thay thÕ mét phÇn thøc ¨n th« xanh vµ gi¶m tiÒn

thøc ¨n tinh bëi ngay trong s¶n phÈm lªn men ®Q cã tinh bét bæ sung(30%). KÕt qu¶ tr×nh

bµy trong b¶ng 8, ë ®©y chØ tÝnh chi phÝ tiÒn thøc ¨n cho viÖc s¶n xuÊt s÷a cña bß.

B¶ng 8. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña viÖc sö dông bQ døa lªn men cho bß s÷a

ChØ tiªu L« ®èi chøng 1

L« thÝ nghiÖm1

L« ®èi chøng2

L« thÝ nghiÖm 2

Chi T¡ cho SX s÷a(®/con/ngµy) 27.075 29785 20230 21312

N¨ng suÊt s÷a (kg/con/ngµy) 9,63 10,82 7,46 8,55

Tû lÖ t¨ng s÷a (%) 12,25 14,61

Chi phÝ T¡/1kg s÷a (®ång) 2.811 2.755 2711 2492

B¸o c¸o khoa häc ViÖn Ch¨n Nu«i 2006 9

Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn cho thÊy : Sö dông bQ døa lªn men trong khÈu phÇn ¨n cña bß s÷a ®Q

thay thÕ ®−îc 36,6% cá voi, 35,6% thøc ¨n tinh vµ 36,8% bQ bia mµ n¨ng suÊt s÷a t¨ng

h¬n 12,25% so víi l« ®èi chøng ë thÝ nghiÖm 1. Trong ®iÒu kiÖn vïng ch¨n nu«i bß s÷a

NghÜa ®µn NghÖ An th× viÖc chÕ biÕn bQ døa ñ men cµng cã ý nghÜa v× r»ng ë ®©y gÇn

vïng nguyªn liÖu bét s¾n vµ nhµ m¸y chÕ biÕn døa, gi¸ nguyªn liÖu chÕ biÕn thÊp, gi¶m

chi phÝ vËn chuyÓn. Trong mïa kh« kh¾c nghiÖt, cá voi vµ c©y ng« kh«ng trång ®−îc th× bQ

døa ñ lµ thøc ¨n tèt nhÊt ®Ó duy tr× ®µn bß.

Quy tr×nh lªn men chÕ biÕn b· døa

+ ChuÈn bÞ gièng vi sinh vËt 2 chñng phèi hîp : NÊm mèc lªn men bÒ mÆt

Vi khuÈn lªn men thÓ dÞch

+ Trén ®Òu nguyªn liÖu : BQ døa, c¸m g¹o (bét s¾n) theo tû lÖ 70: 30 .

Gièng men bæ sung 2%

+ NÐn chÆt,ñ : (2 c¸ch)

- Trong tói Nilon, bao t¶i víi quy m« 20-100kg/mÎ

- Trong bÞch nilon khæ lín ®−êng kÝnh 1m víi quy m« 300-1000kg/mÎ

- Trong hè ñ kÝch th−íc 3m x 2m x 1m. Che nilon kÝn b¶o ®¶m yÕm khÝ

vµ phñ ®Êt lªn trªn víi quy m« 2000-3000kg/mÎ

+ Thêi gian ñ 3-5 ngµy, lÊy ra cho gia sóc ¨n dÇn. Chó ý sau khi lÊy thøc ¨n ñ ph¶i che ®Ëy

thËt kÝn tr¸nh s¶n phÈm ñ tiÕp xóc víi kh«ng khÝ sÏ cã mµu ®en. NÕu ñ trong c¸c bao t¶i

nhá nªn tÝnh to¸n sè l−îng võa ®ñ cho 1 b÷a ¨n hoÆc 1 ngµy ¨n cña ®µn bß.

