nederland ‘climate proof’ yes, we can! · gilissenet al, 2015: de klimaatbestendigheid van de...
TRANSCRIPT
![Page 1: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/1.jpg)
Nederland‘ClimateProof’Yes,WeCan!
Butshouldwe?MarleenvanRijswick
JubileumcongresVerenigingvoorMilieurecht,Geertekerk Utrecht,14juni2017
![Page 2: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/2.jpg)
Waaromwij?Alsjuristen?
Datkunjevanjuristennietzeggenalshetomklimaatadaptatiegaat
2013:• VMRKlimaatadaptatiecongresvooromgevingsrechtjuristen
• Topsprekers• 4 aanmeldingen…
“TheDutchdon’tdoanything;
Theyover-doeverything”
![Page 3: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/3.jpg)
Een uitgangspunt omingedachten tehouden.Ubent:(deadvocaat van)een burgerofbedrijf ofeen ngodat negatievegevolgen/schade ondervindt vanwege klimaatverandering (wateroverlast,droogte,uitvallen electriciteit,datacentres,hitte/gezondheidsproblemen,verdroging/milieuschade etc.)• Weet uhoever uw eigen verantwoordelijkheid reikt?• Voorzover ‘een overheid’verantwoordelijk is,welke overheid isdat?• Isduidelijke watiedere overheid kan,magofjuist moet doen?• Voorzover dieoverheid als gevolg vandeOmgevingswet niets regelt ofgeenmaatregelen neemt:watkunt udoen?
• Watals verschillende overheden bevoegdheden hebben,wie spreekt uaanenwatkunt uvragen?
• Zijn er beleidsinstrumenten gebruikt waar bestuursrechterlijkerechtsbescherming tegen openstaat?
• Zoniet,watzou ubij deciviele rechter inkunnen brengen alsverantwoordelijkheden diffuus,ofgedeeld zijn metandere overheden ofalseen overheid zijn eigen zorgplicht inmagvullen?
![Page 4: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/4.jpg)
INHOUD&CONCLUSIES
• Waaromzoudenwe? Eriseenklimaatprobleem,zowelindestadalsophetplatteland.
• Watwillenwe? ‘Resilience’/Doelstellingenzijnvaag,onvoldoendemeetbaarenniethandhaafbaar
• Watgaanwedoen? Maatregelen:metnamepraktischenvooralsnogonvoldoende• Waargaanwewatdoen? Stadenplatteland• Hoegaanwedatdoen? Vrijwilligenmetveelbeleidsvrijheid• Wiegaatdatdoen: Onduidelijkebevoegdheidsverdeling,onduidelijkpubliekof
privaatenverschillendpergebied/stad/regio• Watisderolvanhetrecht?Zeerbeperkt,waarom?
Opbasisvan4groteonderzoeksprojecten(Kennisvoorklimaat(Governance ofAdaptationenNationaleadaptatiestrategie),Deltaprogramma,EUFP7-Starflood,Sponge cities)Ziehttps://www.uu.nl/utrecht-centre-for-water-oceans-and-sustainability-law
![Page 5: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/5.jpg)
Onderzoekers:internationaleteams,multidisciplinaironderzoek
![Page 6: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/6.jpg)
HETPROBLEEM
![Page 7: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/7.jpg)
Klimaatrisico’s
ØEconomischerisico’sØPersoonsgebondenrisico’s(gezondheid)ØMilieu- ennatuurrisico’s
Risico=kansxeffectErzijndus2‘knoppen’omaantedraaien:dekansverminderenendeeffectenverkleinenGilissen,H.K.(08-11-2013).AdaptatieaanklimaatveranderinginhetNederlandsewaterbeheer-Verantwoordelijkhedenenaansprakelijkheid,diss UU,Kluwer2013.Keessen,A.M.&vanRijswick,H.F.M.W.(2012).AdaptiontoClimateChangeinEuropeanWaterLawandPolicy.UtrechtLawReview,8(3),(pp.38-50)
![Page 8: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/8.jpg)
ImpactinEuropaénNederland:
DroogteOverstromingen(Overstromingenzijneenprobleemomdatzehetgevolg kunnenzijnvanklimaatverandering(Deltaprogramma)enOverstromingenkunnendeoorzaak zijnvanschade(uitvallenvitalefuncties)(Nationaleadaptatiestrategie)
WateroverlastHittestress
• Keessen,Andrea(14-03-2014).InsearchofaEuropeanlegislative approachto adaptation to climate change.InMarjanPeeters&RosaUylenburg (Eds.),EUEnvironmental Legislation - LegalPerspectives and Regulatory Strategies (pp.193-210).Cheltenham,UK:EdwardElgar Publishing.
