İnformatika 2-ci sinif - azlibnetsaxlamaq və ötürmək üçün istifadə olunan daş, taxta,...
TRANSCRIPT
1.OBYEKTNƏDİR
Şəkildəhansıəşyalarıgörürsən?Sadaladıqlarınıbirsözlənecəadlandırmaqolar?
Ətrafımızdaçoxluvarlıqlarvar.Məsələn,insanlar,heyvanlar,bitkilər,dağlar,binalar,maşınlar.Hərbirvarlıqdan,eləcədə,hadisədənmüəyyəninformasiyaalabilərik.İnformasiyaalabildiyimizvarlıqvəhadisələriobyektadlandıracağıq.
Obyektlər
YaddaşObyektObyektinəlamətiObyektinadıObyektinformasıObyektinrəngiHərbirobyektinadıvəəlamətlərivar.Rəng,forma,tərkib,hərəkətobyektinəlamətləridir.Obyektinəlamətlərihaqqındainformasiyanıduyğuüzvlərimizvasitəsiləalırıq.
Məsələn:Obyektinadı–dəftərForması–düzbucaqlıRəngi–göy
Tapşırıq
1 Obyektlərinadlarınısöylə.
2 Verilmişobyektlərinəlamətlərinisöylə.
3 Şəkildəkiayılarınəlamətlərinisöylə.
2.OXŞARƏLAMƏTLƏR
Hansıobyektlərinrəngieynidir?Hansıobyektlərinformasıoxşardır?
YaddaşObyektərinmüqayisəsiOxşarəlamətlərOxşarhissələrObyektlərimüxtəlifəlamətlərinəgörəmüqayisəetməkolar.Onlarforma,rəngvəbaşqaəlamətlərəgörəbir-birinəbənzəyə,yaxudfərqlənəbilər.
Obyektlərbir-birinəoxşarhissələrinəgörədəbənzəyəbilər.Məsələn,ağxalathəkimiaşpazabənzədir.
Formalarıoxşardır. Hərikisinintikanlarıvar.
Tapşırıq
1 Buobyektlərinhansıəlamətlərioxşardır?
2 Sıradakısözlərinhansıoxşarəlamətivar?
a)
b)
3 Hərsıradaartıqobyektitap.Seçiminiizahet.
a)
b)
4 Hansıəlamətlərinəgörəbuobyektiaşağıdakısırayaartırmaqolar?
a)İnəkb)Avtomobil
ATA ANASAAT AÇAR MASA
3.QRUPLAŞDIRMA
Otaqdanəüçünsəliqəsizlikdir?Yerdəolanəşyalarhansırəflərdəngötürülüb?
Obyektlərioxşarəlamətlərinəgörəqruplaşdırmaqolar.Adətən,qrupunadıobyektlərinümumiəlamətininadıiləbağlıolur.YaddaşObyektlərqrupuQruplaşdırmaFormasınagörəkitabvədəftəribirqrupaayırmaqolar(“Düzbucaqlıobyektlər”qrupu).Rənginəgörəalmanıvəkarandaşı“Qırmızıobyektlər”qrupunaayırmaqolar.
Tapşırıq
1 Hərflərisaitvəsamitlərəayır.Saitlərqrupundadahahansıhərflərolmalıdır?
2 Hərqrupuadlandır.
3 Obyektlərdənmüxtəlifqruplardüzəltvəadlandır.
4 Hərobyektibirqutuyayerləşdir.
4.FƏRQLƏNDİRİCİƏLAMƏTLƏR
Nəüçünqızilkhaldaköynəyitapabilmədi?Atasınınhansısözləriköynəyiseçməkdəonaköməketdi?
Obyektləriümumiəlamətlərinəgörəeyniadlıqrupadaxiletməkolar.Ancaqqrupunadınagörəkonkretobyektimüəyyənetməkçətinolur.Birqrupdaolanobyektlərionlarınfərqləndiriciəlamətlərinəgörəmüəyyənetməkolar.YaddaşObyektinfərqləndiriciəlamətləriMəsələn,sonuncuqayığıseçməküçünbuəlamətlərisöyləməkolar:ikiyelkənli,göyqayıq.
Ata:–Qızım,zəhmətolmasa,köynəyimigətir.
Ata:–Qızım,zəhmətolmasa,sarırəngli,zolaqlıköynəyimigətir.
Tapşırıq
3 Hərbirobyektiobirilərindənfərqləndirənbirəlamətinisöylə.
4 Hərsətirdəartıqolansözütap.Seçiminiizahet.
İyun,dekabr,iyul,avqustAğdam,Araz,Naxçıvan,Quba,ŞəkiQartal,kəpənək,təyyarə,dəvəquşu
5 Buəlamətlərəgörəobyektitap.Ağacdabitir,bənövşəyirəngdədir.
1 Şəkillərdəfərqləritap. 2 Hərobyektinbirneçəfərqliəlamətinisöylə.
