net werk voor de geschiedenis van hygiëne en milieu 2001 ... · opgenomen een artikel van pieter...
TRANSCRIPT
1062-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1063
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t6 8Net Werk 68 - februari 2001
68 Redactioneel
Het heeft lang geduurd tussen nummer 67 en nummer 68 van Net Werk. Als compensatie is dit nummer weer behoorlijk dik (de standaard omvang was in het ver-leden 16 A5 bladzijden inclusief omslag). Als bonus is hier ook opgenomen een artikel van Pieter Bol, waarin hij vanuit zijn invals-hoek als historisch geïnteresseerde epidemioloog voor een publiek van niet epidemiologen de achtergron-den van volksziekten uitlegt.Voor wie over voldoende mid-delen en tijd beschikt en graag wil reizen valt er op het gebied van de geschiedenis van hygiëne en milieu veel te beleven op uiteenlopende en aantrekkelijke locaties. Jammer alleen dat soms twee evenementen op dezelfde dag(en) plaats vinden.Soms komt de geschiedenis van hygiëne en milieu je op de meest onverwachte plekken tegemoet. Zoals in de tentoonstelling Licht! in het Van Gogh museum, waar direkt bij de ingang een groot panorama van het Rokin de be-zoeker op op zeer realistische wijze confronteert met de ontwikkeling van de lichtvervuiling in de afge-lopen eeuwen. De samenstellers van de tentoonstelling hebben het zeker niet zo bedoeld en be-naderen het fenomeen licht niet als milieuvervuiling, maar voor de
milieuhistorische bezoeker is een dergelijke presentatie letterlijk een eye opener.Nu steeds minder twijfel mogelijk is dat klimaatverandering in de laat-ste eeuw door menselijk toedoen is ontstaan, zou het onderwerp klimaatgeschiedenis meer aandacht moeten trekken. Jan Buisman doet in elk geval zijn best om hieraan zijn steentje bij te dragen. Zijn reeks over Duizend Jaar weer, wind en water in de Lage Landen is nu aangevuld met Deel 4, 1575-1675. Wie op de hoogt wil zijn van de laatste bevindingen over de geschie-denis van het klimaat in Noord Europa, moet op 6 juni present zijn in de Finse stad Turku, want daar vindt een groot congres plaats over dit onderwerp.Hoe goed gaat het met de milieu-geschiedenis in Europa? Goed, als het aantal ingediende papers voor de eerste Europese conferentie van de ESEH (de Europese vereniging van milieuhistorici) het criterium zou zijn. Het programma zal goed gevuld zijn en Saint Andrews, waar de conferentie plaats vindt, is een schitterend gelegen Schots haven-stadje. Dus is er alle reden voor de milieuhistorisch geïnteresseerden om aan dit evenement deel te ne-men. Myriam Daru
2
1064-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1065
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Milieuhistorica Petra van Dam wint Eisma prijs
wezen onder alle anderen. Van Zanden poneert verder dat de tra-ditionele geschiedbeoefening niet meer anders kan dan zich open te stellen voor milieugeschiedenis als de beoefenaren van milieu-geschiedenis hun onmisbaarheid weten te demonstreren. Regionale geschiedenis kan al niet meer zon-der ecologische geschiedenis. Maar milieugeschiedenis moet ook wel het micro niveau ontstijgen. Om succes te hebben moeten milieu-historici nog veel meer aan de weg timmeren. Een van de vereisten is dat het verhaal spannender moet zijn. Zonder oppervlakkig te wor-den is het mogelijk met treff ende anecdoten de aandacht van de lezer te trekken en aan te tonen dat je geen geschiedenis kunt schrijven zonder de dimensie van natuur en milieu.Marietje van Winter sloot als voor-zitter van de jury naadloos hierop aan, toen zij vertelde dat het boek van Petra begint als een spannend jongensboek. Zij heeft echter het confl ict rond de sluizen van Half-weg ver boven het anecdotische weten te tillen en een exemplarisch onderzoek geleverd over economi-sche, politieke en sociale crisis en confl ict waar milieuaspecten een essentiële rol in spelen. Een veel-heid van bronnen van zeer uiteen-
lopende aard zijn kritisch geraad-pleegd. Diverse disciplines en vele adviseurs hebben bijgedragen tot het begrip van de mechanismen die in het spel waren bij het confl ict. Het is Petra gelukt desondanks tot en met de techniekgeschiedenis van sluizen, niet te vervallen in een onontwarbare kluwen van details. Dat de lezer de complexe materie toch nog tot zich kan nemen is niet in de laatste plaats te danken aan de door de jury geroemde heldere en soepele stijl.Dam, P. J. E. Vissen in veenme-ren. De sluisvisserij op aal tus-sen Haarlem en Amsterdam en de ecologische transformatie in Rijnland 1440-1530 (Hilversum: Historische Vereniging Holland, 1998) 1e druk. Hollandse studieën, nr. 34, ISBN 9070403420, 304 blz. ƒ 59,50. Ook verschenen als dis-sertatie, Leiden 1996. Met Engelse samenvatting.
Gezondheidsaspecten modern stedelijk waterbeheer
Dr. P. Bol, arts-epidemioloog, T.U. Delft
Dit is de bewerking van een lezing gegeven op de PAO-cursus modern stedelijk waterbeheer aan de TU Delft 3-4 april 1999
De gevaren voor de volksgezond-heid van water in de woonomge-ving zijn in Nederland relatief ge-ring vergeleken met tal van ontwik-kelingslanden; met name is terug-keer van malaria hier ook op mid-dellange termijn nagenoeg uitgeslo-ten. Verdrinking is de voornaamste ernstige gezondheidsbedreiging van water in de woonomgeving, vooral voor kinderen. Belangrijk is een voldoende beheers-inspanning en -verplichting; waterpartijen, een-maal aangelegd, worden al te vaak maar aan hun lot overgelaten of onvoldoende beheerd. Wie ze cre-eert dient zorg te dragen voor on-derhoud en preventie van eventuele volksgezondheidsproblemen.
PsychischMisschien vindt U het vreemd, maar ik begin dit verhaal met het psychische aspect van water in de stedelijke omgeving. En dan met name van nieuw-gecreëerde wa-terpartijen waar de ontwerpers de laatste tientallen jaren zo dol op zijn. Ja, zegt men, Nederland is nu eenmaal een waterland, vandaar. Maar de nieuwe sloten, vaarten en vijvers hebben tegenwoordig een heel andere bedoeling dan vroeger (afgezien van wadi’s en dergelijke). Nu is water meestal nog een onder-deel van het spel met vormen en omgevingen. Op de tekentafel ziet het er zo mooi uit. En in de toelichting lezen
Op 17 november kreeg Petra van Dam de laatste Eisma prijs uitge-reikt tijdens de geschiedenisdagen van de KNHG in Amsterdam met op de achtergrond het decor van de karaktervolle neo-gotische architec-tuur van het Tropenmuseum. De uitgeverij Eisma die de prijs van 7500 gulden ter beschikking stelde heeft jammer genoeg besloten haar werkterrein te veranderen en de wetenschappelijke uitgaven vallen daar niet meer onder. Daarmee viel ook het doek voorde prijs. Dit was niet de enige reden voor nostalgie. Op de achtergrond van de prijsuit-reiking was de klimaatconferentie bezig af te stevenen op een misluk-king.Toch was de toespraak van Jan Lui-ten van Zanden opgewekt. Milieu-geschiedenis surft op de golf van een bredere beoefening van de ge-schiedenis, waar onderwerpen die vroeger als banaal en onbelangrijk niet tot de wetenschapsbeoefening doordrongen nu wel tot briljante studies leiden. Onderwerpen als de tijger op Java, de wederwaardighe-den van de walvis rond Groenland of de konijnen in de Hollandse duinen. Bij de milieugeschiedenis blijft de spanning bestaan tussen een anthropocentrische kijk en een ecogeschiedenis waarin de mens zich beweegt als een evolutionair
Net Werk 68 - februari 2001
68
3/4
34
4/5
45
1066-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1067
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
we over esthetische en recreatieve functies. De mensen vermeien zich daar luchtig gekleed rond vrolijk water. Maar wie in november of maart de werkelijkheid aanschouwt, ziet wel wat anders. Wind en regen kastijden het wateroppervlak en de onbehaaglijkheid van het weer wordt nog benadrukt door de goed-bedoelde waterpartijen met hun klotsende golven. Ook op zomerse dagen schijnt niet altijd de zon en al is dat het geval: de verkrozing en de weggewaaide plastic zakken, het papier en vooral de stukken ronddobberend piepschuim maken eerder depressief dan opgewekt. Uiteraard heeft dat te maken met het feit dat veelal na ontwerpen en aanleggen nauwelijks meer naar het water wordt omgekeken. Voorwaar, hier ligt een mooie taak voor het gemeentelijk waterbeheer met als doel: een positieve bijdrage aan de geestelijke volksgezondheid.
LichamelijkDe discussie over de lichamelijke bedreigingen die eventueel van ste-delijk water uit zou kunnen gaan, is de laatste jaren aangewakkerd. Laat ik direct met de deur in huis vallen: als men de gezondheidsbedreiging door dat water uit zou willen druk-ken in aantallen doden per jaar, dan zal men in Nederland niet ver komen. Waarbij nog aangetekend moet worden dat in de doodsoorza-kenstatistiek het verband met water
in het algemeen, en met stedelijk water in het bijzonder, meestal niet terug te vinden zal zijn. Dat ligt in de derdewereldlan-den, waar zes op de zeven mensen van deze wereld wonen, wel even anders. Het is niet overdreven te stellen dat van de ruim 50 miljoen mondiaal geregistreerde doden per jaar er ruim 10 miljoen te wijten zijn aan water, niet alleen direct vanwege directe besmettingen maar ook indirect door bijvoorbeeld infectieziekten als malaria, gele koorts en bilharzia waarvan de over-brengers aan water gekoppeld zijn. Een fl ink deel van de slachtoff ers leeft op het platteland maar ook de stedelijke omgeving levert zijn bij-drage. We hebben in 1999 in Den Haag de tweede Internationale Wa-terconferentie en het Wereld Water Forum gehad, waardoor we ruim kennis konden nemen van allerlei gezondheidsaspecten van teveel, te weinig of kwalitatief slecht water. Terecht werd daar gesteld dat met name het water in de snelgroeiende grote steden een uitdaging van je-welste vormt.
VerdrinkingVan de tientallen mensen die in dit land jaarlijks onbedoeld ver-drinken (dus met uitsluiting van zelfmoord) vindt een toenemend aantal de dood in het ‘nieuwe water’ in de nieuwe wijken. Uiteraard is dit een logisch statistisch gevolg
van de relatieve groei van de fractie ‘nieuw’ water in Nederland, maar er is meer. Waar men het verkeer steeds meer van de rand van het water afschermt, gebeurt dit in de wijken vanwege het karakter en de bedoeling van het daar gecreëerde water niet. Rond dat water wonen veel (jonge) kinderen die zich van nature erdoor aangetrokken voelen. Peuters en ook wel kleuters kunnen verdrinken in 30 cm water. Het leren zwemmen, onder andere in schoolverband, vangt vaak pas aan op de lagere schoolleeftijd, dus van-af 6 jaar. Eerdere initiatieven vindt men wel, maar vaak niet onder al-lochtonen. Grote delen van de van oorsprong Marokkaanse en Turkse inwoners bijvoorbeeld hebben geen zwemcultuur. Dit zijn gegevens die men via de media leert kennen en die door deskundigen bevestigd worden. Kwalitatief wel te verstaan; voor kwantitatieve gegevens komt men bedrogen uit. In Nederland is veel erg goed op orde, maar als epidemioloog zoekt men vaak te-vergeefs naar incidentie- en preva-lentiecijfers, zelfs van die van allerlei veel voorkomende aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten en allerlei vormen van kanker. Verdrinking vormt geen uitzonde-ring. We kunnen bij CBS de cijfers krijgen naar leeftijdsgroep en naar geslacht. Niet echter naar de set-ting waarin de dood plaatsvond. In de eerste helft van de jaren ne-
gentig van de laatste eeuw stierven ongeveer 100 mensen per jaar een accidentele dood door verdrinking; daarnaast vonden gemiddeld 80 mensen een zelfgekozen dood in het water. Van de 100 verongelukten waren jaarlijks gemiddeld 25 in de leeftijd van 1 t/m 4 jaar. Babies verdrinken zelden en in de oudere leeftijdgroepen is de frequentie ook relatief gering. De kinderen van 1, 2 , 3 en 4 jaar kennen de hoogste incidentie, namelijk 3 per 100.000 per jaar. Voor de bevolking als ge-heel is dit 0,7. Nogmaals: het staat niet vast wat binnen die groep van 25 verdronken peuters en kleuters het soort water was waarin zij om-kwamen.Ter relativering is het nodig vast te stellen dat er in absolute cijfers ruim 700 mensen verdronken in de jaren rond 1900. Dat betekent op een bevolking van 5 mijloen een incidentie van meer dan 14 per 100.000. Een belangrijke reden was een ruime aanwezigheid van water gekoppeld aan een geringe zelfred-zaamheid in water. Niet alleen ver-dronken vissers en zeelieden maar de talrijke jeugd was de zwemkunst nog vaak niet machtig. In de ne-gentiende eeuw hoorde verdrinking tot de belangrijkste doodsoorzaken onder jonge kinderen, vooral in provincies als Zeeland, Noord- en Zuid-Holland en Friesland. Maar dat de verdrinkingsdood nu een twintigste is van die van een eeuw
Net Werk 68 - februari 2001
68
5/6
56
6/7
67
1068-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1069
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
geleden, betekent nog niet dat we tevreden kunnen zijn. Elk gestorven kind betekent een drama voor vele tientallen mensen.
Andere gezondheidsproblemenVergeleken bij de circa 100 sterfge-vallen door verdrinking zijn andere sterftecijfers die aan water te wijten zijn gering. En niet zomaar uit de statistieken te vissen. Wel kan er bij benadering iets gezegd worden over de ziektelast door aandoeningen die met water verband houden. Met wederom de beperking dat meestal niet te zeggen is wat het aandeel van stedelijk water in de getallen is.
Malarie-koekDe laatste jaren wordt hardnekkig door sommigen gewezen op het gevaar dat malaria in Nederland zou kunnen terugkeren. De voornaam-ste reden daarvoor zou de opwar-ming van het klimaat zijn. Ondanks het feit dat deze suggestie steeds weer door deskundigen is weerlegd, duikt de mededeling toch om de ha-verklap weer in de pers op. Kenne-lijk zit er brood in bangmakerij en is het publiek ook niet wars van een beetje griezelen. De meest afdoende ontzenuwing van deze paniekberich-ten stond vorig jaar in een artikel van de Amsterdamse hoogleraar tro-pische geneeskunde Kager en twee medeauteurs (zie literatuurlijst). Het onderstaande is voor een groot deel aan dat artikel ontleend.
Terugkeer van malaria betekent dat die ziekte hier vroeger wel voor-kwam. Is dat zo? Ja, dat is waar, hoewel niet alle epidemieën van de achttiende en negentiende eeuw die zo genoemd worden werkelijk ma-laria betroff en. In de laatste eeuw trof malaria voornamelijk Noord-Holland tussen 1920 en 1955. Men vermoedt dat in de eeuwen daarvoor af en toe malaria de water-rijke kustprovincies trof, o.a. Zee-land. Men sprak van wisselkoorts of anderdaagse koorts (koorts om de andere dag). De verwekker was de protozoa Plasmodium vivax die overgebracht wordt door een van de vele soorten Anophelesmuggen. Deze plasmodium is een milde ver-wekker en de veroorzaakte malaria voert zelden tot de dood. Andere plasmodia zijn veel gevaarlijker; de kroon spant de Plasmodium falciparum die de beruchte malaria tropica veroorzaakt. Deze protozoa is verantwoordelijk voor de meeste van de circa 2 miljoen doden die mondiaal jaarlijks vallen (voor een groot deel in Afrika en veelal onder jonge kinderen). Hij wordt door een andere Anophelessoort overge-bracht. De Anophelesmug broedt het liefst in brak water. De voorkeur van de vrouwtjesmug gaat uit naar een bloedmaal bij een dier, bijvoorbeeld een rund. De mug is zoöfi el en de mens is tweede keus. In Noord-Holland is in de jaren vijftig door
de Amsterdamse onderzoeker Van Seventer geconstateerd dat de mug-gen in de herfst in de stallen kropen om te overwinteren. In de lente werden af en toe mensen gestoken, zeker indien bij het opleven van de muggen het vee al in de weide stond. Waarschijnlijk is de oorzaak van de grote epidemie die vlak na de oorlog het gebied ten noorden van Amsterdam trof, te wijten ge-weest aan het gebrek aan vee. Dat was nagenoeg geheel opgegeten of afgevoerd naar Duitsland, zodat de muggen zich maar met mensen behielpen. Er is toen voor de laatste maal veel kinine verstrekt in Ne-derland. Het laatste inheemse geval trad op in 1961 en in de jaren ‘70 heeft de WHO Nederland defi nitief malariavrij verklaard.De betreff ende Anophelessoort komt nog steeds in Nederland voor (er is dus geen opwarming nodig voor haar aanwezigheid), zij het in kleine populaties. Het zit die mug namelijk tegen. Zo is in heel het land verontreiniging van opper-vlaktewater opgetreden door o.a. insecticiden. Ook is veel brak water verzoet in grotere wateren (Zeeland, Biesbosch!) maar ook in bijvoor-beeld de sloten van Noord-Holland. Want de afdamming van de Zui-derzee in 1931 schiep het zoete IJs-selmeer. Die enorme zoetwaterbel heeft het zoutgehalte in de sloten drastisch gereduceerd. Misschien nog belangrijker: de bevolking leeft
niet meer in boerderijen met vee-stallen maar in mugonvriendelijke huizen waar er geen overwinteren bij is. De overbrenging van de plasmo-dium geschiedt van een besmet dier of mens, via een geschikte mug, naar een volgend nog onbesmet dier of mens. Er moet dus een voldoen-de aantal personen in een gebied aanwezig zijn die de plasmodia in hun bloed hebben, om de infectie-keten te starten en te onderhouden. Het ontstaan en zich handhaven van een endemische situatie wordt bepaald door meerdere factoren; op elk daarvan is een kansrekening van toepassing. Het uiteindelijke evenwicht is te beschrijven als een samenstel van die kansrekeningen. Wordt aan de voorwaarde voor het onstaan van een nieuwe malaria-endemie voldaan in het Nederland van nu? Nee, want er is maar een zeer beperkt aanbod van mensen met de parasiet onder de leden, en die moeten dan nog maar net, in de korte tijd voordat ze behandeld worden, door een Anopheles gesto-ken worden die vervolgens nog een keer moet steken, en dan niet een dier maar een tweede mens. Wat is het aanbod? Wel, per jaar worden zo’n 250 mensen in Neder-land in de statistieken bekend, die malaria importeerden van elders. Dit vaak op grond van het niet ne-men van profylactische middelen of in verkeerde dosering en vooral
Net Werk 68 - februari 2001
68
7/8
78
8/9
89
1070-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1071
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
door het niet lang genoeg doorslik-ken na terugkomst. Het aantal van 250 mag men verdubbelen om het ware cijfer te benaderen, omdat niet elk geval bekend wordt. Hoeveel van die 500 worden in de periode vóór hun therapie gestoken door niet zomaar een mug maar door een Anopheles, waarin de parasiet aanslaat, waarna een volgend mens deze cadeau krijgt? Nou, dat zijn er waarschijnlijk 0 (nul); het valt waarachtig niet mee om een le-venskrachtige populatie in de juiste ecologische niche te brengen (zoals de mensen die bevers en otters uit-zetten kunnen bevestigen). De nieuwe tendens om moerassen, overloopgebieden en dergelijke te scheppen, kan overigens wel leiden tot heel wat muggenoverlast. Die wordt dan voornamelijk veroor-zaakt door twee muggensoorten, de Culex pipiens (steekmug) en de Aedes vexans (moerasmug), een zusje van de verwekker van de gele koorts (Aedes egypti). Dat het heel lang geduurd heeft eer de gele koorts vanuit Afrika overgeplant werd naar geschikte tropische gebie-den in Midden- en Zuid-Amerika bewijst overigens temeer dat er aan meerdere voorwaarden voldaan moet worden voordat een eff ectieve verbreiding een feit is. Tenslotte een paar getallen die il-lustreren hoe ernstig de situatie in de endemische gebieden is. In ongeveer 100 landen zijn 2 miljard
mensen potentieel blootgesteld aan met plasmodia geïnfesteerde mug-gen. Op dit moment hebben 300 miljoen mensen de parasiet onder de leden en 100 miljoen daarvan zijn ziek. Hetgeen resulteert in de genoemde 2 miljoen doden jaar-lijks. U begrijpt dat waar één op de zeven mensen de parasiet huisvest, de situatie ingrijpend anders is dan in Nederland waar per tijdseenheid een fractie van 500 import-gevallen bestaat, bijvoorbeeld 30 personen (één op de half miljoen inwoners!).Met bovendien meestal een plasmo-dium aan boord die ongeschikt is voor de spaarzame inheemse Anop-helesmuggen.
Ziekte van WeilIn het Amsterdamse laboratorium waar de verwekker van de ziekte van Weil - een spirocheet - aange-toond kan worden, komen zo’n 150 aanvragen per jaar binnen. In circa 30 gevallen worden de leptospiren aangetoond. Ze vooroorzaken een leverontsteking die in kinderen on-der de 5 jaar meestal mild verloopt. Bij volwassenen kan ze af en toe tot de dood voeren. Een triest ge-val betrof enkele jaren geleden een ambtenaar in Overijssel die door een boze burgeres in een sloot was geduwd. Zij protesteerde zo tegen de voorgenomen afbraak van een illegaal schuurtje in haar achtertuin, aan die sloot. De man kreeg de ziekte van Weil en overleed.
De spirocheet - een zusje van de verwekker van syfi lis - wordt uit-gescheiden in de urine van o.a. ratten en overleeft een tijdlang in stagnant water. Vandaar dat spuien ook daarom van belang is. Maar het is tevens raadzaam om niet in zulk water te zwemmen. Elk jaar zijn er weer slachtoff ers onder deelnemers aan studentenjool die in stadsgrach-ten te water gaan. Niet doen dus. Is het nu zo dat het creëren van na-tuurvriendelijke oevers automatisch een toename van de ziekte van Weil zal geven? Dat hangt o.a. af van de mate van ratvriendelijkheid van die oevers (een vraag aan biologen). Terzijde: in de eerste helft van de negentiende eeuw was de Amster-damse Jordaan vol water. Wat nu een gracht is of gedempt, was toen een sloot met wat we tegenwoordig natuurvriendelijke oevers zouden noemen. Een monsterverbond van hygiënisten en ingenieurs heeft daar een eind aan gemaakt. Het water - dat overigens in de huishoudens gebruikt werd - was een bron van ziekte. Bovendien wemelde het van de ratten. Kwam dat nu door die modderige glooiende oevers? We kunnen hooguit zeggen dat ze een positieve bijdrage leverden aan het rattenparadijs, naast andere facto-ren.Want waarschijnlijk staat anno nu tegenover elke burger een rat op de kaart van Nederland. Ook in stedelijke gebieden met kademuren,
basaltglooiingen en beschoeiingen. Van meer belang lijkt me hoe we met het water omgaan. Erin zwem-men of niet, maar ook spuien of niet. Een doorslaggevende factor is ook de voedselverstrekking aan de ratten. Die is vaak riant door slor-dig omspringen met voedselafval maar ook door het zogenoemde eendjesvoeren. De modale Neder-landse eend kan het aanbod vaak niet meer aan en de rat gaat er mee heen. Een wat strakkere opstelling tegenover onze gevederde vrienden lijkt gewenst.
Water borne diseasesIn de negentiende eeuw haalde vooral de stadsbevolking haar water nog op grote schaal uit grachten en rivieren. Dat gaf een rijke besmet-tingskans aan de bacteriën die tyfus, cholera en bacteriële dysenterie veroorzaken en aan het virus dat hepatitis A veroorzaakt, wellicht ook af en toe aan het poliovirus. Momenteel hebben we een goed rioleringsstelsel en ik heb me laten vertellen dat er gewerkt wordt aan het opheff en van het zogenoemde overstortprobleem. Het zorgvuldig omspringen met hemelwater, ook tijdens pieken, kan dus naast andere doeleinden van belang zijn voor de volksgezondheid. Want er is poten-tieel een kans dat oppervlaktewater besmet wordt met voornoemde ziekteverwekkers. Maar ook hier geldt dat de manier waarop men
Net Werk 68 - februari 2001
68
9/10
910
10/11
1011
1072-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1073
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
met potentieel besmet water om-springt van doorslaggevend belang is. Want het is bijvoorbeeld niet zo dat rioolwerkers om de haverklap zulke infectieziekten verwerven.Dat het goed kan gaan ziet men bijvoorbeeld in Japan, waar 80% van de riolen niet in de grond weg-gestopt zitten. Maar de Japanners gebruiken het open rioolwater niet om te baden, te zwemmen of er de groente in te wassen. We hebben daar dan ook te doen met een be-volking met een hoog educatiepeil en goede voorlichting. Waar dat niet het geval is, kunnen problemen ontstaan; in het noorden van Japan heb ik kinderen wel zien zwemmen in een zwaar vervuilde rivier waar riolen op uitkwamen, maar dat was in een achterbuurt. In India of In-donesië is de combinatie van open riolen en besmette riviertjes een bron van veel ziektelast en ook de westerse toerist zonder prik loopt er gemakkelijk hepatitis A op. In 1975 kende overigens ook de Portugese stad Oporto nog een grote epide-mie van hepatitis A onder badgas-ten in Foz, bij de monding van de Douro.In het westen van Nederland was tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog op veel plaatsen geen schoon water meer. Maar dankzij voorlichting aan een goedgeschoolde bevolking konden de gevolgen beperkt worden. Zo in-strueerden de gezondheidsautoritei-
ten in Amsterdam de bevolking om water buiten in teilen aan zonlicht bloot te stellen. De UV-straling reduceerde de kiemgetallen van o.a. tyfusbacteriën aanmerkelijk. Een bijzondere besmetting betreft de waterbacterie Aeromonas. Die blijkt bij heel wat waterliefhebbers - surfers, vissers, zwemmers - in-gewandsstoornissen met diarree te kunnen veroorzaken. Hoewel de meer dramatische vormen daarvan vooral optreden door een bepaalde ondersoort die voornamelijk ou-deren en wel speciaal gepredispo-neerde mensen treft.
KinderbadjesEen bijzondere categorie van ste-delijk water betreft de zwempara-dijsjes voor onse jongste kroost in de parken. In een land waar aan de zwembaden en buitenbaden de hoogste eisen worden gesteld, ontspringen de bassins in de par-ken vaak die dans. En al wordt het water dagelijks ververst en soms ook af en toe gechloreerd, aan het einde van een hete zomerdag is het bacte-riologische resultaat van bemonste-ring niet mis. Hier is een dilemma. Want we willen de kinderen, en ons zelf, het plezier niet onthouden. Misschien moeten we er maar in berusten dat we in een hyper-gere-guleerd land ook bij maximale in-spanning toch tot een suboptimaal resultaat komen. Uitendelijk zijn calamiteiten tot nu toe uitgebleven.
En dan nogTenslotte nog een paar zaken. Bo-tulisme is een ziekte van waterdie-ren en -vogels die besmet worden door Clostridium botulinum van de typen B of E in geëutrofi eerd zuurstofarm water. Het is niet waar-schijnlijk dat mensen in groen slij-merig water gaan zwemmen nabij met de buik omhoog drijvende vis-sen en vogelkadavers. Dat is name-lijk naast het eten van die kadavers de enige mogelijkheid om zelf door het botulinegif aangetast te worden. Tot nu toe is geen dergelijk geval bekend. Een laatste zaak betreft een samen-spel van eenden, slakken, mensen en de platworm schistosoma (een verwant van de verwekker van bilharzia). De eieren worden uitge-scheiden door de eend, worden tot larf en zoeken een goed heenkomen in een waterslak. Daar groeien ze uit en worden in het water tot cercariae die onze huid aantasten en hevige jeuk veroorzaken (zwem-badjeuk). Heftige antistofvorming zorgt ervoor dat we individueel na enige tijd over dat probleem heen zijn. Ook hier is de omgang met water, bijvoorbeeld in een wadi, van doorslaggevend belang voor overlast of niet.
LiteratuurlijstBol P., Algemene hygiëne en epi-demiologie. Collegedictaat voor studenten Gezondheidstechniek, Faculteit Civiele Techniek, Techni-sche Universiteit Delft. Delft: Tech-nische Universiteit, 3e druk 1998. Bol P., Voorkomen is beter dan genezen. Waterkwaliteit, een zaak van leven en dood. In: Kosten of kwaliteit ? (red. JC van Dijk, JQJC Verberk). Delft: TU Delft, 2000.Kuijper EJ, Bol P, Peeters MF, Stei-gerwalt AG, Zanen HC, Brenner DJ. Clinical and epidemiologic aspects of Aeromonas DNA hybri-dization groups isolated from hu-man feces. J Clin Microbiol 1989; 27: 1531-7.Leenen EJTM., Gezondheids-klachten in verband met recreatie in oppervlaktewater in de zomer van 1999. Infectieziekten Bulletin 2000; 11: 133-5.Takken W, Kager PA, Kaay HJ van der, Terugkeer van endemische ma-laria in Nederland uiterst onwaar-schijnlijk. Nederl Tijdschr Geneesk 1999; 143: 836-8.Tomes N., Th e gospel of germs. Men, women, and the microbe in American life. Cambridge: Harvard University Press, 1998.