• Keessen,A.M.&vanRijswick,H.F.M.W.(2012).AdaptiontoClimateChangeinEuropeanWaterLawandPolicy.UtrechtLawReview,8(3),(pp.38-50)
• Runhaar,H.A.C.,Uittenbroek,C.J.,vanRijswick,H.F.M.W.,Mees,H.L.P.,Driessen,P.P.J.&Gilissen,HermanKasper(2016).Prepared for climate change?Amethod for the ex-anteassessmentofformal responsibilities for climate adaptation inspecificsectors.Regional Environmental Change,16(5),(pp.1389-1400)
![Page 9: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/9.jpg)
Eenvenijnigprobleem
OmdatdeeffectenverschillenperEuropeseregioisklimaatadaptatiebijuitstekeenterreinwaar:- nationale,- regionaleen- lokaleoplossingennodigzijn
pastgoedbijfilosofieEU-beleidenOmgevingswet(subsidiariteit/bestuurlijkeafwegingsruimte)Maardanmoeterwelwatgebeuren
Termeer,C.,Dewulf,A.,vanBuuren,A.,Huitema,D.,Meijerink,S.,Rayner,T,vanRijswick,H.F.M.W.&Wiering,M.(2011).TheRegional Governance ofClimate Adaptation:AFrameworkfor Developing Legitimate,Effective andResilient Governance Arrangements.Climate Law,1,(pp.1-21)
![Page 10: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/10.jpg)
Nederlandsbeleidskader
•NationaleKlimaatadaptatiestrategie2016(NAS):'Aanpassenmetambitie’.
•DeltawetenjaarlijksDeltaprogramma(opbasisvandeWaterwet)
![Page 11: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/11.jpg)
NationaleKlimaatadaptatiestrategie(sectoren)
• waterenruimte• natuur• landbouw,tuinbouwenvisserij• gezondheid• recreatieentoerisme• infrastructuur(weg,spoor,water,luchtvaart)• energie• ITentelecom• veiligheid
Gilissen etal,2015:Deklimaatbestendigheidvandevitaleinfrastructuurbeoordeeldvanuitjuridisch-bestuurlijkperspectief- Overdeverwachteeffectiviteitvandeverdelingvanverantwoordelijkhedenvoordebeheersingvanklimaatrisico'sindeelektriciteits- endeinternetsector.NederlandsJuristenblad(25),(pp.1640- 1648)
![Page 12: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/12.jpg)
NationaleKlimaatadaptatiestrategie(effecten)1.Meerhittestress bijmensendoorextreemweer:meerzieken,ziekenhuisopnamen,sterfgevallenenverminderdearbeidsprestatie/toenamevanarbeidsverzuim.2.Vakeruitvalvandelenvanvitaleenkwetsbarefunctiesdoorextreemweer:energie,telecom,IT-voorzieningenenhoofdinfrastructuur.3.Frequentereoogstschadeenandereschadeindeland- entuinbouwdoorextreemweer:verminderdegewasopbrengsten,beschadigingvanproductiemiddelen.4.Verschuivingvanklimaatzoneswaardooreendeelvandefloraenfauna–ondermeerdoorgebrekaaninternationaleruimtelijkesamenhangindenatuur–onvoldoendekanmeebewegenmethetverschuivendeklimaat.5.Gezondheidsverlies,arbeidsverliesenkostendooreenmogelijketoenamevaninfectiesenallergieënzoalshooikoortsofandereluchtwegklachten.6.Cumulatieveeffectenwaarbijuitvalinéénsectorofopéénlocatiegevolgenheeftvooranderesectorenen/ofanderelocaties.