5.TAPMACALAR
Tapmacanıncavabıhansıdır?Nəyəgörədəqiqcavabıverməkolmur?Oğlannədeməlidirki,uşaqlarobyektitapsın?
Obyektitəsviredərkənonubaşqaobyektlərdənfərqləndirənəlamətlərisöyləməklazımdır.Əlamətlərdüzgündeyilməyəndəobyektitapmaqçətinolur.Tutaqki,sizqaşığıtəsviretməkistəyirsiniz.Əgər“dəmirdəndir,mətbəxdəistifadəedilir”desəniz,ondainsanınağlına“qaşıq”,“çəngəl”,“bıçaq”,“tava”kimiəşyalargələbilər.Ancaqəlavəetsənizki,“onunlaşorbayeyirlər”,söhbətinqaşıqdangetdiyinibilməkolar.
Tapşırıq
2 Şəkləbaxvətapmacanıtamamla.
Düzbucaqlıdır,.................deyil,Qulpuvar,.................deyil,Ciblərivar,.................deyil,Onamən.................yığıram.
3 Aşağıdakıobyektlərəaidtapmacadüzəlt.Tapmacadaonlarınəlamətlərindənistifadəet.
1 Tapmacalarıtap.
SUALVƏTAPŞIRIQLAR1. Verilmişobyektlərinümumivəfərqləndiriciəlamətlərinisöylə.
2. Yarasa,quş,kəpənək,arıvətəyyarəninhansıümumiəlamətlərivar?
3. Yanğınsöndürənləpolisinəfərqləndirir?Yanğınsöndürənləkosmonavtınəbirləşdirir?
4. YeməkyeməsiüçünLeylayaaşağıdakıadıçəkilənobyektlərdənhansılazımolabilər?Dəftər,çəngəl,duz,çörək,gündəlik,sabun,pozan,pendir,
kolbasa,kompüter.5. Aşağıdakıheyvanlarınecəqruplaşdırmaqolar?
6.İNFORMASİYANINNÖVLƏRİYaddaşİnformasiyanınnövləriVizualinformasiyaSəsinformasiyasıQoxuinformasiyasıDadinformasiyasıTaktilinformasiyaİnsanhəmcanlı,həmdəcansıztəbiətdəninformasiyaalır.Buinformasiyalarbeşduyğuüzvü–göz,qulaq,burun,dilvədərivasitəsiləqəbuledilir.Duyğuüzvlərinəuyğunolaraqinformasiyalarıdabeşnövəayırırlar.
Vizualinformasiyagözvasitəsiləqəbuledilir.Səsinformasiyasıqulaqvasitəsiləalınaninformasiyadır.Qoxuinformasiyasıburunvasitəsiləalınır.Dadinformasiyasıdilvasitəsiləqəbulediləninformasiyadır.Taktilinformasiyatoxunmaqlavəyadərivasitəsiləalınır.
Qızvəoğlanhansınövinformasiyaalır?
Tapşırıq
1 Verilmişobyektlərinfərqləndiriciəlamətlərinihansıduyğuorqanlarıvasitəsiləöyrənməkolar?
2 İyləməkləqızılgülünərgizdənfərqləndirməkolarmı?Bəsqərənfilvəlaləni?
3 a)Səsinformasiyasınaaidifadəniseç.
QARPIZINDADI,YAĞIŞINŞIRILTISI,QƏHVƏNİNƏTRİ,ŞƏHƏRİNMƏNZƏRƏSİ
b)Vizualinformasiyayaaidifadəniseç.
PƏNCƏRƏDƏNGÖRÜNTÜ,QUŞLARINSƏSİ,YEMİŞİNƏTRİ,BALINŞİRİNLİYİ
4 Aşağıdakıəlamətlərəmalikobyektlərihansıduyğuüzvüvasitəsiləmüəyyənetməkolar?
Turş Ağ Xışıltılı
7.İNFORMASİYANINALINMASIYaddaşİnformasiyanınqəbuledilməsiİnformasiyamənbəyiİnformasiyaqəbuledicisiTəbiətimüşahidəedərkən,kitaboxuyarkən,kompüterdəişləyərkən,müəllimidinləyərkənbizmüxtəlifinformasiyaalırıq.Buradatəbiət,kitab,kompüter,müəlliminformasiyamənbələri,bizisəinformasiyanqəbuledicisiyik.
Ətrafımızdaolanhərbirobyektmüəyyəninformasiyamənbəyidir.Qazandahansıxörəyinolduğunuonuniyindən,yaxudqazanıniçinəbaxmaqlabilməkolar.Burunvəyagözləalınanbuinformasiyanınmənbəyiqazandakıxörəkdir.
Tapşırıq
1 İnformasiyamənbələrinəuyğunşəkillərigöstər.
2 Aşağıdakıcümlələrdəinformasiyamənbələrinivəinformasiyaqəbuledicilərinimüəyyənləşdir.
Bizzooparkdamüxtəlifmaraqlıheyvanlargördük.İtpişiyigörənkimizəncirindənqopmağaçalışdı.Mətbəxdəngələniylərbizəsabahkıbayramdanxəbərverirdi.Kompotustolunüstünəqoymamışdanqabaqanamonundadınabaxdı.Sərinkompotumənəverməzdənqabaqanaməliiləstəkanatoxunubonunçoxsoyuqolub-olmadığınıyoxladı.