Net Werk 68 - februari 2001
68
11/12
1112
12/13
1213
1074-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1075
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Over water gesproken...Announcing: WaterForum. A new e-mail discussion forum.WaterForum is a free and open fo-rum for discussion of surface water and groundwater resources issues; including drinking water, water con-servation, environmental chemistry, wetlands, wastewater, irrigation, recreational use, fi sheries and wild-life use, aquaculture, coastal studies and oceanography, environmental and public health issues, contamina-tion/remediation, computer model-ling, climatology, hydropower, and any other relevent water resources topics. Th e list is moderated by Ken Bannister, founder of Groundwater-Digest, currently the world’s largest groundwater discussion forum.WaterForum seeks to broaden the discussions held on Groundwater-Digest to include other areas of interest in the water resouces fi eld. A broad range of members from academia, industry, government, and the general public, as well as wide ranging geographic diversity will provide for an interesting and helpful forum. Your membership is valued and your input is welcomed.If you are not already a member, please consider joining the over 3400 subscribers of WaterForum today!To join, simply send a blank e-mail [email protected] or e-mail me directly at [email protected] with a request to join WaterForum
Ken Bannister WaterForum Mod-erator http://www.egroups.com/group/waterforum
Medicine in the Twentieth CenturyOnlangs is over de medische geschie-denis van de 20e eeuw een bundel gepubliceerd met meer dan veertig es-says. Dit boek is bedoeld voor een pu-bliek van niet-specialisten. Medicine in the Twentieth Century Edited by Roger Cooter, University of East Anglia, UK and John Pickstone, University of Manchester, UK. (For Full Infor-mation and to view a Free Sample Chapter, please click on: http://gbhap.com/Features/Med_20c/top.htm Th e editors of Medicine in the Twen-tieth Century commissioned over forty essays from renowned specialists. Th e book’s chapters cover the themes of expertise & authority, popular understanding & patient politics, gov-ernment & industry, gender, race & class, and internationalism & global health. Th roughout, the authors set the ‘miracles’ into context, the hype into historical perspective, the high-tech against the background of the abiding realities of life and death. Th e essays will appeal to historians and social scientists, health workers and researchers, and to the general reader - the citizen-patient in all of us. 970pp - Cloth - ISBN 90-5702-479-9 - $120 / £75 / EUR126Harwood Academic Publishershttp://www.gbhap.com
Nieuwe dateringsmethode historisch onderzoek bodem-vervuilingSinds kort is het dankzij een nieuwe methode van TNO-NITG (het Nederlands Instituut voor Toege-paste Geowetenschappen) mogelijk bodemvervuiling met aardoliepro-ducten nauwkeuriger te dateren. Het instituut gaat uit van de mate van verwering. Door te analyseren welke bestanddelen verdwenen zijn (weg-gespoeld, opgelost in het grondwater of verdwenen door biodegradatie) is de ouderdom van de vervuiling vast te stellen : grof gezegd, hoe meer verdwenen is, hoe ouder de vervui-ling. Gaschromatografi e en mas-saspectrometrie geven samen inzicht in de chemische samenstelling van de onderzochte vervuiling. Alhoewel nauwkeuriger dan tot nu toe, blijft de datering een schatting.De nieuwe werkwijze is voor het eerst gebruikt bij een onderzoek van de vervuiling in de Amsterdamse Petroleumhaven, waar al 120 jaar olie weggelekt is naar de bodem. Bij deze opdracht heeft TNO-NITG de tijd verdeeld in vier perioden. Speci-fi ek voor die locatie is het feit dat in 1940 de olievoorraad door de Duit-sers in brand is gestoken. Verder wa-ren de onderzoekers afhankelijk van de bereidwilligheid van bedrijven. Sommige hebben meer historische gegevens geleverd dan andere.Info: TNO-NITG Jeannet Mei-nema tel. 030-2564709.
EDEN seminarsEnvironmental history of IndonesiaKITLV Monday 3.00-5.00 p.m.KITLV meeting room / zaal 138Reuvensplaats 2, Leiden5 March 2001Pujo Semedi (Gadjah Mada Uni-versity) Overfi shing in the Java Sea, 1900-20002 April 2001Martine Barwegen (KITLV) Long-term trends in animal husbandry in Java7 May 2001Bart Barendregt (Leiden University) From the realm of the nine rivers: changing cultural landscapes in southern SumatraFurther information: David Henley, KITLV, Tel 071 527 2913/2295, e-mail [email protected]
ConferentiesConferentie agenda in het kort
23-25 maart 2001, Landscapes and Politics, Edinburgh, Schotland28 maart-1 april 2001, Making Environmental History relevant in de 21st century, American Society for Environmental History en the Forest History Soci-ety, Durham, North Carolina, VS.20-21 april 2001, Native, naturalized, and Exotic Species in European History,
Net Werk 68 - februari 2001
68
13/14
1314
14/16
1415
1516
1076-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1077
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
European University Institute (EUI) , Florence, Italië 6-8 juni 2001, Climate, Change and Variability, in Northern Europe Proxy Data, Instrumental Records, Climate Models and Interactions, 2e internationale symposium CLIC, Turku, Finland18-21 juli 2001, Exploitation, Overexploitation in Societies Past and Present, Congres IUAES -Th e International Union of the Anthropological and Ethnological Sciences, Göttingen, Duitsland 10-12 augustus 2001, 2e Conferentie van IWHA Th e International Water History As-sociation, Bergen, Noorwegen12-18 augustus 2001, 11e internationale conferentie van historisch-geografen, Quebec , Canada 5-8 september 2001, 1e conferentie van de ESEH Eu-ropean Society for Environmental History, St. Andrews, Schotland6-9 september 2001, Occupational Health and Public Health, Lessons form the Past - Challenges for the Future, 2e internationale conferentie ‘History of Occupational and Envi-ronmental Prevention’ en 4e inter-nationale conferentie ‘International Network for the History of Public
Health’, Norrköping, Zweden24-26 Oktober 2001, 2e Spaanse milieugeschiedenis conferentie, Huesca, Spanje20-23 maart 2002, Producing and Consuming Natures, American Society for Environmen-tal History, Denver, Colorado
Landscapes and Politics 23-25 Maart 2001 EdinburghA three day cross-disciplinary con-ference, will be held at the Univer-sity of Edinburgh. It will be hosted in association with the Department of Architecture, University of Edin-burgh, and the Department of Ge-ography, Open University. Speakers include: Stephen Bann (School of Arts and
Image Studies, University of Kent at Canterbury)
Barbara Bender (Department of Anthropology, University College London)
John Dixon Hunt (Department of Landscape Architecture and Regional Planning, University of Pennsylvania)
Elizabeth Lebas (School of Arts, Design and Performing Arts, Middlesex University)
Patricia Macdonald (independent artist and writer)
Kate Soper (School of Arts and Humanities, University of North London)
Th e conference will seek to respond to the increasing interest in this topic which is evident across a wide variety of disciplines and it will provide a sig-nifi cant contribution to current de-bates by acting as an important point of focus. Th e work that is being done in this area is extremely heterogene-ous, and the conference will embrace and refl ect this. In particular, it will be concerned to encourage innova-tive critical approaches and to extend and deepen the fi eld by opening up new themes for investigation:• landscape and the ‘trace’ • contemporary landscape represen-
tation • landscapes in fi lm • landscape and the ideology of im-
provement • moral landscapes • landscape, identity, estrangement • personifi ed landscapes • landscapes and war • landscapes and the body • the new aesthetics of landscape • landscape as event • landscapes and theatricality/per-
formance • landscapes and social policy • somatic landscapes • utopian landscapes • macro/global to micro/domestic
landscapes • landscapes and the politics of the
past It is intended that selected papers from the conference be published as an edited collection.
Conference Registration, Accomo-dation, Delegate Fees:Academic or other staff : £ 90.00Student: £ 35.00Th e above fee includes access to all sessions of the conference and mor-ning coff ee, lunch, and afternoon tea on each day of the conference.Please note that it does not include accommodation. ce for the delegate fee (i.e. cheques/credit card pay-ments should be for £110 or £55)
Booking FormPlease fi ll in the following details:Name of delegate:Postal Address:Email address:Institutional affi liation:Position (staff or student):To confi rm your attendance at the conference please fi ll in this form and return it as soon as possible, toge-ther with a cheque (or banker’s draft drawn in GBP) made payable to Th e University of Edinburgh, to:Landscapes and Politics, Department of Architecture, 20 Chambers Street. Edinburgh Scotland EH1 1JZAlternatively payment can be made by credit card by telephoning the University Finance Offi ce at +44 131 650 8095 and quoting the card details. Please remember to fi ll in the booking form as well, and to note on it that payment has been made by credit card. A 1.5% service charge will be added to the delegate fee for credit card payments.
Net Werk 68 - februari 2001
68
16/17
1617
17/18
1718
1078-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1079
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Making environmental history relevant in the 21st century
A Joint Meeting of the American So-ciety for Environmental History and the Forest History Society March 28 - April 1, 2001 in Durham, North Carolina.
Distinguished Lectureship in Forest and Conservation History “Smok-echasing: Th e Search for a Usable Place” given by Dr. Stephen Pyne Professor, Biology Dept., Arizona State University and Fire HistorianBanquet Speaker ‘Man and Na-ture in the 21st Century’ given by Dr. David Lowenthal Profes-sor Emeritus, University College London and George Perkins Marsh Biographer.Plus: First Night Plenary Session with: Norman Christensen, Nancy Langston, Patty Limerick, and Do-nald Worster 180 Technical Papers Breakfast dis-cussion groupsField Tours Entertainment by the Coastal Cohorts, Exhibits and Pos-ter Session Contacts at Duke Uni-versity, NCSU, UNC, the National Humanities Council, and research facilities of the NIEHS, EPA and the U.S. Forest ServiceFollow the FHS Web site at http://www.lib.duke.edu/forest/ for infor-mation updates.http://www.lib.duke.edu/forest/jt-conf.html
European University Institute (EUI)
Native, naturalized, and exotic species in European history
20-21 April 2001 Florence
- How have animals and plants moved across Europe to alter hu-man history?
- When have Europeans considered exotic species good or bad and why?
- How has treatment of non-human species recapitulated treatment of human species?
- How has Europe’s global biological exchange altered world history?
Our goal is to explore Crosby’s the-mes about ecological exchange on a European level. Our hope is that we can attract a small, enthusiastic group of scholars to discuss these fascinating topics in a remarkable setting. . All discussions will be held in English. An appropriate work-shop publication is anticipated.”Luisa Passerini, professor Peter Becker, professor Marcus Hall, Jean Monnet Fellow -Workshop Coördi-nator E-mail: [email protected] of History & Civiliza-tion European University Institute Villa Schifanoia, Via Boccaccio 121, I-50133 Firenze - Italy http://www.iue.it/(besloten bijeenkomst?)
Climate Change and Variability in Northern EuropeProxy Data, Instrumental Records, Climate Models and InteractionsSecond international symposium CLICTurku, Finland, 6-8 June 2001
BackgroundClimate change is widely conside-red as one of the most considerable environmental changes taking place globally. Climate is a continuous process, which at times shows rapid changes, and sometimes, gentle drifts or fl uctuations. Th e mutual threat shared by societies is largely based on the fact that we do not know what to expect about future climates on a regional scale. Alt-hough the understanding of clima-tic parameters and their complex interactions on diff erent spatial and temporal scales is improving rapid-ly, there are still many challenging, unanswered questions with regard to potential future climates.
ObjectiveTh e aim of the interdisciplinary symposium is to bring together sci-entists studying climate dynamics in a broad sense and to foster com-munication between scientists and interest groups applying scientifi c knowledge on mitigation and adap-tation for climate change.For the detection, attribution and forecasting of climate change, the
development of sophisticated clima-te models is fundamental. Ideally, for the purpose of projecting future climates, climate models should be able to adequately1) represent the current climate, 2) reproduce interannual and deca-
dal climate variability for a given history of external forcings (based on instrumental data),
3) reproduce diff erent climate epi-sodes in the past (based on proxy data) and
4) successfully simulate abrupt cli-mate change events from the past.
Th ese requirements call for close collaboration and sharing existing knowledge between scientists from various fi elds, for example palae-oenvironmentalists, ecologists, atmospheric scientists, oceano-graphers and climate modellers, to name a few. Northwestern Europe and the North Atlantic are known to be most challenging regions in climate models. Various models predict very diff erent climates for the region. Hence, there is a need to bring together scientists study-ing diff erent aspects of this region’s climate to share knowledge and understanding of climate process. In the proxy record fi eld, higher resolution thanks to new, advanced methods in sampling, detection, computing and data analysis allows interesting comparisons with avai-lable instrumental records. Further-more, better data will aid pinpoin-
Net Werk 68 - februari 2001
68
18/19
1819
1819
19/20
1920
1080-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1081
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
ting cause-and-eff ect relationships in past climatic variations. Sharing the understanding will be of great benefi t to climate modellers who do their best to transform the process into a set of physical equations.
TopicsTh e topics of the symposium, which concentrates on Northwes-tern Europe and the North Atlan-tic, include:• Climatic proxy data• Instrumental climate records• Abrupt climate changes of the
past• Solar eff ects on climate• Global climate models and their
intercomparisons• Regional climate models• Correlation of proxy data, instru-
mental records and model results• Oceanic circulation and the
North Atlantic• Ecosystems: Vegetation-soil-at-
mosphere interactions• Interactions between climate, na-
ture and society• Scenarios: Consequences of cli-
mate change to natural environ-ments and human activities
Symposium structureTh e symposium will be a mixture of plenary sessions giving state-of-the-art reviews by highly qualifi ed keynote speakers, and horizontal, problem solving sessions with of-fered research papers and posters.
Key-note speakers include:• Raymond Bradley• Wolfgang Cramer• Bas van Geel• Phil Jones• Hans von Storch• Timo Vesala
Call for papersTh ose wishing to give an oral or a poster presentation at the sympo-sium should submit an abstract of max. 200 words in one paragraph to the conference registrar by 28 February 2001. Abstracts should be preferably submitted as email at-tachments in the following format: Paper: A4 Margins: Left & Right 2.54 cm (1”), Top & Bottom 3.17 cm (1.25”) Font: Times Title: Bold 12 pt (centred) Name & Affi liation Italic 11 pt (centred) Body text: Normal 11 pt (justifi ed)A sample abstract with the correct layout can be found on the conference web site. Oral and poster presentati-ons will be given equal consideration, and abstracts of both will be publis-hed in the abstracts book. Th e ab-stracts will be subject to review by the Scientifi c Programme Committee.
Key outputsTh e keynote papers and selected research papers (subject to review) will be published in a special edi-tion of Fennia, the international journal of the Geographical Society of Finland.
Registration fee Th e cost of the symposium is 110 Euro per person, 45 Euro for stu-dents, for registrations received before 28 February, and 130/50 Euro respectively thereafter. Th e fee includes access to all symposium, a delegate’s bag including the docu-mentation, and morning/ afternoon refreshments during the meeting. A separate fee will be incurred for the conference dinner and the post-sym-posium excursion. Please note: A refund less 15% is possible if cancelling before 15 April 2001. If cancelling before 15 May 2001, a refund of 50% will be paid. No refund will be paid for cancel-lations after 15 May 2001.see registration form http://fi gare.utu.fi /events/CLIC/registration.htmAccommodationA wide range of hotels and guest-houses will be available in Turku depending on requirements. Hotel rates include breakfast and start from approximately 40 per night. Guesthouse rates start from ca. 25. See registration form for further details.ExcursionsA one-day post-symposium excursi-on by ship has been arranged to the Southwestern Archipelago and the Field Station of the Archipelago Re-search Institute on the island of Seili (Själö) on Saturday 9 June. Places are limited and a charge of Euro 45/30 will be made, which includes lunch.
On the way to Seili visitors will see parts of the spectacular archipelago, which consists of more than 30 000 islands and skerries stretching bet-ween mainland Finland and Åland. At the Research Station, visitors will have the opportunity to hear about the fascinating history of the island dating back to 17th century serving as a leprosy hospital and later, a mental hospital. Visitors will learn about the research undertaken on the Baltic Sea and the nearby Archi-pelago Biosphere Area. Please indi-cate on the registration form if you are interested in this excursion.RegistrationRegistration will commence on Tuesday 5 June 2001 (at16.00-19.00 hrs) at the University. Regi-stration and info desk will be open throughout the symposium. Th e symposium sessions will start in the morning of Wednesday 6 June.How to registerComplete the registration form on the conference web site at http://fi gare.utu.fi , where additional in-formation and most recent details can be found. Any queries should be sent directly to the conference organising offi ce at FIGARE coor-dination:Dr. Jaana Vormisto, Figare Coordination, University of Turku, FIN-20014 Turku, FinlandTel. +358 2 333 6265Fax. +358 2 333 5730Email: [email protected]
Net Werk 68 - februari 2001
68
20/21
2021
21/22
2122
1082-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1083
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Congress of Th e International Union of the Anthropologi-cal and Ethnological Sciences (IUAES)
Exploitation and Overexploitation in Societies Past and Present
Göttingen July 18-21 2001
Aims of the Congress“Exploitation and Overexploitation in Societies Past and Present” is the theme of the 2001 InterCongress of the lnternational Union of Anthro-pological and Ethnological Scien-ces.Th e question has been chosen as it covers a subject intensely discus-sed in the scientifi c communities of anthropology, ethnology, envi-ronmental history and related fi elds such as archeology or historical geography. Questions of resource economics and the evaluation of human impact on natural systems gain more and more importance in public discourse.Th e Congress aims to bring together researchers of related, but often too distant, fi elds and off ers insights to the public as well. Human impact on landscape can be conceptualised in terms of socially governed ecologi-cal systems. In the past the adaptive capacity of human cultural systems has been emphasised. Nowadays, a shift can be recognised towards mo-difi ed views. Resources are discus-sed as prerequisites for establishing
complex human societies.Th is includes also a more biologically minded view from the standpoint of the humanities. In such a view, human societal complexes can be understood as systems that manage energy and matters.Th e concept of social-metabolic regimes has develo-ped in such a context. Cultures, as seen within this paradigm, are not understood merely as autopoietic symbolic entities but as results of an interaction of material prerequisites and emerging social structures. One might dismiss this as an episte-mological shift, part of the play of science with itself. But it remains unsolved so far in terms of evolu-tionary theory if the ultimate goal of evolution is reproductive success or accessibility to and optimising of energy resources.Th ere are other important reasons for this conference, however. It becomes increasingly evident that man-nature-relationships which are strongly expressed in exploitation strategies will turn into the most decisive issue for the forthcoming century.Th e conference will focus on the most urgent questions of this development and therefore add a much-needed perspective to the discourse on Global Change.We aim to refurnish the changing world with social subjects, their reasoning, their suff ering and their culturally and biologically driven ability for solving the challenge of survival.
Preliminary programme
Wednesday July 18th AfternoonOpening sessionOffi cial addressesKeynote Addresses Marian Fischer-
Kowalski (Vienna, Austria)Keynote Addresses Anrew Goudie
(Oxford, UK)Wednesday July 18th EveningPublic Lecture H.J. Schnellnhuber
(Potsdam, Germany)Reception Aula of the Georg-Au-
gust University Göttingen
Th ursday July 19th MorningPlenary session on Environmental
HistorySpeaker Karl Butzer (Austin, Texas,
USA)Speaker John McNeill (Washington
DC, USA)Speaker Verena winiwarter (Vienna,
Austria)Th ursday July 19th AfternoonParallel sessions on the topicsEnvironmental History (chairVerena Winiwarter, Vienna, Au-
stria)Archaeology of Landscapes (chairKarl Butzer, Austin, Texas, USA)Recycling (chair Bernhard Streck
(Leipzig, Germany)
Conference Dinner
Friday July 20th MorningPlenary session on SustainabilitySpeaker William Woods (Edwards-
ville, USA)Speaker Rolf Peter Sieferle (St Gal-
len, Switzerland)Speaker Joan Martinez-Alier (Barce-
lona, Spain)Friday July 20th AfternoonParallel sessions on the topicsConcepts of Sustainability (chairRolf Peter Sieferle, St. Gallen, Swit-
zerland)Agricultural Systems vs. Industrialized
Systems (chair Andrew Goudie)Human Subsistence in Past and Present
Societies (chair Rainer Marggraf)
Saturday July 21st MorningPlenary session on Environmental
SociologySpeaker Gerd Spittler (Bayreuth,
Germany)Speaker Bernhard Streck (Leipzig,
Germany)Saturday July 21st AfternoonParallel sessions on the topicsNature in Culture-Culture in Na-
ture (chair Bernd Hermann, Göt-tingen, Germany)
Extreme Environmental Conditions (chair Tim Ingold, Aberdeen, UK)
Evaluating Summary by Roy Ellen (Canterbury, UK)
Closing lecture
Sunday July 22nd MorningPost Congress Excursion to the
Ethnographic Museum Berlin
Net Werk 68 - februari 2001
68
2223
22/23 23/25
2324
2425
1084-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1085
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Topics of Discussion in the SessionsResourcesWhat were / what are resources
(material and immaterial in the course of evolution?
Man - environment relations /Th e genesis of exploitation
Eff ects of people on environments /Eff ects of environments on peopleSustainance and exploitationExploitation and over-exploitation
of what?Economy versus ecology: An una-
voidable confl ict?
ReproductionHuman needsEcology, diet and social patterningHealth and exploitation / over-ex-
ploitationGender relations in productive be-
haviourIs there gender exploitation in re-
productive behaviour?Genetic, environmental and socio-
cultural backgrounds to the stabi-lity or growth of populations
SustainabilityIs “sustainability” a new concept in
development planning?Resource-management and sustai-
nabilityPhases in life, generation-sets, pos-
terity: diverging conceptsPopulation pressure and sustaina-
bilitySustainability in which geographical
and social dimensions?
lnnovationTransformation processes in pre-in-
dustrial and industrial societies / Technical innovations /
Paradigms of scientifi c and/or ethi-cal innovations
Factors for innovations / How to stop or reduce over-exploitation~
Preservation of elements of former culture / cultural tradition:
Hindrance of innovation?
Nature in Culture / Culture in NatureTerritoriality, power and control of
resourcesExploitation and over-exploitation
in the animal domainAff ective and emotional response
in man with regard to changes in nature and innovations: Th e na-ture of the human brain
Exploitation of nature associated with religious belief or ethic code: Diverging views
Global Th inkingInvention or diff usion? / Invention
and diff usion?Processes in the “Communication
age”Local knowledge and global ex-
ploitation and expropriation still valid as an explanation for “un-derdevelopment”?
International Conferences: Aware-ness, warning:
What about political facts of enfor-cement?
Conference FeeCongress fee 160.00 $ (200 US$ after March 31st. 2001)Student fee 80.00 $ (100 US$ after March 31st. 2001)Partner Programmes will be off ered.IWFNonnenstieg 72, D-37075 Göttingen, DuitslandTel: +49/551 /5024- 170Fax: +49/551 /5024-403E-mail: [email protected]/iuaes-goettingen-2001
Th e International Water History Association (IWHA)
2nd conference 10th -12th August 2001 University of Bergen, Norway
(reeds in nummer 67 aangekondigd)Th e International Water History Association (IWHA) 2nd confe-rence will bring together researchers from diff erent disciplines who all study the character and role of freshwater in history and develop-ment. It is organised in co-opera-tion with UNESCO’s International Hydrological Programme. While freshwater is a true universal and no human being and no soci-ety can exist without it, its natural characteristics vary extremely from place to place and from time to time. Societies have managed and harnessed water in various ways with various implications both for
water resources and for society. Th is conference will explore these varia-tions in man/water relations in time and space, and examine why some societies have apparently succeeded, while others have failed to secure a sound management system of their fresh water. Th e conference will have three main aims: - to present diff erent empirical
research fi ndings and to create a forum for theoretical discussions on how the relationship between man and water can be analysed and understood in the most fruit-ful ways.
- to produce relevant input into present day debates about issues including the control and owner-ship of water, water confl icts and water pollution.
- to discuss content and profi le of a multi-volume World Water History planned by UNESCO in cooperation with IWHA. Th e conference will off er opportuni-ties for researchers to present per-spectives on water history useful for the book series.
Provisional themesA Th e political economy of water
ownership and controlB Images of water (in religion,
myths, literature and art)C History of hydrology and water
control D Narratives on the river and the dam
Net Werk 68 - februari 2001
68
25/26
2526
26/27
2627
1086-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1087
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
E Th e engineering of water systems - engineers, entrepreneurs and bureaucrats.
F ‘Water and man’ relations in sci-ence
G History of water, sanitation and health
H Water, poverty and social deve-lopment
I Freshwater and the coastal zone - integrated and ecological ma-nagement
J Regional waters in a historical perspective
K Water and Civilization. Why History is Vital to Reframing Current Water Policy Debates.
Invited keynote speakers Professor Fekri Hassan, University
College London, UK Professor Christian Pfi ster, Bern
University, Switzerland Professor em. John Opie, USA Professor Donald Worster, Univer-
sity of Kansas, USA General Secretary Andras Szollosi-
Nagy, IHP, UNESCO
IWHA Th e fi rst formal meeting of the International Water History As-sociation will take place at the Bergen conference. Th e meeting will include election of offi cials, dis-cussion on further conference plans etc. Membership of IWHA will be possible to sign at the Bergen con-ference.
More information about IWHA on our web page http://www.iwha.net Conference Organising Committee on behalf of IWHA: Professor Terje Tvedt, University of
Bergen Professor Petter Larsson, University
of Bergen Dr. Eva Jakobsson, Rogaland Re-
search, Stavanger Contact person: Alv Terje Fotland,e-mail: [email protected] Centre for Development Studies University of Bergen Stromgaten 54, N-5007 Bergen, Norway fax: + 47 55 58 98 92 http://www.iwha.net
Voor de conferentie zijn circa 130 papers aangekondigd, aangedragen door onderzoekers uit alle wereld-delen. Hier volgt een selectie van papers met een Europees thema:• Paavola, Jouni, University of Ox-
ford, UK--Bargaining on Water Quality: Industrial Discharges, Water Pollution, and Common Law in the 19th Century United States
• de Franca Doria, Miguel, Univer-sity of East Anglia, UK--Th e Cult of Water in Portugal
• Pritchard, Sara B., Stanford University California USA--A Nation’s River:Nature, National Identity, and FrancesRhone River after World War II
• Lowenthal, David, University College London UK--Watershed as Management and Metaphor
• Maver, Irene, University of Glas-gow, UK-Water Provision, Urban Improvement and Community Identity: the Experience of Edin-burgh in the Nineteenth Century
• Burny, Joël, Virga Jesse College, Hasselt /Natuurhistorisch Genoot-schap ,Belgium-Th e Rediscovery of Small-Scale Irrigation of Gras-sland, with Emphasis on its Func-tion in the Ethno-Ecosystem of the Former Heatland Area of the Campine in Northeastern Belgium
• de Vries, Jacob J, Vrije Universi-teit Amsterdam--Th e Netherlands Early Developments in Dutch Hydrology
• Lennqvist, Jørgen, University of Ørebro, Sweden--Th e Great Drai-nage Project in Central Sweden 1850-2000
• Maguire, Mark Dublin Business School Ireland--Powering the Nation: the Social History of Hy-droelectricity in Ireland
• Smets, Josef, Montpellier France--Th e Management of Water in Two European Deltas: Rhine and Rhone,18th-19th centuries
• Speich, Daniel, Eidgenoessishe Technische Hochschule ETH Switzerland--Th e Role of Dis-course in Hydro-Technical Pro-jects. A case Study
• Bagle, Eyvind, Norwegian Mu-seum of Science and Technology,
Norway--Waterpower and the In-dustrial Revolution in Norway
• Gardiner, Vince, Liverpool John Moores University, UK--Aspects of public water supply in Guern-sey, Channel Islands, 1894-1945 - engineers, entrepreneurs
• Johansen, Tor Are, Norwegian Mu-seum of Science and Technology, Norway--Water-born Epidemics: Political, Medical and Technologi-cal Responses in Oslo 1850-1900
• Juuti, Petri, University of Tampere Finland--City and Water. Evolu-tion of Water and Sanitation Ser-vices in Tampere 1835-1921
• Rook, Harry L., National Insti-tute USA/UK--Mercury in Water - A History of Hazard
• van Poppel, Frans, Th e Interdis-ciplinary Demographic Institute (NIDI), Netherlands--Th e Eff ects of Water Supply on Infant and Childhood Mortality: a Review of Historical Evidence
• van Zon, Henk, University of Groningen, Th e Netherlands,--A century of Monitoring Dutch Pu-blic Waters. Early 19th Century control.
• Ilieva, Margarita; Iliev, Iliya, Bulgarian Academy of Sciences, Sofi a Bulgaria--Th e Water and the Transforming Agriculture in Bulgaria
• Ciriacono, Salvatore, University of Padova, Italy--Venetian Lagoon: Defense Politics and Exploitation Strategies (15th-20th Centuries)
Net Werk 68 - februari 2001
68
27/28
2728
28/29
2829
1088-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1089
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
• Hassan, John, Manchester Me-tropolitan University, UK--Th e Rescue of English Waters and the Role of Environmental Presure Groups, 1957-2000.
• Blackbourn, David, Harvard Uni-versity USA--Tulla’s Rhine
• Cioc, Mark, University of Califor-nia Santa Cruz, USA--Seeing Like the Prussian State: Re-Enginee-ring the Rivers of Rhineland and Westphalia 1815-1914
• Kaup, Martina, University of Bie-lefeld--Prussia’s inward expansion: Th e Draining of the Oderbruch in the 18th Century
• Lejeune, Martine, Ark Foundation/WWF Belgium-(Re)creating Living Rivers. Meuse Border. Meuse Na-ture Development Project
•Hesselink, Annika W., University of Utrecht, Th e Netherlands-Flooding of the “Land van Maas en Waal”
• Prokhorova, Nadezhda; Mamaeva, Tatyana Th e Russian Research Institute, Ekaterinburg--Russia Th e History of Water Resources in Russia for Integrated Water Management and Protection,
• Stenroos, Marko, University of Turku, Finland,--Water Manage-ment and Public Utilities in Fin-land 1876-1918
• Ubertini, Lucio, University of Rome, “ La Sapienza”, Italy--Th e Reconstruction of Rome Floods Basing on Historical Data and a Hydraulic Numerical Model
11th International Conference of Historical Geographers
Th e 11th ICHG will be held in Quebec City (Canada) on August 12-18, 2001. Th is triennial con-ference, held recently in Ulster (1998), Perth (1995), and Vancou-ver (1992), is the largest meeting in the fi eld. Th e 2001 conference will focus on the following themes: • 1. Imperial and colonial historical
geographies • 2. Historical geographies of the
city • 3. Environmental change • 4. Natural and cultural heritage • 5. Landscape(s) of collective me-
mories • 6. Th e historical geography of lei-
sure and recreation N.B.: Th is list is not exclusive and contributions on other aspects of historical geography are also welco-med. In addition to the papers sessions, the program includes three fi eldsExcursions: • 1. A half-day Old Quebec City
excursion. • 2. An optional one-day tour: Th e
rural landscape of Kamouraska (South shore of the Saint Lawren-ce estuary) OR the Beauce region (typical semi-urban region South of Quebec City).
• 3. An optional post-conference
fi eld trip will also be available: Mythic Charlevoix and the “Kingdom” of Saguenay: Shared landscapes and regional identities.
