nerbio sistema eta sistema endokrinoa
TRANSCRIPT
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
JARDUERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Irakurgaia XIX. mendearen bukaerara arte, ez genekien gauza handirik nerbio-sistemaren egituraz eta funtzionamenduaz. Erretikulista delakoek uste zuten nerbio-ehuna milaka milioi zelulaz osatuta zegoela, batzuk besteei lotuta, eta sare nahaspilatsua osatzen zutela, huraxe aztertzea zailtzen zuten luzapenez bete-beterik.1875ean, Camillo Golgik metodo bat aurkitu zuen, eta haren bidez, ausaz, oso zelula gutxi soilik tindatzen ziren aldi berean, osorik tindatu ere. Golgiren tindaketak aukera eman zuen zelula-nahaspila baliogabe baten ordez nerbio-zelula batzuei mikroskopio bidez behatzeko, haien inguruan zeuden ehunetatik desberdinduta. Teknika iraultzailea izan zen, aukera eman baitzuen ordura arte ezezagunak ziren nerbio-egiturei lehen aldiz behatzeko.Dena dela, Santiago Ramón y Cajal espainiarrari zor zaio nerbio-sistemaren egituraren aurkikuntza. Izan ere, tindaketa hobetu, eta erakutsi zuen sistema hori ongi zehaztutako zelulaz osatuta zegoela, denak bereiziak, eta eremu hutsen bidez komunikatzen zirela elkarren artean. Espainiar ikertzaileak garaiko zientzialari handiei aurre egin zien bere errekulisten aurkako teoriaren bidez; alde horretatik, Golgi izan zuen aurkaririk tinkoena.1906an, Fisiologiako eta Medikuntzako Nobel saria eman izanak berretsi egin zituen Ramón y Cajalek nerbio-sistemari buruz egindako lanak. Ramón y Cajalekin batera, Golgiri ere eman zioten sari hori. Dena dela, Golgik bere teoriari tinko eutsi eta uko egin zion Ramón y Cajalen ikerlanak babesteari.
IRTENAURREKOA
Ramón y Cajal
Nerbio-ehunaren marrazkiak, Ramón y Cajalek eginda.
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Edukien eskema
Koordinazio-sistemak
Ezaugarriak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Osagaiak
NeuronakGlia-zelulak
Funtzionamendua
Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak
Antolaketa
Nerbio-sistema zentralaNerbio-sistema periferikoa
Asaldurak
PsikikoakFisikoak edo organikoakAztura osasungarriak
Giza portaera
Ezaugarriak HASI
IRTENAURREKOA
Nerbio-sistema
Osagaiak
EzaugarriakGuruin motak
Funtzionamendua
Ezaugarriak
Asaldurak
Gaixotasunak
Sistema endokrinoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
Unitatearen azalpenerako baliabideak
IRTENAURREKOA
Koordinazio-sistemen ezaugarriak
Neuronak Hormona-kontrola
Glia-zelulak Nerbio-sistema zentrala
Nerbio-sistema periferikoa
Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak
Asaldura fisikoak
Asaldura psikikoak
Aztura osasungarriak
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
Guruin motak Sistema endokrinoaren funtzionamendua
Sistema endokrinoaren gaixotasunak
Jarduerak
Giza portaera
Estekak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Koordinazio-sistemen ezaugarriak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Inguruaren informazioa
Efektorea: guruina
Erantzun jariatzailea
Estimulua Hartzailea Nerbiogunea
Erantzuna
Koordinazioan esku hartzen duten osagaiak
Efektorea: giharra
Erantzun motorra
Harreman-funtzioak
Erantzuna
Koordinazio-sistemak- Nerbio-sistema- Sistema endokrinoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Neuronak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Zelularen gorputza
Dendritak
Axoia
Neurona presinaptikoa
Neurona post-sinaptikoa
Eremu sinaptikoa
Neurotransmisoreak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Hormona-kontrola
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Glia-zelulak
IRTENAURREKOA
Mielinazko zorroa
Mantenugaiak
Schwann-en zelula
Astrozitoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Nerbio-sistema zentrala
IRTENAURREKOA
Entzefaloa
Bizkarrezur-muina
LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA
Bizkarrezurreko nerbioak
Ornoak
Bizkarrezur-muina
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Nerbio-sistema zentrala
IRTENAURREKOA
Entzefaloa
Bizkarrezur-muina
Zirkunboluzioak
Garuna
Bizkarrezur-erraboilaZerebeloa
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Nerbio-sistema zentrala
IRTENAURREKOA
Entzefaloa
Bizkarrezur-muina
ATZERA
Substantzia zuria
Substantzia grisa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Nerbio-sistema periferikoa
IRTENAURREKOA
Burezurreko nerbioak
Bizkarrezurreko nerbioak
Nerbio-sistema periferikoa
Gorputz-mugimendua (borondatez kontrolatua)
Oinarrizko funtzioak (oharkabeko kontrola)
Nerbio-sistema somatikoa