3 Krossvorduvərəqdəçəkvəhəllet.1. Buorqanvasitəsiiləbizsəsinformasiyasınıqəbuledirik.2. Buorqanlabizqoxularıhissedirik.3. Məlumat,xəbər.4. İnformasiyaharadanalınır?5. Bilikmənbəyidir,onuoxuyurlar.
8.İNFORMASİYANINTƏQDİMOLUNMASIYaddaşMətnŞəkilDiaqramCədvəlİnformasiyanımüxtəlifformalardatəqdimetməkolar.Məsələn,pişiyitəqdimetməküçünonunhaqqındadanışmaq,adınıyazmaq,onunkimisəsçıxarmaqvəyaxudonunşəkliniçəkməkolar.
Aşağıdaeynibirinformasiyanındördmüxtəliftəqdimolunmaformasıverilib.
Butəqdimolunmaformalarındanhansıiləişləməkdaharahatdır?
Mətn
Əhmədindördkonfetivəbiralmasıvar.Laləninüçkonfetivəüçalmasıvar.
Cədvəl
Adı Almalarınsayı
Konfetlərinsayı
Əhməd 1 4
Şəkil
Diaqram
İnformasiyanınnövündənvəməqsəddənasılıolaraqbaşqatəqdimolunmaformalarındandaistifadəetməkolar.
Lalə 3 3
Tapşırıq
1 Şəkildəhansınövinformasiyatəqdimolunur?
2 Dövlətrəmzlərini(gerb,bayraqvəhimni)hansıformadatəqdimetməkdahaəlverişliolar?
3 Monitorunekranındainformasiyahansıformadatəqdimolunub?
4 Bumənzərəyəbaxanşair,bəstəkarvərəssamonuhansıformadatəqdimedəcək?Buişsizətapşırılsa,təqdimolunmaformalarındanhansınıseçərsiniz?
9.İNFORMASİYANINSAXLANMASIYaddaşİnformasiyadaşıyıcılarıİnformasiyanınsaxlanmasıElektroninformasiyadaşıyıcılarıQədimzamanlardainsanlarinformasiyanıdaşlarda,gillövhələrdə,qurudulmuşheyvandərisi–perqamentüzərindəvəbaşqaəşyalardayazmaqlasaxlayırdılar.Bununüçünşəkillərdən,simvollardanistifadəedilirdi.
Hərbirinformasiyamüxtəlifyerlərdəsaxlanılabilər.İnformasiyanısaxlamaqvəötürməküçünistifadəolunandaş,taxta,lövhə,kağızvəbaşqaobyektlərinformasiyadaşıyıcılarıadlanır.Musiqininotdəftərində,audiokasetlərdə,optikdisklərdəsaxlamaqolar.Bunlarmusiqiinformasiyasınındaşıyıcılarıdır.
Kompüterdəinformasiyanısaxlamaqvəbaşqalarınaötürməküçünelektroninformasiyadaşıyıcılarındanistifadəolunur.
Tapşırıq
1 Təhsildəqazandığınuğurlarharadaqeydolunubsaxlanılır?
2 Üzərindəizlərolanqarıinformasiyadaşıyıcısıhesabetməkolarmı?Nəüçün?
3 Hansıinformasiyadaşıyıcısıdahaetibarlıdır:yazılövhəsi,yoxsaməktəblikitabçası?
4 Hərbirvəziyyətüçünsuallaracavabver:İnformasiyahansıformadasaxlanıldı?İnformasiyadaşıyıcısınədir?
a)Atavərəqdəməktubyazıbdostunagöndərdi.
b)Orxanqumüzərindəqayıqşəkliçəkibanasınagöstərdi.
c)RəssamtablonunaşağısındaimzaqoyubAyseləbağışladı.
10.İNFORMASİYANINÖTÜRÜLMƏSİYaddaşİnformasiyanınötürülməsiİnformasiyamübadiləsiİnformasiyanınötürülməvasitələriBizinformasiyanıqəbuledirik,daşıyıcılardamüxtəlifformalardasaxlayırıqvəbaşqalarınaötürürük.Sizdostunuzlasöhbətedənzamaninformasiyaverir,yaxudinformasiyaalırsınız.Başqasözlə,sizgahinformasiyamənbəyi,gahdainformasiyaqəbuledicisiolursunuz.İnformasiyanınbeləalınıb-verilməsiinformasiyamübadiləsiadlanır.
Dostunuzuzaqdadırsa,onunlasöhbətetməküçünsizyardımçıvasitələrdənistifadəetməlisiniz.Beləvasitələrdənəngenişyayılmışıtelefondur.İnformasiyanınötürülməsiüçünistifadəolunanyardımçıvasitələrəinformasiyanınötürülməvasitələrideyilir.