RegistrationFurther information about registra-tion and accommodations will be sent to all applicants. Deadline: 1 March 2001, confi r-med by a non-refundable deposit. Conference fee: CDN $195 (depo-sit $100). For graduate students/Retired: CDN $95 (deposit $50). Th ere will be a surcharge of $50 for late registration (after 1 March 2001). Full payment is due by June 30, 2001. Th e fee covers registration, pro-grammes, the Old Quebec City fi eld trip, and coff ee-break service. Th e banquet is optional, as are the one-day and the post-conference fi eld excursions. Payment can be made either by cheque or by credit card (Master Card or VISA).
AccommodationAccommodation is available from either Laval University Residence Service ($35 a night, single-bedded rooms) OR neighbouring hotels (rating from $80 to $135). For further details about accommoda-tion, see CIEQ webpage (http://www.cieq.ulaval.ca/). For further information regarding the conference, please contact: Marc St-Hilaire, director
Laboratoire de Géographie His-torique Centre Interuniversitaire D’études Québécoises Université Laval Sainte-Foy (Qc)Canada G1K 7P4Tel.: (418) 656-3770Fax.: (418) 656-3960WWW du CIEQ : http://www.cieq.ulaval.ca/
European Society for Environmental HistoryTh e First conference of the ESEH St. Andrews (Scotland),September 5th-8th, 2001 Centre for Environmental History and Policy (CEHP)University of St.Andrews and Uni-versity of Stirling together with the Institute for Environmental History University of St. Andrews. European Society for Environmen-tal History ESEH aims to promote environmental history in Europe by encouraging and supporting research, teaching and publications in the fi eld. It especially wishes to foster communication among envi-ronmental historians across Europe, and with colleagues elsewhere. Th e biennial ESEH conferences, focu-sing on both the international and national perspective, are one of the communication platforms the soci-ety has to off er to colleagues around Europe, and beyond.
Net Werk 68 - februari 2001
68
29/30
2930
30/31
3031
1090-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1091
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Scientifi c CommitteeAn international scientifi c com-mittee representing the European environmental history community will be responsible for selecting the papers. Th ese are: Dr Peter Brim-blecombe, University of East An-glia, UK; Dr Petra van Dam, Free University in Amsterdam, Nether-lands; Professor Christian Pfi ster, University of Bern, Switzerland; Professor Sverker Sörlin, University of Umeå, Sweden
Conference venueTh e University of St Andrews is the oldest in Scotland, set in a beautiful historic town famous for its golf and its beaches. Th e Centre for En-vironmental History and Policy is a new research centre housed jointly in the universities of St Andrews and Stirling. It seeks to understand current environmental problems through interdisciplinary analyses of the past. CEHP is delighted to be the host of the fi rst ESEH inter-national conference.
CostsTh e conference fee will be £80 (£60 for postgraduates/unwaged), which includes the conference dinner. Ac-commodation will be in university facilities. Accommodation is priced at £42 per night, inclusive of all meals. It is hoped that a number of bursaries will be available for post-graduate students and colleagues
from Eastern Europe. Details will be posted on our web-sites: http://www.stir.ac.uk/cehp/ or http://www.eseh.org/ as they become avai-lable. Th e conference registration form will be available from Septem-ber 2000 and will also be placed online. Th e conference organisers are extremely grateful to the School of History at the University of St Andrews for its fi nancial support.Further information can be ob-tained either by writing to the CEHP, attn. Dr. Fiona Watson, University of Stirling, Stirling FK 9 4 LA, Great Britain or by sen-ding an e-mail to Fiona Watson [email protected]: 01786 467588] Registration form online : http://www.eseh.org/esehfutures.html
Occupational Health and Public Health Lessons from the Past - Challenges for the Future
Norrköping 6-9 September 2001
2nd International Conference on the History of Occupational and Environmental Prevention 4th International Conference of the International Network for the His-tory of Public Health Scientifi c program committee: Jan Sundin, chair, Giovanni Berlinguer, Bernardino Fantini, J. Malcom Harrington, Sergio Iavicoli, Diet-rich Milles, Annette Th örnquist About 100 years ago occupational and environmental health became an increasingly urgent topic in Wes-tern societies. Today’s perceptions and organisation for the prevention and handling of occupational health problems are to a great extent his-torical products of a specifi c organi-sation of work during the classical industrial era. For several reasons occupational health and occupatio-nal safety became a discipline and a fi eld of its own, involving not only medical and technical expertise, but also politicians, legislators and, after the First World War, trade unions and employers’ associations. Ho-wever, its roots are also to be found within the general history of public health and the welfare state. Th at is the reason for the joint eff ort to
organise this conference. One of the major themes concerns the similari-ties and diff erences between the two histories. Today’s health conditions are changing because of rapid tran-sitions both in classical industrial societies and in other parts of the world. Th is development needs to be analysed and discussed in a his-torical perspective. Th e conference will therefore also deal with the connections between the past, the present and the future. An inter-disciplinary exchange of results and interpretations and comparative ap-proaches from all parts of the world will be encouraged. Specifi c papers and posters on the history of either occupational health or public he-alth are also welcome.Th e conference will start Th urs-day afternoon and end on Sunday noon. It will be organised with plenary, parallel and poster sessions. Th ere will be an opening session on the comparative history of occupa-tional health and public health and a concluding panel discussion on “lessons from the past and challen-ges for the future”. We are especi-ally interested in papers and posters on the following topics: • Socially constructed illness and
diseases • Changing concepts of health • Risk, setting standards and quality
management • Regulations and responsibilities • Cross-cultural development
Net Werk 68 - februari 2001
68
31/32
3132
32/33
3233
1092-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1093
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
• Patterns of professionalisation • Th e impact of structures of pro-
duction and industrial relations on work environment and health
• Health in the information era • Roots of Occupational Health
and Public Health • Education and public information • Science and health protection • Changes in the social distribution
of healthScholars with diff erent disciplinary backgrounds are welcome with papers or posters on the above men-tioned or other themes. Th emes and sessions will be put together by convenors. Early proposals are more likely to fi nd a place in the pro-gram. Participants will only be in-serted in the fi nal program after for-mal registration. Short versions of accepted papers and posters (maxi-mum two pages) will be published in advance on this homepage and in the conference portfolio. After the conference a selection of papers will be published in a thematic volume and in special journals.Registration at lowest fee: before 20th of May 2001. Th e organiser will, on request, issue certifi cates to be used for applications to employ-ers or funds for travelling grants, when a paper/poster has been ac-cepted. Fee: 2,000 SEK before 20th of May 2001. 2,400 SEK after that date Includes material, coff ee, lun-ches, offi cial dinner, social events. Reduced fee: 1,000 SEK after
special application with certifi cate from supervisor confi rming that the scholar is a doctoral or master’s stu-dent. Th e organiser has found ways and means to support the partici-pation of young scholars and guests from less favoured regions. In the latter case, it may also include par-tial support for hotel and travelling. Th ese cases will be treated individu-ally by the organising committee.Th e address information supplied will be listed in a database used for distribution of information related to the OHPH Conference in Nor-rköping September 2001 only. Further information, forms for registration and hotel reservations, etc. will be found on the homepage after the 1st of September 2000. A folder with similar content will be available after the same date. If you do not have access to our ho-mepage, please order the relevant material from Maria Arvidsson at the following address: Norrköping Conference 2001Att: Maria ArvidssonArbetslivsinstitutetLaxholmenS-602 21 NorrköpingSwedenFax: +46-13-28 29 95E-mail: [email protected] or [email protected]
Second Spanish Conference on Environmenal History
Huesca, 24-26 October 2001First Session: - Historical evolution of the re-
lationships among agriculture, energy and environment.
- Energetic basis of agriculture- Uncontrolled solar energy, control-
led solar energy and fossil energy- Impacts of diff erent historical
agricultural types on streams, soils and biodiversity.
- Historical climatology- Forest history- Historical forest management- Ecological and social impacts of
aff orestation policies- Place-names referring to environ-
ment- MiningSecond Session:- Transfers of technology, manage-
ment and utilization of water in Europe and South America
Th ird Session:- Th e historical construction of
landscape: the role of socio-eco-nomic relationships in making the landscape, focusing particu-larly on: stream regulations, forest management (aff orestations), net-work of communications, zones of agricultural colonization, land level, new agroecosystems, the tree culture, enclosures, terracing.
Fourth Session: round table, focu-sing on,
- Th e current State and the political analysis of the environmental confl ict
- Th e historical perception of envi-ronmental problems
- Future perspectives for environ-mental history
Pilar Alcalde Arántegui (Instituto de Estudios Altoaragoneses, II Encuentro sobre Historia y Me-dio Ambiente, C/del Parque, 10; 22002, Huesca, Spain)Alberto Sabio Alcutén (Dpt. de Historia Moderna y Contemporá-nea, Pza. Universidad, 3; 22002 Huesca, Spain)
Climatography: Essays on Weather, Culture, and the Meteorological ImaginationCall for PapersFor a volume of critical essays ad-dressing those cultural spaces bor-dering on the meteorological, we seek proposals that explore the role of weather in culture, literature, and the arts.Weather, we assume, underpins the basic material and emotional forces that form the basis of how we live. Every region has its own weather-from the cold and blus-tery to the temperate and serene-as well as ways to represent it. Our daily conversations are so often about the weather, yet discussions of these meteorological infl uences have received surprisingly little at-
Net Werk 68 - februari 2001
68
33/34
3334
34/35
3435
1094-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1095
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
tention from scholars interested in the overlap of nature, culture, and environments.Our volume aims to broaden con-ventional considerations of the weather by drawing on the insights of writers in such diverse fi elds as literature, geography, meteorology, history, environmental studies, and the fi ne arts. We particularly encou-rage interdisciplinary approaches, especially those which challenge the boundaries between modes of in-quiry. Possible topics might include (but need not be limited to): Weather in literatureArt and meteorologyGendered weatherClimatological historyTh e culture and history of meteorolo-gical scienceSeasons and seasonal changeWeather myths and loreTechnology and weather informationPlease send proposals or completed papers (20-25 pages) by April 1, 2001to: Todd Robert PetersenEnglish Department205 Morrill HallOklahoma State UniversityStillwater, Oklahoma [email protected] SweetingBoston UniversityCollege of General Studies871 Commonwealth AvenueBoston, MA [email protected]
Producing and consuming naturesAmerican Society for Environ-mental History
Denver, Colorado March 20-23, 2002 - Call for Papers
Th e conference seeks to explore the various ways humans have histori-cally drawn nature into their lives - through working and imagining, devouring and debating, trans-forming and transporting it. We encourage papers on the human history of nature as symbol as well as substance, in popular culture and consumption as well as production and extraction. By framing nature as plural, we also invite topics that engage a diversity of views about what nature is or should be, within or across cultures.Th e program committee strongly encourages proposals for complete panels with two or three individual papers, a chair, and a commenta-tor. Although we also welcome individual paper proposals, such proposals are more diffi cult to ac-commodate than full panels. Th e committee is seeking proposals from scholars across a broad range of disciplines in the humanities and social sciences. Interdisciplinary panels are particularly encouraged.Proposals must include FIVE copies of the following:
1) For panel proposals, provide a cover sheet(s) with the title of the panel, a 250-word abstract for the panel, the full name and affi lia-tion of each participant, the titles of each paper, and the name, ad-dress, telephone number, and e-mail address of the contact person for the panel.
2) For each paper proposal (inclu-ding those on an organized pa-nel), submit a 250-word abstract of the paper,
3) A short (two-page maximum) cv for each participant
Th e deadline for submission is June 1, 2001. Please send all fi ve copies to: Christopher SellersDepartment of History, State Uni-versity of New York at Stony BrookStony Brook, NY 11794.(631) 632-7514For more information, please con-tact members of the program com-mittee, chair: Christopher Sellers <[email protected]>Committee Members:Dale Goble <[email protected]>, Don Hughes <[email protected]>, Jennifer Price <[email protected]>
Tentoonstellingen Van Pest tot Aids Van 26 januari tot en met 8 april 2001 organiseert het Gemeentear-chief Amsterdam de tentoonstel-ling Van Pest tot Aids; vijf eeuwen ziektenbestrijding in Amsterdam. Het Gemeentearchief organiseert de tentoonstelling mede naar aanlei-ding van het 100-jarig bestaan van de GG & GD AMSTERDAM. Er worden 200 originele documenten gepresenteerd (archiefstukken, te-keningen, foto’s, kaarten, brieven), aangevuld met enkele blow ups en fi lm- en videofragmenten. De tentoonstelling vertelt op helde-re en boeiende wijze de geschiedenis van een zestal infectieziekten die de stad Amsterdam en haar inwoners in haar greep hebben gehad. In chronologische volgorde: lepra in de Middeleeuwen en de 16de eeuw, bij de pest ligt de nadruk op de 17de eeuw, pokken in de achttiende en 19de eeuw, cholera in de 19de eeuw, tuberculose in eind 19de en de eer-ste helft van de 20ste eeuw en aids vanaf 1982. Speciaal voor het Voort-gezet Onderwijs is een lespakket samengesteld met een digitale versie op deze website. Bij de tentoonstel-ling Van Pest tot Aids verschijnt het gelijknamige boek van Annet Mooij, eveneens auteur van het in 1999 verschenen boek De polsslag van de stad, 350 jaar academische geneeskunde in Amsterdam.
Net Werk 68 - februari 2001
68
35/36
3536
3536
36/37
3637
3637
1096-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1097
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Het tentoonstellingsboek, uitgege-ven door Uitgeverij Th oth, telt 80 pagina’s met afbeeldingen in kleur en zwart/wit en kost ƒ 24,95. ISBN 9068682741Bezoekadres: Amsteldijk 67, 1074 HZ Amsterdam; maandag t/m zon-dag 11.00-17.00 uur.Postadres: Postbus 51140, 1007 EC AmsterdamWebadres: http://www.gemeentear-chief.amsterdam.nlTelefoon: +31 (0)20 572 0202Fax: +31 (0)20 675 0596Email: [email protected]
PoepgoedExpositie Poepgoed t/m 24 juni in Natuurmuseum NijmegenDe expositie gaat over het poepen van dieren en mensen o.a. over de geschiedenis van het toilet, van het eerste Franse toilet tot het nieuwste GFT toilet, maar behandelt ook onderwerpen als riolering en water-zuivering. Andere items die belicht worden zijn: het gebruik van poep als mest en de ontwikkeling en het gebruik van toiletpapier.
“Poepgoed schenkt ruime aandacht aan poepgedrag en poepgewoonten van dier en mens op een kleine, ge-zellig rommelige expositie, die ner-gens platvloers wordt en die dolle pret voor kinderen inhoudt.” De Volkskrant, 3-2-2001
Open ma t/m vr 10-17, zo 13-17 uur. Tel: 024-329.70.70.Entreeprijzen volwassenen ƒ 4,- ƒ 2,- Kinderen ƒ 3,- ƒ 1,50 65+/CJP ƒ 3,- ƒ1,50 Groepskorting (per persoon, vanaf 10 personen) ƒ 1,- ƒ 0,50 Museumjaarkaart geldig Donateurs gratisAdres: Gerard Noodtstraat 121, 6511 ST Nijmegentel: 024-3297070 fax: 024-3297079
TijdschriftenHet nieuwe nummer van het Jaar-boek Ecologische Geschiedenis is uit, met enige vertraging.Erik Th oen, Petra J.E.M.Van DamEditoriaalPetra J.E.M. van Dam, Onkruid
verging niet. Het succes van de paling in de Hollandse wateren, 1300-1600
Dries Tys, De omgang van de mens met overstromingsgevaar in de Belgische kustvlakte tussen de 8ste en de 12de eeuw, enkele aan-wijzingen
Karel Leenders, Ecologische aspec-ten van de middeleeuwse zout-winning in de Delta
Jan-Willem Oosthoek en Marco Roepers, Beeldvorming van de vos door de eeuwen heen
Wim Ravesteijn, Irrigatie en kolo-niale staat op Java: de gevolgen
van de hongersnoden in DemakChristophe Verbruggen, De reacties
op vroege vormen van vervuiling. De chemische nijverheid te Gent, 1820-1892
Uitgave van Academia Press: Gent. ISBN 90382 02660, BF 600.-De uitgaven van Academia Press worden voor België verdeeld door:Wetenschappelijke Boekhandel J. Story-Scientia bvba, P. Van Duyseplein 8, 9000 Gent, tel: 09/225 57 57 fax: 09/233 14 09Voor Nederland door: Ef & Ef, Eind 36, 6017 Th orn telefoon: +31-475/561501 fax: +31-475/561660
Hygeia Internationalis: An Inter-disciplinary Journal for the History of Public Health is te vinden op http://www.tema.liu.se/inhph/jour-nal/ Nummer een is ook te bestel-len in gedrukte vorm (prijs 125 SEK) bij: INHPH, Department of Health and Society, Linköping University S-581 83 Linköping, ZwedenVolume 1 (1999), Issue 1, OctoberJan Sundin, Why Hygiea Internati-
onalis? p. 5-7Dorothy Porter, Changing Defi -
nitions of the History of Public Health p. 9-21
Virginia Berridge, History in Public Health: a New Development for History? p. 23-36
Andrea Tanner, Scarlatina and Se-wer Smells: Metropolitan Public Health Records 1855-1920 p. 37-48.
Environment and History“Environment and History no longer has any editorial connection with its founding editor, Richard Grove. Th e journal is now based at the Stirling/St Andrews Centre for Environmental History and Policy, and is edited by an editorial collec-tive with the following membership:Peter Coates University of Bristol, Rob Lambert University of St An-drews (reviews editor), John M. MacKenzie Lancaster University (chair), John Sheail, ITE Monks-wood, Fiona Watson University of Stirling (managing editor)”Vol.6, No.4Yorkshire’s ‘Sloughs of Despond’:
An Inter-War Perspective on Re-source Development in Britain. John Sheail 379-398
From Floods to Reforestation: Th e Forest Transition in Switzerland, A.S. Mather and J. Fairbairn, 399-422
Deforestation, Erosion, and Fire: Degradation Myths in the Envi-ronmental History of Madagas-car, Christian A. Kull, 423-450
Th e Cultural Enframing of Nature: Environmental Histories during the Early German Romantic Pe-riod, Joan Steigerwald 451-496
Net Werk 68 - februari 2001
68
37/38
3738
38
1098-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1099
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Special Issue: ‘Th e infl uence of trade on local ecosystems’Guest-editor: Dr Petra J.E.M. van Dam, History Department, Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam, Th e Nether-lands. email:[email protected]
Edited by Petra van Dam, the May 2001 issue of Environment and History will deal with a new and challenging theme in environmen-tal history: how does long-distance trade aff ect ecosystems at the local level? Important questions include the increasing distance over time between producing and consuming centres and how this separation leads to the ever more far-reaching infl uence of the consumption cen-tres. Th e special issue will contain articles fi rst presented as papers on a workshop on this theme that took place in Amsterdam in 1999. Sub-jects include, among others: how did the demand for peat in the cities of Flanders lead to the devastation of peat bogs in Holland in Medieval and Early Modern times? How did the increasing demand for water for irrigation purposes infl uence the condition of big rivers in the United States? How was the population of the Arctic seas infl uenced by the de-mand for whale products? THE WHITE HORSE PRESS10 High Street, KnapwellCAMBRIDGE CB3 8NR, UKTel: +44 1954 267527
Environmental History (VS)Vol. 5, No. 4 (October 2000) Donald J. Pisani, “Beyond the
Hundredth Meridian: National-izing the History of Water in the United States,” 466-482.
James Reardon-Anderson, “Changes in Land Use and Society in Man-churia and Inner Mongolia during the Qing Dynasty,” 483-502.
William R. Dickinson, ‘Changing Times: Th e Holocene Legacy,’ 503-530.
John J. Little, “A Wilderness Appren-ticeship: Olaus Murie in Canada, 1914-1915 and 1917,” 531-544.
Mark Cioc et al, “Environmental History Writing in Southern Eu-rope,” 545-556.
Vol. 6, No. 1 (January 2001) Th omas M. McCarthy, “Th e Com-
ing Wonder: Early Environmental Concerns about the Automobile.”
Petra J. E. M. van Dam, “Sink-ing Peat Bogs: Environmental Change in Holland, 1350-1550.”
Justin B. Reich, “Recreating the Wilder-ness: Shaping Narratives and Land-scapes in Shenandoah National Park.”
Juan Garcia La Torre, Andres Sanchez Picon, en Jesus Garcia Latorre, “Th e Man-Made Desert: Eff ects of Economic and Demo-graphic Growth on the Ecosystem of the Arid Southeastern Spain.”
John Sandlos, “From the Outside Looking In: Aesthetics, Politics and Wildlife Conservation in the Canadian North.”
SignalementenDeze signalementen zijn bij elkaar gesprokkeld uit zeer uiteenlopende bronnen. Het kan voorkomen dat een prijsindicatie ontbreekt. De eventueel ontbrekende gegevens zijn tegenwoordig in veel gevallen te vinden op internet pagina’s zoals die van BOL, Barnes and Nobles, Amazon, Boeknet enz.Agnoletti M. en Anderson S.,
Methods and approaches in for-est history, (Wallingford and New York: CAB International, 2000).
--- (ed.) Forest History: Interna-tional Studies on Socioeconomic and Forest Ecosystem Change, (Wallingford/New York: CAB In-ternationa, 2000).
Agostoni, Claudia, ‘Sanitation and public works in late nineteenth century, Mexico City’, Quipu, jrg. 12 (1999, may-aug.) 2, pp. 187-201.
Andrews, Richard N. L., ‘Managing the environment, managing our-selves : a history of American en-vironmental policy’, (New Haven ; London: Yale University Press, 1999), ISBN 0300073585 (cloth : alk. paper); 0300077955 (pbk. : alk. paper), xiii, 463 blz.
Anker, Peder Johan, Th e Ecology of Nations: British Imperial Scienc-es of Nature, 1895-1945, PhD Harvard University, Department of the History of Science (1999)
Baldwin, Peter, Contagion and the State in Europe 1830-1930, (Cambridge: Cambridge Univer-sity Press, 1999).
Barbour, Jon Marc, Public health implications of late eighteenth and early nineteenth century hard rock milling practices in Boulder County, Colorado, PhD University of California, Davis (1999) 313 blz. UMI Pub No: 9925721.
Barrett, F. A., Disease & geography : the history of an idea, (Toronto, Ont.: York University, Atkinson College, 2000) Geographical monographs, nr. 23, xv, 571 blz.
Bartholomew, R., Wessely,S., ‘Epi-demic hysteria in Virginia : the case of the phantom gasser of 1933-1934’, Southern medical journal, jrg. 92 (1999, Aug.) 8, pp. 762-769.
Barton, Gregory Allen, Empire for-estry and the origins of conserva-tionism and environmentalism: 1855-1939, PhD Northwestern University (1999) 214 blz. Ad-viser: Heyck, T. W. UMI Pub No: 9932133.
Baumüller, B., U. Kuder en T. Zoglauer (eds.) Inszenierte Na-tur. Landschaftskunst im 19. und 20. Jahrhundert, (Stuttgart: DVA, 1997), ISBN 3-421-03130-4, 207 blz. ƒ 65,60.
Bonhomme, Brian, Forests, peas-ants, and revolutionaries: Forest conservation in Soviet Russia,
Net Werk 68 - februari 2001
68
39/41
3940
41/42
4041
4142
1100-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1101
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
1917-1925, PhD City University of New York (2000) 341 blz. UMI Pub No: 9969679.
Boo, Marion de, Het water in de vingers. Nederlandse vereniging voor waterbeheer, 1958-1998. 40 jaar bezield van water, Jaap van Selm, G. Vinke e. a. (red) (Rijswijk: NVA, 1998), 108 blz., verschenen op 19 juni 1998 t.g.v. het 40-jarig bestaan van de Ne-derlandse Vereniging voor Water-beheer NVA. 108 blz.
Brecht, Christine en Nikolow, Sy-billa , ‘Displaying the invisible : Volkskrankheiten on exhibition in Imperial Germany’, Studies in history and philosophy of bio-logical and biomedical sciences, jrg. 31 (2000, December) 4, pp. 511-530.
Brody, Howard, e.a., ‘John Snow revisited : getting a handle on the Broad Street pump’, Pharos of Alpha Omega Honor Medical Society, jrg. 62 (1999, Winter) 1, pp. 2-8.
Buisman, J., Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, 1575-1675, A. F. J. Engelen (redactie) (Franeker: Van Wijnen, 2000), ISBN 90 5194 143 9, 766 blz. ƒ 69,60.
Busch, A. J., Waar bleef het vuil van Gorinchem, (Gorinchem: 2000), 48 blz.
Cioc, Mark, e. a., ‘Environmental History Writing in Southern Eu-rope’, Environmental History,
jrg. 5 (2000) 4 (october), pp. 545-556.
Cloutier, Michelle Anne, Beyond intergovernmentalism: Th e Europeanization of European Union environmental policy making, PhD University of To-ronto (1999) 307 blz. UMI Pub No: NQ45772 ISBN: 0-612-45772-9.
Conrad, L. I. en Wujastyk, D., Contagion : perspectives from pre-modern societies, (Alder-shot: Ashgate, 2000), ISBN 0754602583, 242 blz.
Crawford, D. H. Th e invisible en-emy : a natural history of viruses, (Oxford ; New York: Oxford University Press, 2000), ISBN 0198503326 (alk. paper), x, 275 blz.
Datsenko, N. M. en D. M. Sonechkin, ‘Refi nement of time series of mean annual air tem-perature for the Northern and Southern Hemisphere in the 19th century’, Russian Meteorology and Hydrology, (1999) 10, pp. 17-22.
Datsenko, N. M., D. M. Sonechkin en M. V. Shabalova, ‘Seasonal diff erences in the Europen long surface air emperature records.’, Russian Meteorology and Hy-drology, (2000) 7, pp. 33-41.
Dewey, Scott Hamilton, Don’t breathe the air : air pollution and the evolution of environmental policy and politics in the United
States, 1945-1970, PhD Rice University (1997) 741 blz. In-cludes bibliographical references (p. 707-741 Photocopy. Ann Arbor, Mich.: UMI Dissertation Services, 2000. 23.
Duke, David Freeland, Unnatural union: Soviet environmental pol-icies, 1950-1991, PhD University of Alberta (Canada) (1999) 260 blz. UMI Pub No: NQ39522 ISBN: 0-612-39522-7.
Elliott, P., Wakefi eld, J., Best, N. e. a. (eds.) Spatial epidemiology. Methods and applications., (Ox-ford: Oxford University Press), 416 blz., ca. ƒ 263,20.
Friswell, Caroline A., Did “King Dirt” and “Bumbledom” defeat the objects of the Public Health Act, 1848? : a case study of the political, social and cultural attitudes to public health re-form in Newcastle-upon-Tyne, Gateshead and Sunderland, 1835-1858, PhD University of Durham (1998).
Goklany, Indur M., Clearing the air : the real story of the war on air pollution, (Washington, D.C: Cato Institute, 1999), ISBN 1882577825;1882577833, xi, 187 blz.
Graig, Eric E., Th e social construc-tion of global climate change, PhD City University of New York (1999) 275 blz. UMI Pub No: 9917654.
Hennock, E. P., ‘Th e urban sani-
tary movement in England and Germany, 1838-1914 : a com-parison’, Continuity and change : a journal of social structure, law and demography in past socie-ties, jrg. 15 (2000, Aug.) 2, pp. 269-296.
Hodge, Joseph Morgan, Develop-ment and science: British colo-nialism and the rise of the ‘ex-pert’, 1895-1945, PhD Queen’s University at Kingston (Canada) (1999) 590 blz. UMI Pub No: NQ42945 ISBN: 0-612-42945-8.
Hoogsteen, K., Smaakmakend water (Utrecht: Het Spectrum, 2000), ISBN 90-274-7163-0, 191 blz. ƒ 47,50.
Howe, Timothy Richard, Man and beast in the ancient Greek world: Animal husbandry and elite sta-tus, PhD Th e Pennsylvania State University (2000) 153 blz. UMI Pub No: 9966823.
Kandela, Peter, ‘Sketches from ‘Th e Lancet’ : pollution’, Lancet (London, England). Vol. 353, no. 9164 jrg. 353 (1999, May 8) 9164, p. 1631.
König, W., Bahnen und Berge. Verkehrstechnik,Tourismus und Na-turschutz in den Schweizer Al-pen, 1870-1939, (Frankfurt/New York. 2000), 242 blz. DM 58.
Koerner, Lisbet, Linnaeus: Nature and Nation, (Cambridge, Mass.; London:: Harvard University Press, 1999).
Net Werk 68 - februari 2001
68
42/43
4243
43/44
4344
1102-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1103
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Kolata, G. Griep : het verhaal van de grote infl uenza epidemie van 1918 en de zoektocht naar het dodelijke virus, H. Moerdijk (vert) (Amsterdam: De Bezige Bij), ISBN 90-234-3985-6, 410 blz. Vert. van: Flu : the story of the great infl uenza pandemic of 1918 and the search for the virus that caused it. - New York : Far-rar, Strauss and Giroux,1999, ƒ 49.95
Lamarcq, Danny e.a., Kamer 100. Prijsvraag Rijksbouwmeester, (Blaricum: 2000), 64 blz.
Lekan, Th omas Michael, Imagining the nation in nature: Landscape preservation and German iden-tity, 1890-1945, PhD Th e Uni-versity of Wisconsin - Maddison (1999), 407 blz. UMI Pub No: 9927252.
Lempa, Heikki E., German body culture. Th e ideology of mod-eration and the educated mid-dle class, 1790-1850, PhD Th e University of Chicago (1999) 547 blz. UMI Pub No: 9920153.
McNeill, J. R., Kennedy, P., Some-thing New Under the Sun: An Environmental History of the Twentieth-Century World, (New York/London: W.W. Nor-ton & Company, 2000), ISBN 0393049175, 416 blz. $29.95 (hardback).
Melo Filho, Djalma A., e.a., ‘O riso em tempos tragicos nas charges sobre a ‘epidemia de
Caruaru’’, Historia, ciencias, sau-de - Manguinhos, jrg. 6 (1999, may/june) 1, pp. 157-164.
Merida, M. T., ‘Puerto Cabello and the Bubonic plague epidemic (1903-1908)’, Vesalius : acta internationales historiae me-dicinae, jrg. 5 (1999, dec.) 2, pp. 94-99.
Musgrave, T., Musgrave, W., An empire of plants : people and plants that changed the world, (London: Cassell, 2000), ISBN 0304354430, 192 blz.
Philo, C., Wilbert, C. (eds.) Ani-mal spaces, beastly places. New geographies of human-animal relations, (London: Routledge, 2000), ISBN 0415-19847-X, 311 blz.
Podobnik, Bruce Michael, Global energy shifts: Future possi-bilities in historical perspective, PhD Th e Johns Hopkins Uni-versity, 320 blz. UMI Pub No: 9964189.