Nerbio-sistema begetatiboa/autonomoa
Sentimen-nerbioak
Funtzioa kontuan hartuta
Nerbio motorrak
informazioa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Sonido
Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Soinua
Hartzailea
Sentimen-nerbioa
Garuna SAKATU NERBIO-SISTEMAREN BORONDATEZKO ERANTZUNA
IKUSTEKO
SAKATU NERBIO-SISTEMAREN OHARKABEKO ERANTZUNA
IKUSTEKO
Estimulua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
ATZERA
Efektorea
Nerbio motorra Nerbio-
bulkada
GarunaErantzuna
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
ATZERA
Malko-guruina
Negarra
HartzaileaSentimen-neurona
Elkartze-neurona
Neurona motorra Efektorea
Estimulua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Buruko osasunari erasaten dioten asaldura fisikoak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Gaixotasun infekziosoak
• Poliomielitisa
• Meningitisa
Garuneko arterien buxaduraedo haustura
• Neuronen heriotza
Kolpeak
• Bizkarrezur-muinean
Paraplegia
Tetraplegia
Gaixotasun neurodegeneratiboak
• Alzheimerra
• Parkinsona
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Buruko osasunari erasaten dioten asaldura psikikoak
IRTENAURREKOA
Antsietatea
Depresioa
Eskizofrenia
Hiperaktibotasuna
Asaldura obsesibo eta konpultsiboa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Nerbio-sistemaren aztura osasungarriak
IRTENAURREKOA
Ariketa fisikoa
Elikadura orekatua
Egoera arriskutsurik ez
Babes-neurriak Adimen-jarduerak
Bizitza txukuna
Tabakorik, alkoholik eta drogarik ez
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Hipotalamoa eta hipofisia
Tiroidea eta paratiroidea
Giltzurrun gaineko guruinak
Pankrea
Obulutegiak
Barrabilak
LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Hipotalamoa eta hipofisia
ATZERA
Hipofisia
Hipotalamoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Tiroidea eta paratiroidea
ATZERA
Tiroidea
Paratiroidea
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Giltzurrun gaineko guruinak
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Pankrea
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Obulutegiak
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
Barrabilak
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Guruin motak
IRTENAURREKOA
Guruin endokrinoak• Hormonak sintetizatu
• Odolera isuri
Guruin exokrinoak• EZ DAGOZKIO SISTEMA ENDOKRINOARI• Kanpoaldera edo gorputzaren barne-barrunbeetara isuri
Guruin mistoak• Aldi berean endokrinoak eta exokrinoak dira
Pankrea
Obulutegiak
Hipotalamoa eta hipofisia
Tiroidea eta
paratiroidea
Barrabilak
Giltzurrun gaineko guruinak
Malko-guruinak
Izerdi-guruinak Listu-guruinak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren funtzionamendua
IRTENAURREKOA
Estimulua
Hipotalamoa Hipofisia Guruina
Hormona
Jomuga-organoa edo -zelula Erantzuna
Giltzurrun gaineko guruina
Adrenalina
Giharrak
Kantitate handia odoleanAtzeraelikadura
Estimulazioa
Inhibizioa
ADRENALINA NOLA SORTZEN DEN
IKUSTEKO
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Odola
Pankrea
Gihar-zelulakGibela
Erantzuna
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren funtzionamendua
IRTENAURREKOA
Estimulua
HormonaIntsulina
Glukosa kantitate handia
Erantzuna
Estimulua
HormonaGlukagoia
Glukosa kantitate txikia
Odola
ATZERA
Odoleko glukosa kantitatea txikitu
egiten da
Gihar-zelulak
Gibela
Odoleko glukosa kantitatea handitu
egiten da
Pankrea
Guruina Guruina
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Tiroideko gaixotasunak
Intsulina sortzen duen zelularik ez dagoelako
Diabetea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sistema endokrinoaren gaixotasunak
IRTENAURREKOA
1 motako diabetea
2 motako diabetea
Langerhans-en irlak
Zelulek intsulina egoki erabiltzen ez dutelako
Zelula
Hipertiroidismoa Hipotiroidismoa
Nanismoa eta gigantismoa
Garapen-aldian hazkuntza-hormona sortzeko arazoek
eragiten dute
Metabolismoa areagotu
Metabolismoa moteldu
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa
Portaera eskuratua
Portaera estereotipatua
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Giza portaera
IRTENAURREKOA
Ondoretasun genetikoa
Gizarte-giroa
Kultura-giroa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Esteka interesgarriak
HASI
IRTENAURREKOA
Nerbio-sistema
SARTU WEBORRI HONETARA
Sistema endokrinoa
SARTU WEBORRI HONETARA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
2. JARDUERA HASI
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
IRTENAURREKOA
3. JARDUERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
IRTENAURREKOA