Tapşırıq
1 Səsinformasiyasınıbaşqainsanlaraçatdırmaqüçünhansıinformasiyavasitələrindənistifadəolunabilər?
2 Hansışəkillərdəinformasiyamübadiləsibaşverir?
3 Hərvəziyyətüçüninformasiyavasitəsinimüəyyənləşdir.a)Elnurtelefonladanışır.
c)Nərimanbabaqəzetoxuyur.
b)Səlimfotoaparatlaşəkilçəkir.
d)Uşaqlarkosmoshaqqındaverilişəbaxırlar.
SUALVƏTAPŞIRIQLAR1. Sənəhədiyyəolunmuştəzəpaltarhaqqındadahaçoxməlumatı
necəalabilərsən?
2. Yeməkhaqqındadahaçoxməlumatınecəala
bilərsən?
3. İnsansoyuğuvəistinihansıduyğuüzvüiləhiss
edir?
4. Əşyalarınsayınıriyaziyyatvəanadilidərslərindəhansıformadatəqdimetməkolar?
5. Tutaqki,bugünsəninanadanolangünündür.Buinformasiyanısinifyoldaşlarınanecəçatdırabilərsən?
6. İnformasiyanısənharadanalırsanvəonlarabirsözlənədeyilir?7. Avtomobilhansıinformasiyanınmənbəyidir?Misallargöstər.8. Şagirdlövhəqarşısındacavabverir.Müəllimvədigər
şagirdlərisəonaqulaqasırlar.İnformasiyamənbələrivəqəbuledicilərihansılardır?
9. Telefonnəüçünlazımdır?
10. Nigarasfaltüzərində,Elxanisəkağızvərəqdəşəkilçəkdi.Kağızvəasfaltıbirsözlənecəadlandırmaqolar?
A)eşitməkləB)görməklə
C)dadınabaxmaqlaD)toxunmaqla
A)görməkləB)toxunmaqla
C)dadınabaxmaqlaD)iyləməklə
11.HƏRƏKƏTLƏRVƏHADİSƏLƏRARDICILLIĞIYaddaşHərəkətlərardıcıllığıHadisəHadisələrardıcıllığıHadisəninsəbəbiHadisəninnəticəsiHərbirobyektinmüəyyənhərəkətləriolur.Birhərəkətbaşqabirhərəkətəsəbəbolabilər.Bir-biriləbağlıolanhərəkətlərəhərəkətlərardıcıllığıdeyilir.
Bəzənhərəkətlərardıcıllığınıdəyişdikdənəticədədəyişir.
Hadisəmüəyyənhərəkətlərardıcıllığıdır.Ruslanındərsindənyüksekqiyməthadisəsiniyaradanhərəkətlərardıcıllığıbelədir:
Əməlləriəvvəlsağdansola,sonraisəsoldansağayerinəyetirməkləifadənihesablayınvəcavablarımüqayisəedin.
Ruslanınyüksəkqiymətalmasınınsəbəbionundərsinidahayaxşıhazırlamasıdır.DərsinəyaxşıhazırlaşmasıvəməktəbəgetməsinəticəsindəRuslanyüksəkqiymətaldı.Hadisələrözləridəmüəyyənardıcıllıqlabaşverəbilər.Bunahadisələrardıcıllığıdeyilir.
Tapşırıq
1 Buraxılmışhadisənitəsviret.
2 Hadisələrardıcıllığınıdanış.
3 Dominodaşlarınıhansıardıcıllıqlaqoymaqlazımdırki,əldəheçbirdaşqalmasın?
12.ALQORİTM
YaddaşAlqoritmAlqoritminadıAlqoritminaddımıHərhansıbirməqsədəçatmaqüçünhərəkətlərmüəyyənardıcıllıqlayerinəyetirilir.Buardıcıllığaalqoritmdeyilir.
Alqoritmitərtibetməküçüngörüləcəkişardıcılyerinəyetirilənhissələrəbölünür.Buhissələralqoritminaddımlarıadlanır.
Hərbiralqoritməadverməkolar.Məsələn,“Qayğanağınbişirilməsi”vəya“Ayaqqabınıntəmizlənməsi”alqoritmibuişüçünardıcılolaraqhansıhərəkətlərinyerinəyetirilməsinibildirir.“Ayaqqabınıntəmizlənməsi”alqoritminibeləyazmaqolar:
1.Ayaqqabışotkasınıgötür2.Ayaqqabınıgötür3.Ayaqqabınışotkala4.Şotkanıyerinəqoy5.Ayaqqabınıyerinəqoy
Bəzihallardaalqoritminaddımlarınınyerinidəyişdikdənəticədəyişəbilir.Onagörədəaddımlarıardıcılyerinəyetirməklazımdır.Əkshaldabizqoyulmuşməqsədəçatmarıq.Məsələn,göstərilənalqoritmdə3-cüvə4-cüaddımlarınyerlərinidəyişdikdəgözlənilənnəticəalınmayacaq.
