Vroege Dracht & Groepshuisvesting Wroeten met VarkensNET

Theo Geudeke, GD VGZ

Overzicht presentatie

1. Vruchtbaarheid: ontwikkelingen in de vroege dracht 2. Welke omstandigheden kunnen de vroege dracht nadelig

beïnvloeden? Stress, Klimaat, Licht en..…Voeding

3. Effect van groepshuisvesting op de vroege dracht.

vrucht- baar- heid

Varken

Attitude veehouder Management

Voeding

Huisvesting/klimaat Gezondheid

Drachtigheid Zeug

wk1

Embryo’s F o e t e n

2e maand 3e maand 4e maand wk2 wk3 wk4

1e maand dracht: bepalend voor worpgrootte en

afbigpercentage

Opfok Kraamhok Dekstal Drachtstal

1e 4 weken

Drachtstal

na 4 weken

Voorgaande lactatie: bepalend voor kwaliteit &

kwantiteit eicellen

Geltenopfok

Riscofactoren vroeg (1e maand) verwerpen

1. Infecties zeug met evt. aantasting foeten/placenta • Virussen: Influenza, PRRS, BVD, KVP, AVP, Aujeszky • Bacteriën: Vlekziekte, App, Chlamydiose, Leptospirose • Schimmels: Aspergillus sp. • Algemene infecties met koorts 2. Intoxicaties • Schimmeltoxinen: Zearalenon, Aflatoxine, T2-toxine • Overige: mestgassen, nitriet, organofosfaten 3. Overige stressfactoren • Najaarsverwerpen: groepen, licht, temperatuur, voer, conditie, stress… • Vechten, verplaatsen zeugen • Pijn: kreupelheid, verwondingen • Slecht stalklimaat: tocht, kou, benauwdheid, hitte, CO2, CO • Fouten / kapotte voercomputer • Elektrische lading op inventaris (‘zwerfspanning’) • Allergische shock: adjuvantia, vaccinatie

Vroege dracht & Groepshuisvesting

• Veel risicofactoren zijn in beeld. • Niet alle risicofactoren zijn te vermijden • ‘Onopgelost’ vraagstuk = groepsgewijs verwerpen

De Zeug

baarmoeder eierstokken

hersenen

Hormonen & Cyclus

De Normale Cyclus van een Zeug: de Belangrijke Organen

baarmoeder eierstokken

eifollikels

gele lichamen

eisprong

Hormonen & Cyclus

De Normale Cyclus van een Zeug: de volgorde

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

eifollikels

gele lichamen

eisprong LEEG?

prostaglandine

bronsthormoon

LH FSH

afbraak

Hormonen & Cyclus

De Normale Cyclus van een Zeug & de Hormonen

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

eifollikels

gele lichamen

eisprong LEEG?

prostaglandine

LH FSH

afbraak

Hormonen & Cyclus

De Normale Cyclus van een Zeug & de Hormonen in een Potje….

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

eifollikels

gele lichamen

eisprong

bronsthormoon

LH FSH

Hormonen & Cyclus

De Vroege Dracht van een Zeug & de Hormonen

DRACHTIG

prostaglandine

Verloop Vroege Dracht

D00 start berigheid D01 bevruchting D03 4-cellig stadium in baarmoeder D05 ‘blastocyst’ stadium D07 ‘hatching’ uit omhulsel verspreiding over baarmoeder D12 vanaf nu LH ondersteuning nodig voor CL D12 1e herkenning dracht; signaal embryo D16 lengtegroei 10 – 100 cm; grote onderlinge verschillen D20 tweede herkenning van de dracht

Kritieke periode = dag 7 – 25 van de dracht

Grote onderlinge verschillen

Click to edit Master title style

Click to edit Master subtitle style

De Vroege Dracht van een Zeug & de Hormonen

De vroege dracht ondersteunen met Regumate® = drachthormoon lijkt een interessante optie maar: 1. Daar is het middel niet voor geregistreerd 2. Geen idee wat de dosering moet zijn 3. Het is een ‘paardenmiddel’, maar erger nog: 4. Uit praktijkproeven blijkt slechts een averechts effect….