Powlson, Mark, ‘Red jackets and red noses’, Journal of the Royal Society of Medicine, jrg. 93 (2000, April) 4, p. 214.
Pyatt, F. B. e.a. , ‘King Solomon’s miners : starvation and bioac-cumulation? an environmental archaeological investigation in Southern Jordan’, Ecotoxicology and environmental safety, jrg. 43 (1999, july) 3, pp. 305-308.
Reijnders, L., Reislust. Op weg naar het paradijs en andere be-
stemmingen, (Amsterdam: Van Gennep, 2000), ISBN 90-5515-250-1, 280 blz.
Rodriguez, Maria Eugenia, ‘Con-taminacion e insalubridad en la ciudad de Mexico en el siglo XVIII’, ( Mexico : Departamento de Historia e Filosofi a de la Me-dicina, Facultad de Medicina/UNAM) Serie Monografi as de historia y fi losofi a de la medicina, nr. 3, ISBN 968367271X, xi, 209 blz.
Rosenfeld, Jason M., New lan-guages of nature in Victorian England: Th e Pre- Raphaelite landscape, natural history and modern architecture in the 1850s, PhD New York Uni-versity (1999) 460 blz. Pub No: 9945320.
Saupe, Angelika, Selbstproduktion von Natur. Die Autopiesisthe-orie: Herausforderung für eine feministische Th eorie der Ge-sellschaft, (Berlin: Ulrich Eisel; Ludwig Trepl, 1997), ISBN 3-931472-05-1. ƒ 37,50.
Schroor, Meindert, Van Middelzee tot BILDT. Landaanwinning in Fryslân in de Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd, (Almere: ROB, 2000), ISBN 90-6825-243-7. ƒ 25,-.
Shapiro-Shapin, Carolyn G., ‘Fil-tering the city’s image : progres-sivism, local control, and the St. Louis water supply, 1890-1906’, Journal of the history of medi-
cine and allied sciences, jrg. 54 (1999, Jul.) 3.
Skoski, Joseph Richard, Public baths and washhouses in Victo-rian Britain, 1842- 1914, PhD Indiana University (2000) 207 blz. UMI Pub No: 9966060.
Soriano Palao, Jose, ‘La asistencia sanitaria publica en Yecla (Mur-cia), 1850-1930’, Asclepio : ar-chivo iberoamericano de historia de la medicina y antropologia medica, jrg. 52 (2000) 1, pp. 193-215.
Stradling, David, Smokestacks and progressives : environmental-ists, engineers and air quality in America, 1881-1951 (Baltimore, Md. ; London: Johns Hopkins University Press, 1999), x,270 blz.
Tan, Sandra Sook-Len, Tree hug-ging and green bigotry: Chal-lenging imperialism in environ-mental approaches, MA Univer-sity of Toronto (1999) 171 blz. UMI Pub No: MQ45869 ISBN: 0-612-45869-5.
Vinke, Geert B. (red.), Sterk water. Anecdotische beschouwingen uit de rijke historie van het water-leidingvak. Uitg. ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van de Vereniging voor Waterleidingbe-langen in Nederland 1899-1999, (Rijswijk: VWN, 1999), 152 blz.
Wilson, Andrew, ‘Drainage and sanitation’, in Handbook of an-cient water technology, (Leiden:
Net Werk 68 - februari 2001
68
44/45
4445
45/46
4546
1104-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1105
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Brill, 2000), pp. 183-216.Worboys, M. Spreading germs
: disease theories and medi-cal practice in Britain, 1865-1900, (Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2000) Cambridge history of medicine,ISBN 0521773024, xvi, 327 blz.
Zeller, Th omas, ‘”Th e Landscape’s Crown”: Landscape, Perceptions, and Modernizing Eff ects of the German Autobahn System, 1934-194’, Nye, D. (ed.) Technologies of Landscape: Reaping to Recy-cling, (Amherst, MA: University of Massachusetts Press, 1999), pp. 218-238.
Bibliografi e over imperi-alisme en plantenkundeDe hier afgedrukte bibliografi e is samengesteld aan de hand van reac-ties op een oproep gericht aan de mailinglist H-Env. De bibliografi e is zoals te verwachten sterk toege-spitst op het Britse kolonialisme, maar kan wellicht een inspiratie zijn voor een vergelijking met de Neder-landse invloed.Anker, Peder Johan. “Th e Ecol-
ogy of Nations: British Imperial Sciences of Nature, 1895-1945,” 1-10 and 83-240. Ph.D. thesis, Harvard University, Department of the History of Science, 1999. <[email protected]>
“Special Fiftieth Anniversary Issue.”
Arnoldia 51 (Winter 1991): 71 pp. (Reprints of articles, since 1941, covering botanical research and exploration sponsored by the Arnold Arboretum, Boston, Mas-sachusetts.)
Baatz, Simon. Knowledge, Culture and Science in the Metropolis: the NY Academy of Sciences, 1817-1970. New York: NY Acad-emy of Sciences,1990.
Desmond, Ray. “A Bibliography of Garden History.” Garden His-tory 18 (1990): i-xv.
________. Kew: the history of the Royal botanical garden (London, 1995)
Drayton, Richard H. 1993. “Impe-rial Science and a Scientifi c Em-pire: Kew Gardens and the Uses of Nature, 1772-1903.” PhD dis-sertation, Yale University, 1993.
Grove, Richard H., Green Imperi-alism: Colonial Expansion, Trop-ical Island Edens and the Origins of Environmentalism,1600-1860. (Cambridge: Cambridge University Press, 1995).
Headrick, D.R., Gardens of Em-pire: Botany and the Transfor-mation of the Tropics in the Age of Imperialism
Hill, Arthur W. “Th e History and Functions of Botanic Gardens.” Annals of the Missouri Botanical Garden 2 (1915): 185-240.
Jardine, N., ed., Cultures of Natu-ral History. (Cambridge: Cam-bridge University Press, 1996).
Kleinman, Kim “Th e Museum in the Garden: Research, Display, and Education at the Missouri Botanical Garden Since 1859” (PhD dissertation, Union Insti-tute, 1997).
Koerner, Lisbet, Linnaeus: Nature and Nation (Cambridge, Mass., and London, England: Harvard University Press, 1999).
Mackay, David. In the Wake of Cook: Exploration, science, and empire, 1780-1801 (1985).
McCracken, Donald, Gardens of Empire: Botanical Institutions of the Victorian British Empire. (London: Leicester University Press, 1997).
Merrill, ED “Nathaniel Lord Brit-ton.” National Academy of Sci-ences Biographical Memoirs 19 (1938): 147-59.
Miller, David, ed.,Visions of Em-pire: Voyages, Botany, and Rep-resentations of Nature. (Cam-bridge: Cambridge University Press, 1996).
Prest, John. Th e Garden of Eden: Th e Botanic Garden and the Re-creation of Paradise New Haven: Yale University Press, 1981.
Sastre, Ines and Eugenio Santiago-Valentin. “Botanical Explora-tions of Puerto Rico by N.L. Brit-ton and E.G. Britton: Th eir Sig-nifi cance in Plant Conservation, Horticulture, and Education.” Brittonia 48 (1996): 322-336.
Vooraankondiging
De Chemiehistorische Groep bin-nen de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) is, in samenwerking met de Stichting Net Werk, bezig een symposium voor te bereiden over het thema “Water”. Centraal staat de histori-sche ontwikkeling van de chemi-sche en microbiologische kwaliteit van drinkwater, oppervlaktewater en industriewater gedurende de laatste 100-200 jaar, met aandacht voor o.a. meetproblemen, zuive-ringstechnieken en institutionele as-pecten en wetgeving. De doelgroep wordt gevormd door geïnteresseer-den en onderzoekers op het gebied van de milieu- en chemie-geschie-denis. Personen die belangstelling hebben een lezing te houden op het symposium worden van harte uitge-nodigd contact op te nemen met
Ernst Homburg, tel. 043-409 4462 of 388 3314, fax 043-388 4816, e-mail: [email protected].
Net Werk 68 - februari 2001
68
46/47
4647
47
1106-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1107
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t6 9Net Werk 69 - oktober 2001
69 RedactioneelDit is het eerste nummer van Net Werk sinds een (te) groot aantal maanden. De reden is eenvoudig. De redactie van Net Werk valt onder de verantwoordelijkheid van één persoon, ondergetekende. Ernstige gezondheidsproblemen hebben voor de grote vertraging ge-zorgd. De vertraging heeft wel er-toe geleid dat de stapel te verwerken informatie steeds groter werd. Dit nummer van Net Werk is het num-mer dat het langst op zich heeft laten wachten en is ook het dikste tot nu toe.Ter herinnering: Net Werk ver-schijnt sinds 1986. Dankzij de bescheiden formule is het altijd gelukt het blad voor een habbekrats te produceren. Auteurs en redactie werken belangenloos mee.Andere media berichten uitermate karig over milieuhistorische en hy-giënehistorische onderwerpen. Net Werk heeft wat dat betreft nog wel een eigen, bescheiden en specifi eke plaats. Een tijd geleden stelde ik de vraag of Net Werk niet zou moeten worden omgevormd tot internet pu-blicatie. Er gebeurt al heel veel op het
World Wide Web en in dit nummer berichten wij over diverse milieuhis-torische sites. De vraag zal zich de ko-mende tijd blijven stellen of de papie-ren uitgave van Net Werk niet haar langste tijd heeft gehad en of volstaan kan worden met een internet editie.ESEH, de heropgerichte Europese vereniging van milieuhistorici, heeft haar eerste grote conferentie gehou-den in St Andrews (Schotland) van 4 tot 8 september. Petra van Dam bericht hierover. Als correspondent van ESEH voor de Benelux, wil ik u, samen met Petra, aanmoedigen de Nederlandstalige aanwezigheid in die club zwaarder te laten wor-den. Milieugeschiedenis heeft nog steeds geen academische status. De milieugeschiedenis (en de daarmee verbonden geschiedenis van hy-giëne) heeft lobbywerk nodig om vaste voet aan de grond te krijgen. Anders zal het een marginale disci-pline blijven. Is er onder de lezers iemand die ervaring heeft met aca-demisch/politiek lobbywerk en die zich zou willen inzetten voor een milieuhistorisch instituut? We heb-ben u nodig!Myriam Daru
1
1108-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1109
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Petite Histoire -1 Een nakomeling van Charles T. Liernur, pionier van de pneumati-sche riolering, heeft uitgezocht wel-ke rol Liernur heeft gespeeld tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. Lier-nur maakte deel uit van het ingeni-eurskorps van het Zuidelijke leger en heeft zijn kennis en kunde tot de nederlaag in dienst gesteld van de Zuidelijke staten. Het emigreren zat de familie Liernur blijkbaar in het bloed. Nakomelingen zijn te vinden in Frankrijk, Argentinië, Australië. Het pneumatisch verwijderen van afval via ondergrondse buizen staat overigens opnieuw in de belangstel-ling.
Petit Histoire -2Weinig mensen in Nederland reali-seren zich dat malaria in Nederland voorkwam en dat er nog in het interbellum anti-malaria campag-nes zijn geweest. Manfred van Eyk heeft zich al documentairemaker het lot aangetrokken van de he-dendaagse slachtoff ers van malaria, die in Zuid-Oost Azië en delen van Afrika weer oprukt dankzij klimaatveranderingen en armoede. De uitzending van de VPRO-pro-duktie De stille plaag (op zondag 7 oktober) heeft het publiek weer geconfronteerd met een vergeten ziekte.
Vreemdelingen in Natuur en Landschap12 december 2001, WageningenDe WLO-Werkgroep Historische Ecologie organiseert samen met de Vereninging voor Ecologische Ge-schiedenis, op 12 december a.s. een studiedag “Vreemdelingen in Na-tuur en Landschap”. Tijdens deze studiedag gaan historisch-ecologen, milieuhistorici en natuurbescher-mers in op de geschiedenis van introductie, verspreiding en inbur-gering van planten en dieren. Doel van de dag is vanuit de ecologische geschiedenis een bijdrage te leveren aan de discussie over de positie van exoten in natuur- en landschapsbe-heer. Vragen die aan de orde komen zijn: is er een referentietijdstip waarop de inheemse fl ora en fauna compleet waren en waarna nieuw-komers als exoot beschouwd moe-ten worden, welke rol speelde de mens in de verspreiding van soorten en hoe verliep verspreiding langs natuurlijke weg, hoe konden soor-ten zich vestigen en inburgeren na hun introductie, hoe heeft de waar-dering van exoten zich ontwikkeld en hoe kijken natuurbeheerders daar nu tegenaan. De studiedag vindt plaats in Wa-geningen. Aanmelden kan tot 23 november bij het WLO-secretariaat, e-mail [email protected], tel. 0317-477986. Er zijn geen kosten aan de bijeenkomst verbonden.
De kwaliteit van oppervlakte- en drinkwater in historisch perspectief symposium van de Chemiehistorische Groep binnen de KNCV, in samen-werking met de Stichting Net Werk. Kader: Wintercongres van de KNCVTijd: Donderdag 10 januari 2002, 11.30 uur - 16.00 uurPlaats: Ede, De Reehorst
11.30-16.00 Zaalvoorzitter: Ernst Homburg11.30-11.55 Sacha Wijmer, ‘Drinkwater, voorziening in hygiëne en gemak’11.55-12.20 Cees A. van Bennekom, ‘Kwaliteit van drinkwater voor en na
het ontstaan van de openbare drinkwatervoorziening’12.20-12.30 Discussie12.30-13.30 Lunch13.30-13.55 Henk van Zon, ‘Kwaliteitsonderzoek van het Nederlandse
oppervlaktewater, 1900-1980’13.55-14.20 Fokke Dijkstra, ‘Omgaan met industrieel afvalwater in de
vorige eeuw’14.20-14.30 Discussie14.30-15.00 Th ee/koffi e-pauze15.00-15.20 Ragna Zeiss en Ludy Giebels, ‘Oppervlaktewaterkwaliteit
onder de aandacht: bewustwording van het vervuilingsprobleem in West-Nederland en Noord-Engeland’
15.20-15.40 Adriaan Kardinaal, Ellen van der Grijn en Henk J. Porck, ‘Het verband tussen waterkwaliteit en papiersamenstelling als onder-zoeksinstrument: mogelijkheden en beperkingen’
15.40-15.45 Ludy Giebels, commentaar op de lezingen15.45-16.00 Slotdiscussie
geldt zowel voor het grond- als het oppervlaktewater. Aangezien de openbare drinkwatervoorziening in haar productieproces afhanke-lijk is van het natuurlijk milieu, kampt zij sinds de aanleg van het waterleidingnet in de negentiende
SamenvattingenDrs. Sacha Wijmer (Fluxus tekst & analyse, `s-Hertogenbosch), Drink-water; voorziening in hygiëne en gemak Goed water als grondstof voor drinkwater was en is in waterrijk Nederland een schaars goed; dat
Net Werk 69 - oktober 2001
69
2 3/4
34
1110-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1111
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
eeuw met twee kernproblemen: waterschaarste en vervuiling van de bronnen: oppervlaktewater en grondwater.In de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw konden de waterleidingbedrijven vanwege de beperkte techniek de toenmalige problemen van vervui-ling en schaarste van de bronnen nog niet goed overwinnen. In de loop van de twintigste eeuw zijn dankzij geavanceerde winnings- en zuiveringsmethoden de problemen met de productie van kwalitatief goed drinkwater technisch goed-deels opgelost. De vooruitgang in de gezondheidstechniek heeft de Nederlandse waterleidingbranche veel onafhankelijker gemaakt van de kwaliteit en kwantiteit van haar bronnen. Een defi nitieve oplossing heeft de gezondheidstechniek echter niet gegeven omdat de problemen aan de bron onopgelost zijn geble-ven omdat nieuwe soorten vervui-ling telkens voor nieuwe problemen zorgen. In de voordracht wordt het beleid besproken van zowel waterlei-dingbedrijven als de overheid ten aanzien van de bewaking en de bevordering van de kwaliteit van productiewater en drinkwater in de periode van het midden van de ne-gentiende eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog (1850-1940). Aan de orde komt de vraag wat de visie was van de diverse actoren op (drink)
waterkwaliteit en welke beleidsbe-slissingen op basis daarvan werden genomen.
Ing. Cees A. van Bennekom (WLO Onderzoek en Advies, Doetin-chem), Kwaliteit van drinkwater voor en na het ontstaan van de openbare drinkwatervoorzieningDe wensen ten aanzien van de kwaliteit van drinkwater zijn altijd gerelateerd geweest aan de doelstel-ling, die met de voorziening werd beoogd, en van het gebruik van het water. Al vrij snel na de aanleg van de eerste drinkwaterleiding in Ne-derland, die van Amsterdam, bleek de gunstige invloed daarvan op de volksgezondheid. De microbio-logisch gunstige kwaliteit van het openbare drinkwater behoedde Am-sterdam vanaf de tweede helft van de 19-eeuw voor massale uitbraak van cholera, zoals die in andere ste-den wel voorkwam.Dat was aanleiding voor de over-heid om ook in de rest van het land, eerst in de steden en later ook in de landelijke gebieden, de drinkwater-voorziening te bevorderen. Om de bevolking over te halen om aan te sluiten op de openbare voorziening moesten de merkbare voordelen groter zijn dan de kosten. Aanvan-kelijk werd er ter beperking van de kosten dan ook naar gestreefd om zuivering te voorkomen dan wel tot het hoogst noodzakelijke te beper-ken. Voor de afnemers zijn uitslui-
tend de esthetische eigenschappen, zoals troebelheid, smaak en in mindere mate kleur waarneembaar. Vooral aan die aspecten moest dan ook de nodige aandacht worden besteed.Voor de bedrijfsvoering bleek het al vrij snel van belang, dat de dis-tributieleidingen niet te veel hin-der ondervonden van corrosieve eigenschappen. Om die reden is in gevallen, waar dat nodig was, de watersamenstelling zodanig aange-past dat de aantasting werd gemini-maliseerd.Later, met name nadat openbaar drinkwater gemeengoed was ge-worden, deed de direct en indirect aangesloten warmwaterapparatuur zijn intrede in de huishoudens. De afzetting van kalk, die voorheen voornamelijk merkbaar was bij het wassen van kleding, gaf nu ook hin-der bij het gebruik van deze nieuwe verworvenheden. De behoefte om de kalkafzettende eigenschappen van hard water te verminderen nam daardoor toe.Naast het acute microbiologische stond van aanvang af ook het chro-nische gezondheidsrisico in de be-langstelling, in het begin vooral het risico van zware metalen. Voorbeeld daarvan is de aandacht voor het ge-bruik van lood als leidingmateriaal. Door ontwikkeling van analyse-technieken zijn vanaf de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw steeds meer synthetisch organische
bestanddelen aantoonbaar. Deze stoff en bezitten veelal voor de ge-zondheid schadelijke eigenschap-pen. Dat heeft geleid tot nieuwe kwaliteitseisen en wetgeving op dit gebied.Het gebruik van drinkwater voor steeds weer andere toepassingen heeft ook geleid tot een volstrekt nieuwe gezondheidsproblematiek. Waar voorheen de microbiologi-sche gezondheidsrisico’s van water uitsluitend ziekten van het maag-darmkanaal betroff en, levert de groei van Legionella in warmtapwa-tersystemen een toenemend risico, nu echter niet bij normale con-sumptie in het maag-darmkanaal, maar bij inademing van aerosolen in de longen. Aan de oplossing van dit en van andere waterkwaliteits-problemen zal ook in 21e eeuw nog moeten worden gewerkt.
Dr. Henk van Zon (Rijksuniversiteit Groningen), Kwaliteitsonderzoek van het Nederlandse oppervlakte-water, 1900-1980In mijn lezing geef ik een overzicht van het door mij verrichte onder-zoek naar de aanwezigheid van gegevens over de kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater van-af ongeveer 1900. Mijn uitgangs-punt is dat sinds het begin van de twintigste eeuw veel metingen van de waterkwaliteit hebben plaats-ge-vonden. De vraag is wel in hoeverre de resultaten van dit onderzoek
Net Werk 69 - oktober 2001
69
4/5
45
5/6
56
1112-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1113
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
bewaard zijn. Hier ligt een functie voor de historicus (m/v): hij is in staat om in de archieven zijn weg te vinden en de gevonden stukken in hun context te plaatsen. Voor de natuurwetenschappelijke interpre-tatie zijn andere deskundigheden nodig. Een onzerzoek als het onder-havige is dan ook zeer geschikt als interdisciplinair project. Bij mijn onderzoek heb ik gezocht binnen uiteenlopende gebieden: 1 metingen uitgevoerd door (labo-
ratoria van) drinkwaterleidingbe-drijven. De bedrijven die opper-vlaktewater als bron gebruikten, moesten de kwaliteit daarvan nauwlettend in de gaten houden.
2 Metingen door waterschap-pen, polderbesturen of (hoog)heemraad-schappen. Bij deze instellingen was de aandacht gericht op de kwaliteit van het eigen boezemwater èn van het water dat werd binnengelaten. Het hoogheemraadschap Delf-land keek bij voorbeeld naar het Rijnwater omdat dat een rol in de eigen waterhuishouding speelde. In deze rubriek horen ook de zuiveringschappen en diensten van Provinciale Waterstaat thuis. Sinds het in werking treden van de Wet Verontreiniging Op-pervlaktewateren in 1970 heb-ben deze instanties zich met de kwaliteit van het oppervlakte-water beziggehouden (sommige Provinciale Waterstaten ook al
eerder), maar het is merkwaardig dat hierin geen duidelijke lijn te onderkennen valt.
3 Een aparte categorie vormen de speciale commissies, die de kwali-teit van een bepaalde rivier of een bepaald stroomgebied moesten inventariseren. De wellicht meest bekende was de ‘Staatscommissie ter voorbereiding van maatrege-len tegen de verontreiniging van Openbare Wateren’, ingesteld in 1897. In 1901 verscheen haar verslag, dat een verbluff end beeld van de toestand van de Neder-landse wateren biedt. In dezelfde lijn ligt de rapportage door de Vereniging tegen Water-, Bo-dem- en Luchtverontreiniging, die tussen 1935 en 1948 werd gepubliceerd. Ook de ‘Commissie smaak en geur van het rivierwa-ter’ (1929) en ‘Drinkwatervoor-ziening Westen des Lands’ (1931) behoren tot deze categorie.
4 Een verrassende bron bestaat uit overzichten van de Nederlandse (hydro)biologie en aanverwante takken van wetenschap. Een werk als Redeke’s Hydrobiologie van Nederland (1948) geeft niet al-leen de stand van zaken omstreeks de periode van verschijnen weer, maar vermeldt ook veel oudere gegevens omtrent de aanwezig-heid van soorten.
5 Specifi eke archiefbestanden. Aansluitend bij het vorige punt komen de verzamelingen van al-
lerlei min of meer biologische organisaties in aanmerking. Te denken valt bij voorbeeld aan de ‘Nederlandse Vereniging voor Aquatische Ecologie’, die onder diverse benamingen al sinds 1921 bestaat. Het is zeker dat het ar-chief van het ‘Rijksinstituut voor Drinkwatervoorziening’ (1913-1984) veel materiaal bevat, al is dat zo goed als ontoegankelijk. Minder somber zijn mijn ver-wachtingen ten aanzien van het RIZA (1920). Hoe rijk zou het archief van de KNCV zelf in dit opzicht zijn?
Tijdens mijn voordracht zal ik op een aantal van de hiervoor genoem-de punten nader ingaan.
Dr. Ir. Fokke Dijkstra (ex-DSM, Sittard), Omgaan met industrieel afvalwater in de vorige eeuwDe lozing van afvalwater, afkomstig van industriële bedrijvigheid, heeft door de eeuwen heen vaak grote problemen veroorzaakt. Mensen on-dervonden grote overlast of hun ge-zondheid werd bedreigd, natuurlijke omstandigheden in oppervlaktewa-ter werden vernietigd. Met name in de tweede helft van de twintigste (eeuw) zijn in de westerse wereld, ook in Nederland, maatregelen genomen om hieraan een eind te maken of de problematiek drastisch te verminderen. De ontwikkelingen worden toegelicht aan de hand van de situatie bij DSM in Limburg.
Drs. Ragna Zeiss (University of York, UK) en Dr. Ludy Giebels (ex-Hoogheemraadschap Rijnland, Leiden), Oppervlaktewaterkwaliteit onder de aandacht: bewustwording van het vervuilingsprobleem in West-Nederland en Noord-Enge-landIn onze lezing vergelijken we hoe en door wie de kwaliteit van het op-pervlaktewater onder de aandacht van het publiek werd gebracht vanaf de negentiende eeuw in West-Nederland en Noord-Engeland.West-Nederland en Noord-En-geland zijn beiden gebieden waar snelle industrialisering en bevol-kingsgroei plaatsvonden. Het lozen van zowel huishoudafval als industriële afvalproducten in het oppervlaktewater en de opkomst van water closets zorgden voor een mate van vervuiling die daarvoor niet ervaren was. Deze vervuiling verontrustte echter niet iedereen. Sommigen zagen de vervuiling van oppervlaktewater als de enige ma-nier om het afval uit de stad kwijt te raken en de stad leefbaarder te maken, anderen ontkenden dat vervuiling überhaupt had plaatsge-vonden.Het debat over vervuiling werd niet altijd in wetenschappelijke termen gevoerd. Vervuiling werd aanvanke-lijk veel meer gezien als een sociaal probleem. In deze voordracht zal aandacht worden besteed aan de verschillende manieren waarop het
Net Werk 69 - oktober 2001
69
6/7
67
7/8
78
1114-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1115
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
vervuilingsvraagstuk werd gedefi ni-eerd en hoe dit zich heeft ontwik-keld vanaf de negentiende eeuw. Was volksgezondheid aanvankelijk de belangrijkste reden om vervui-ling aan de orde te stellen of waren recreatie en industrie belangrijkere factoren? In welke mate spelen de actoren die de waterkwaliteit onder de aandacht hebben gebracht een rol in de huidige organisatie van de ‘waterwereld’ in beide gebieden?
Adriaan Kardinaal, Ellen van der Grijn en Henk J. Porck (Konink-lijke Bibliotheek, Den Haag), Het verband tussen waterkwaliteit en papiersamenstelling als onderzoeks-instrument: mogelijkheden en be-perkingenIn een lopend onderzoeksproject worden historische gegevens over de 19-de eeuwse fabricage van papier en de contemporaine klachten over de kwaliteit van het papier onder-zocht. In eerste instantie was het onderzoek gericht op het leveren van een bijdrage aan de aanpak van het huidige probleem van de con-servering van papieren bestanden in archieven en bibliotheken. Onder-tussen is het onderzoek uitgegroeid tot een breed opgezette studie naar de ontwikkeling van een cultuur-goed, het papier. Een van de onder-zoeksstrategieën die we toepassen is het gebruik van het papier zèlf als historische bron. Zo hebben wij een aantal 19de eeuwse ambachtelijke
papieren getest met behulp van röntgenfl uorescentie spectrometrie, teneinde aan de hand van het ‘che-mische profi el’, met name de aan-wezigheid van chloor (Cl) en zwavel (S), vast te kunnen stellen of het papier al dan niet was gebleekt.Bij de interpretatie van de meetre-sultaten werden we geconfronteerd met het feit dat de chemische samenstelling van het papier niet alleen iets zegt over de chemicaliën die bij de productie van het papier werden toegevoegd, maar tevens een weerspiegeling is van de kwaliteit van het toenmalige (beek-/grond-/bron) water dat voor de productie is gebruikt. Zo kon b.v. aan de hand van het chloorgehalte in het papier uit twee traditionele papiermakers-gebieden, de Zaan en de streek rond Apeldoorn, aangetoond worden dat op die locaties in de aanvang van de 19-de eeuw een relatief grote hoeveelheid chloor in het water zat, in vergelijking met andere regio’s. In onze lezing zal ingegaan worden op het belang van kennis van histo-rische waterkwaliteit voor het on-derzoek aan papier, en omgekeerd, de mogelijkheid om de historische waterkwaliteit af te leiden uit de chemische samenstelling van oude papieren. In de discussie zal de vraag centraal staan in hoeverre de bij de papierproductie toegevoegde stoff en betrouwbaar onderscheiden kunnen worden van de bestanddelen van het gebruikte productiewater.
Kultuurmanifestatie ‘ERDE’ in BonnErdkatastrophen und Prävention
- Boden: Was ist Boden, Geschichte der Landwirtschaft, Bodenver-schlechterung und Bodenschutz, Ausgrabungen, Erdbewegungen und Abbau, Geschichte der Mi-neralogie, Grenzböden, Schich-tung und Tiefe als Metaphern, Boden der Geschichte
- Landschaft: Landschaftsökologie, Geschichte der Landschaft, Cultural Landscapes der UNESCO, zwi-schen Stadt und Land, divergierende Nutzungskonzepte von Landschaft
- Einzelstudien zum Th ema Land-schaft: Siebengebirge, Himalaya, Schweizer Nationalpark/Alpen, Matopos Mountains/Afrika, Wan-derungen in England und Schott-land, die künstlerische Anatomie der Erde, die Wüste, der Wald, die ‘artgemäße deutsche Kulturland-schaft’, Architektur und Landschaft
Die Veranstaltung wird gefördert durch das Bundesamt für Natur-schutz mit Mitteln des Bundes-ministeriums für Umwelt, Natur-schutz und Reaktorsicherheit.Information und Anmeldung: Forum der Kunst- und Ausstel-lungshalle der Bundesrepublik Deutschland. Museumsmeile, Friedrich-Ebert-Allee 4D-53113 [email protected]. www.erde-kongress.deTel: 0228 /9171236
Vorträge, Diskussionen, Präsentati-onen, Exkursionen, Ausstellungen, Lesungen Oktober/Dezember 2001
Erde ist die dritte Veranstaltung ei-ner Reihe zu den Elementen, nach Wasser (1998) und Feuer (2000). Im Mittelpunkt des Programms steht ein mehrtägiger Kongress. Vom 25. bis 28. Oktober werden Fachleute aus dem In- und Ausland den unter-schiedlichen Aspekten der Erde nach-gehen, in Vorträgen, Gesprächen, Experimenten und Präsentationen, Ausstellungsführungen und Exkursi-onen. Die Th emen der Beiträge ent-sprechen der Vielschichtigkeit dieses Elements: Astronomie und Geowis-senschaften, Bodenkunde, Biologie und Geographie, Geschichte, Politik und Soziologie, Kulturtheorie, Archi-tektur und Kunst werden gemeinsam ein Bild der Erde entwerfen. Dieses Programm wird begleitet und ergänzt durch weitere Angebote, Veranstal-tungen und Ausstellungen von Okto-ber bis Dezember. Die Th emen des Kongresses Erde vom 25. bis zum 28. Oktober sind unter anderem:- Grundlagen: Die Entstehung un-
seres Planeten, Experimente zur Physik der Erde, Geschichte und aktueller Forschungsstand der Geowissenschaften
- Erdinneres: Wege in die Tiefe, Erfor-schung des Erdinneren, der Klang der Erde, Vulkanismus, Erdbeben,
Net Werk 69 - oktober 2001
69
8/9
89
9/10
910
1116-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1117
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
OproepenTh e Book of Nature. Continuity and Change in Euro-pean and American Attitudes Towards the Natural World
22 - 25 Mei 2002 GroningenTh e metaphor of the ‘Book of Na-ture’ is a recurrent theme in the history of Western attitudes towards the natural world. In this tradition, nature is seen as a text - a system of signs - that refers to and provides insights into the wisdom, provi-dence and omnipotence of God the Creator. Th rough the ages, however, smaller and greater changes have taken place concerning the use of this concept. Th e conference will explore this interplay of change and continuity, from Classical Antiquity to and beyond Darwin.Proposals for papers should be sub-mitted to the conference secretary at the following email-address: [email protected]. Please include your name, affi liation, a title and a short summary (15-20 lines). More information on the confer-ence can be gathered via the fol-lowing website: http://odur.let.rug.nl/gscc/. Deadline: Proposals should reach the secretary before 1 february 2002.