![Page 13: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/13.jpg)
DeltawetenDeltaprogramma(opbasisvandeWaterwet)
ØWaterveiligheid(EUSTARFLOOD:www.starflood.eu)
ØRuimtelijkeadaptatieØZoetwater
Gilissen,H.K.,Keessen,A.M.&vanRijswick,H.F.M.W.(2013).Deverdelingvanzoetwateralsnormatiefvraagstuk.WaterGovernance,3,(pp.21-30)(10p.).ThemanummerNormenenWaardeninWaterGovernance.Keessen,A.M.&Ernst,W.W.P.(2015).Omgaanmetwaterschaarsteineenwaterrijkland.Tijdschrift voorAgrarischRecht(10),(pp.455-466)
Solidariteit,flexibiliteitenduurzaamheidalsleidendebeginselen
Keessen,A.M.,Vink,MartinusJ.,Wiering,Mark,Boezeman,Daan,Ernst,W.W.P.,Mees,H.L.P.,VanBroekhoven,Saskia&VanEerd,Marjolein(2016).Solidarity inwatermanagement.Ecology and Society,21(4)
![Page 14: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/14.jpg)
Watwillenwe?“Resilience”en“Adaptatie”
Eenveerkrachtigesamenlevingdieomkangaanmetklimaatverandering
DeEngelsenvindenhunaanpakbeterdandeNederlandseaanpak,wantmensenwetenomtegaanmetdenegatievegevolgenvanklimaatverandering
![Page 15: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/15.jpg)
STARFLOOD-hypothese:Resilience
• Lent/Nijmegen(Ruimte voor deRivier)
“Stedelijkegebiedendiegevoeligzijnvoorwateroverlastenoverstromingenwordenveerkrachtigeralsmeerdere
(water)veiligheidsstrategieëngelijktijdigengoedafgestemdwordentoegepast”
“capacitytoresist”,“capacitytoabsorbandrecover”and
“capacitytoadapt”Hegger,DriesLT,Driessen,PeterPJ,Dieperink,Carel,Wiering,Mark,Raadgever,G.TTom&vanRijswick,HelenaFMW(26-06-2014).AssessingStability and DynamicsinFlood RiskGovernance - AnEmpirically Illustrated ResearchApproach.WaterResourcesManagement,28(12),(pp.4127-4142).Hegger,D.L.T.,Driessen,P.P.J.,Wiering,Mark,vanRijswick,H.F.M.W.,Kundzewicz,Zbigniew W.,Matczak,Piotr,Crabbé,Ann,Raadgever,G.T.,Bakker,M.H.N.,Priest,Sally,Larrue,Corinne&Ek,Kristina (2016).Toward moreflood resilience:Isadiversification offlood riskmanagementstrategies the wayforward?.Ecology and Society,21(4).
![Page 16: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/16.jpg)
STARFLOOD-hypothese:“ADEQUATEADAPTATIE”SuccesvolleimplementatievraagtomstrategieëndieØgoedzijnafgestemd,ØpassenbinnendebestaandeinstitutionelebevoegdheidsverdelingenØrekeninghoudenmetdemogelijkhedenenbeperkingenvandefysiekeensocialecontext
legitimiteit effectiviteit efficiëntie
![Page 17: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/17.jpg)
5(water)veiligheidsstrategieënvoorstadenplattelandPreventie Verdediging Mitigatie Risicomanagement Herstel
Ruimtelijke bvdijken ruimte verzekeringenordening creëren
groenedakenandersbouwen
anderestedelijkeinrichting
![Page 18: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/18.jpg)
Watbetekentditjuridisch?