Click to edit Master title style

Click to edit Master subtitle style

De Vroege Dracht van een Zeug & de Hormonen

In vroege dracht treedt soms groepsgewijs verwerpen op. 1. Oorzaak niet bekend. 2. Veel speculaties over opeten verworpen vruchtvliezen &

prostaglandine, maar onderzoek (nog) niet gehonoreerd 3. Andere mogelijke oorzaken:

• Effect dominante zeug op de groep • Feromonen (geurstoffen) • Chronische stress rondom voeren

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

eifollikels

eisprong

LH FSH

Hormonen & Cyclus & Stress

langdurige stress “loss of control”

ACTH

bijnierschors

cortisol rem

De Vroege Dracht & Stress

De Vroege Dracht & Stress

Langdurige stress is funest: • Onzekerheid over voer

• Constant verjaagd worden van de trog, voerstation, uit de box • Langdurige rangorde gevechten in een kleine ruimte • Chronische pijn door kreupelheid etc. • Slecht stalklimaat

• Tocht! • Grote temperatuurvariaties • Slechte verdeling lucht • Heet (>25oC), koud (<10oC) • Benauwd (CO2> 0,25%; NH3> 20ppm; RV> 90%) • Groter risico in het najaar!?

Ernst van najaarsverwerpen in Nederlandse zeugenstapels is gerelateerd aan

weersomstandigheden

ESPHM Sorrento 2014

Slecht Goed

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen: epifyse

hypothalamus

hypofyse

eifollikels

gele lichamen

eisprong

bronsthormoon

LH FSH rem melatonine

afnemende daglichtlengte

Hormonen & Cyclus & Licht

De Cyclus & Vroege Dracht & Licht

-180

-150

-120

-90

-60

-30

0

30

60

90

120

150

180

vera

nd

eri

ng

dag

len

gte

per

maan

d

Spanje

Nederland

Zw eden

jul aug sep okt

jan feb mrt apr mei jun

nov dec

afname daglengte

toename daglengte

Verandering daglichtlengte

Click to edit Master title style

Click to edit Master subtitle style

De Cyclus / Vroege Dracht & Licht

Varken is gevoelig voor afname daglichtlengte. Reactie lijkt nog steeds sterk op die van het wilde varken! Gevolgen: • Minder vlotte berigheid / geslachtsrijpheid gelten • Lagere drachthormoonspiegels in vroege dracht • Grotere kans op opbreken in de vroege dracht

drachthormoon

baarmoeder eierstokken

hersenen:

hypothalamus

hypofyse

alvleesklier: insuline

eifollikels

gele lichamen

eisprong

bronsthormoon

LH FSH

suikers etc.

Hormonen & Cyclus & Voeropname

De Cyclus & Vroege Dracht & Voer

De Cyclus / Vroege Dracht & Voer

Ongunstig in de vroege dracht = • Zeugen die met veel conditieverlies gespeend worden • Grote variaties in voeropname • Geen individuele voedering • Begin dracht <2,5 kg • Begin dracht >3,5 kg (m.n. jonge zeugen) Discussiepunten: • Begin dracht: onderscheid voergift voor & na dag 12? • Hoog-Laag-Hoog schema wellicht soms te extreem?

Vruchtbaarheid & Voer

Goede voeding is zo ongeveer

de meest essentiële

randvoorwaarde voor een

goede reproductiviteit van zeugen….