Tapşırıq
1. Qayğanaqbişirməküçünhərəkətlərardıcıllığınısöylə.
2. “AYNA”sözündəkihərfləriardıcılyazmaqalqoritminiaddımlarlasöylə.Suallaracavabver:a)1və2-ciaddımlarınyerinidəyişsən,hansıadalınar?b)2və3-cüaddımlarınyerinidəyişsən,hansıadalınar?c)3və4-cüaddımlarınyerinidəyişsən,hansıadalınar?
3. “Qapınınqıfılınınaçılması”alqoritmindəkiyanlışlıqlarıdüzəlt.
1.Açarıcibindənçıxart2.Açarıqıfılasal3.Açarıqıfıldançıxart4.Açarısaatəqrəbihərəkətininəksistiqamətindəfırlat5.Qapınıaç
4. “Evtapşırığınınyerinəyetirilməsi”alqoritmindəhərəkətlərinardıcıllığınısöylədüzgün.a)Çantanıaçb)Dərsihazırladıqdansonravədərslikləriçantayaqoyc)Tapşırığıgündəlikdənoxud)Tapşırığıyerinəyetire)Dərslikləri,dəftərlərivəgündəliyiçantadançıxartf)Dərsliyivədəftəriaç
13.ALQORİTMİNİCRASI
YaddaşAlqoritminicrasıAlqoritminicraçısıAlqoritminnəticəsiAlqoritmiyerinəyetirənəalqoritminicraçısıdeyilir.Alqoritminicraçısıinsan,heyvan,robot,kompüterolabilər.Alqoritminaddımlarıdəqiqvəonuicraedənüçünaydınolmalıdır.
Robotlarnəqədər“ağıllı”görünsələrdə,onlarinsanınəvvəlcədəntərtibetdiyialqoritmiicraedir.
Çirkliboşqabıyumaqüçünrobotabeləalqoritmveriləbilər:1.Çirkliboşqabıgötür2.Boşqabısudaislat3.Boşqabıtəmizləyicimayeiləsürt4.Boşqabısuyunaltındayu5.Boşqabıdəsmallaqurula6.Boşqabıyerinəqoy
“Qabınyuyulması”alqoritminibaşqasıdaicraetsə,eyninəticəalınar.
Bəzitəlimgörmüşitlərmüəyyənalqoritmləriicraedəbilir.
Tapşırıq
1. Verilmişalqoritmiyerinəyetirsəniz,hansınəticəalınar?
1.Qələmigötür2.“Alma”sözünüyaz3.Qələmiyerinəqoy4.Qırmızıkarandaşgötür5.Yazınınaltındaalmaşəkliçək6.Karandaşıyerinəqoy
2. BağaAnöqtəsindədayanıb.Alqoritminicrasındansonrao,hansınöqtədəolacaq?Ədədlərxanalarınsayını,oxlarisəhərəkətinistiqamətinigöstərir.
→5↑4←4↓1
14.DOĞRUVƏYALANMÜLAHİZƏLƏRYaddaşMəntiqimülahizəDoğru–Yalanİnsanlarobyektlərvəhadisələrhaqqındamüəyyənfikirlərsöyləyirlər.Bufikirlərdoğru,yaxudyalanolabilər.
Doğru,yaxudyalanolanhərhansıcümləməntiqimülahizəadlanır.Başqasözlə,məntiqimülahizəeləfikirdirki,oyadoğrudur,yadayalandır.
Hərbirmülahizənininkarınısöyləməkolar.Doğrumülahizənininkarıyalan,yalanmülahizənininkarıisədoğruolur.
Bəzənfikriinkaretməküçün“deyil”sözündənistifadəetməkolar.
Tapşırıq
1. Şəkləbax,yalanfikirləritap.
a)Kvadratikihissəyəbölünüb.b)Kvadratüçbərabərhissəyəbölünüb.c)Kvadratüçmüxtəlifüçbucağabölünüb.
2. Verilmişmülahizələrininkarınısöylə.–Kitabmasanınüstündədir.–Rənaməktəbəgedir.–Bütünmeyvələrqırmızıdır.–Quşlarınhamısıuçabilir.
3. Aydın,RamizvəNigarüçünsarı,göyvəyaşılrəngdətəzəköynəkaldılar.Aydınınköynəyinəgöy,nədəsarıdır.Ramizinköynəyisarıdeyil.Həruşağınköynəyinitap.
15.QEYRİ-MÜƏYYƏNMÜLAHİZƏ
YaddaşQeyri-müəyyənmülahizəEləfikirlərvarki,onlarındoğruvəyayalanolmasınımüəyyənetməkolmur.
Məsələn:A.Okeandənizdənböyükdür.B.Gözeşitməorqanıdır.C.Futbolmaraqlıoyundur.
BuradaAfikridoğru,Bfikriisəyalandır.AncaqCfikrinindoğruvəyayalanolmasıbarədəheçnədeməkolmaz.Çünkibiriüçünmaraqlıolanoyunbaşqasıüçünmaraqsızolabilər.OnagörədəCfikriqeyri-müəyyəndir.