• Erisnietéénoplossing,meerderebeleidsterreinenrelevant• Afstemmingtussenro-milieu-water-natuur-infrastructuurnodig• Beleidsvrijheidenregionaledifferentiatienodig• Gedeeldeverantwoordelijkheidpubliekeenprivatepartijenmoetwordenvormgegeven
• Duidelijkebevoegdheidsverdelingtussenverschillendebetrokkenoverhedennodig
• Duidelijkedoelstellingen/eventueelnormeringnodigvoordeafbakeningvanzorgplichtenverantwoordelijkheden
• Monitoringvanresultaten(watgajemeten)• Aanpassenbeleid/maatregelennaaraanleidingvannieuweomstandighedenofmonitoringresultaten
• Handhaafbaarheid• Rechtsbescherming• Overigelegitimiteitsvragen
![Page 19: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/19.jpg)
KlimaatadaptatieNederlandDoelstellingenwatersysteemØNieuwewaterveiligheidsnormeringvooroverstromingen(Waterwet)
ØInspanningsverplichting(?,ofna1-1-2017resultaat?signaleringswaarden…)
ØGeenrechtsbeschermingtegennormering,beleidsdocumenten/bestuursakkoorden,algemeneregelsen/offeitelijkemaatregelen
ØOnrechtmatigedaadbijtekortschietenindezorgplicht
ØNormeringvoorregionaalwatersysteem(Waterwet)ØInspanningsverplichting,ØGeenrechtsbeschermingtegennormering,,beleidsdocumenten/bestuursakkoorden,algemeneregelsen/offeitelijkemaatregelen
ØOnrechtmatigedaadbijtekortschietenindezorgplicht
![Page 20: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/20.jpg)
KlimaatadaptatieNederlandDoelstellingenstedelijkgebiedØStedelijkgebied:onderzoeknaar3stedenUtrecht,RotterdamenAmsterdam(Wetruimtelijkeordening,WetmilieubeheerenWaterwet/gemeentelijkewatertaken/gemeentelijkrioleringsplan)
Liping Dai,RebeccaWörner HelenaF.M.W.vanRijswick,RainproofCitiesintheNetherlands.Dutchgovernance approachesto climate adaptive urban planning,InternationalJournalofWaterResourcesDevelopment,(underreview)
ØReikwijdtevandezorgplichtinstedelijkgebiedwordtinbeginsellokaalbepaald,passendbinnen‘goederuimtelijkeordening’engemeentelijkewatertaakØWordtnietaltijdvastgelegdinrioleringsplan(Wm)ofbestemmingsplan(Wro),maarinbeleiden‘city-branding’documenten
Ø Focusopparticipatie,faciliteren,subsidiesetcØWelrechtsbeschermingtegenbestemmingsplan,niettegenrioleringsplanofbeleid
ØMeerlaagse veiligheid wordt complexivm rechtsbeschermingØ Onrechtmatigedaadmoeilijkerteconstrueren
![Page 21: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/21.jpg)
Doelstellingenstedelijkgebied:wordenlokaalbepaald
• Amsterdam: Regenvan60mm/uurin2020kunnenverwerkenzonderschadeaangebouwenenvitaleinfrastructuur.Volledig“rainproof”in2050.
• Rotterdam: Destadis100%“climate-proof”in2025• Utrecht: Inpubliekeruimtenwordtoverstromingvanstraten
voorkomeneninfrastructuurblijfttegebruikentoteenregenvan20mm/uur.Bijregenvanmeerdan60mm/uurzaldegemeenteernstigeschadebinneninhuizenenverkeershinderproberentevermijden
• Watisderoloftaakvanwaterschappenbijwateroverlastinstedelijkgebied?
![Page 22: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/22.jpg)
Nederlandswaterbeheer:Eenvoorbeeldvoordewereld(OESO2015)Maarwatkanenmoetbeter?
• Waterkwaliteit
• Eerlijkerfinancieringwaarhetgaatom• bijdragelandbouw• afstemmingwaterenruimtelijkeordening
• Bewustzijnburgers• Vanrisico’s• Vannormatievekeuzes• Vaneigenverantwoordelijkheid
• Participatie
• Awarenessvergroten– gebruikjemobieletelefoon• Vul jepostcodein:bijvoorbeeld 2914AA(Nieuwerkerk aan denIJssel)• http://www.overstroomik.nl
![Page 23: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/23.jpg)
Nederlandsepraktijk:maatregelen• Preventie(RO): pro-actieve ruimtelijkeplanning,maarerwordt
nogsteedsveelgebouwdopongeschikteplaatsenwb waterennatuur,stedelijkontwerphoudternognietveelrekeningmee(vgl NewYork)
• Verdediging/bescherming:klassiekwaterbeheer,beschermingnatuur(EUennationaal),nature-based solutions,robuusterenatuurgebieden
• Mitigatie: waterbeheer(berging),klimaatadaptief bouwen,bouwvoorschriften,drijvendewoningen,groenedaken,anderestedelijke inrichting,afkoppelenregenwater,
• Risicomanagement: calamiteitenplannen,waarschuwingssystemen• Herstel: taboe,verzekeringen
![Page 24: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/24.jpg)
HoegaanweNederlandveiligermaken?Waterbeheer:Nieuwenormering,nieuwebenaderingen
• Meerlaagse veiligheid:Algemeenbeschermingsniveauteverwezenlijkendoorwaterkeringen,ruimtelijkemaatregelenenvluchtroutes.Watwiltu?