Technology, Cultural Interchange and Globalization29th Symposium ICOHTECTh e International Committee for the History of Technology
June 22-26, 2002 in Granada ICOHTEC http://www.icohtec.org is an international scholarly organization associated with the International Union for the His-tory and Philosophy of Science and UNESCO, and in addition to its annual symposium, publishes an annual journal ICON.Th e general theme of the 29th Symposium is Technology, Cultural Interchange and Globalization, and it will have sessions on a number of themes. Other sessions are welcomed; please see the general symposium an-nouncement on H-Net Announce or at the ICOHTEC web site.)If you are interested in participating in the Technology and Environ-ment session particularly, please email me. Th e overall session pro-posal must be completed by Janu-ary 15, 2002, so if you are inter-ested in giving a paper, I will need a 500-word abstract and a one-page c.v., by email, not later than Janu-ary 1st. I’d prefer to have proposals by early December, if possible.Actual presentations at the symposi-um are about 20 minutes in length plus lots of discussion. If you have a longer version of the paper, the
editor of ICON urges participants to submit them for possible publi-cation.James C. Williams Professor of His-tory, Vice President & 2002 Program Chairperson, International Commit-tee for the History of TechnologyOffi ce: History Department De Anza College, Cupertino CA USAMailing address: 790 Raymundo Avenue, Los Altos CA 94024-3138Phone: +1 650-960-8193 Messages: +1 408-864-8964 Email: [email protected]
Trade, Merchant Capital and Welfare: Port Cities and Public Health, 16th - 20th Centuries
Regular Session at the XIIIth Inter-national Economic History Congress, Buenos Aires, 22 to 26 July 2002Port Cities have played a critical role in international development and urbanization. Even in the pre-industrial period, marketing and trade were important fac-tors which affected the pattern of urban expansion or decline, and ports, after capital cities, frequently registered the great-est growth. Maritime commerce, therefore, was a powerful factor behind urbanization, and port cities served as the nexus of the growing world market.
As a consequence of this function, port cities were invariably prone to an increased risk of exposure, particularly to infectious diseases. Many of the dominant epidemic diseases, such as plague, cholera, typhoid and yellow fever, were imported via port cities which, in turn, accelerated disease diff usion in coastal areas and dependent hin-terlands. Th e individual demographic re-gimes of large ports were moulded by similar factors and extending trading networks, together with high levels of in-migration, aggra-vated the latent exposure risks of the indigenous population. At the same time, many ports were char-acterized by fl exible labour markets, a strong reliance on casual work, extensive in-migration and a broad ethnic mix.Moreover, the dominance of mer-chant capital directly aff ected the contemporary response to public health issues and had a profound impact on the selection and imple-mentation of specifi c strategies. On the one hand the need to confront health risks was initially apparent in port cities, on the other hand there was an unusually high dependency on charity and philanthropy, and a general absence of collective com-mitment to social welfare provi-sion.Considerable work has been un-dertaken in the last few years to
Net Werk 69 - oktober 2001
69
10/11
1011
1011
11/12
1112
1118-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1119
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
create a meaningful typology for analysing port development from the 16th century onwards. Th is has involved considerable interdiscipli-nary research, drawing explicitly on work in economic, demographic, maritime, medical, social and urban history. Th e aim of the session is to bring together a series of con-tributions covering the long-run development of port economies in the period from the 16th century onwards. It will analyse the selec-tion and implementation of various public health strategies in diff erent port cities in Europe and Asia, as well as in both North and Latin America, and examine the interna-tional relationship between overseas trade, urban development, and public health policy.Proposals should include a 1-2 page abstract and a short curriculum vi-tae. Proposals should be submitted until 31.12.2001 at the latest.
Contact: W.R. Lee, University of Liverpool, School of History, 11 Abercromby SquarePO Box 147, Liverpool L69 3BX, UK. Tel: +151-794 2415 Fax: +151-794 2366 E -mail: [email protected]
VerslagenMilieugeschiedenis aan Zee.Verslag van het eerste congres van de ESEH in St. Andrews, Schot-landVan 4 tot 8 september jongstleden vond in St. Andrews, Schotland het oprichtingscongres plaats van de Europese Vereniging voor Milieu-historisch Onderzoek (European Society for Environmental History, ESEH). Voor de congres plaats waar milieuhistorici en milieuwe-tenschappers elkaar ontmoetten, ik heb daarvan eerder in Net Werk verslag gedaan (Net Werk 66, 2000, p. 6). Men heeft toen al wat ideeën kunnen uittesten. Die ervaring is ook ten goede gekomen aan het congres van St. Andrews. De organisatie in St. Andrews was in handen van het in 2000 opge-richte Centre for Environmental History and Policy, een samen-werkingsverband van de Schotse universiteiten van St. Andrews en Stirling, met vestigingen in beide plaatsen. Fiona Watson is de mana-ging director van dit instituut. Zij was ook de voorzitter van het Local Committee, dat de uitvoering van het congres verzorgde. Een bekende milieuhistoricus aan dit Schotse centrum verbonden is T.C. (Chris) Smout, redacteur van Scotland sin-ce Prehistory: Natural Change and Human Impact (Aberdeen 1993) en auteur van Nature contested.
Environmental history in Scotland and northern England since 1600 (Edinburgh 2000). Het was bij-zonder sympathiek en dapper dat een nieuw instituut meteen in zijn eerste jaar de organisatie van een groot congres op zich neemt. St. Andrews is de oudste universiteit van Schotland en is qua uiterlijk en prestige te vergelijken met Oxford en Cambridge: een groot complex van oude, (neo)gotische en super-moderne gebouwen temidden van enorme gladgeschoren gazons.
St. AndrewsSt. Andrews ligt aan een grote baai en vanuit het college waar we gehuisvest waren had men uitzicht op zee en de indrukwekkende donkere luchten. De grote stranden waren binnen wandelbereik. Behalve vanwege haar universiteit is St. Andrews bekend als golfcentrum. Dat geeft het stadje een merkwaardige sfeer. Het toerisme is geheel gericht op de (oudere) golfer. Het overvloedige gras van de grounds en de golfterreinen bood een goede voedingsbodem voor kleine grazers. Bij schemering bleek het terrein van St. Andrews vergeven te zijn van konijnen, die een zeer welvarende in-druk maken. Ik vond het dus een mi-lieuhistorisch-vriendelijk omgeving. Voor de participatie aan het congres was het ook gunstig dat het aantal bezienswaardigheden zich eigenlijk beperkte tot één kathedraalruïne en drie winkelstraten.
105 lezingenDe 105 lezingen en posters waren doorgaans verdeeld over drie paral-lel sessies. De sessies waren zoveel mogelijk in ‘strands’gegroepeerd. Zo waren er diverse sessies over klimaatgeschiedenis, landschapsge-schiedenis, vervuilingsgeschiedenis, geschiedenis van milieubewustzijn, geschiedenis van milieu en weten-schap, geschiedenis van waterige ecosystemen, en de geschiedenis van het gebruik van natuurlijke hulp-bronnen. De Scientifi c Committee heeft gekozen voor de opzet van sessies van 1,5 uur, zodat alle pre-sentaties 15-20 minuten duurden en er in totaal ongeveer een half uur discussietijd per sessie beschikbaar was. Aan deze opzet is niet altijd strikt de hand gehouden om diverse redenen. In de laatste weken voor het congres hebben zich helaas nog diverse sprekers teruggetrokken, zo-dat er ook sessies met twee sprekers onstonden. Anderzijds waren er bij de inschrijving een aantal onderzoe-kers die pakketten van vier lezingen aanboden. In overleg zijn sommige van deze pakketten gehandhaafd, zodat een enkele sessie vier sprekers had en er weinig discussietijd over-bleef. Voor de (anonieme) selectie van de papers was er vorig jaar december een bijeenkomst in Stir-ling van de Scientifi c Committee en de Local Committee. We hebben toen een aantal normen vastgelegd. Kwaliteit stond voorop, hoewel het
Net Werk 69 - oktober 2001
69
12/13
1213
1213
13/14
1314
1120-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1121
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
natuurlijk altijd moeilijk blijft de kwaliteit van een paper af te lezen van het abstract. Dat geldt ook voor de inhoud en onze poging de ses-sies thematisch in te delen, temeer daar sommige sprekers tijdens het schrijven hun onderwerp verleg-gen, niet noodzakelijkerwijze in de richting van de invalshoek van de sessie. Bij sommigen was de opzet van de sessie dan ook duidelijker dan bij anderen. Eén regel die voor alle deelnemers van toekomstige congressen van belang is, is de vol-gende. Het congres was expliciet gericht op internationale verge-lijking van onderzoek en het in contact brengen van onderzoekers uit diverse landen. Pakketten met deelnemers uit één land hebben we niet geaccepteerd en zo nodig over diverse sessies verdeeld. Een aantal bijzondere structuurelementen heb-ben we op dit congres geïnitieerd met een specifi eke doelstelling, in de hoop dat die zich in de toekomst verder zullen ontwikkelen.
Donald HughesDe opening van het congres werd opgeluisterd door een plenaire le-zing van iemand die zijn sporen in de milieugeschiedenis van Europa ruimschoots heeft verdiend, Donald Hughes. Hij begon in de antieke ge-schiedenis, met onder andere Pans’s Travail. Environmental Problems of the Ancient Greeks and Romans (Baltimore 1994). Maar inmid-
dels, en zoals ook uit zijn mooie inleiding bleek, houdt hij zich bezig met de milieugeschiedenis van de hele wereld en van alle tijden. Zijn laatste boek is: Th e Environmental History of the World. Humankind’s Changing Role in the Community of Life. Routledge studies in Physi-cal Geography and Environment, 2. (Londen 2001). De betekenis van Donald Hughes voor dit eerste oprichtingscongres was bovendien symbolisch omdat hij zelf mede-oprichter was van de Amerikaanse ASEH, twintig jaar geleden.
Milieugeschiedenis in Groot-Brittannië en sekseEén middag was gewijd aan de pre-sentatie van milieuhistorisch onder-zoek uit het land van de gastheer, in dit geval Groot-Brittanië. Het Local Committee had de verantwoorde-lijkheid voor de invulling hiervan. Men koos voor een sessie met drie achtervolgende plenaire lezingen van ‘grote mannen’ (Peter Brim-blecombe, Chris Smout, en John Sheail), die elk een subdiscipline presenteerden: Luchtvervuiling, Landschapsgebruik en Wetgeving, bescherming, management en regu-lering. Daaropvolgend waren drie parallelsessies waarin op de hiervoor beschreven manier papers werden gepresenteerd. Het is passend op dit punt de ‘gender issue’ te bespreken, die door Richard Grove naar voren werd gebracht tijdens de discussie
na de plenaire Britse presentaties. Hij constateerde dat in de lezingen uitsluitend naar mannelijke pio-neers van de milieugeschiedenis werd verwezen en hij voegde een aantal vrouwelijke toe. Opvallend was dat alle plenaire lezingen op dit congres door mannen werden gegeven. Vrouwen waren op zich goed vertegenwoordigd, zoals ook uit onderstaande statistieken blijkt, verzameld door Verena Winiwarter. Er waren vele vrouwelijke voorzit-ters van sessies en ook voldoende vrouwelijke papers en posters. We hebben ons bij de voorbereiding in een vroeg stadium dan ook af-gevraagd hoe de mannelijke domi-nantie ontstaan was, mede hierop gewezen door Sverker Sörlin (lid van het voorlopige bestuur en van de SC). Eén van de factoren was dat we het beter achtten dat de le-den van het voorlopige bestuur van ESEH en van de Scientifi c Com-mittee (die immers de selectie deed) geen plenaire lezing zouden geven. Hierop ontstonden uitzonderingen die toevallig het mannelijk deel versterkten. Christian Pfi ster (voor-zitter van het voorlopig bestuur en lid van de SC) sprak het congres toe bij de opening, omdat hij de presi-dent van het bestuur was voor dit jaar. Peter Brimblecombe (SC) gaf een plenaire lezing als prominent vertegenwoordiger van het Britse onderzoek (Th e Silent Countdown, ed. (Berlijn 1988).
PostersEen ander structuurelement dat we hebben geïntroduceerd was de pos-ter session. Onder humanisten zijn posters nog niet zo gebruikelijk, het idee komt van de beta weten-schappen. Het komt erop neer dat je een mini-tentoonstelling over je onderzoek houdt tijdens meerdere dagen van het congres. Het bestaat uit een poster met zoveel mogelijk visueel materiaal (grafi eken, fo-to’s, tekeningen) en korte teksten, dat ergens op een wand bevestigd wordt. Het is de bedoeling dat je zoveel mogelijk bij je poster staat, in het bijzonder tijdens de koffi e-pauzes. Sommige poster presenters waren zo handig een kopie op klein formaat van hun poster uit te delen, anderen namen de kans waar reeds gepubliceerd werk te promoten. Op ons congres stonden de posters in de koffi eruimte, wat een evident voordeel had. De aanloop was zeer groot. De posters werden plenair aan de deelnemers voorgesteld tij-dens een zogenaamde poster sessie van een half uur. Iedere auteur van een poster kon aan de hand van één vel op de overheadprojector enkele minuten reclame maken. Deze ses-sie werd door een vijfde van het totaal aantal deelnemers bezocht. Dat is niet veel, maar gezien de grote zichtbaarheid van de posters gedurende het hele congres, vind ik dat het poster-initiatief toch een succes was. De bedoeling van het
Net Werk 69 - oktober 2001
69
14/15
1415
15/16
1516
1122-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1123
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
hebben van posters is vooral men-sen in de gelegenheid te stellen naar het congres te komen, ook als hun paper onverhoopt niet wordt geac-cepteerd. We hadden deze sessie wel opengesteld voor bestuursleden van ESEH. Ik heb zelf een poster gepre-senteerd over mijn onderzoek naar de geschiedenis van de konijnen in de Hollandse duinen en de handel in konijnenvellen 1300-1600 en ik vond het heel lonend. De poster au-teurs zijn natuurlijk weinig mobiel tijdens de pauzes, maar anderzijds weet men je ook wel te vinden.
Lering en vermaakTot de zaken die men op vele congressen terugvindt, behoren natuurlijk ook de boekenmarkt en de excursies. Op dit congres was de vertegenwoordiging van uitgevers met een specialisatie op het gebied van de milieugeschiedenis nog zeer bescheiden van opzet. Aanwezig waren de Edinburgh University Press en de White Horse Press, Cambridge. De White Horse Press was erin geslaagd voor de gelegen-heid drie nieuwe boeken uit te brengen: Rolf Peter Sieferle, Th e subterranean forest. Energy systems and the Industrial Revolution, ver-taling van idem, Der unterirdische Wald (1982); Stephen Mosley, Th e Chimney of the World. A history of smoke pollution in Victorian and Edwardian Manchester en Robert A. Lambert, Contested Mountains.
Nature, development and environ-ment in the Cairngorms Region of Scotland, 1880-1980. Het is de hoop dat in de toekomst het aantal aanwezige uitgeverijen zal groeien. De excursies vonden plaats op zaterdagmiddag, na afl oop van de laatste sessies. Het Local Commit-tee had zich bijzonder ingezet om op boeiende wijzen enkele interes-sante aspecten van de Schotse mi-lieugeschiedenis te laten zien, met bezoeken aan de East Neuk vissers-dorpen, de tuinen van Kellie Castle, Eden Estuary Local Nature Reserve en het gebied van de Lomond Hills.
ESEH - een herboren Europese verenigingWat betreft de geboorte van ESEH is nog het volgende te melden. Op donderdag vond een vergadering plaats van het voorlopige bestuur. Hierin werd op zeer effi ciënte wijze de vergadering van de General As-sembly op vrijdagavond voorbereid, mede dankzij het doelgerichte voorzitterschap van Verena Wini-warter. Een belangrijke factor was bovendien dat al vóór het begin van het congres duidelijk was geworden en aan de leden van ESEH was meegedeeld dat Sverker Sörlin erin geslaagd was fondsen te verwerven voor een jaar voor een permanente vaste secretaris, op basis van een 50% aanstelling en met uitzicht op verlenging. De beoogde secretaris, Sofi a Akerberg, was ook aanwezig,
en dat gaf allen vertrouwen dat het vele werk dat in de afgelopen jaren reeds gedaan is, professioneel voortgezet kan worden. De offi ciële oprichting van ESEH vond vervol-gens plaats op de General Assembly, waar zo’n 90 leden aanwezig waren en de statuten goedkeurden. We hebben hier veel gelachen, mede omdat de verkiezingsrace voor het presidentschap tussen Verena Wini-warter en Christian Pfi ster aanlei-ding gaf tot persoonlijk gekleurde speeches en vragen uit de vergade-ring. Winiwarter heeft uiteindelijk Pfi ster met zo’n 25 stemmen ver-schil verslagen en heeft daarmee verdiend waarvoor ze al jaren al zo hard heeft gewerkt. Dit is mijn per-soonlijke mening, maar ik merkte dat velen die deelden. Over de be-stuursleden het volgende. Winiwar-ter is verbonden aan de Universiteit van Wenen, afdeling Anthropolo-gie. Zij is opgeleid als chemica en nadien gepromoveerd in de milieu-geschiedenis. Zij schrijft momenteel haar Habilitation (2e proefschrift) over theoretische aspecten van de milieugeschiedenis. De twee vice-presidenten werden Christian Pfi ster en Sverker Sörlin. Pfi ster is hoogleraar aan de universiteit van Bern en wordt wel beschouwd als de grondlegger van de reconstructie van de klimaatgeschiedenis op basis van schriftelijke bronnen. Sörlin is als hoogleraar milieugeschiedenis verbonden aan de universiteit van
Umea en directeur van het Zweedse instituut voor de Studie van Opvoe-ding en Onderzoek. Hij publiceert op het gebied van mileugeschiede-nis en wetenschapsgeschiedenis. Se-cretaris werd Jan-Willem Oosthoek. Hij is kortgeleden gepromoveerd met een onderzoek over bosgeschie-denis, uitgevoerd als PhD student verbonden aan het Schotse centrum voor milieugeschiedenis (in Stir-ling). Hij is ook redacteur van de discusielijst H-environment List. De penningmeester werd Ulrich Koppitz. Hij is nog bezig is met zijn dissertatie over de hygiënege-schiedenis aan de Universiteit van Münster. Leos Jelecek, Universiteit van Praag, werd zeer bedankt voor zijn aanbod om in juli 2003 het volgende congres te organiseren in samenwerking met zijn afdeling voor Historische-Geografi e. Hij is derhalve ook ex offi cio bestuurslid geworden.
Nederlandstaligen op het congresHet is mijn overtuiging dat het niet aan mij is om aan te geven welke pa-pers goed waren, nieuwe inzichten verkondigden etc. Ik heb dat over-zicht niet, daarvoor is het veld al te groot. Bovendien kon ik van de drie parallele sessies er telkens slechts één meemaken. Het was bijzonder verheugend dat er uit Nederland en België enige collega’s waren, die ik hier noem met enige trefwoorden, omdat zij wellicht nog andere infor-
Net Werk 69 - oktober 2001
69
16/17
1617
17/18
1718
1124-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1125
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
matie uit de eerste hand hebben: Wybren Verstegen (Vrije Universi-
teit Amsterdam: milieugeschiede-nis na 1500),
Erik Th oen (Rijksuniversiteit Gent: milieugeschiedenis en historische-geografi e),
Pieter-Jan Lachaert (Rijksuniversi-teit Gent: bodemvervuiling),
Joep Dirkx (Alterra: historische ecologie, bos- en landschapsge-schiedenis),
Adrie de Kraker (onafhankelijk on-derzoeker: klimaat, Zeeland),
Jo Janssen en Marijn Meijer (Ingeni-eursbureau van Gemeentewerken Rotterdam: bodemvervuiling).
Voor wie meer informatie over het congres en ESEH wil heb-ben, zoals een overzicht van het congresprogramma, de gehouden papers en zowel de hier genoemde als de andere participanten en de bestuursleden (met emailadres-sen), verwijs ik naar de website van ESEH (www.eseh.org), daarnaast naar de Regionale Vertegenwoordi-ger voor de Benelux, Myriam Daru ([email protected]), en de nieuwe secretaris, Jan-Willem Oosthoek ([email protected]).
Lidmaatschap ESEHTenslotte: mocht u nog geen lid van ESEH zijn, dan beveel ik u hierbij van harte aan lid te worden. U kunt inschrijven op de ESEH website http://www.eseh.orgMet uw bijdrage leggen wij een
overzicht aan van onderzoekers in de milieugeschiedenis dat voor iedereen toegankelijk wordt. Daar-naast bieden wij toegang tot discus-sielijsten zoals de bovengenoemde en zijn wij bezig toegang te krijgen tot belangrijke bibliografi eën en databanken zoals die van de Ameri-kaanse Forest History Society. Bo-vendien bereiden wij de congressen voor, waar iedereen van harte wel-kom is om ideeën en onderzoeksre-sultaten uit te wisselen met collega’s uit het buitenland. Ik hoop dat het ESEHcongres een terugkerend tweejaarlijks fenomeen wordt en ik zie al uit naar Praag 2003!Petra van Dam, Vrije Universiteit Amsterdam, email: [email protected]/[email protected] aanvraag zijn de abstracts van de voordrachten verkrijgbaar als Word document attachment, even-als een compleet overzicht van het in St Andrews gehouden conferen-tie programma, aan te vragen bij Myriam Daru, [email protected]
Twee conferenties en een workshop: een verslagJan-Willem Oosthoek, Stirling, UK.Dat milieugeschiedenis een bloei-end vakgebied is bewijst het toene-mend aantal bijeenkomsten waar milieuhistorici en milieuweten-schappers ideeën kunnen uitwis-selen. De geografi sche spreiding van de conferenties laat ook zien dat milieugeschiedenis zich niet meer beperkt tot Noord Amerika maar zich langzaam over de wereld ver-spreidt. Afgelopen voorjaar vonden twee conferenties en een workshop plaats in respectievelijk Schotland, de Verenigde Staten en Italië. Ge-volg van dit alles is dat milieuhis-torici in toenemende mate op reis moeten.
Landschap en politiekVoor de eerste conferentie hoefde ik niet ver te reizen omdat deze in Edinburgh plaats vond; 50 minuten per trein vanaf mijn woonplaats Stirling. Tussen 23 tot 25 maart verzamelde zich hier een bont gezel-schap van wetenschappers, archi-tecten en beleidsmakers voor een interdisciplinaire conferentie met de titel Landscape and politics. De organisatoren hadden een boeiend programma samengesteld dat de vele aspecten van de wisselwerking tussen mens en landschap belichtte. Ik ben nauwelijks een conferentie tegen gekomen die zo interdiscipli-nair was en waar de discussies tus-
sen onderzoekers met een volledig verschillende achtergrond zo open waren. In de loop van de conferen-tie begon het me op te vallen dat landschap, met alle waarden die het bevat, voor vele onderzoekers en anderen een centrale rol speelt in hun dagelijkse bezigheden. Het zou me niet verbazen als ‘landschap’ een belangrijk onderzoeksthema word in de komende jaren.
Na de Edinburgh conferentie had ik twee dagen om bij te komen voordat ik naar Durham in North Carolina vloog. Hier vond van 28 maart tot 1 April de jaarlijkse con-ferentie van de American Society for Environmental History plaats. Meer dan 400 milieuhistorici uit 14 verschillende landen bezochten deze bijeenkomst en volgens onze Amerikaanse gastheren en vrouwen was dit een novum. Het laat over-tuigend zien dat milieugeschiedenis zich tot een globale discipline ont-wikkelt. De conferentie opende op woensdagavond met een plenaire sessie die het thema van de confe-rentie, Making environmental his-tory relevant in the 21st century, tot discussie onderwerp had. De sessie bood genoeg stof tot debat omdat de meningen over de relevantie van milieugeschiedenis onder de vijf panelleden niet volledig op een lijn lagen. Volgens de prominente milieuhistoricus Donald Worster was de belangrijkste taak van envi-
Net Werk 69 - oktober 2001
69
18/19
1819
19/20
1920
1126-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1127
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
ronmental history om de milieube-weging tot gids te zijn en er voor te zorgen dat ze hun verleden niet zul-len vergeten en daar van leren. In feite ziet Worster geschiedenis van wat de Amerikanen environmenta-lism noemen, als belangrijkste tak van de milieugeschiedenis.Andere panelleden waren echter van mening dat Worster milieugeschie-denis te nauw defi nieert en dat het een praktische kant heeft die wordt ingebracht door de natuurweten-schappen. Milieuwetenschapper Nancy Langston was van mening dat milieuhistorici politici, beleids-makers en anderen veel te bieden hebben door hen te wijzen op het belang van de relatie tussen de mens en zijn omgeving in het verleden en de gevolgen van deze relaties voor het heden en de toekomst. Zij wees ook op het educatieve belang van milieugeschiedenis en de rol die het kan spelen in de ontwikkeling van een milieubewustzijn onder het grote publiek.Het derde panellid, biologe Patricia Limerick, sloot zich volledig bij Langston’s mening aan maar voegde daar aan toe dat het kweken van een milieubewustzijn niet voldoende is en dat het bedrijfsleven en politici direct benaderd moeten worden. Zij moeten volgens Limerick met de neus op de feiten worden gedrukt om hen te laten zien wat de samen-leving en het bedrijfsleven hebben gedaan met het milieu in het ver-
leden en hoe we negatieve eff ecten in de toekomst kunnen vermijden. Dat is in mijn opinie een heel goed streven maar voor milieu fi losofe Val Plumwood was dit allemaal wat te theoretisch. Zij waarschuwde dat als milieugeschiedenis geen duide-lijk omlijnd programma formuleert die de diverse disciplines verbindt, het gedoemd is te vervallen tot een vaag academisch vakgebied in de marge dat weinig praktische waarde heeft. Dit was, volgens Plumwood, ook gebeurd met milieufi losofi e toen het opkwam tijdens de jaren zeventig.Van deze doemtijding was in Dur-ham echter weinig te merken. Alle mensen die ik in Durham ontmoet heb, hoe verschillend hun achter-grond ook was, hadden een ding gemeen: hun enthousiasme voor milieugeschiedenis. Deze indruk werd nog verder versterkt door de vele baanbrekende papers die wer-den gepresenteerd en de intellectu-ele uitwisseling die plaatsvond in gangen van het congrescentrum, de omringende bars en restau-rants. Een domper voor een aantal Europese deelnemers was het feit dat de programmacommissie twee ‘Europese’ sessies op het zelfde tijdstip hadden gepland. Dat was wellicht de enige wanklank in het programma, een schoonheidsfout die de organisatoren beloofden volgend jaar in Denver niet te her-halen.
Exotische planten en dierenDe laatste bijeenkomst in Italië was een workshop met de titel Th e native, naturalised and exotic: plants and animals in European history. De locatie van de workshop was het European University Institute gesitueerd in de heuvels boven Flo-rence. Het weer was nu niet echt wat je verwacht in Florence tijdens de tweede helft van april maar dat weerhield 25 milieuhistorici uit verschillende delen van de wereld er niet van om naar Toscane te reizen. De workshop belichtte de rol van geïntroduceerde planten en dieren op de Europese geschiedenis, hun invloed op het landschap en de veranderingen die dit met zich mee-bracht. Het voordeel van een kleine workshop is dat de deelnemers alle presentaties kunnen bijwonen en de informele atmosfeer van de bijeen-komst stimuleerde het debat.Het lijkt er op dat alien species zich tot een ander belangrijk thema bin-nen de milieugeschiedenis aan het ontwikkelen is. Een breed scala aan wetenschappers, onder meer histo-rici, geografen, biologen, ecologen, landschapsarchitecten en botanici zijn betrokken bij het debat en de papers in Florence waren hier een afspiegeling van. Onder de presen-taties die de meeste indruk op mij hebben gemaakt was die van histo-ricus Donald Hughes. Hij opende de workshop met een paper dat een overzicht bood van de consumptie
van exotische dieren door het Ro-meinse Rijk. Hij beschreef in een elegant paper het economische en culturele belang van de handel in exotische dieren voor evenementen in Romeinse amfi theaters. Ook liet hij zien wat de negatieve eff ecten van deze handel waren op dierenpo-pulaties rond de Middellandse Zee.Een aantal papers behandelde de ef-fecten van biologische uitwisseling tussen de verschillende werelddelen door tussenkomst van de mens. Historicus John Clarke van de Universiteit van St. Andrews pre-senteerde een paper over de angst voor de Colorado kever in Europa en hoe de Britse autoriteiten heb-ben getracht dit insect buiten de deur te houden. De paper had een extra actuele waarde met de mond- en klauwzeer in het achterhoofd. Maar ook de mogelijke gevaren van de verdeling tussen uitheems en in-heems kwamen aan de orde. Clau-dia Cassatella, een landschapsarchi-tecte verbonden aan de Universiteit van Florence, verklaarde in haar paper dat de predikaten inheems en uitheems iets zeggen over identiteit. Geograaf Kenn Olwig voegde hier aan toe dat dit argument kan leiden tot gevaarlijke vormen van nationa-lisme.Tijdens een groot deel van de work-shop concentreerde het debat zich op de vraag wat een uitheemse soort eigenlijk is. De meest gebruikte defi nitie is gekoppeld aan een tijd,
Net Werk 69 - oktober 2001
69
20/21
2021
21/22
2122
1128-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1129
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
i.e. hoe lang is een bepaalde soort in een gebied? In Groot-Brittannië bijvoorbeeld, worden alle soorten die na 3000 v. Chr. (5000 BP) zijn geïntroduceerd beschouwd als uitheems. Maar de vraag is dan of een soort die recentelijk op eigen kracht een nieuw gebied is binnen-gedrongen kan worden gezien als uitheems en daarom maar bestre-den moet worden. Natuurlijk kan de defi nitie worden aangescherpt zodat alleen soorten die door de mens zijn geïntroduceerd bestem-peld kunnen worden als uitheems. Maar ook dat levert problemen op omdat een groot aantal planten en dieren in Europa, die als inheems worden beschouwd, door de mens zijn geïntroduceerd. Moeten we deze soorten te vuur en te zwaard bestrijden? Dat ging de deelnemers van de workshop echter te ver en iedereen was het er over eens dat een betere defi nitie gevonden moet worden. De aanwezige biologen en ecologen suggereerden dat er meer onderzoek nodig is om te bepalen wanneer een bepaalde soort is geïn-troduceerd en wat de gevolgen voor het ecosysteem en het landschap waren. Daarbij riepen zij historisch geografen, milieuhistorici en arche-ologen op om historische studies te leveren die meer informatie kun-nen verschaff en over de historische dynamiek van soorten introducties. Als de workshop een ding duidelijk maakte was het wel hoe belangrijk
samenwerking tussen de verschil-lende vakgebieden isDe drie bijeenkomsten waren zeer waardevol en inspirerend. Ik ben naar huis teruggekeerd met nieuwe ideeën en gesterkt in mijn overtui-ging dat milieugeschiedenis zich in de voorhoede van het historisch onderzoek bevindt.