Tapşırıq
1. Bufikirlərdənhansılarmülahizədir?Onlarındoğru,yaxudyalanolmasınımüəyyənet.
2. Obyektitap:yeməlideyil,qab-qacaqdeyil,sarıdeyil,taxtadandeyil.
3. Hansıfikirlərqeyri-müəyyəndir?–Bağdakıoturacaqlartaxtadandır.–Əndadlıyeməkplovdur.–AzərbaycanÖzbəkistanlahəmsərhəddir.–Yayfəsliqışdangözəldir.
4. Dovşan,tülküvəcanavarağaclarınarxasındagizlənmişlər.Ağaclarınüstündəkibütünyazılaryalandır.Hansıağacınarxasındahansıheyvangizlənib?
16.ƏNSADƏVƏƏNQISAYOLYaddaşƏnsadəyolƏnqısayolTuristlərgöldənmehmanxanayagetməkistəyirlər.Onlarbirneçəyollagedəbilərlər:
1.Körpülərdənkeçməklə;2.Kəndinkənarındankeçənasfaltyolla;3.Çayvətəpələriaşmaqla.
Mehmanxana,kənd,körpüvəgölünöqtələr,onlararasındakıyollarıisəxətlərləgöstərsək,aşağıdakısxemalınar.
Birobyektdəndigərinəaparanənsadəyolhəmişəənqısayololmur.
Tapşırıq
1. Turistlərinmehmanxanayaçatmalarıüçünənsadəvəənqısayollarıtap.
2. Şəkləuyğunsxemimüəyyənet.
3. Anarınyaşadığıevdənquyuyaneçəyollagetməkolar?Onlardanənqısayolhansıdır?
4. Məktəbdənevəhəmişəgedib-gəldiyinyolbağlıolarsa,ondahansıdigərqısavəsadəyollarlaməktəbəgedəbilərsən?Bubarədəvalideynlərinlədəməsləhətləş.
SUALVƏTAPŞIRIQLAR1. Hadisələrvəhərəkətlərardıcıllığıpozularsa,nəbaşverər?2. Hansıalqoritmdeyil?
A)TortunbişirilməqaydasıB)TelevizoruişlətməkhaqqındatəlimatC)MəsələninhəlliD)Dərscədvəli
3. İxtiyarialqoritmindüzgünlüyününecəbilməkolar?4. Aşağıdakıobyektlərdənhansınıicraçıadlandırmaqolmaz?
5. Hərhansıfikrindoğruvəyayalanolmasınınecəmüəyyənetməkolar?
6. Doğrufikirləriyalan,yalanfikirləriisədoğruet.A)8+17=25B)Bütüncümlələrikisözdənibarətdir.C)Balinaqurudayaşayır.D)Kağızıqayçıiləyapışdırırlar.
7. Sxeməbax.Canavarvəkeçininəlamətlərinisöylə.
17.KOMPÜTERVƏONUNHİSSƏLƏRİYaddaşKompüterSistemblokuMonitorKlaviaturaSiçanİnsanlarözişləriniyüngülləşdirməküçünmüxtəlifmaşınlaryaratmışlar.Kompüterdəbumaşınlardanbiridir.Kompüterdəhesablamalaraparmaq,mətnyığmaq,şəkilçəkməkvəmusiqiyəqulaqasmaqolur.
Kompütervasitəsiləyenibiliklərvədünyadabaşverənhadisələrhaqqındaxəbərlərəldəetməkolur.Kompüterlərdənməktəblərdə,xəstəxanalarda,banklarda,aeroportlarda,mağazalardavəbaşqayerlərdəistifadəolunur.
Kompüterin4əsashissəsi(qurğusu)var:sistembloku,monitor,klaviaturavəsiçan.
Tapşırıq
1. Kompüteriilkdəfəharadagörmüsən?2. Monitorvəprinterinoxşarvəfərqlivəzifələrinisöylə.3. Yalanmülahizələridoğruyaçevir.
–Klaviaturasəsinformasiyasıiləişləyir.–Kompüterəmətninformasiyasıprintervasitəsilədaxiledilir.–Sistemblokukompüterinəsasqurğularındanbiridir.–Səsucaldanlarsəsinformasiyasınıkompüterədaxiletməküçünqurğudur.
18.KOMPÜTERSİNFİNDƏDAVRANIŞQAYDALARI1-ciqayda:Müəlliminicazəsiolmadansinfədaxilolma!
2-ciqayda:Sinfətələsmədənvəheçnəyəəlvurmadandaxilol!
3-cüqayda:Elektriknaqillərinəvəavadanlıqlarınatoxunma!
4-cüqayda:Klaviaturaüzərinəəşyaqoyma!
7-ciqayda:Kompüterdəişləyərkənkimsəsinfədaxilolarsa,ayağaqalxma!
5-ciqayda:Yaşəlləkompüterdəişləmə!
5-ciqayda:Düzgünoturuşqaydalarınaəməlet!