• Vasthouden- Bergen–Afvoeren:Zowelindestadalsophetplatteland
![Page 25: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/25.jpg)
Integraler veiligheidsbeleid
Waterbeheer&Ruimtelijkekwaliteit:ØRuimtevoorderivierWaterbeheerennatuur:ØBuildingwith NatureØDeZandmotorØMarkerwaddenØbeekherstelprojectenetc)MultifunctioneelruimtegebruikØWaterpleinenØGroenedaken
![Page 26: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/26.jpg)
OverheidsinitiatievenendegeestvandeOmgevingswet
• Nieuwerisiconormering(Waterwet1-1-2017)• Wetgeving(Omgevingswet):
• Decentralisatie/Subsidiariteit• Flexibilisering• Beleidsvrijheid• Integralebenadering• Gedeeldeoverheidsverantwoordelijkheid• Vertrouwenensamenwerken• Meereigenverantwoordelijkheidvoorburgersenbedrijven
• Investeringenin• Kennis• Maatregelen• Participatieveprocessen• Ookinjuridischeinstrumenten?(visies,plannen,verordeningen,instructieregels,zorgplichten,maatwerkregelsenmaatwerkvoorschriften)
![Page 27: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/27.jpg)
Sponge citiesAmsterdam,RotterdamenUtrechtPubliekeenprivateinitiatievenLiping Dai,RebeccaWörner HelenaF.M.W.vanRijswick,Rainproof Cities inthe Netherlands.Dutchgovernance approachesto climate adaptive urban planning,InternationalJournalofWaterResourcesDevelopment,(under review)
Gebaseerdopmultidisciplinaireassessmentmethode:VanRijswick,Edelenbos,Hellegers,Kok&Kuks,(2014).Tenbuildingblocks for sustainable watergovernance - an integrated method to assess thegovernance ofwater.WaterInternational,39(5),(pp.725-742)
![Page 28: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/28.jpg)
Amsterdam Rotterdam Utrecht
Doel
Regenvan60mm/uurin2020
zonderbeschadiginggebouwenen
infrastructuur.Volledigrainproof
in2050.
100%climate proof in2025
Intentieietstedoenmet
klimaatverandering;zorgplicht
omgaanmetregenmeeren
minderdan20mm/h
Beschikbare kennisNationaal:RioNed.Regionaal:Omgevingsdiensten
Computersimulaties 3Di Kaarten,schaderapporten
Waarden,beginselen,
policydiscourse
Nationaal:solidariteit,flexibiliteit,duurzaamheid,langetermijn,deregulering,decentralisatie
Rainproof Amsterdam RotterdamClimate Initiative PlanWatertaken2016-2019
Participatie
Nationallevel:decentralisatie,meeraandachtvoorparticipatie
Awarenessverbeteren
WebsitesenFaciliteren
bewonersinitiatieven
Awarenessverbeteren,
eerderepublieksparticipatie
Reagerenopschadevoorvallen
Stakeholdersdieschadelijden
betrekkenbijbesluitvormingover
oplossingen
Trade-Offs GeeninformatieKlimaatmaatregelenhoogop
politiekeagenda
Focusopprivate
verantwoordelijkheden
![Page 29: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/29.jpg)
Regelgevingenafspraken
EU:RichtlijnoverstromingsrisicobeheerNationaal:Grondwet,Wro,Wm,Waterwet,beleidsafspraken
enintentieovereenkomsten
Rainproof Amsterdam RotterdamClimateInitiative PlanWatertaken2016-2019
FinancieringRioolheffingenspecifieke
projectfinanciering
Rioolheffing,nationale
financiering,100Resilient Cities
Initiative
Rioolheffing
Engineering,onderhouden
monitoring
Engineeringrichtzichopklimaatadaptief bouweneninfrastructuur,geeninformatieoveronderhouden
monitoring
Complianceenhandhaving Huidigebenaderingslechthandhaafbaar,nadrukopshowcasesmetbestpractices enoverleg
Conflictbeslechting Overleg,nauwelijksrechtsbeschermingdoordeaardvandebeleidsinstrumenten
Verantwoordelijkheden,
bevoegdhedenenbeschikbare
middelen
Nationaal:(obv Waterwet,Wro,Wm enbeleid):gedeeldeverantwoordelijkheidgemeenteen
waterbeheerder(Omgevingswet:gedeeldeverantwoordelijkheidalleoverheden)
Lokaal:zorgplichtingemeentelijkrioleringsplan(de3steden:awarenesscampaigns
Zorgplichtmetfocusop
maatregelenipv resultaten
Duidelijkeafbakening
gemeentelijkezorgplicht
Duidelijkeafbakening
gemeentelijkezorgplicht
![Page 30: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/30.jpg)
Watgaanprivatepartijendoen?