Milieugeschiedenis en geneeskunde
Sessie gehouden tijdens het jubileum-congres van de Duitse vereniging voor de geschiedenis van de geneeskunde, natuurwetenschappen en techniek te Hamburg 29 september 2001:Um-weltgeschichte: Konjunkturen und Pers-pektiven der Cooperation mit Medizin- Technik- und WissenschaftsgeschichteDr. Klaus Schlottau, Hamburg,
Einführung - Zum Hamburger Arbeitskreis für Umweltgeschich-te (HAU)
Dr. Martin Weyer-von Schoultz, Essen, Umweltgeschichte und Medizingeschichte: Konjunktu-ren und Perspektiven
Dr. Torsten Meyer, Cottbus / Dr. Klaus Schlottau, Hamburg, Umweltgeschichte und Technik-geschichte: Konjunkturen und Perspektiven
Dr. Jürgen Büschenfeld, Bielefeld, Umweltgeschichte und Wissen-schaftsgeschichte: Konjunkturen und Perspektiven
Dr. Jens Lachmund, Berlin, Umwelt-geschichte und Science Studies. Perspektiven einer historischen Wis-senssoziologie der Umwelt
Ulrich Koppitz, Düsseldorf, Zur European Society for Environ-mental History (ESEH), gegrün-det im September 2001
zie http://www.mpiwg-berlin.mpg.de/dggmnt/tagungen/tagung2001.html
Milieugeschiedenis op het Internet
Jan-Willem Oosthoek, Stirling, UK. forth.stir.ac.uk/~kjwo1Milieugeschiedenis mag een relatief nieuw vakgebied zijn maar het aan-tal websites gewijd aan het vakge-bied is aanzienlijk. Vanzelfsprekend wordt het Web gedomineerd door Amerikaanse sites omdat het vak-gebied daar het verst ontwikkeld is. Maar intussen zijn ook niet-Ame-rikaanse Internet sites verschenen die de bezoeker heel wat te bieden hebben op het gebied van milieu-geschiedenis in andere delen van de wereld. Helaas zijn er ook een groot aantal sites die op het eerste gezicht bruikbaar lijken, maar bij nadere inspectie niet veel waard zijn. Om een frustrerende zoektocht op het Web te voorkomen hebben we de meest bruikbare sites op een rijtje gezet.De beste site om mee te beginnen in Europa is wellicht die van de Eu-ropean Society for Environmental History, www.eseh.org/. De site be-licht milieugeschiedenis vanuit een Europees perspectief en dat is terug te vinden in de inhoud. Het bevat een evenementenlijst van Europese en internationale conferenties, workshops. Het meest waardevolle van de site is de bibliografi e van Eu-ropese publicaties op het gebied van milieugeschiedenis verschenen sinds
Net Werk 69 - oktober 2001
69
22/23
2223
23/24
2324
2324
1130-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1131
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
1993. Het bevat naast Engelstalige publicaties ook vele titels in de di-verse Europese talen.De Amerikaanse tegen hanger van de Europese site is H-Environment, www2.h-net.msu.edu/. Het is een simpele maar elegante site die een schat aan informatie te bieden heeft voor zowel de vakhistoricus als de geïnteresseerde leek. Deze website biedt onder meer toegang tot een levendig on-line discussie netwerk dat het mogelijk maakt om in de-bat te treden met de belangrijkste onderzoekers binnen het vakgebied. Daarnaast bevat het een overzicht van cursussen die aan de diverse universiteiten in de VS en elders worden aangeboden. Wellicht het meest aantrekkelijke en waardevolle van de site is de International His-toriography Series in Environmen-tal History die inmiddels historio-grafi eën bevat van noord Amerika, Latijns Amerika, Zuid Afrika en Europa. (zie http://www2.h-net.msu.edu/~environ/historiography/)De meest uitgebreide on-line bibli-ografi e op het gebied van milieu-geschiedenis is the vinden op de site van de Forest History Society, www.lib.duke.edu/forest/index.html. De bibliografi e is toegankelijk via een zoekbare database die 25.000 artikelen en boeken omvat die de relatie tussen de mens en zijn na-tuurlijke omgeving tot onderwerp hebben. Het is verreweg de beste plaats om een speurtocht naar lite-
ratuur over een bepaald milieuhis-torisch onderwerp te beginnen.Hoewel Latijns Amerika nog geen organisatie op het gebied van mi-lieugeschiedenis kent is er een klei-ne maar actieve groep onderzoekers werkzaam binnen het vakgebied. Tot voor kort bestond geen syste-matisch overzicht van milieuhisto-rische publicaties in dit werelddeel maar sinds kort is er een website die deze leemte opvult, www.stanford.edu\group\LAEH. De website bevat een bibliografi e die meer dan 300 titels, een lijst met video titels en internet links omvat.Voor wie belangstelling heeft voor klimaatgeschiedenis biedt de en-vironmental history website van de Universiteit van Bern, www.cx.unibe.ch/fru/fru-ind.htm, een schat aan informatie. Het is de neerslag van het baanbrekende werk dat onder leiding van Christian Pfi ster is uitgevoerd. Dit onderzoek, dat nog steeds voortgaat, heeft geresulteerd in een gedetailleerde klimaatreeks van west Europa en Zwitserland. De site bevat een indrukwekkende en zoekbare data-base die informatie bevat over het weer en klimaat in Europa van 700 tot 1860 AD.De site van de Universtiteit van Bern is slechts een voorbeeld van de vele universitaire sites op het gebied van milieugeschiedenis. Veel sites zijn summier maar enkele zijn zeker een bezoek waard. Een van de
meest geavanceerde is de environ-mental history site van de Univer-sity of California at Berkeley, www.cnr.berkeley.edu/departments/espm/env-hist/. Deze site is gekoppeld aan het milieugeschiedenis college dat wordt gegeven door Carolyn Merchant en laat prachtig zien hoe moderne informatietechnologie kan worden ingezet in het hoger onderwijs. Andere de universitaire sites die een bezoek waard zijn die van het Centre for Environmental History and Policy in Schotland, www.stir.ac.uk/cehp/ en de site van Tom Brooking van de Universiteit van Otago in Nieuw Zeeland, www.otago.ac.nz/nzpg/land_people/index.html. Een van de weinige Nederlandse mi-lieuhistorische sites, zo niet de eni-ge, is de site van historisch geograaf K. Leenders, www.bart.nl/~leenders. In feite is het hoofdthema van de site de historische geografi e van de Nederlandse provincie Noord-Bra-bant en de Belgische provincie Ant-werpen. De site wordt regelmatig onderhouden en geeft een schat aan informatie. Het is teleurstellend dat binnen het Nederlandse taalgebied nog nauwelijks websites op het ge-bied van milieugeschiedenis bestaan. Wellicht is dit een indicatie hoe wei-nig dit vakgebied in Nederland ont-wikkeld is en daarmee achterloopt op het buitenland. Het is te hopen dat deze leemte spoedig zal worden opgevuld.
Nog meer internet voor milieuhistoriciJohn Broich heeft een didactisch opgestelde site samengesteld over Dorestad: www.umit.maine.edu/~broich/index.html. Niet helemaal Nederlands, maar toch.(let op: een web adres begint niet per defi nitie met www.Wel is het altijd noodza-kelijk te beginnen met http://)De iwha (International Water His-tory Association) heeft een site on-der adres www.iwha.net/links.htmBob Arnebeck’s site gaat over gele koorts in de VS. Zie: members.aol.com/Fever1793/NYC.htmlEen bezoek waard is: Aquae Urbis Romae: Th e Waters of the City of Rome: www.iath.virginia.edu/waters/Katherine Wentworth Rinne heeft op dit adres een pagina met interac-tieve kaarten over het watersysteem van het oude Rome (niet alleen leidingen en fonteinen maar ook natuurlijke elementen). De kaarten tonen 6 verschillende momenten vanaf 773 v.C. Alhoewel niet alles even goed werkt, zou dit een model kunnen zijn voor een soortgelijke site voor (bijvoorbeeld) Amsterdam. Voor interdisciplinair historisch onderzoekwww2.h-net.msu.edu/~environ/histo-riography/usurban.htm. Joel Tarr heeft daar een artikel op het net gezet met de titel “Urban History and Environmental History in the U.S.: Complementary and Overlapping Fields.”
Net Werk 69 - oktober 2001
69
24/25
2425
25/26
2526
1132-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1133
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Dit artikel staat ook in Christoph Bernhardt (Ed.): Environmental Problems in European Cities of the 19th and 20th Century (New York/Muenchen/Berlin: Waxmann, Muenster)Meer aandacht voor de natuurwe-tenschappen en ecologische geschie-denis is er bij Bernd Herrmann aan de universiteit van Göttingen: www.anthro.uni-goettingen.de/um-weltgeschichte.htmlVoor paleogeografi sche kaarten van de wereld, zie vishnu.glg.nau.edu/rcb/global_history.html Over de geschiedenis van de biolo-gie, zie: macfarlane.asap.unimelb.edu.au/hstm/hstm_biology.htmDuitsland: Een inleidende tekst van de universiteit van Jena ( email van de auteur:[email protected])www.grueneliga.de/th/jena/ug/science/schriften/1/ug.htmEnvironmental Publications (search): www2.links2go.com/topic/Environmental_PublicationsEnvironmental History (Journal of American Society for Environmen-tal History)www.asap.unimelb.edu.au/hstm/data/529.htmEnvironment and History (tijd-schrift): www.erica.demon.co.uk/EH.html Milieurecht in de VS: www-personal.umich.edu/~jrajzer/nre/history.htmlwww.igc.org/envjustice/Milieu en wijsbegeerte:ecoethics.net/bib
www.wsu.edu:8080/~forrest/ethics.htmlh-net2.msu.edu/~aseh/syllabi/isen-berg.htmlTh e International Association for Environmental Philosophywww.utc.edu/~iaep/Zalm: www.riverdale.k12.or.us/sal-mon.htm(tips van Myriam Daru)
Signalementen
De titels zijn samengesprokkeld uit zeer uiteenlopende bronnen, meest-al engelstalige databanken. Het vol-ledig standaardiseren van de tekst zou de redactie een onevenredige moeite kosten. Gekozen is voor het bieden van signalementen zonder de ambitie van bibliografi sche zui-verheid.
Door de lange periode sinds het verschijnen van het vorige nummer van Net Werk is de signalementen-lijst deze keer erg lang geworden. Dat was de aanleiding voor het groeperen van titels in een aantal categeoriëen. Een titel tussen [ ] geeft aan dat het origineel niet in het engels is.
BosgeschiedenisDrie bundels, waarvan twee onder redactie van M. Agnoletti en S. An-derson en een onder redactie van A. Corvol zorgen voor een grote verrijking van de boshistorische literatuur:Agnoletti, M. en S. Anderson
(red.), Forest History: Interna-tional Studies on Socio-economic and Forest Ecosystem Change: Report No. 2 of the IUFRO Task Force on Environmental Change, (Wallingford [England]: CABI Publishing, 2000) met de volgende bijdragen:
•Armiero, M., ‘Th e Tree and the Machine: Manufacture, Com-munities and Institutions in the Woods of Southern Italy’, pp. 109-117. •Bjørklund, J., ‘Exploiting the Last Phase of the North European Timber Frontier for the Inter-national Market 1890-1914: An Economic-Historical Approach’, pp. 171-184. •Corvol-Dessert, A., ‘A French Illusion: Th e Scarcity of Wood Resources, 1814-1914’, pp. 127-141. •Freschi, A. L. en L. Herman, ‘A Brief History of Italian Forest Policy’, pp. 351-362. •Garnier, E., ‘’Th e Coveted Tree’: Th e Industrial Th reat to the Vos-ges Forest in the 16th and 18th Centuries’, pp. 37-47. •Grewe, B.-S., ‘Shortage of Wood? Towards a New Approach in Forest History: Th e Palatinate in the 19th Century’, pp. 143-152. •Johann, E., ‘Historical Interac-tions Between Agricultural and Forest Utilization in the Austrian Alps and Th eir Impact on the Present Forest Condition’, pp. 161-169. •Manuel, C. M., ‘Some Aspects of Forest Management in Spain from the 16th to the 19th Cen-tury’, 387-396•Modert, G., ‘Socio-economic De-velopment and Changing Mental
Net Werk 69 - oktober 2001
69
26/27
2627
27/28
2728
2728
1134-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1135
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Concepts (Re)shaping the Woods in a German Region of Low Mountain Ranges: Contributions of a Study on a Regional Level to the Discussion of Major Issues of Forest History’, pp. 153-159. •Suttor, M., ‘Les Ressources Forestières et le Développement Economique de la Vallée Mosane du 11e au 17e Siècle d’après l’étu-de du Trafi c Fluvial’, pp. 21-35. •Torrente, J. P., ‘Th e Muniellos Forests (Asturias, Spain) in His-tory’, pp. 119-126.
- - - - -Agnoletti, M. en S. Anderson
(red.), Methods and Approaches in Forest History, (Wallingford [England]: CABI Publishing, 2000) met de volgende bijdragen:•Arnould, P., M. Hotyat en L. Simon, ‘Biodiversity and Forest Management: From Biodiversity to Geochronodiversity’, pp. 251-263. •Clemente, P., N. Breda en V. Lapiccirella-Zingari, ‘Between Nature and Culture: Th e Contri-bution of Anthropology to Envi-ronmental Study’, pp. 203-214. •Ernst, C., ‘How Professional Historians Can Play a Useful Role in the Study of an Interdiscipli-nary Forest History’, pp. 29-33. •Gaunitz, S., ‘Local Economic History, Environmental History and Forest History: Some Swed-ish Experiences and Suggestions’, pp. 93-105.
•Ostermann, R. en A. Reif, ‘So-cioeconomical and Ecological As-pects of Coppice Woods History in the Lower Vosges (France) and the Black Forest (Germany)’, pp. 107-118. •Puglisi, S., G. Fiorentino, R. Lovreglio en V. Leone, ‘Integra-tion Between Genetic and Ar-chaeobotanical Data in a Study on the Evolutionary History of Pinus Halepensis Mill. Populations in Southern Italy’, pp. 221-231. •Schenk, W., ‘Preindustrial For-ests in Central Europe as Objects of Historical-Geographical Re-search’, pp. 129-138.
- - - - -Corvol, A., (red.) Le bois,
source d’énergie: naguère et aujourd’hui, (Paris, France: Cen-tre national de la recherche scien-tifi que, Institut d’histoire moder-ne et contemporaine, 2000) 105 pp. met de volgende bijdragen: •Belhoste, J.-F., ‘Le chauff age à Paris: approvisionnements en bois et évolution des appareils (XVIIe-XIXe siècles)’, pp. 58-61. •Buridant, J., ‘L’infl uence de la consommation domestique sur la gestion forestière: l’example laonnois (XVIIe-XVIIIE siècles)’, pp. 25-29. •Garnier, E., ‘Survivre en mon-tagne sous l’Ancien Régime. Le rôle de l’aff ouage dans le massif vosgien (XVIe-XVIIIe siècles)’, pp. 9-18.
•Lagarde, O. de, ‘Le bois-énergie et la politique forestière’, pp. 67-70. •Léonard, J.-P., ‘Les conditions socio-économiques du maintien d’une forêt énergétique. La Fran-ce: XIXe-XXe siècles’, pp. 39-47. •Morin, G.-A., ‘La consomma-tion de bois de feu en France’, pp. 62-66.
- - - - -Overige publicaties over bosge-
schiedenis:‘Forest History in Romania’, News
of Forest History, vol. No. 28, September, 1999, pp. 1-76.
Armbruster, K. en K. R. Wallace, Beyond nature writing : expand-ing the boundaries of ecocriti-cism, (Charlottesville: University Press of Virginia, 2001) x, 372 pp. ISBN 0813920132 (cloth) 0813920140 (pbk.).
Bjørn, I., ‘Life in the Borderland Forests: Th e Takeover of Nature and Its Social Organization in North Karelia’, in Myllyntaus, T. en M. Saikku (red.), Encounter-ing the Past in Nature: Essays in Environmental History, (Athens: Ohio University Press, 2001), pp. 49-73.
Bonhomme, B., Forests, Peasants, and Revolutionaries: Forest Con-servation in Soviet Russia, 1917-1925, Ph.D, City University of New York, 2000, pp.
Bonnaire, P., ‘Il y a trois cents ans naissait Duhamel Du Monceau
(1700-1782)’, Revue forestière française, vol. 52, 2, 2000, pp. 145-158.
Broda, J. z., ‘Die Periodisierung der Forstgeschichte in Polen’, News of Forest History: Forest History in Poland 29, 2000, pp. 3-15.
Broda, J., ‘Der Ausschuß für die Forstgeschichte (beim Hauptvor-stand des Polnischen Forstvereins) und die Arbeitsgruppe Geschichte der Forstwissenschaften (bei der Abteilung für die Geschichte der Wissenschaft, Bildung und Tech-nik der Polnischen Akademie der Wissenschaften) und ihre Errun-genschaften in der Forstgeschich-te’, News of Forest History: Forest History in Poland No. 29, 2000, pp. 28-34.
Broda, J., ‘Eine Übersicht über die Forschungen zur Geschichte der Forstwirschaft in Polen in der Nachkriegszeit’, News of Forest History: Forest History in Po-land 29, 2000, pp. 35-49.
Fraser, E. D. G. en W. A. Kenney, ‘Cultural Background and Land-scape History as Factors Aff ecting Perceptions of the Urban Forest’, Journal of Arboriculture, vol. 26, March, 2000, pp. 106-113.
Grzywacz, A., ‘Polnischer Forstver-ein, seine Geschichte und Tätig-keit’, News of Forest History: Forest History in Poland 29, 2000, pp. 16-24.
Imort, M., Forestopia: Th e use of the forest landscape in naturaliz-
Net Werk 69 - oktober 2001
69
28/29
2829
2829
29/30
2930
2930
1136-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1137
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
ing National Socialist ideologies of Volk, race, and Lebensraum, 1918-1945 (Germany), Ph.D, Queen’s University at Kingston (Canada), 2000, 538 pp. ISBN 0-612-54061-8.
Koerner, W., B. Cinotti, J.-H. Jussy en M. Benoît, ‘Évolution des sur-faces boisées en France depuis le début du XIXe siècle: identifi ca-tion et localisation des boisements des territoires agricoles abandon-nés’, Revue forestière française, vol. 52, 3, 2000, pp. 249-269.
Linnard, W., Welsh Woods and Forests: A History, (Ceredigion, Wales: Gomer Press, 2000) vii + 247 pp. Cloth $30.00.
Maser, C., Forest primeval : the natural history of an ancient forest, 1st OSU Press, oorspron-kelijke uitgave: San Francisco : Sierra Club Books, c1989 (Cor-vallis: Oregon State University Press, 2001) xxi, 282 pp. ISBN 0870715291.
Mather, A. S. en J. Fairbairn, ‘From Floods to Reforestation: Th e For-est Transition in Switzerland’, Environment and History, vol. 6, November, 2000, pp. 399-421.
McGlashan, D. J. en J. M. Hughes, ‘Reconciling patterns of genetic variation with stream structure, earth history and biology in the Australian freshwater fi sh Cra-terocephalus stercusmuscarum (Atherinidae)’, Mol Ecol, vol. 9, 11, Nov 2000, pp. 1737-1751.
Myllyntaus, T. en M. Saikku, En-countering the Past in Nature: Essays in Environmental His-tory, 2e ed. (Athens: Ohio Uni-versity Press, 2001) xix + 166 pp. $39.95 (cloth), $16.95 (pbk).
Piperno, D. R., A. J. Ranere, I. Holst en P. Hansell, ‘Starch grains reveal early root crop horticulture in the Panamanian tropical for-est’, Nature, vol. 407, 6806, Oct 19 2000, pp. 894-897.
Puhe, J. en B. Ulrich, Global climate change and human impacts on forest ecosystems : postglacial development, present situation, and future trends in Central Europe (Berlin, London: Springer, 2001) xi, 592 pp. ISBN 3540671277. DM 245,03, € 125,28.
Sieferle, R. P., Th e subterranean forest. Energy systems and the industrial revolution, (vertaling uit het Duits met wijzingingen en aanvullingen) (Cambridge: Th e White Horse Press, 2001) 240 pp. ISBN 1-874267-47-2. £ 35.
Steinsiek, P.-M., Nachhaltigkeit auf Zeit. Waldschutz im Westharz vor 1800 (1999) 344 pp. ISBN 3-89325-779-9. DM 49,90 € 25,51.
Tsouvalis, J., A critical geography of Britain’s state forests : an ex-ploration of processes of reality construction, (New York: Oxford University Press, 2000) 227 pp. ISBN 0198234171.
Vera, F. W. M., Grazing ecology and forest history, Based on a Ph.D. thesis: Agriculture Uni-versity, Wageningen, 1997 (New York: CABI Publishing, 2000) ISBN 0851994423.
Whited, T. L., Forests and Peasant Politics in Modern France,(New Haven, Conn.: Yale Univer-sity Press, 2000) xii + 274 pp. $32.50.
Zeide, B., ‘Th inning and Growth: A Full Turnaround’, Journal of Forestry, vol. 99, January, 2001, pp. 20-25.
MalariaWellicht gaat de geschiedenis van malaria weer enige publieke belang-stelling trekken na het uitzenden van de prijswinnende VPRO -docu-mentaire van Manfred van Eyk op zondag 7 oktober j.l. Voorlopig is daarbij de geschiedenis van de ma-laria nog erg marginaal, maar kan de nieuwsgierigheid aangewakkerd worden. Aylward, B., K. A. Hennessey,
N. Zagaria, J. M. Olive, et al., ‘When is a disease eradicable? 100 years of lessons learned’, Am J Public Health, vol. 90, 10, Oc-tober 2000, pp. 1515-1520.
Bynum, W. F., ‘Malaria in inter-war British India’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 25-31.
Dobson, M. J., M. Malowany en R. W. Snow, ‘Malaria control in East Africa: the Kampala Confer-
ence and the Pare-Taveta Scheme: a meeting of common and high ground’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, June 2000, pp. 149-166.
Gomez-Dantes, H. en A. E. Birn, ‘Malaria and social movements in Mexico: the last 60 years’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 69-85.
Hays, C. W., ‘Th e United States Army and malaria control in World War II’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 47-52.
Kamat, V., ‘Resurgence of malaria in Bombay (Mumbai) in the 1990s: a historical perspective’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 135-148.
Kidson, C., K. Indaratna en S. Looareesuwan, ‘Th e malaria cauldron of Southeast Asia: con-fl icting strategies of contiguous nation states’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 101-110.
Litsios, S., ‘Criticism of WHO’s revised malaria eradication strat-egy’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 167-172.
Najera, J. A., ‘Epidemiology in the strategies for malaria control’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, June 2000, pp. 9-24.
Nicholls, A., ‘Fenland ague in the nineteenth century’, Med Hist, vol. 44, 4, October 2000, pp. 513-530.
Schneppen, H., ‘[Early days of the Ocean Road Hospital in Dar es Salaam: from mission hospital to
Net Werk 69 - oktober 2001
69
30/31
3031
31/32
3132
1138-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1139
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
government hospital]’, Sudhoff s Arch Z Wissenschaftsgesch, vol. 84, 1, 2000, pp. 63-88.
Stapleton, D. H., ‘Internationalism and nationalism: the Rockefel-ler Foundation, public health, and malaria in Italy, 1923-1951’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 127-134.
Stapleton, D. H., ‘Technology and malaria control, 1930-1960: the career of Rockefeller Foundation engineer Frederick W. Knipe’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 59-68.
Verhave, J. P., ‘Th e disappearance of Dutch malaria and the Rockefel-ler Foundation’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 111-115.
Yip, K., ‘Malaria eradication: the Taiwan experience’, Parassitolo-gia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 117-126.
Zulueta, J. de, ‘Dealing with malar-ia in the last 60 years. A personal experience’, Parassitologia, vol. 42, 1-2, Jun 2000, pp. 87-90.
CholeraAfkhami, A. A., ‘ Disease and Wa-
ter Supply: Th e Case of Cholera in 19th Century Iran’, in Albert, J., M. Bernhardsson en R. Kenna (red.), Transformations of Mid-dle Eastern Natural Environ-ments: Legacies and Lessons, (New Haven, Conn.: Yale Uni-versity Press, 1998).
Berner, W., ‘[Epidemiologic situa-tion and the fi ght against acute infectious diseases in Lodz at the turn of the XIX and XX century (to 1918)]’, Przegl Epidemiol, vol. 54, 3-4, 2000, pp. 435-442.
Bol, P., ‘[Cholera 1]’, Ned Tijdschr Tandheelkd, vol. 107, 3, Mar 2000, pp. 111-112.
Dawson, D. J. en D. P. Sartory, ‘Microbiological safety of water’, Br Med Bull, vol. 56, 1, 2000, pp. 74-83.
O’Connor, E., Raw material : pro-ducing pathology in Victorian culture,(Durham, NC: Duke University Press, 2001) ISBN 0822326086 (cloth) 0822326167 (pbk.).
Ogawa, M., ‘Uneasy bedfellows: science and politics in the refuta-tion of Koch’s bacterial theory of cholera’, Bull Hist Med, vol. 74, 4, Winter 2000, pp. 671-707.
Schiotz, A., ‘[To see oneself in a context - medicine and historia - the two cultures]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 120, 30, Dec 10 2000, pp. 3746-3748.
SnowBrody, H., M. R. Rip, P. Vinten-
Johansen, N. Paneth, et al., ‘Map-making and myth-mak-ing in Broad Street: the London cholera epidemic, 1854’, Lancet, vol. 356, 9223, July 1 2000, pp. 64-68.
Morens, D. M., ‘Snow and the
Broad Street pump: a rediscov-ery’, Lancet, vol. 356, 9242, Nov 11 2000, pp. 1688-1689; discus-sion 1689.
Plaut, G., ‘Snow and the Broad Street pump: a rediscovery’, Lancet, vol. 356, 9242, Nov 11 2000, p. 1688; discussion 1689.
Snow, S. J., ‘John Snow MD (1813-1858). Part II: becoming a doctor - his medical training and early years of practice’, J Med Biogr, vol. 8, 2, May 2000, pp. 71-77.
Vandenbroucke, J. P., ‘Snow and the Broad Street pump: a redis-covery’, Lancet, vol. 356, 9242, November 11 2000, p. 1688; dis-cussion 1689.
KlimaatBrown, N., History and climate
change : an eurocentric perspec-tive, (New York: Routledge, 2001) ISBN 0415019591.
Cockell, C. S. en G. Horneck, ‘Th e history of the UV radiation cli-mate of the earth - theoretical and space-based observations’, Photo-chem Photobiol, vol. 73, 4, Apr 2001, pp. 447-451.
Cox, C. B., ‘Plate tectonics, seaways and climate in the historical bio-geography of mammals’, Mem Inst Oswaldo Cruz, vol. 95, 4, Jul-Aug 2000, pp. 509-516.
Davis, M., Late Victorian Holo-causts: El Niño Famines and the Making of the Th ird World,(New York: Verso, 2001) x + 464 pp.
$27.00.Fagan, B. M., (red.) Th e Little Ice
Age : how climate made history, 1300-1850, (New York, NY: Basic Books, 2000) xxi, 246 pp. ISBN 0465022715.
Glaser, R., Klimageschichte Mit-teleuropas. 1000 Jahre Wetter, Klima, Katastrophen, (Darm-stadt: Primus, 2001) 227 pp. ISBN 3896784056. DM 78,00 € 39,88.
Hsü, K. J., Klima macht Geschich-te. Menschheitsgeschichte als Abbild der Klimaentwicklung, (Zürich: Orell Füssli, 2000) 334 pp. ISBN 3280024064. DM 59,00 € 30,17.
Jankovic, V., Reading the Skies: A Cultural History of English Weather, 1650-1820, (Chi-cago, Ill.: University of Chicago Press, 2000) xiv + 272 pp. Cloth $55.00, paper $20.00.
Jones, P. D., (red.) History and climate : memories of the future? (New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, 2001) ISBN 0306465892.
Kerr, R. A., ‘Paleoclimate. A vari-able sun and the Maya collapse’, Science, vol. 292, 5520, May 18 2001, p. 1293.
McIntosh, R. J., J. A. Tainter en S. K. McIntosh, Th e way the wind blows : climate, history, and human action, (New York: Columbia University Press, 2000) xvii, 413 pp. ISBN 0231112084
Net Werk 69 - oktober 2001
69
32/33
3233
33/34
3334
1140-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1141
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
(cloth), 0231112092 (pbk.). Monmonier, M., Air apparent.
How meteorologists learned to map, predict, and dramatize weather, (Chicago: University of Chicago Press, 1999 / 2000) xiv, 309 pp. ISBN 0-226-53422-70/ 0-226-53423-5.
Oldfi eld, F., ‘Palaeoclimatology. Out of Africa’, Nature, vol. 403, 6768, January 27 2000, pp. 370-371.