19.KLAVİATURA
YaddaşKlaviaturaKlavişXidmətiklavişlərMəlumatvəkomandalarıkompüterədaxiletməküçünbaşlıcaqurğuklaviaturadır.Kompüterdəyaxşıişləməküçünənvacibşərtlərdənbiriklaviaturadadüzgünişləməyibacarmaqdır.Klaviaturanınüzərindəyerləşəndüymələrklavişadlanır.Klaviaturadahərbirhərfvərəqəminuyğunklavişivar.Buklavişlərdənbaşqa,klaviaturadaxidmətiklavişlərdəolur.
20.SİÇANQURĞUSUVƏONUNLAİŞVƏRDİŞLƏRİYaddaşSiçanGöstəriciÇıqqıltıSağçıqqıltıQoşaçıqqıltıObyektinşeçdirilməsiKompüterəmətnklaviaturavasitəsilədaxiledilir.Mətndəhərflərin,sözlərin,yaxudsətirlərinyerlərinidəyişdirməküçünsiçanqurğusundanistifadəetməkəlverişliolur.Siçandanistifadəetməkləqrafikanınvəşəkillərindəyerlərinidəyişdirməkolar.
Yaddasaxla
Siçanlaişləyərkənekrandagördüyünüzkiçikoxsiçanıngöstəricisiadlanır.O,siçanınbütünhərəkətləriniekrandaəksetdirir.Siçanındüyməsininbasılmasınaçıqqıltıdeyilir.Adətən,çıqqıltıdedikdəsoldüyməninbasılmasınəzərdətutulur.Sağdüyməninbasılmasıisəsağçıqqıltıadlandırılır.Soldüyməninikidəfəfasiləsizbasılmasınaqoşaçıqqıltıdeyilir.
Siçanımasanınüzərindəhərəkətetdirməklə(gəzdirməklə)ekrandaobyektlərigöstərməkolar.Obyektiseçdirməküçünsiçanıngöstəricisiniobyektüzərinəgətiribsoldüymənibirdəfəbasmaqlazımdır.
Tapşırıq
Adisiçanvəkompütersiçanınımüqayisəet.Vərəqdəonlarınoxşarvəfərqliəlamətlərinidairələrinuyğunhissələrindəyaz.onların
21.İŞMASASIVƏPROQRAMPƏNCƏRƏSİKompüterinhərhansıməsələnihəlletməsiüçünonauyğunkomandalarverilməlidir.Komandalaryığınınaproqramdeyilir.Bizkompüterdəproqramlarlaişləyirik.
Kompüterinəsasproqramıəməliyyatsistemidir.Kompüterişəsalınarkənmonitorunekranındaişmasasıaçılır.Buradakompüterdəişləməküçünlazımolanobyektləryerləşdirilir.Buobyektlərsənədlər,qovluqlar,müxtəlifproqramlarolabilər.
YaddaşProqramİşmasasıSimgəPəncərəBaşlıqzolağıMenyuİşmasasındahərbirobyektinözqrafiknişanıolur.Bunişanasimgədeyilir.
Proqrambaşladıldıqdansonraekranadüzbucaqlıformalışəkilçıxır.Belədüzbucaqlıyapəncərədeyilir.Müxtəlifproqramlarınpəncərələribir-birinəbənzəyir.
Tapşırıq
Adiişmasasıiləkompüterdəişmasasınımüqayisəet.Vərəqdəonlarınoxşarvəfərqliəlamətlərinidairələrinuyğunhissələrindəyaz.
22.MƏTNREDAKTORUMətnlərləişləməküçünmüxtəlifproqramlarvardır.Beləproqramlarmətnredaktoruadlanır.OnlardanbiridəWordPadproqramıdır.
Yazılanmətnlərpəncərəninişsahəsindəəksolunur.Klaviaturadahərfvəyarəqəmklavişinibasdıqdaklavişəuyğunsimvolkompüterədaxiledilir.Həminsimvolmonitorunekranındadagörünür.
YaddaşMətnredaktoruKursorİşsahəsiAdətən,dəftərdəyazacağınızyerseçildikdənsonraqələmləhəminyerdəhərfləryazılır.Kompüterdədəyazılacaqyeribildirməküçünxüsusiişarə–kursornəzərdətutulub.
Tapşırıq
1. Mətnlərinkompüterdəyığılmasınınəliləyazılmasındanhansıüstüncəhətlərivar?
2. Deleteklavişindənistifadəetmədənmətndədüzəlişetməkolarmı?
23.MƏTNİNFORMATLANMASI
Mətninmüəyyənşəkləsalınmasımətninformatlanmasıadlanır.
Mətniseçdirməküçünsiçanıngöstəricisinilazımolanhissəninəvvəlinəgətirin.Soldüymənibasılısaxlayaraqsiçanıseçdiriləcəkhissəninaxırınadoğruhərəkətetdirin.
Kompüterdəmətniformatlamaqüçünmüəyyənalətlərvar.Bualətlərinbirhissəsimətnredaktorununalətlərzolağındayerləşdirilib.