• Wachtentotdeoverheidhetoplost?• Verzoekenomregelgeving,beleid,maatregelen?• Schadevergoedingvragenalshetmisgaat?• Zelfeenbijdrageleveren?• Enhoedan?Maatregelen,participeren?
![Page 31: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/31.jpg)
Stedelijkgebied:tervergelijking:groenedakeninhetbuitenland
“Greenroofsareaninnovativesolutionforurbanstormwater management.Thispaperexaminesgovernancearrangementsforgreenroofsasa‘no-regrets’climateadaptationmeasureinfivecities.Weanalysed whogovernsgreenroofs,whyandwithwhatoutcome.Ourresultsshowthathierarchicalandmarketarrangementsco-existinthevariousstagesofthepolicyprocess.Citieswithahigherprevalenceofhierarchicalarrangementshavesubstantiallyhigherimplementationratesforgreenroofs.Althoughprivatesectorinvolvementiscrucialforraisingefficiencies,asignificantlevelofpublicresponsibilitytakenbylocalgovernmentsappearstobesalientforunleashingthepotentialofgreenroofs.”
Mees,H.L.P.,Driessen,P.P.J.,Runhaar,H.A.C.&Stamatelos,J.(2013).Who governs climate adaptation?Gettinggreenroofs for stormwaterretention offthe ground.JournalofEnvironmental Planningand Management,56(6),(pp.802-825)Mees,H.L.P.&Driessen,P.P.J.(2011).Adaptationtoclimatechangeinurbanareas:Climate-greeningLondon,Rotterdam,andToronto.ClimateLaw,2(2),(pp.251-280)
![Page 32: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/32.jpg)
Starflood (stedelijkgebied):Landenencasestudies
Nederland: Dordrecht,Nijmegen,ZuidplaspolderEngeland: RiverThames,London,Hull,LeedsBelgië: Antwerpen,Geraadsbergen,LessinesZweden: Gotheburg,Kristianstad,KarlstadPolen: Slubice,Poznan,WroclawFrankrijk: Nice,Nevers,LeHavre
![Page 33: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/33.jpg)
‘sLandswijs,‘slandseer:Iederlandheeftzijneigenjuridischeen
bestuurlijkecontext,diebepaaltwatpassendis
Administratiefsysteem
Juridischsysteem Meerderestrategieënvoorwaterveiligheid?Goedafgestemdofgefragmenteerd?
Verdelingpubliekeenprivateverantwoordelijkheden
InvloedvandeEUOverstromingsrisico-richtlijn
NL Gedecentraliseerdeeenheidsstaat,shiftrichting meerdecentralisatie
Civil lawGefragmenteerdewetgeving
Ja,maarnadrukop‘defence’(keringen)
Metnamepubliek,shiftnaarmeerprivateverantwoordelijkheidGeenverzekeringen
Weinig,welnieuwerisiconormering
F Centralistischshiftrichtingdecentralisatie
Civil law Gefragmenteerdwaterveiligheidsbeleid
MetnamepubliekVerplichteverzekering(publiek/privaat)
Weinig,behalverisicobenadering.Richtlijnbiedtnieuwemogelijkheden
PL Centralistisch Civil law,Erfenisvanhetcommunisme,vasthoudenaanoudgedrag,staateistdeverantwoordelijkheid
Metnamepreventiestrategie,ontwikkelingrichtingpreparation strategie
Metnamepubliek Richtlijnwordtgezienalseenbelangrijkekans
Eng Gedecentraliseerd,ontwikkelingnaarcentralisatie
Common law Zeergefragmenteerdoverstromings-risicobeheer
CombinatievanpubliekenprivaatVrijwilligeverzekeringen
Kaartenmetgebiedendiehogeoverstromingsrisico’shebben
BE Federalestaat Civil law Gefragmenteerdoverstromings-risicobeheer
MetnamepubliekVerplichteverzekeringen
SV Gedecentraliseerd Civil lawGefragmenteerderegelgeving
Gefragmenteerdoverstromings-risicobeheer
MetnamepubliekGemeentenenprivatepartijenbelangrijksteactoren
Weinig, richtlijngeïmplementeerdinlagereregelgeving
![Page 34: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/34.jpg)
Legitimiteit(toetsingscriteria)