ChuyÓn giao c«ng nghÖ chÕ biÕn b· døa tíi hé ch¨n nu«i bß s÷a

Trong n¨m 2004, ®Ò tµi ®Q tiÕn hµnh kh¶o s¸t vïng nguyªn liÖu, phæ biÕn quy tr×nh chÕ

biÕn bQ døa lªn men vµ cung cÊp men khëi ®éng cho c¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a thuéc c¸c

tØnh Phó thä, VÜnh phóc, NghÖ an tæng sè 32 hé víi sè l−îng h¬n 40 tÊn bQ døa ®Q ®−îc

chÕ biÕn

KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ

+ Lªn men phèi hîp 2 chñng nÊm mèc Asp.niger vµ vi khuÈn Lactobacillus t¹o chÕ phÈm

ban ®Çu ®Ó chÕ biÕn bQ døa phÕ th¶i nhê ho¹t tÝnh ph©n gi¶i tinh bét vµ xenluloza cao cña

chóng.

+ BQ døa phÕ th¶i ®−îc lªn men vi sinh vËt, ñ trong 5-7 ngµy cã chÊt l−îng tèt, mïi th¬m

dÔ chÞu, pH <4,5 vµ b¶o qu¶n 30 ngµy sau ñ.

+ Bß s÷a ®−îc sö dông thøc ¨n bQ døa lªn men 11,43-13,1 kg/con/ngµy thay thÕ 36,6- 52%

cá voi, 35,5% thøc ¨n tinh, 36,8% bQ bia trong khÈu phÇn, n¨ng suÊt s÷a cao h¬n 12,25-

10 PhÇn Nghiªn cøu vÒ Gièng vËt nu«i 14,6% so víi ®èi chøng, gi¸ thµnh thøc ¨n ®Ó s¶n xuÊt 1 kg s÷a thÊp h¬n 56 ®ång/kg- 219

®ång/kg. Gia sóc tiªu ho¸ tèt, khoÎ m¹nh.

+ Quy tr×nh chÕ biÕn ®¬n gi¶n dÔ lµm, dÔ ¸p dông víi c¸c quy m« tõ 300-5000kg/mÎ, ¸p

dông cho c¸c quy m« ch¨n nu«i kh¸c nhau.

+ §Ò tµi cÇn tiÕp tôc s¶n xuÊt thö nghiÖm nh»m x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ thay thÕ 50-100% bQ

døa lªn men cho bß s÷a vµ bß nu«i thÞt trong vô ®«ng, ®ång thêi phæ biÕn réng rQi tíi c¸c

hé ch¨n nu«i th«ng qua tËp huÊn kü thuËt, th«ng tin tuyªn truyÒn... nh»m tËn dông tèt h¬n

nguån phÕ phô phÈm c«ng n«ng nghiÖp lµm thøc ¨n cho gia sóc.

Tµi liÖu tham kh¶o

Bui Van Chinh, Le Viet Ly, Nguyen Huu Tao, Ng. Van Hai, Tran Bich Ngoc: Effecst of drying ensiling of ure treament on the use of sugarcane leaves as ruminant feed. Workshop on improved utilization of by-products for animal feeding in Vietnam, Hanoi 2001.

Lý Kim B¶ng, Lª Thanh B×nh: KÕt qu¶ øng dông trong viÖc b¶o qu¶n thøc ¨n xanh cho tr©u bß . T¹p chÝ khoa häc vµ KTNN 3, 1998.

L−¬ng §øc PhÈm: Nghiªn cøu mét sè chñng Bacillus −a nhiÖt cã kh¶ n¨ng tæng hîp α-amilaza. T¹p chÝ khoa häc c«ng nghiÖp, 1994.

NguyÔn Giang Phóc, §inh ThÞ Kim Th−: Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn bQ døa b»ng lªn men vi sinh vËt lµm thøc ¨n cho bß. TuyÓn tËp b¸o c¸o khoa häc ViÖn Rau qu¶, 1996

NguyÔn L©n Dòng, D−¬ng V¨n Hîp: Nghiªn cøu ho¹t ®éng enzym glucoamilaza cña mét sè chñng n©m sîi ph©n lËp ë ViÖt nam. T¹p chÝ Sinh häc sè 4, 1993.

NguyÔn ThÞ Kim Cóc: §¸nh gi¸ ho¹t tÝnh CMC-aza cña mét sè chñng vi sinh vËt ph©n huû xenluloza. T¹p chÝ sinh häc sè 23, 2001.

Ph¹m V¨n C−êng: Nghiªn cøu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc giµu protein ®¬n bµo tõ bQ mÝa. B¸o c¸o khoa häc héi nghÞ CNSH toµn quèc, 12/1999