YaddaşFormatlamaHərflərinölçüsüHərflərinrəngiHərflərinformasıMətninseçdirilməsiHərflərinrənginidəyişməküçünalətlərzolağındakı düyməsinibasmaqvəaçılansiyahıdanlazımolanrəngiseçməklazımdır.
24.QRAFİKREDAKTOR
Kompüterdəşəkilçəkməkvəonudəyişdirməküçünqrafikredaktoradlananproqramlardanistifadəolunur.BeləredaktorlardanbiridəPaintproqramıdır.
Rənglərqutusundanalətlərinrəngivəqapalısahəniboyamaqüçünrənglərseçilir.
Çoxbucaqlıfiqurlar(üçbucaqlı,beşbucaqlıvəs.)çəkməküçünalətindənistifadəetməkolar.Onunüçünsiçanlahəminalətinüstünəçıqqıldadıbişsahəsindəəvvəlcədüzxəttçəkilir,sonraisə
YaddaşQrafikredaktorPaintproqramıAlətlərqutusuRənglərqutusulazımolanyerlərdənöqtələrqoyulur.Bunöqtələravtomatikolaraqxətlərləbirləşəcək.Fiquruqapamaqüçünsonuncunöqtəninüzərindəsiçanınsoldüyməsiniqoşaçıqqıldatmaqlazımdır.
Tapşırıq
1.
Şəkləbax.Ekrandanələrgördüyünüsöylə.Buşəkliçəkməküçünhansıalətlərdənistifadəetməkolar?
2.
Nigaryaygecələrininbirindəgöyəbaxıboradaçoxluulduzgördüvəfikirləşdi:“Nəgözəldir!”Səhəro,Paintproqramındabeləbirşəkilçəkdi.Nigarbuşəkliçəkməküçünhansıalətlərdənistifadəetmişdi?
25.MƏTNLİŞƏKİLLƏRYaddaşŞriftlərzolağıYazıalətiPaintproqramındaşəkilçəkməkləbərabəryazıdayazmaqolar.Bununüçün alətinəzərdətutulmuşdur.
Bualətiseçib,yazınınyerləşəcəyiyerimüəyyənləşdirdikdənsonraşriftlərzolağı(Fonts)açılır.Buradaşriftinnövünü,ölçüsünü,formasınıseçməkolar.Bundansonramətninözüklaviaturadandaxiledilir.
Şəkləyazıəlavəetməküçünaşağıdakıalqoritmiyerinəyetirməklazımdır:
1.Hərflərinrənginirənglərqutusundanseç2.Siçanla alətiniseç3.İşsahəsindəsiçanınsoldüyməsinibasılısaxlayaraqdüzbucaqlısahəaç4.Çərçivəniniçindəklaviaturavasitəsiləyazıyaz
Tapşırıq
1. Paintproqramındayazıyazmaqüçündahahansıalətlərdənistifadəetməkolar?
2. Verilmişşəkillərikompüterdəçəkməküçünhansıalətlərdənistifadəedilmişdir?
3. Şəklikompüterdəçəkməküçünalqoritmisöylə.
26.CALCULATORPROQRAMINDAHESABLAMALAR
KompüterdəhesablamalaraparmaqüçünCalculatorproqramındanistifadəolunur.
İşmasasındaproqramınpəncərəsiniaçmaqüçünsiçanısimgəsininüstündəqoşaçıqqıldatmaqlazımdır.
CalculatorproqramındaişləməküçünklaviaturanınBbölümündəkiklavişlərdənistifadəetməkolar.
Calculatorproqramındasizəgələcəkdəlazımolacaqbaşqariyaziəməlləridəyerinəyetirməkolar.Buməqsədləproqramınpəncərəsinigenişləndirməklazımdır.
Tapşırıq
1. Calculatorproqramındaişləməküçünklaviaturanınhansıklavişlərindənistifadəetməkolar?
2. Calculatorproqramındaverilmişdüymələriardıcılçıqqıldatdıqdahansıcavabalınar?
3. CibkalkulyatoruvəkompüterdəkiCalculatorproqramınınoxşarvəfərqlicəhətlərinisöylə.
SUALVƏTAPŞIRIQLAR1. Kompüternəüçünlazımdırvəondanharalardaistifadəolunur?2. Aşağıdakıobyektlərinəbirləşdirir?
3. Kompüterdəişləyərkənnəüçüntəhlükəsizlikqaydalarınariayətetməklazımdır?
4. Kompüterinəsashissələrinisadala.5. Kompüterdəmətnihansıproqramdayığmaqolar?
6. Aşağıdakımətnioxuvəsualacavabver.Hərbircümlədəmətniformatlamaqüçünnədənistifadəolunub?
7. Kompüterdəşəkilçəkməküçünhansıalətlərdənistifadəetməkolar?
8. Kompüterdəbayraqçəkməküçünalqoritmisöylə.
9. Şəkildəkiobyektikompüterdəçəkməküçünhansıalətlərdənistifadəetməkolar?