![Page 35: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/35.jpg)
Legitimiteit1(rechtsvergelijking)
Social equity:Ø Solidariteitexpost(België,Frankrijk,Nederland)versusØ Vrijwilligeverzekering,gereguleerddoordemarkt(Engeland),Ø Basisbeschermingsniveau(Nederland)Ø Ontwikkelaarverantwoordelijkvoorwatertoetsenhetnemenmitigerendeof
compenserendemaatregelen(Engeland)
AccountabilityØ Onafhankelijkereviewsenpubliekecontrole(Engeland),Ø Aansprakelijkheid vanpolitici en overheidsfunctionarissen (Frankrijk)(ook
strafrechterlijk)
Transparantie,toegang totinformatieØ Awb (Nederland),informatie beschikbaar viainternetØ Formele evaluatie overstromingen uit 2010(België)
![Page 36: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/36.jpg)
Legitimiteit2(rechtsvergelijking)
ParticipatieØ Formele participatie inorde,maarbeperkt totwatwettelijk verplicht isen
hetverspreiden vaninformatieØ Feitelijke participatie islaag (muv NIMBY)
ProcedurelerechtvaardigheidØ InallelandenisertoegangtotderechterØ InZweden,BelgiëenNederlandveelaltotrelatiefgoedkope
bestuursrechter,wordtinNederlandsteedsbeperkter!Ø InFrankrijkwordtgeklaagdoverjuridisering
AcceptatieØ Verplichteinformatiedoorverkopersenverhuurders(België)Ø Meerlaagse veiligheid(België,Nederland)positiefennegatiefØ ‘Levenmetwater’debatinEngelandbehulpzaam
![Page 37: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/37.jpg)
Resultaten inspiratie voor nieuw klimaatadaptatiebeleid in Nederland?
Sv • Lokale risico’s => Lokale maatregelen en Lokale beheerplannen (+)• Diversiteit in maatregelen en strategieën (+)
• Betrek alle relevante actoren bij ontwerp en implementatie• Denk aan samenwerking en effecten buiten traditionele bestuurlijke
grenzen• Veiligheidsbeleid te afhankelijk van beschikbaar geld op lokaal niveau (-)
NL • Veel aandacht voor onderzoek en lange termijn (+)• Toenemende samenwerking tussen verschillende sectoren (+/-)• Goed geïnstitutionaliseerd integraal waterbeheer inclusief
waterveiligheid (+) • Bindende veiligheidsnormen (+)• Voldoende instrumenten voor de implementatie (+)• Gespecialiseerde nationale en regionale waterbeheerders (+)• Awareness (--)• Pro-active ruimtelijke ordening, stedelijk ontwerp en bouwvoorschriften (-)
PL • Crisis management systeem (+)• Grensoverschrijdend veiligheidsbeleid (case study Słubice) (+)• National State Forest Holdings (klein waterbergingsprogramma)• Samenwerking NGO and waterbeheerders in Domaszków-Tarchalice (Case
study Wrocław)
![Page 38: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/38.jpg)
Eng • Waterveiligheidsbeleid zeer gefragmenteerd; overstromingen vaak gezien als losstaand/incidenteel probleem (-)
• Afstemming, coördinatie en samenwerking moet verbeterd worden(-) (verschillende strategieën is kennelijk niet genoeg om resilience te verwezenlijken)
• Initiatiefnemer voert watertoets uit en verzekert mitigatie• Verandering veiligheidsbeleid vraagt geen institutionele veranderingen:
flexibiliteit in het systeem (+)F • Gecentraliseerd en gefragmenteerd waterveiligheidsbeleid (-)
• Betere integratie nodig met stedelijk beleid en watersysteembeleid (-)• Sterk focus op solidariteit (+-)• Toenemende rol lokale actoren: meer bevoegdheden en betere
inschatting/bewustwording van risico’s (+)• Ontwikkeling van integraal waterveiligheidsbeleid voor lokale benadering