Stehr, N. en H. von Storch, Klima, Wetter, Mensch, (1999) ISBN 3406446132. DM 14,80 € 7,57.
Storch, H. v. en N. Stehr, ‘Climate change in perspective’, Nature, vol. 405, 6787, Jun 8 2000, p. 615.
Verschuren, D., K. R. Laird en B. F. Cumming, ‘Rainfall and drought in equatorial east Africa during the past 1,100 years’, Nature, vol. 403, 6768, Jan 27 2000, pp. 410-414.
Winkler, A., Die Klimageschichte der hohen nördlichen Breiten seit dem mittleren Miozän : Hin-weise aus sedimentologischen-tonmineralogischen Analysen (OPD Leg 151, zentrale Framstrasse),(Bremerhaven Bremen: Alfred-Wegener-Institut für Polar- und Meeresforschung ; Vertrieb durch K. Kamloth, 1999) 117 pp. (DissertatieUniversität zu Kiel, 1998.)
BoekenAllmon, W. D. en D. J. Bottjer,
(red.) Evolutionary paleoecol-ogy. Th e ecological context of macroevolutionary change, Columbia, 2001) 357 pp. ISBN 0231109954. ƒ 68,25.
Angelow, J., Geschichte und Landschaft,(Berlin/Bonn: West-kreuz-Verlag GmbH, 2000) ISBN 392959255X. DM 28,00 € 14,32.
Anker, P., Imperial ecology : envi-ronmental order in the British Empire, 1895-1945,(Cambridge, MA: Harvard University Press, 2001) ISBN 0674005953 (cloth).
Appleby, A. B., ‘Nutrition and Disease in Human History’, in Rotberg, R. I. (red.), Health and Disease in Human History: A Journal of Interdisciplinary His-tory Reader, (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2000), pp. 23-44.
Armstrong, J., ‘Transport’, in Waller, P. (red.), Th e English Urban Landscape, (New York: Oxford University Press, 2000), pp. 209-232.
Atkinson, A., Believing Cassandra. An optimist looks at a pessimist’s world,(White River Junction/Totnes: 1999) xvii, 236 pp.
Barlow, C., Th e ghosts of evolution : nonsensical fruit, missing part-ners, and other ecological anach-ronisms, (New York, N.Y.: Basic Books, 2001) xi, 291 pp. ISBN 0465005519.
Bashford, A. en C. Hooker, Contagion : historical and cul-tural studies, (London ; New York: Routledge, 2001) ISBN 0415246717.
Bate, R., ‘Protecting English and Welsh Rivers: Th e Role of the Anglers’ Conservation Associa-tion’, in Meiners, R. E. en A. P. Morriss (red.), Th e Common Law and the Environment, (Lan-ham, Md.: Rowman & Littlefi eld Publishers, 2000), pp. 86-106.
Bennett, M. en D. Teague, (red.) Th e Nature of Cities: Ecocriti-cism and Urban Environments, (Tuscon: University of Arizona Press, 1999) vi + 311 pp.
Benton, L. M. en J. R. Short, Environmental discourse and practice : a reader, (Oxford ; Malden, Mass.: Blackwell, 2000) xvi, 272 pp. ISBN 0631216367, 0631216375 (pbk.).
Bintliff , J. L., (red.) Structure and contingency : evolutionary proc-esses in life and human society, (London ; New York: Leicester University Press, 1999) xxii, 153 pp. ISBN 0718500261 (pbk.) 0718500253 (hardcover).
Blancou, J., Histoire de la surveil-lance et du contrôle des maladies animales transmissibles, (Paris: Offi ce international des épizoot-ies, 2000) xiv, 366 pp. ISBN 9290445068 (br.).
Bont, C. de, Delfts water. Twee duizend jaar bewoning door wa-
terbeheer in het Delftse,(Delft: IHE Delft / Walburg Pers, 2000) 142 pp. ISBN 90-5730-111-3.
Borsay, P., ‘Early Modern Urban Landscapes, 1540-1800’, in Waller, P. (red.), Th e English Urban Landscape, (New York: Oxford University Press, 2000), pp. 99-124.
Bos, R. ‘t. en R. Kaulingfreks, De hygiënemachine. Kantte-keningen bij de reinheidscul-tus in cultuur, organisatie en management,(Kampen: Agora, 2001) 251 pp. ISBN 90-391-0832-3.
Botkin, D. B., Forces of change : a new view of nature,(Washington, D.C.: National Geographic Society, 2000) 256 pp. ISBN 0792275969.
Bowker, G. C. en S. L. Star, Sort-ing things out. classifi cation and its consequences, paperback e ed. vol. (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2000) 377 pp. ISBN 0262-52295-0.
Brown, D. B., A. Lyles en A. Hemingway, Romantic Land-scapes: Th e Norwich School of Painters,(London, England: Tate Gallery Pub., 2000) 160 pp.
Brown, J. H., G. B. West en Santa Fe Institute (Santa Fe N.M.), (red.) Scaling in biology, (Oxford /New York: Oxford University Press, 2000) xiii, 352 pp. ISBN 019513141X (cl. ) 0195131428 (pbk).
Net Werk 69 - oktober 2001
69
34/35
3435
35/36
3536
1142-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1143
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Buell, L., Writing for an endan-gered world : literature, culture, and environment in the U.S. and beyond,(Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard Uni-versity Press, 2001) viii, 365 pp. ISBN 0674004493.
Carter, F. W. en D. Turnock, En-vironmental problems of East Central Europe, 2e ed. (New York: Routledge, 2001) ISBN 0415174031.
Craddock, S., City of plagues : disease, poverty, and deviance in San Francisco,(Minneapolis: Uni-versity of Minnesota Press, 2000) x, 300 pp. ISBN 081663047X (hbk.) 0816630488 (pbk.).
Crawford, D. H., Th e invisible enemy : a natural history of viruses, (Oxford: Oxford Univer-sity Press, 2000) x, 275 pp. ISBN 0198503326.
Cullen, F., Cleansing rural Dublin : public health and housing ini-tiatives in the South Dublin poor law union 1880-1920,(Portland, OR: Irish Academic Press, 2001) ISBN 0716527383.
Darst, R. G., Smokestack Diplo-macy: Cooperation and Confl ict in East-West Environmental Politics, (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2001) xii + 300 pp. $22.95 (pbk).
Davis, L. A., Environmental Disasters : A Chronicle of Indi-vidual, Industrial, and Govern-mental Carelessness,( Facts on
File, Inc, 1998) 480 pp. ISBN 0816032653.
Derickson, A., Black Lung: Anato-my of a Public Health Disaster, (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1998) xiv + 237 pp.
Dormandy, T., Th e White Death: A History of Tuberculosis,(New York: New York University Press, 2000) xiv + 433 pp.
Douthwaite, R., Th e growth illu-sion: how economic growth has enriched the few, impoverished the many and endangered the planet, Rev. and updated (Gabri-ola Island, B.C.: New Society Publishers, 1999) xiii, 383 pp. ISBN 0865713960.
Dreese, D. N., Ecocriticism and the creation of self and place in environmental and American In-dian literatures, (New York: Peter Lang, 2001) ISBN 0820456616 (pbk.).
Echenberg, M. J., Black death, white medicine : bubonic plague and the politics of public health in colonial Senegal, (Portsmouth, NH: Heinemann, 2001) ISBN 0325070172, 0325070164 (pbk.).
English, P. C., Old paint : a medi-cal history of childhood lead-paint poisoning in the United States to 1980,(New Brunswick, NJ: Rutgers University Press, 2001) ISBN 0813529875.
Enzensberger, U., Parasiten. Ein Sachbuch,(Die Andere Bibli-
othek, 2001) 290 pp. ISBN 382185015. ƒ 62,10.
Farber, P. L., Finding Order in Nature: Th e Naturalist Tradition from Linnaeus to E. O. Wilson, (Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 2000) x + 136 pp. Paper $15.95.
Fort, T., Our love aff air with the lawn, (London: Harper Col-lins, 2000) 278 pp. ISBN 0-00-257064-5. ƒ 42,90.
Frankel, J. A., Globalization of the economy,(Cambridge, MA.: National Bureau of Economic Research, 2000) 41 pp.
Garrett, L., Betrayal of Trust : Th e Collapse of Global Public Health, (Hyperion, 2000; 2001) 754 ; 781 pp. ISBN 0786865229 (hardcover); 0786884401 (pbk). $16.95 (hardcover).
Geden, O., Rechte Ökologie. Umweltschutz zwischen Eman-zipation und Faschismus, 2 e ed. vol. (Espresso Verlag, 285 pp. ISBN 3885207591. DM 34,90 € 17,84.
George, T. S., Minamata : pollu-tion and the struggle for democ-racy in postwar Japan,194 (Cam-bridge (Mass.): Harvard Univer-sity Asia Center : Distributed by Harvard University Press, 2001) xvi, 385 pp. ISBN 0674003640 (cloth).
Goldfrank, W. L., D. Goodman en A. Szasz, Ecology and the world-system (Westport, Conn.:
Greenwood Press, 1999) xv, 265 pp. ISBN 0313307253.
Gragson, T. L. en B. G. Blount, (red.) Ethnoecology : knowl-edge, resources, and rights, (Athens: University of Geor-gia Press, 1999) xviii, 163 pp. ISBN 0820320676, 0820321281(pbk.).
Groß, M., Die Natur der Ge-sellschaft. Eine Geschichte der Umweltsoziologie,(Weinheim: Juventa Vlg, 2000) 270 pp. ISBN 3779910713. DM 39,80 € 20,35.
Groves, R. H., ‘Environmental his-tory’, in Burke, P. (red.), New perspectives on historical writ-ing, 2nd ed. (University Park, Pa.: Pennsylvania State University Press, 2001), pp. viii, 306.
Groves, R. H., F. D. Panetta en J. G. Virtue, (red.) Weed risk assessment, Australian Centre for International Agricultural Research, 2001) ISBN 0-643-06561-X. £ 39,50 (pbk.).
Gudermann, R., Morastwelt und Paradies: Ökonomie und Öko-logie in der Landwirtschaft am Beispiel der Meliorationen in Westfalen und Brandenburg (1830-1880),(Paderborn, Germa-ny: Ferdinand Schüningh, 2000) xiii + 577 pp.
Guillaume, J., (red.) Architecture, jardin, paysage : l’environnement du château et de la villa aux XVe et XVIe siècles, Actes
Net Werk 69 - oktober 2001
69
36/37
3637
37/38
3738
1144-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1145
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
du colloque tenu à Tours du 1er au 4 juin 1992, Cen-tre d’études supérieures de la Renaissance.(Tours: Picard, 1992) 311 pp. ISBN 2708405691.
Gunn, J. D., (red.) Th e years with-out summer : tracing A.D. 536 and its aftermath (Oxford, Eng-land: Archaeopress, 2000) 170 pp. ISBN 1841710741.
Hamm, B. P., J.-M. Drouin, P. Blandin en P. Acot, Th e Euro-pean origins of scientifi c ecol-ogy (1800-1901),(Amsterdam: Gordon and Breach Science, 1998) ISBN 9056991043 (pbk.), 9056991035.
Hartog, A. P. de, (red.) De Voeding van Nederland in de twintigste eeuw : balans van honderd jaar werken aan voeding en gezond-heid, (Wageningen: Wagenin-gen Pers, 2001) 224 pp. ISBN 9074134971.
Hatty, S. E. en J. Hatty, Th e Dis-ordered Body: Epidemic Disease and Cultural Transformation, (New York: State University of New York Press, 1999) v + 362 pp.
Houtaud, A. de, La santé à travers les sciences humaines et sociales : approche linguistique et sociolo-gique, (Paris: Masson, 1999) 144 pp. ISBN 2225856990.
Hughes, J. D., An environmen-tal history of the world : hu-mankind’s changing role in the community of life, (New
York: Routledge, 2001) ISBN 0415136180.
Ierley, M., Comforts of home : the American house and the evolu-tion of modern convenience, (New York: C. Potter, 1999) 287 pp. ISBN 0609602993.
Jaeger, C. C., O. Renn, E. A. Rosa en T. Webler, Risk, Uncertainty, and Rational Action,(London: Earthscan Press, 2001).
Johns, A., (red.) Dreadful Visita-tions: Confronting Natural Ca-tastrophe in the Age of Enlight-enment, (New York: Routledge, 1999) xxv + 198 pp. ISBN 0415921767. $75.00 cloth; $20.99.
Karlen, A. en J. Doughty, (red.) Bi-ography of a Germ, (New York: Knopf, 2001) 192 pp. ISBN 0385720661. $12.00.
Lambert, R. A., Contested moun-tains. Nature, development and environment in the Cairngorms regions of Scotland, 1880-1980,(Cambridge: White Horse Press, 2001) 320 pp. ISBN 1-874267-44-8. £ 40.-
Landry, D., Th e invention of the countryside : hunting, walking, and ecology in English literature, 1671-1831,(Houndmills, Hamp-shire ; New York: Palgrave, 2001) ISBN 0333961544 (cloth).
Leblanc, R., Le savon : De la Pré-histoire au XXIème siècle, (Mon-treuil l’Argille: Pierann, 2001) 396 pp. ISBN 2912297524.
Lehtinen, A., ‘Modernization and the Concept of Nature: On the Reproduction of Environmental Stereotypes’, in Myllyntaus, T. en M. Saikku (red.), Encountering the Past in Nature: Essays in En-vironmental History, (Athens: Ohio University Press, 2001), pp. 29-48.
Lentz, D. L., Imperfect balance : landscape transformations in the Precolumbian Americas,(New York: Columbia University Press, 2000) xx, 547 pp. ISBN 0231111576 (pbk.) 0231111568 (cloth).
Lenz, G., Verlusterfahrung Land-schaft, (Campus Fachbuch, 1999) 234 pp. ISBN 3593362554. DM 48,70 € 24,90.
Lewin, R. A., Merde. Excursions into Scientifi c, Cultural and So-cio-Historical Coprology, (Lon-don: Aurum Press Ltd, 1999) 164 pp. ISBN 1-85410-732-1.
Lichter, S. R. en S. Rothman, En-vironmental Cancer - A Political Disease?, (New Haven, Conn.: Yale University Press, 1999) xiii + 235 pp.
Lookingbill, B. D., Dust Bowl, USA: Depression America and the ecological imagina-tion, 1929-1941, (Athens: Ohio University Press, 2001) ISBN 0821413759 (cloth) 0821413767 (pbk).
Lutts, R. R., Th e Nature fakers. Wildlife, science and sentiment,
(University Press of Virginia, 2001) ISBN 0-8139-2081. £ 13.95.
Maffi , L., (red.) On biocultural diversity. Linking language, knowledge and the environment, paperback e ed., Smithsonian Institute, 2001) 578 pp. ISBN 1-56098-930-0. ƒ 65.-.
Magnusson, R. J., Water technol-ogy in the Middle Ages : cities, monasteries, and waterworks after the Roman Empire, (Bal-timore: Th e Johns Hopkins University Press, 2001) ISBN 080186626X.
Magoc, C. J., So glorious a land-scape: nature and the environ-ment in American history and culture, (Wilmington, Del.: Scholarly Resources, 2001) ISBN 0842026959, 0842026967 (pbk.).
Mazel, D., A century of early ecocriticism, (Athens: Univer-sity of Georgia Press, 2001) ix, 370 pp. ISBN 0820322210, 0820322229 (pbk).
McCann, J., Green land, brown land, black land : an envi-ronmental history of Africa, 1800-1990, (Westport, CT: Heinemann, 1999) 201 pp. ISBN 0325000964.
McNeill, J. R., Something new un-der the sun : an environmental history of the twentieth-century world, (New York: Norton, 2000) xxvi, 421 pp. ISBN 0393049175.
Net Werk 69 - oktober 2001
69
38/39
3839
39/40
3940
1146-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1147
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Melosi, M. V., Effl uent american cities, industry, energy and the environment (Pittsburgh: Un-niversity of Pittsburgh PRESS, 2001) ISBN 0-8229-4159-7 (hdbk.) / 0-8229-5766-3 (pbk.). £ 41,95/£ 16.95.
Meyer, T., Natur, Technik und Wirtschaftswachstum im 18. Jahrhundert. Risikoperzeption und Sicherheitsversprechen,12 (Cottbus: Waxmann, 2000) 230 pp. ISBN 3-89325-787-X. DM49,90 € 25,51.
Miller, B., Fat of the Land: Gar-bage of New York, Last Two Hundred Years,(New York: Four Walls Eight Windows, 2000) xxii + 414 pp.
Mosley, S., Th e chimney of the world. A history of smoke pollu-tion in Victorian and Edwardian Manchester, (Cambridge: Th e White Horse Press, 2001) 288 pp. ISBN 1-874267-49-9. £ 35.
Murphy, P. D., Farther afi eld in the study of nature-oriented litera-ture, (Charlottesville, Va.: Uni-versity Press of Virginia, 2000) xviii, 254 pp. ISBN 0813919053, 0813919061(pbk.).
Myllyntaus, T. en M. Saikku, ‘En-vironmental History: A New Discipline with Long Traditions’, in Myllyntaus, T. en M. Saikku (red.), Encountering the Past in Nature: Essays in Environmental History, 2e ed., (Athens: Ohio University Press, 2001), pp. 1-28.
Neimark, P. en P. R. Mott, Th e en-vironmental debate : a documen-tary history, (Westport, Conn.: Greenwood Press, 1999) xxviii, 319 pp. ISBN 0313300208.
Nelson, B., Th e wild and the do-mestic : animal representation, ecocriticism, and western Ameri-can literature,(Reno: University of Nevada Press, 2000) xiii, 178 pp. ISBN 0874173477 (pbk.).
O’Connor, E., Raw material : pro-ducing pathology in Victorian culture, (Durham, NC: Duke University Press, 2001) ISBN 0822326086 (cloth) 0822326167 (pbk.).
Paravicini Baliani, A. en F. Santi, Th e Regulation of Evil: Social and Cultural Attitudes to Epi-demics in the Late Middle Ages, (Firenze, Italy: Sismel, 1998) 211 pp.
Pedroli, B., (red.) Landscape - Our home /Lebensraum Landschaft, (Zeist/Stuttgart: Indigo/Freies Geistesleben, 2001) ISBN 90-6038-490-3 / 3-7725-1977-6. ƒ 69,50.
Poser, S., Museum der Gefahren Die gesellschaftliche Bedeutung der Sicherheitstechnik,(Cottbus: Waxmann, 1998) 264 pp. ISBN 3-89325-634-2. 49,90 DM € 25,51.
Precht, R. D., Noahs Erbe. Vom Recht der Tiere und den Grenzen des Menschen, (Rowohlt, 2000) 404 pp. ISBN
3499608723. DM 19,90 € 10,17.
Rappaport, R. A., E. Messer en M. Lambek, Ecology and the sacred : engaging the anthropol-ogy of Roy A. Rappaport, (Ann Arbor: University of Michigan Press, 2001) viii, 364 pp. ISBN 0472111701.
Redman, C. L., Human impact on ancient environments, (Tucson: University of Arizona Press, 1999) xiv, 239 pp. ISBN 0816519625 (cloth) 0816519633 (pbk.).
Rotberg, R. I., Health and Disease in Human History: A Journal of Interdisciplinary History Reader, (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2000) 345 pp.
Russell, C. A., Chemistry, society and environment, a new history of the British Chemical Industry, (Cambridge: RSC, 2000) xvi, 372 pp. ISBN 0854045996.
Russell, E., War and nature : fi ght-ing humans and insects with chemicals from World War I to Silent spring, (Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2001) xvii, 315 pp. ISBN 0521790034 (hbk.) 0521799376 (pbk.).
Schaminee, J. en R. van ‘t. Veer, 100 jaar op de kniëen. De ge-schiedenis van de plantensociolo-gie in Nederland,(KNNV/Opu-lus Press, 2000) 238 pp. ISBN 9050111416. ƒ 50,60.
Schiff er, M. B., (red.), Social theory in archaeology, (Salt Lake City: University of Utah Press, 2000) viii, 237 pp. ISBN 0874806429 (pbk.).
Schmidt-Bachem, H., Tüten, Beutel, Tragetaschen. Zur Ge-schichte der Papier, Pappe und Folien verarbeitenden Industrie in Deutschland, (2001) ISBN 3-8309-1037-1.
Schouten, M. G. C., De natuur als beeld in religie, fi losofi e en kunst, (KNNV Uitgevers, 2001) 239 pp. ƒ 59,90.
Shapiro, J., Mao’s war against nature: politics and the environ-ment in Revolutionary China, (Cambridge /New York: Cam-bridge University Press, 2001) xvii, 287 pp. ISBN 0521781507, 0521786800 (pbk.).
Shoumatoff , N. en N. Shoumatoff , Th e Alps : Europe’s mountain heart, (Ann Arbor: University of Michigan Press, 2001) xxi, 265 pp. ISBN 0472111116.
Singh, R. S., (red.) Th inking about evolution : historical, philosophi-cal, and political perspectives, (New York: Cambridge Univer-sity Press, 2001) xvii, 606 pp. ISBN 0521620708.
Sivulka, J., Stronger than dirt : a cultural history of advertising personal hygiene in America, 1875-1940, (Amherst, NY: Humanity Books, 2001) ISBN 1573929522 (paper ).
Net Werk 69 - oktober 2001
69
40/41
4041
41/42
4142
1148-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1149
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Smil, V., Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production, (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2001) xvii + 338 pp. $34.95.
Sonnabend, H., Naturkatastrophen in der Antike. Wahrnehmung, Deutung, Management, (Stutt-gart: Metzler, 1999) 270 pp. ISBN 3476015483. DM 59,80 € 30,58.
Sonnabend, H., Mensch und Land-schaft in der Antike. Lexikon der Historischen Geographie, (Stutt-gart: Metzler, 1999) 600 pp. ISBN 3476012859. DM 99,80 € 51,03.
Stevis, D. en V. J. Assetto, (red.) Th e international political econ-omy of the environment : critical perspectives, vol. 12, (Boulder, Colo.: Lynne Rienner Publish-ers, 2001) viii, 309 pp. ISBN 1555879225 1555879802 (pbk.).
Todd, D., Tinkering with Eden. A natural history of exotics in America, (Norton, 2001) 302 pp. ISBN 0393048608. ƒ 79,25.
Tucker, R. P., Insatiable appetite : the United States and the ecolog-ical degradation of the tropical world, (Berkeley: University of California Press, 2000) xiii, 551 pp. ISBN 0520220870 (cloth). £ 28,50.
Vögele, J. en W. Woelk, (red.) Stadt, Krankheit und Tod.
Geschichte der städtischen Ge-sundheitsverhältnisse während der Epidemiologischen Transi-tion (vom 18. bis ins frühe 20. Jahrhundert), Schriften zur Wirt-schafts- und Sozialgeschichte. 62, (Berlin: Duncker & Humblot, 2000) 519 pp.
Waller, P., (red.) Th e English Urban Landscape, (New York: Oxford University Press, 2000) 352 pp.
Webster, C., Caring for health : history and diversity, 3e ed. (Phildelphia, Pa.: Open Univer-sity, 2001) ISBN 0335208401 (pbk.).
Weiner, D. R., A little corner of freedom : Russian nature protec-tion from Stalin to Gorbachëv, (Berkeley, Calif.: University of California Press, 1999) xiv, 556 pp. ISBN 0520213971 (cloth).
Weltman-Aron, B., Landscape gardening and nationalism in eighteenth-century England and France, (New York: State Uni-versity of New York Press, 2001) 190 pp. ISBN 0-7914-4806-1. ƒ 57,50.
Wijs, I. de, Wat (zit) er ! (in de) Toren?, (Utrecht/Amsterdam: Waterleidingmuseum/Zorkon uitgevers, 2001) 48 pp. ISBN 90-5247-233-5. ƒ 32,50, € 14,75.
Wilson, R. A., (red.) Species : new interdisciplinary essays, (Cam-bridge, Mass.: MIT Press, 1999) xxi, 325 pp. ISBN 0262232014 (hc) 0262731231 (pbk. ).
Winn Carlson, L., Cattle: An In-formed Social History, (Ivan R Dee, Inc., 2001) 352 pp. ISBN 1566633885. $27.50.
Wolf, J. H., Don’t kill your baby : public health and the decline of breastfeeding in the nineteenth and twentieth centuries, (Co-lumbus: Ohio State University Press, 2001) ISBN 0814208770, 0814250777 (pbk.).
Worboys, M., Spreading germs : diseases, theories, and medi-cal practice in Britain, 1865-1900, (Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2000) xvi, 327 pp. ISBN 0521773024.
ProefschriftenAugerot, X., An environmental
history of the salmon manage-ment philosophies of the North Pacifi c: Japan, Russia, Canada, Alaska and the Pacifi c Northwest United States, Ph.D, Oregon State University, 2000, 407 pp. ISBN 0-599-89641-8.
Camiscioli, E., Reproducing the French race: Immigration, repro-duction, and national identity in France, 1900-1939, Ph. D, Th e University of Chicago, 2000, 207 pp. ISBN 0-599-97531-8.
Cochran, S., Styles of the wild, PhD, City University of New York, 2000, 296 pp. ISBN 0-599-74593-2.
Ehlert, A. O., “Th ere’s a bad time
coming” : ecological vision in the fi ction of D.H. Lawrence, PhD, Uppsala University, 2001, 201 pp.
Goehring, M. L., Landscape in Franco-Flemish Manuscript Il-lumination of the Late Fifteenth and Early Sixteenth Centuries, Ph. D, Case Western Reserve University, 2000.
Grigsby, B. L., ‘Th e Doctour Maketh Th is Descriptioun’: Th e Moral and Social Meanings of Leprosy and Bubonic Plague in Literary, Th eological, and Medi-cal Texts of the English Middle Ages and Renaissance, Ph. D, Loyola University of Chicago, 2000, 325 pp.
Imort, M., Forestopia: Th e use of the forest landscape in naturaliz-ing National Socialist ideologies of Volk, race, and Lebensraum, 1918-1945 (Germany), Ph.D, Queen’s University at Kingston (Canada), 2000, 538 pp. ISBN 0-612-54061-8.
Silverman, M. J., No immediate risk: Environmental safety in nu-clear weapons production, 1942-1985, PhD, Carnegie-Mellon University, 2000, 438 pp. ISBN 0-599-93995-8.
Skoski, J. R., Public baths and washhouses in Victorian Britain, 1842-1914, Ph.D, Indiana Uni-versity, 2000, 207 pp.
Starks, T. A., Th e Body Soviet: Health, Hygiene, and the Path to
Net Werk 69 - oktober 2001
69
42/43
4243
43/44
4344
1150-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1151
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
a New Life in the 1920s, Ph.D, Ohio State University, 2000, 269 pp.
Tynan, N., Th e private provision of water: Lessons from the London experience, 1582-1902, Ph.D, George Mason University, 2001, 127 pp. ISBN 0-599-93092-6.
Th orsheim, P. J., Inventing air pol-lution: Th e social construction of smoke in Britain, 1880-1920, Ph.D, Th e University of Wiscon-sin - Madison, 2000, 391 pp.
Washington, S. H., Packing them in: A twentieth century work-ing class environmental history, Ph.D, Case Western Reserve University, 2000, 367 pp. ISBN 0-599-88341-3.
Williams, A. E., Nothing but bod-ies: Nineteenth century repre-sentations of animals in Georges Cuvier’s natural system and United States industrial meat production, Ph.D, Th e Univer-sity of Rochester, 2000, 229 pp. ISBN 0-599-93011-X.
TijdschriftenIndonesian Environment History
Newsletter 15, june 2001Osseweijer, M., ‘Taken at the fl ood:
marine resource use and manage-ment in Aru’, pp. 2-6.
Butcher, J. G., ‘Extending the fron-tier of fi sheries’, pp. 7-8.
Semedi, P., ‘Th e story of a Javanese fi shing community, 1820s-1990s’,
p. 9.Ravesteijn, W., ‘Civil engineering in
the Dutch East Indies/Indonesia’, pp. 10-12.
Bankoff , G., ‘Cultures of disaster: society and natural hazards in the Philippines’, pp. 13-14.
Obidzinski, K., ‘Th e informal tim-ber economy in East Kalimantan’, pp. 16-17.
Boomgaard, P. en M. Osseweijer, ‘Water as a life giving and deadly force, Leiden, June 2001’, p. 18.
McCarthy, J., ‘Political ecology of rainforest destruction in Sumatra and Kalimantan’, p. 20.
- - - - -Environment and History vol. 7, 2,
may 2001Hoff mann, R. C., ‘Frontier Foods
for Late Medieval Consumers’, pp. 131-167.
Hacquebord, L., ‘Th ree Centuries of Whaling and Walrus Hunting’, , pp. 169-187.
Broich, J., ‘Th e Wasting of Wolin’, pp. 197-199.
Castro Herreira, G., ‘On Cattle and Ships’, pp. 201-217.
Ward, E. R., ‘Geo-Environmental Disconnection and the Colorado River Delta’, pp. 219-246.
- - - - -Environment and History vol. 7, 3,
august 2001Bennett, J. A., ‘War, emergency
and the environment: Fiji, 1939-1946’, pp. 255-287.
Saravanan, V., ‘Technological trans-
formations and water confl icts in the Bhavani basin of Tamil Nadu, 1930-1970’, pp. 289-334.
Weiss, G., ‘Mountain forest policy in Austria: a historical policy analysis on regulating national resources’, pp. 335-355.
Morris, B., ‘Wildlife conservation in Malawi’, pp. 357- 372.
Diverse artikelenAcuna-Soto, R., L. C. Romero en
J. H. Maguire, ‘Large epidemics of hemorrhagic fevers in Mexico 1545-1815’, Am J Trop Med Hyg, vol. 62, 6, Jun 2000, pp. 733-739.
Agodi, A. en C. Pasquarella, ‘[Sur-veillance of hospital infections: review of the literature in histori-cal perspective]’, Ann Ig, vol. 12, 4 Suppl 2, Jul-Aug 2000, pp. 23-32.
Albert, M. R., ‘Dermatology related advertisements from the 1920s and 1930s’, Int J Dermatol, vol. 39, 5, May 2000, pp. 389-395.
Anderson, J. B., ‘Mad dogs, mi-crobes, and other pests. Some medical problems in early Dur-ham’, N C Med J, vol. 62, 3, May-Jun 2001, pp. 154-157.
Andrews, J., ‘Letting madness range: travel and mental disorder, c1700-1900’, Clio Med, vol. 56, 2000, pp. 25-88.
Anto, J. M., J. Sunyer en M. Kogevinas, ‘Environment and health: the long journey of envi-
ronmental epidemiology at the turn of the millennium’, J Epide-miol Biostat, vol. 5, 1, 2000, pp. 49-60.