Vruchtbaarheid & Voer Algemeen

Opfok gelten • Onbeperkte voedering (opfokvoer) tot 6 maanden • Bij inseminatie: >140 kg en 230 dagen Kraamstal • Goede overgang dracht naar lactovoer • Goede biest en melkproductie • Hoge voeropname, weinig conditie verlies

Opfok Kraamhok Dekstal Dekstal Drachtstal 1e 5 weken

Drachtstal

na 5 weken

Vruchtbaarheid & Voer Algemeen

Dekstal: flushen? • Vooral van belang bij gelten • Voorkomen conditieverlies kraamhok is belangrijker! Drachtstal • Groei, geen vervetting • Voldoende hoge, stabiele voeropname • Snel herstel kraamperiode

Opfok Kraamhok Dekstal Dekstal Drachtstal 1e 5 weken

Drachtstal

na 5 weken

Vruchtbaarheid & Water

• Ongeveer 8 liter water per dag • Bij trogvoedering ook onbeperkt water in drinkbak. • Rond werpen extra water • Ook in dekstal onbeperkt water • Nippel:

• Goede bereikbaarheid • Opbrengt kraamstal > 2,5 liter/min

• Kwaliteit drinkwater laat vaak te wensen over!

Opfok Kraamhok Dekstal Dekstal Drachtstal 1e 5 weken

Drachtstal

na 5 weken

Case control studies 2002 en 2008

Extra risico op vroeg (najaars)verwerpen bij:

• Fors conditieverlies in voorgaande lactatie

• Zeugen met hoge melkproductie

• Matige conditiescore begin dracht

• Matig voerniveau begin dracht (< 2,5 kg)

• Groepshuisvesting vroege dracht (vooral stabiele groepen)

Kleiner risico in groepen met ligbed van stro

Vroege dracht & Voer: conditie

Voerniveau begin dracht: indien geen individuele voedering grote onderlinge verschillen in voeropname mogelijk + voerconcurrentie ongunstig effect op (vroege) dracht

Onderzoek Kongsted (2006):

"De onbedoelde

individuele variatie

in voeropname

bij zeugen

in groepshuisvesting

kan groot genoeg zijn

om de reproductiviteit

te beïnvloeden." The results indicate that the unintended i

Vroege dracht & Voer: conditie

hongercentrum: eetlust

Maagvulling: leeg?

vetvoorraad

bloedsuiker

(lichaams) temperatuur

geslachtshormonen

insuline

leptine

ghreline

‘Hongercentrum’ in de hersenen

groeihormoon IGF1

_

_

+ _

_

+ _

_

• Plakkerige mest, uitglijden zeugen • Natte hokken, slechtere klauwen

• Overige aspecten: • Zie verder presentatie

Anita Hoofs

Dracht & Voer: veel voorkomende problemen

Jan Essens (Varkess):

progesteron

baarmoeder eierstokken

alvleesklier: insuline

eifollikels

gele lichamen

eisprong LEEG?

prostaglandine

oestrogeen

LH FSH

afbraak

rem

Voeding, suikers etc.

melatonine

afnemende daglichtlengte

Hormonen & Cyclus: het hele plaatje langdurige stress “loss of control”

ACTH

bijnierschors

cortisol rem

hersenen: epifyse

hypothalamus

hypofyse

Samenvatting……..

Groepshuisvesting zeugen….

Stabiele weekgroepen

Wisselgroepen

De emmer met risicofactoren is in elk systeem op een andere manier gevuld!

Maatregelen preventie najaarsverwerpen / vroeg verwerpen

Effecten seizoenswisseling beperken

• Stalklimaat

• Drachtstal = “ondergeschoven kindje…”

• Voorkom grote temperatuurvariatie

• Beperk windinvloeden:

Windbreekkappen

Verschil berekende & werkelijk ventilatie <5%

• Verlichting: tijdschakelaar

• Constant dag-nacht ritme in dekstal en drachtstal (1e maand)

Maatregelen preventie najaarsverwerpen / vroeg verwerpen

Effect risicofactoren beperken

• Voerniveaus

• Kraamstal: beperk conditieverlies

• Begin dracht: herstel conditie

• ‘Infectiedruk’

• Toevoegstal, vaccinaties

• Groepshuisvesting

• Voersysteem etc….

Conclusie Groepshuisvesting zeugen…. in de vroege dracht

• Elk systeem heeft voor- en nadelen • De vroege dracht vraagt om extra aandacht • De eerste maand van de dracht is het gevoeligst • Stress en Voer zijn de belangrijkste aandachtspunten

Dank voor

uw aandacht