(PAPI)B • Andere opvattingen over waterveiligheid van publieke en private
actoren (-)• Complexe besluitvormingsprocessen (-)• Financiële problemen Wallonië (-)• Gebrek aan afstemming tussen de 3 regio’s (-)• Goed werkende watertoets (+)• “duty to inform” in Vlaanderen, River contracts in Wallonië (+)
![Page 39: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/39.jpg)
Fragmentatie
Meerderestrategieënontwikkelenisnietgenoeg:risicovanfragmentatie>>coördinatieen/ofintegratienodig
Gilissen,H.K.,Alexander,Meghan,Beyers,Jean-Christophe,Chmielewski,Piotr,Matczak,Piotr,Schellenberger,Thomas&Suykens,Cathy(2016).Bridges overTroubled Waters- AnInterdisciplinary FrameworkforEvaluating theInterconnectedness within Fragmented FloodRiskManagementSystems.JournalofWaterLaw,25(1),(pp.12-26)
![Page 40: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/40.jpg)
ConclusiesStarflood project(1)
Focusnietalleenopklimaat-
verandering(ZWEDEN),
denkookaanbodemdaling(NLD)enandere
oorzakenvooroverstromingen
(RO)
Vergroothetmaatschappelijkdebatoverdeaanpakvan
klimaatveranderingenoverstromingen
Veiligheidsnormen(taboe)
Normatieveuitgangspunten
Publiekeenprivateverantwoordelijkheden
Focusnietalleenopgelden
economischeinstrumenten
KostenbatenanalyseVerzekeringen
Focusopkansen
Buildingwithnature,
IntegraalbeheerSocialeveerkracht
InclusivenessBurgerschap
![Page 41: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/41.jpg)
ConclusiesStarflood project(2)
Zorgvoortoegespitstebesluitvormingsprocessen
Bepaalbeschermingsniveaus
Zorgvoorcoördinatiemechanismen
Zorgvoorhandhaafbareinstrumenten
Maak‘mainstreaming’vanklimaat- enwaterveiligheids-beleidinanderesectorenmogelijk:mer,habitattoets,
watertoets(landbouw,natuur,energie,
crisisbeleid)
Gebruikeenmixaanbeleids-
instrumenten(niet alleen
‘softe’instrumenten)
Letopmogelijkeonbillijkeeffecten:Nadeelcompensatie,subsidies,feitelijke
maatregelen
![Page 42: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/42.jpg)
Conclusies• Adaptatieaanklimaatveranderingheeftveeldimensies:inNederlandligtdenadrukopwaterbeheermaarerismeeraandachtnodigvoornatuur,gezondheid,ruimtelijkeordening,bouwvoorschriftenenadaptatieindestad.
• Deoverheidheefteenbijzondereverantwoordelijkheid,gebaseerdopinternationaleverdragen,deGrondwetenwettelijkezorgplichten.
• Ookburgershebbeneigenverantwoordelijkheden,maarzemoetenwelwetenwelkedatzijn.
• Decentralisatie,flexibiliteiteneenmixaanmaatregelenisinbeginseleengoedebenadering,maarmoetnietblijvenstekeninwelwillendevrijblijvendheid.
• Veelbeleidsinstrumentenzijnniet-juridischvanaard,waardoormogelijkhedenvoorhandhavingenrechtsbeschermingminimaalzijn.
![Page 43: Nederland ‘Climate Proof’ Yes, We Can! · Gilissenet al, 2015: De klimaatbestendigheid van de vitale infrastructuur beoordeeld vanuit juridisch-bestuurlijk perspectief - Over](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022050219/5f654a43932b467e7515483a/html5/thumbnails/43.jpg)
Debatnodigovernormatieveuitgangspunten
-Wiebeschermt(publiekofprivaat)?-Welkrechtopbeschermingiser?Envoorwieenwat?-Wiebetaalt(solidariteitofprofijt)?-Watkan een burgerofbedrijf dat lastheeft vandenegatievegevolgen vanklimaatverandering intijden vandecentralisatie/bestuurlijke afwegingsruimte?-Iszoveelbeleidsvrijheiddebesteweg?-Verdienthetaanbevelingmeerjuridischeinstrumententegebruiken?-EngaatdeOmgevingswetdaarinvoorzien?