Armitage, P., ‘Refl ections on statis-tics at the London School of Hy-giene and Tropical Medicine 30 years ago’, Stat Med, vol. 19, 23, Dec 15 2000, pp. 3165-3170.
Arnold, L., ‘Th e Windscale accident - some memories and refl ections’, J Radiol Prot, vol. 20, 3, Sep 2000, pp. 255-256.
Artiukhov, S. A., ‘[Th e develop-ment of the Sochi health resort in the 20s and 30s]’, Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult 1, Jan-Feb 2000, pp. 43-46.
Bache, T., ‘[Andreas Christian Bull (1840-1920) and his survey of poliomyelitis]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 120, 27, Nov 10 2000, pp. 3292-3293.
Bayer, R. en A. L. Fairchild, ‘Public health. Surveillance and privacy’, Science, vol. 290, 5498, Dec 8 2000, pp. 1898-1899.
Benedictus, G., J. Verhoeff , Y. H. Schukken en J. W. Hesselink, ‘Dutch paratuberculosis pro-gramme history, principles and development’, Vet Microbiol, vol. 77, 3-4, Dec 20 2000, pp. 399-413.
Benson, K. R., ‘Th e emergence of ecology from natural history’, Endeavour, vol. 24, 2, 2000, pp. 59-62.
Berman, D. M. en A. Knoepfl i, ‘As-
Net Werk 69 - oktober 2001
69
44/45
4445
45/46
4546
1152-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1153
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
bestos magnate to environmental guru: the morphing of Stephan Schmidheiny’, Int J Occup En-viron Health, vol. 6, 4, Oct-Dec 2000, pp. 351-352.
Berridge, V., ‘History in public health: who needs it?’, Lancet, vol. 356, 9245, Dec 2 2000, pp. 1923-1925.
Bess, M., ‘Greening the Main-stream: Paradoxes of Antistatism and Anticonsumerism in the French Environmental Move-ment’, Environmental History, vol. 5, January, 2000, pp. 6-26.
Bicik, I., L. Jelecek en V. Stepanek, ‘Land-Use Changes and Th eir Social Driving Forces in Czechia in the 19th and 20th Centuries’, Land Use Policy, vol. 18, 2001, pp. 65-73.
Bjering, S., Deinboll, II en J. Maehlen, ‘[Th e olfactory sense]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 120, 30, Dec 10 2000, pp. 3719-3725.
Black, J. en D. Black, ‘Plague in east Suff olk 1906-1918’, J R Soc Med, vol. 93, 10, Oct 2000, pp. 540-543.
Blendon, R. J. en J. M. Benson, ‘Americans’ views on health poli-cy: a fi fty-year historical perspec-tive’, Health Aff (Millwood), vol. 20, 2, Mar-Apr 2001, pp. 33-46.
Boor-van der Putten, I. M., ‘[Th e rise of the Clinic for Small Do-mestic Animals]’, Tijdschr Dier-geneeskd, vol. 125, 8, Apr 15
2000, pp. 262-263.Buckland, S. T., I. B. Goudie en D.
L. Borchers, ‘Wildlife population assessment: past developments and future directions’, Biomet-rics, vol. 56, 1, Mar 2000, pp. 1-12.
Burkhardt, R. W. J., ‘A Man and His Menagerie’, Natural History, vol. 110, February, 2001, pp. 62-69.
Burrows, D., V. V. Zverev en I. A. Sarankov, ‘[Harm Reduction-its history and practice]’, Zh Mikro-biol Epidemiol Immunobiol 4, Jul-Aug 2000, pp. 65-69.
Capasso, L., ‘Indoor pollution and respiratory diseases in Ancient Rome’, Lancet, vol. 356, 9243, Nov 18 2000, p. 1774.
Capasso, L., ‘Herculaneum victims of the volcanic eruptions of Vesu-vius in 79 AD’, Lancet, vol. 356, 9238, Oct 14 2000, pp. 1344-1346.
Cardinale, A. E., ‘[Th e electric revo-lution that changed the world. Two centuries ago Volta presented the pile]’, Radiol Med (Torino), vol. 100, 6, Dec 2000, pp. 404-414.
Carmichael, C. L., ‘Th e decision to fl uoridate the Newcastle water supply from 7 October 1968’, Dent Hist 37, May 2000, pp. 19-29.
Chard, C., ‘Lassitude and revival in the warm south: relaxing and exciting travel, 1750-1830’, Clio
Med, vol. 56, 2000, pp. 179-205.Chinard, F. P., ‘Water and solute
exchanges. How far have we come in 100 years? What’s next?’, Ann Biomed Eng, vol. 28, 8, Aug 2000, pp. 849-859.
Cirillo, V. J., ‘Fever and reform: the typhoid epidemic in the Span-ish-American War’, J Hist Med Allied Sci, vol. 55, 4, Oct 2000, pp. 363-397.
Clark, B. en J. Foster, ‘Henry S. Salt, Socialist, Animal Rights Ac-tivist: An Introduction to Salt’s ‘A Lover of Animals’’, Organization & Environment, vol. 13, Decem-ber, 2000, pp. 468-473.
Clark, B. en J. Foster, ‘William Stanley Jevons and Th e Coal Question: An Introduction to Jevons’s ‘Of the Economy of Fuel’’, Organization & Environ-ment, vol. 14, March, 2001, pp. 93-98.
Clausing, G., K. Vickers en J. W. Kadereit, ‘Historical biogeogra-phy in a linear system: genetic variation of sea rocket (Cakile maritima) and sea holly (Eryn-gium maritimum) along Euro-pean coasts’, Mol Ecol, vol. 9, 11, Nov 2000, pp. 1823-1833.
Cochran, G. M., P. W. Ewald en K. D. Cochran, ‘Infectious causation of disease: an evolutionary per-spective’, Perspect Biol Med, vol. 43, 3, Spring 2000, pp. 406-448.
Cohen, M. L., ‘Changing patterns of infectious disease’, Nature,
vol. 406, 6797, Aug 17 2000, pp. 762-767.
Colon, G., ‘Journal 100 & 150 years ago. Some interesting notes’, J La State Med Soc, vol. 152, 9, Sep 2000, pp. 425-426.
Connolly, C., ‘Th e TB prevento-rium’, Am J Nurs, vol. 100, 10, Oct 2000, pp. 62-65.
Cook, G. C., ‘Infl uence of diar-rhoeal disease on military and na-val campaigns’, J R Soc Med, vol. 94, 2, Feb 2001, pp. 95-97.
Cook, G. C. en A. J. Webb, ‘Wil-liam Farr’s infl uence on Florence Nightingale’, J Med Biogr, vol. 9, 2, May 2001, p. 122.
Cordain, L., J. B. Miller, S. B. Eaton, N. Mann, et al., ‘Plant-animal subsistence ratios and ma-cronutrient energy estimations in worldwide hunter-gatherer diets’, Am J Clin Nutr, vol. 71, 3, Mar 2000, pp. 682-692.
Costello, E. J. en A. Angold, ‘De-velopmental psychopathology and public health: past, present, and future’, Dev Psychopathol, vol. 12, 4, Autumn 2000, pp. 599-618.
Cotes, J. E., ‘Th e Medical Research Council Pneumoconiosis Re-search Unit, 1945-1985: a short history and tribute’, Occup Med (Lond), vol. 50, 6, Aug 2000, pp. 440-449.
Craig, O., J. Mulville, M. P. Pear-son, R. Sokol, et al., ‘Detecting milk proteins in ancient pots’,
Net Werk 69 - oktober 2001
69
46/47
4647
47/48
4748
1154-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1155
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Nature, vol. 408, 6810, Nov 16 2000, p. 312.
Csillag, C., ‘Turning point: envi-ronmental health in Brazil’, En-viron Health Perspect, vol. 108, 11, Nov 2000, pp. A504-511.
Curcic, M. en L. Tari, ‘Smallpox vaccination in Senta County in the early 19th century’, Med Pregl, vol. 53, 7-8, Jul-Aug 2000, pp. 413-422.
Curtis, V. en A. Biran, ‘Dirt, dis-gust, and disease. Is hygiene in our genes?’, Perspect Biol Med, vol. 44, 1, Winter 2001, pp. 17-31.
Dam, P. J. M. van, ‘Sinking peat bogs. Environmental Change in Holland 1350-1550’, Environ-mental History, vol. 6, 1, january 2001, pp. 32-45.
Davidson, R., ‘Dangerous liaisons: a social history of venereal disease in twentieth-century Scotland’, Clio Med, vol. 57, 2000, pp. i-vii, 1-383.
Davis, J. L., J. A. Heginbottom, A. P. Annan, R. S. Daniels, et al., ‘Ground penetrating radar sur-veys to locate 1918 Spanish fl u victims in permafrost’, J Forensic Sci, vol. 45, 1, Jan 2000, pp. 68-76.
Degteva, G. K., ‘[Th e 70th anniver-sary of the Nizhegorod Research Institute of Epidemiology and Microbiology of the Ministry of Public Health of the Russian Federation]’, Zh Mikrobiol Epi-
demiol Immunobiol 3, May-Jun 2000, pp. 119-121.
Deichmann, U., ‘An unholy alli-ance. Th e Nazis showed that ‘po-litically responsible’ science risks losing its soul’, Nature, vol. 405, 6788, Jun 15 2000, p. 739.
Deschamps, J. P. en V. H. desFon-taines, ‘[Human rights and public health, from Jonathan Mann to Moncef Marzouki]’, Sante Pub-lique, vol. 12, 3, Sep 2000, pp. 281-282.
Dirckx, J. H., ‘Pestilence narra-tives in classical literature: a study in creative imitation. II. Virgil, Ovid, Seneca, and Silius Italicus’, Am J Dermatopathol, vol. 22, 5, Oct 2000, pp. 459-464.
Dolan, B., ‘Malthus’s political economy of health: the critique of Scandinavia in the Essay on population’, Clio Med, vol. 59, 2000, pp. 9-32.
Dominin, S. G., S. V. Kashanskii, E. G. Plotko, E. I. Likhacheva, et al., ‘[Asbestos: contemporary problems of industrial medicine and ecology]’, Med Tr Prom Ekol 11, 2000, pp. 1-4.
Donaldson, L., ‘Disease emergence and health transitions in the last millennium’, J R Coll Physicians Lond, vol. 34, 6, Nov-Dec 2000, pp. 543-548.
Dugacki, V., ‘[Museum of the His-tory of Hygiene in Croatia]’, Li-jec Vjesn, vol. 123, 1-2, Jan-Feb 2001, pp. 37-38.
Duncan, S. R., S. Scott en C. J. Duncan, ‘Modelling the dynam-ics of scarlet fever epidemics in the 19th century’, Eur J Epidemi-ol, vol. 16, 7, 2000, pp. 619-626.
Durand, M. en J. Grattan, ‘Ef-fects of volcanic air pollution on health’, Lancet, vol. 357, 9251, Jan 20 2001, p. 164.
Eckel, W. P., M. B. Rabinowitz en G. D. Foster, ‘Discovering un-recognized lead-smelting sites by historical methods’, Am J Public Health, vol. 91, 4, April 2001, pp. 625-627.
Egilman, D. S. en A. Reinert, ‘Cor-ruption of previously published asbestos research’, Arch Environ Health, vol. 55, 1, Jan-Feb 2000, pp. 75-76.
Engstrand, I. en H. Wilson, ‘Of Fish and Men: Spanish Marine Science During the Late Eight-eenth Century’, Pacifi c Historical Review, vol. 69, February, 2000, pp. 3-30.
Falk, R., K. Almren en I. Oster-gren, ‘Experience from retrospec-tive radon exposure estimations for individuals in a radon epide-miological study using solid-state nuclear track detectors’, Sci Total Environ, vol. 272, 1-3, May 14 2001, pp. 61-66.
Fee, E. en T. M. Brown, ‘Preemp-tive biopreparedness: can we learn anything from history?’, Am J Public Health, vol. 91, 5, May 2001, pp. 721-726.
Fiechter, A., ‘Biotechnology in Switzerland and a glance at Germany’, Adv Biochem Eng Biotechnol, vol. 69, 2000, pp. 175-208.
Fiedler, K. en M. Lindner, ‘August Gartner and building, housing and communal hygiene 100 years of housing hygiene in Jena’, Int J Hyg Environ Health, vol. 203, 1, Mar 2000, pp. 65-70.
Folk, G. E. en R. Elsner, ‘Experi-mental physiology in the polar regions: the historical develop-ment’, Comp Biochem Physiol A Mol Integr Physiol, vol. 126, 2, Jun 2000, pp. 135-136.
Fomon, S., ‘Infant feeding in the 20th century: formula and beiko-st’, J Nutr, vol. 131, 2, Feb 2001, pp. 409S-420S.
Foster, J., ‘E. Ray Lankester, Eco-logical Materialist: An Introduc-tion to Lankester’s ‘Eff acement of Nature by Man’’, Organization & Environment, vol. 13, June, 2000, pp. 233-235.
Freeman, B. A., ‘Oxygen: the air-borne nutrient that both sustains and threatens life’, Nutrition, vol. 16, 7-8, Jul-Aug 2000, pp. 478-480.
Frickel, S., ‘Th e Environmental Mutagen Society and the emer-gence of genetic toxicology: a sociological perspective’, Mutat Res, vol. 488, 1, Mar 2001, pp. 1-8.
Gamble, J. G., ‘Dressed to kill: the
Net Werk 69 - oktober 2001
69
48/49
4849
50/51
5051
1156-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1157
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
mid-nineteenth century crinoline craze’, Pharos Alpha Omega Al-pha Honor Med Soc, vol. 63, 1, Winter 2000, pp. 16-21.
Geraghty, K. E. en M. Wynia, ‘Advocacy and community: the social roles of physicians in the last 1000 years. Part II’, Med Gen Med Nov 6 2000, p. E28.
Gibbs, R. S., ‘Impact of infectious diseases on women’s health: 1776-2026’, Obstet Gynecol, vol. 97, 6, Jun 2001, pp. 1019-1023.
Gioda, A., ‘ A Short History of Water’, Nature and Resources, vol. 5, January-March, 1999, pp. 42-48.
Gonzalez de Posada, F., ‘[Current considerations around the search for extraterrestrial life]’, An R Acad Nac Med (Madr), vol. 117, 1, 2000, pp. 207-223.
Gould, E. M. en D. B. Chappel, ‘Graveyard gleanings: socio-eco-nomic, geographical and gender inequalities in health at Tyne-mouth, UK, 1833-1853’, J Pub-lic Health Med, vol. 22, 3, Sep 2000, pp. 280-286.
Grossl, N. A., ‘Sir Jimmy and the worm slayers’, Pharos Alpha Omega Alpha Honor Med Soc, vol. 63, 2, Spring 2000, pp. 8-11.
Guillemin, J., ‘Anthrax: the inves-tigation of a deadly outbreak’, N Engl J Med, vol. 343, 16, Oct 19 2000, p. 1198.
Haas, C., ‘[Th e rapid expansion of the anti-variola vaccination in
France in the 19th. Century]’, Ann Med Interne (Paris), vol. 151, 7, Nov 2000, pp. 523-526.
Halliday, S., ‘William Farr: cam-paigning statistician’, J Med Biogr, vol. 8, 4, Nov 2000, pp. 220-227.
Harada, K. en G. P. Glasby, ‘Hu-man impact on the environment in Japan and New Zealand: a comparison’, Sci Total Environ, vol. 263, 1-3, Dec 18 2000, pp. 79-90.
Harper, D. P., ‘Angelical conjunc-tion: religion, reason, and inocu-lation in Boston, 1721-1722’, Pharos Alpha Omega Alpha Honor Med Soc, vol. 63, 1, Win-ter 2000, pp. 37-41.
Helfand, W. H., J. Lazarus en P. Th eerman, ‘Th e Children’s Bu-reau and public health at midcen-tury’, Am J Public Health, vol. 90, 11, Nov 2000, p. 1703.
Helfand, W. H., J. Lazarus en P. Th eerman, ‘”Salus Populi Supre-ma Lex”: the health of the people is the supreme law’, Am J Public Health, vol. 91, 5, May 2001, p. 689.
Hernberg, S., ‘Lead poisoning in a historical perspective’, Am J Ind Med, vol. 38, 3, Sep 2000, pp. 244-254.
Hollo, J. en U. P. Kralovanszky, ‘Biotechnology in Hungary’, Adv Biochem Eng Biotechnol, vol. 69, 2000, pp. 151-173.
Horvath, I. en L. Vertes, ‘[Dr.
Karoly Vajda, founder of modern life insurance medicine in Hun-gary]’, Orv Hetil, vol. 141, 46, Nov 12 2000, pp. 2497-2500.
Jackson, J. B. C., M. X. Kirby, W. Berger, K. A. Bjorndal, et al., ‘Historical Overfi shing and the Recent Collapse of Coastal Eco-systems’, Science 293, July 27 2001, pp. 629-637.
Johnson, K. A., A. Sardell en B. Richards, ‘Federal immunization policy and funding: a history of responding to crises’, Am J Prev Med, vol. 19, 3 Suppl, Oct 2000, pp. 99-112.
Karatzas, K., ‘Preservation of en-vironmental characteristics as witnessed in classic and modern literature: the case of Greece’, Sci Total Environ, vol. 257, 2-3, Aug 10 2000, pp. 213-218.
Katzen, R. en G. T. Tsao, ‘A view of the history of biochemical engineering’, Adv Biochem Eng Biotechnol, vol. 70, 2000, pp. 77-91.
Keeling, M. J. en C. A. Gilligan, ‘Bubonic plague: a metapopula-tion model of a zoonosis’, Proc R Soc Lond B Biol Sci, vol. 267, 1458, Nov 7 2000, pp. 2219-2230.
Knegtering, E., H. J. v. de Windt en A. J. M. SchootUiterkamp, ‘Trends in the legal status of in-digenous species’, Environmental Conservation, vol. 27, 4, 2000, pp. 401-413.
Knezevic, S., ‘[Th e Museum of the History of Hygiene and the Croatian Medical Society]’, Lijec Vjesn, vol. 123, 1-2, Jan-Feb 2001, p. 51.
Kriz, B., ‘Reporting system and control of infectious diseases in the Czech lands in the past years until year 1945’, Cent Eur J Pub-lic Health, vol. 8, 4, Nov 2000, pp. 213-215.
Krueger, W. A. en K. E. Unertl, ‘[Th e historical development of intensive care in Germany. Con-temporary refl ections. 18. Devel-opment of hygiene in intensive care]’, Anaesthesist, vol. 49, 8, Aug 2000, pp. 743-751.
La Vergata, A., ‘Biology and sociol-ogy of fertility. Reactions to the Malthusian threat, 1798-1933’, Clio Med, vol. 59, 2000, pp. 189-222.
Labisch, A., ‘[Health, public health, society-results from the past, re-sponsibilities for the future]’, Ge-sundheitswesen, vol. 62, 12, Dec 2000, pp. 619-626.
Lambert, R., ‘Conservation, Rec-reation and Tourism: Craigella-chie National Nature Reserve, Aviemore, 1950-1980’, Northern Scotland, vol. 20, 2000, pp. 113-124.
Larsen, O., ‘[Professional coopera-tion and overview of the health status. Two important initiatives from Christian August Egeberg in 1838 and 1855]’, Tidsskr Nor
Net Werk 69 - oktober 2001
69
51/52
5152
52/53
5253
1158-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1159
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
Laegeforen, vol. 120, 23, Sep 30 2000, pp. 2792-2793.
Leveau, P., ‘Le paysage aux époques historiques: un document archéologique’, Annales, vol. 55, May-June, 2000, pp. 555-582.
Levy, D. en P. Newell, ‘Oceans Apart? Business Responses to Global Environmental Issues in Europe and the United States’, Environment, vol. 42, November, 2000, pp. 8-20.
Lewontin, R. en R. Levins, ‘Eppur’ Si Muove: Schmalhausen’s Law’, Capitalism, Nature, Socialism, vol. 11, December, 2000, pp. 103-108.
Lherminer, P. en M. Solignac, ‘[Species: author defi nitions]’, C R Acad Sci III, vol. 323, 2, Feb 2000, pp. 153-165.
Lidberg, L., ‘[Erik Essen-Moller and his era]’, Lakartidningen, vol. 97, 49, Dec 6 2000, p. 5805.
Macmillan, M., ‘Restoring Phin-eas Gage: a 150th retrospective’, J Hist Neurosci, vol. 9, 1, Apr 2000, pp. 46-66.
Mariani-Costantini, A., ‘Natural and cultural infl uences on the evolution of the human diet: background of the multifactorial processes that shaped the eat-ing habits of Western societies’, Nutrition, vol. 16, 7-8, Jul-Aug 2000, pp. 483-486.
Martonik, J. F., E. Nash en E. Grossman, ‘Th e history of OS-HA’s asbestos rule makings and
some distinctive approaches that they introduced for regulating occupational exposure to toxic substances’, Aihaj, vol. 62, 2, Mar-Apr 2001, pp. 208-217.
Mertz, W., ‘Th ree decades of dietary recommendations’, Nutr Rev, vol. 58, 10, Oct 2000, pp. 324-331.
Mirkin, B. M. en L. G. Naumova, ‘[Importance of S. M. Razu-movsscience]’, Zh Obshch Biol, vol. 61, 6, Nov-Dec 2000, pp. 662-669.
Moseng, O. G., ‘[Th e early mod-ern state and the responsibility for public health]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 120, 21, Sep 10 2000, pp. 2546-2547.
Naumov, N. P., ‘[Th e geographi-cal variability in the population count dynamics and evolution. 1945]’, Zh Obshch Biol, vol. 61, 5, Sep-Oct 2000, pp. 535-548.
Needleman, H. L., ‘Th e removal of lead from gasoline: historical and personal refl ections’, Environ Res, vol. 84, 1, Sep 2000, pp. 20-35.
Nemery, B., P. H. Hoet en A. Nem-mar, ‘Th e Meuse Valley fog of 1930: an air pollution disaster’, Lancet, vol. 357, 9257, Mar 3 2001, pp. 704-708.
Newman, B. Y., ‘Th e sun tan myth’, Optometry, vol. 71, 11, Nov 2000, p. 688.
Noah, D. L., J. K. Grayson en L. C. Caudle, 3rd, ‘Ten great veterinary
public health/preventive medi-cine achievements in the United States, 1901 to 2000’, J Am Vet Med Assoc, vol. 217, 12, Dec 15 2000, pp. 1834-1836.
Paton, B. C., ‘Joseph Lister, an-tiseptic surgery, and wilderness medicine - a commentary’, Wil-derness Environ Med, vol. 11, 4, Winter 2000, pp. 272-273.
Pennisi, E., ‘Taxonomic revival’, Science, vol. 289, 5488, Sep 29 2000, pp. 2306-2308.
Pless-Mulloli, T., C. E. Dunn, R. Bhopal, P. Phillimore, et al., ‘Is it feasible to construct a community profi le of exposure to industrial air pollution?’, Occup Environ Med, vol. 57, 8, Aug 2000, pp. 542-549.
Podoll, K., ‘[History of scientifi c and popular educational fi lms in neurology and psychiatry in Germany 1985-1929]’, Fortschr Neurol Psychiatr, vol. 68, 11, Nov 2000, pp. 523-529.
Powlson, M., ‘Red jackets and red noses’, J R Soc Med, vol. 93, 4, Apr 2000, p. 214.
Prescott, H. M., ‘Th e white plague goes to college: tuberculosis pre-vention programs in colleges and universities, 1920-1960’, Bull Hist Med, vol. 74, 4, Winter 2000, pp. 735-772.
Raevskii, K. K. en V. M. Dobrynin, ‘[Th e most important results and prospects of the scientifi c re-search in the protection of Army
and Navy Forces against adverse biological factors]’, Voen Med Zh, vol. 321, 10, Oct 2000, pp. 30-36.
Roehr, M., ‘History of biotechnol-ogy in Austria’, Adv Biochem Eng Biotechnol, vol. 69, 2000, pp. 125-149.
Rumiantsev, G. I., S. M. Novikov, T. A. Kozlova, N. N. Beliaeva, et al., ‘[Role of the General Hygiene Department of the I.M. Seche-nov Moscow Medical Academy in the development of scientifi c and methodological bases of pre-ventive medicine]’, Gig Sanit 6, Nov-Dec 2000, pp. 6-9.
Schink, B., ‘Microbial ecology - a late developing fi eld in science’, FEMS Microbiol Rev, vol. 24, 5, Dec 2000, p. 553.
Schiotz, A., ‘[To see oneself in a context - medicine and historia - the two cultures]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 120, 30, Dec 10 2000, pp. 3746-3748.
Schneider, D. W., ‘Local knowl-edge, environmental politics, and the founding of ecology in the United States. Stephen Forbes and “Th e Lake as a Microcosm” (1887)’, Isis, vol. 91, 4, Dec 2000, pp. 681-705.
Schutkowski, H., ‘Neighbours in diff erent habitats-subsistence and social diff erentiation in early me-diaeval populations of the eastern Swabian Alb’, Anthropol Anz, vol. 58, 1, Mar 2000, pp. 113-
Net Werk 69 - oktober 2001
69
53/54
5354
54/55
5455
1160-
cont
actb
lad
van
de
stic
htin
g ne
t w
erk
voor
de
gesc
hied
enis
van
hygi
ëne
enm
ilieu
-1161
gesc
hied
enis
van
hyg
iëne
en
mili
eure
dac
tie: m
yria
m d
a r u
web
vers
ie: j
an v
an d
en n
o o
r t
120.Semino, O., G. Passarino, P. J. Oef-
ner, A. A. Lin, et al., ‘Th e genetic legacy of Paleolithic Homo sapi-ens sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective’, Science, vol. 290, 5494, Nov 10 2000, pp. 1155-1159.
Sheail, J., ‘Yorkshire’s ‘Sloughs of Despond’: An Inter-War Perspec-tive on Resource Development in Britain’, Environment and His-tory, vol. 6, November, 2000, pp. 379-398.
Silverstein, A. M., ‘Th e most el-egant immunological experiment of the XIX century’, Nat Im-munol, vol. 1, 2, Aug 2000, pp. 93-94.
Sorokin, O. N., A. A. Prokhorov en V. A. Kudrin, ‘[History of public health in the railroad transport in Russia]’, Probl Sotsialnoi Gig Istor Med 6, Nov-Dec 2000, pp. 55-56.
Spotts, P. H., ‘Public health crises in Baltimore. Parallels between the Yellow Fever epidemic of the late 1700s and the spread of AIDS in the 1980s’, Md Med, vol. 2, 2, Spring 2001, pp. 53-55.
Steele, J. H., ‘Th e history of public health and veterinary public serv-ice’, J Am Vet Med Assoc, vol. 217, 12, Dec 15 2000, pp. 1813-1821.
Steele, J. H., ‘History, trends, and extent of pasteurization’, J Am Vet Med Assoc, vol. 217, 2, Jul
15 2000, pp. 175-178.Stone, R., ‘Paleoforensics. Ice Man
warms up for European scien-tists’, Science, vol. 289, 5488, Sep 29 2000, pp. 2253-2254.
Storesund, A., ‘[Smallpox in Tele-mark in the last part of the 19th century]’, Tidsskr Nor Laege-foren, vol. 120, 30, Dec 10 2000, pp. 3694-3698.
Svane, S., ‘[Help during the para-tyfoid-A epidemic in Kirkenes in 1943-44]’, Tidsskr Nor Laege-foren, vol. 120, 30, Dec 10 2000, pp. 3688-3692.
Swerdlow, N. M., ‘Th omas Gold’s deep hot biosphere and the origin of petroleum [1]. Essay review’, Perspect Biol Med, vol. 43, 4, Summer 2000, pp. 598-608.
Szczygiel, B. en R. Hewitt, ‘Nine-teenth-century medical land-scapes: John H. Rauch, Frederick Law Olmsted, and the search for salubrity’, Bull Hist Med, vol. 74, 4, Winter 2000, pp. 708-734.
Sztuka-Polinska, U., ‘[Personnel and their training as needed for controlling infectious diseases during the era between wars in Poland]’, Przegl Epidemiol, vol. 54, 3-4, 2000, pp. 427-434.
Troesken, W., ‘Typhoid Rates the Public Acquisition of Private Wa-terworks, 1880-1920’, Journal of Economic History, vol. 59, De-cember, 1999, pp. 927-948.
VanDeveer, S., ‘Protecting Europe’s Seas: Lessons From the Last 25
Years’, Environment, vol. 42, July/August, 2000, pp. 10-25.
Voisin, C., ‘[Tuberculosis eradica-tion: realist perspective or uto-pia?]’, Rev Prat, vol. 50, 11, Jun 1 2000, pp. 1168-1170.
Vouilloz Burnier, M. F., ‘[Variola and goiter: two public health con-ceptions]’, Rev Med Suisse Ro-mande, vol. 120, 12, Dec 2000, pp. 945-952.
Warner, J., M. Her, G. Gmel en J. Rehm, ‘Can legislation prevent debauchery? Mother gin and public health in 18th-century England’, Am J Public Health, vol. 91, 3, Mar 2001, pp. 375-384.
Wasberg, G. C., ‘[Charcoal burners and carbon monoxide poisoning - help came from a scientifi c jour-nal]’, Tidsskr Nor Laegeforen, vol. 121, 9, Mar 30 2001, pp. 1106-1107.
Wedepohl, K. H. en A. Baumann, ‘Th e use of marine molluskan shells for Roman glass and local raw glass production in the Eifel area (western Germany)’, Natur-wissenschaften, vol. 87, 3, Mar 2000, pp. 129-132.
Welch, R. W. en P. C. Mitchell, ‘Food processing: a century of change’, Br Med Bull, vol. 56, 1, 2000, pp. 1-17.
Winkelstein, W., Jr., ‘Epidemio-logic highlights of the past with a look towards the future’, J Public Health Policy, vol. 22, 1, 2001,
pp. 5-13.Woolf, A., ‘Witchcraft or myco-
toxin? Th e Salem witch trials’, J Toxicol Clin Toxicol, vol. 38, 4, 2000, pp. 457-460.
Zahnle, K., ‘Decline and fall of the empire’, Nature, vol. 412, 6843, Jul 12 2001, pp. 209-213.
Zeder, M. A. en B. Hesse, ‘Th e ini-tial domestication of goats (Capra hircus) in the Zagros mountains 10,000 years ago’, Science, vol. 287, 5461, March 24 2000, pp. 2254-2257.
Zocchetti, C., ‘[Bernardino Ram-azzini. Ante litteram epidemiolo-gist]’, Epidemiol Prev, vol. 24, 6, Nov-Dec 2000, pp. 276-281.
Net Werk 69 - oktober 2001
69
55/56
5556
56