ndal lo x̱oꞌbgiꞌn yu · ndal lo x̱oꞌbgiꞌnyu yu gowma lën giedz ndal lo x̱oꞌbgiꞌn yu...
TRANSCRIPT
-
Ndal lo xo̱ꞌbgiꞌn yu gowma
Varios tipos de salsas que comemos
Marta Pérez Cruz
Diꞌtsë guꞌn xneꞌ minn
San Francisco Ozolotepec
Publicado por el
Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Ciudad de México
2017
-
Descripción: Se describe el proceso para elaborar diferentes tipos de
salsas.
D. Jonatán Córdova Rodríguez, asesor lingüístico Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Apartado postal 22067, 14000 Tlalpan, CDMX, México
Tel. 5-573-2024, www.sil.org/mexico
© 2017 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Derechos reservados conforme a la ley.
Esta obra puede reproducirse para fines no lucrativos,
siempre y cuando no se altere en forma alguna.
Primera edición
Varios tipos de salsas que comemos
Zapoteco de San Francisco Ozolotepec
ztg 17-019 .5C
Ciudad de México 2017
27
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ xkeꞌx minn miëdz lo dzil. Ga dzekna nen lëꞌ man ñuꞌxla nak, lëꞌ man idoꞌb lo dzil. Ga dzekna lëꞌ giꞌn tuxdl igeꞌx.
Loxna izuꞌn giꞌn gana lëꞌ miëdz tsuga.
Lëꞌ ich̲̲oploga tsuwa wen, wen. Lox tsu nup zed, gana tsu nup nis lowa, lëꞌ uyelolaga.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn miëdz.
Xkuꞌn ch̲̲ow minn xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn.
Lëꞌ minn ch̲̲owa xbiꞌlu giat.
-
26
X̱oꞌbgiꞌn miëdz
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn
Miëdz
Zed
Nis
X̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn ch̲̲ow minn tiemb gia, or
lëꞌ miëdz ch̲̲ats or xiab gia yaꞌdz. Or knu nak or lëꞌ minn ch̲̲ow xo̱ꞌbgiꞌn miëdz.
3
Ndal lo xo̱ꞌbgiꞌnyu yu gowma
Lën giedz ndal lo xo̱ꞌbgiꞌn yu gowma, sinda yu or xiobda ixuxkwaꞌwu ota yu or nandma xkuꞌn ixuxkwaꞌwu.
Neꞌg ziꞌd balal lë xo̱ꞌbgiꞌn guꞌn ch̲̲owma lën giedz:
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx las (pág. 4)
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx x ̱ab (pág. 7)
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx zuw (pág. 10)
X̱oꞌbgiꞌn tind (pág. 12)
X̱oꞌbgiꞌn ye (pág. 14)
X̱oꞌbgiꞌn midz gitlan (pág. 17)
X̱oꞌbgiꞌn yex (pág. 20)
X̱oꞌbgiꞌn gu (pág. 23)
X̱oꞌbgiꞌn miëdz (pág. 26)
Nana lëꞌná ine gan xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌ balal
lo x̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn.
-
4
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx las
Guꞌn nkiꞌn:
Pchoꞌx las
Giꞌn
Zed
Nis
X̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn nak guꞌn ch̲̲owma lën
giedz or lëꞌ pchoꞌx las xkë.
25
Gana izuꞌnu wen, wen, loxna tsu zed lowa, tsu nisu noꞌnda nansu.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn gu.
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn
Ch̲̲ow minnu xbiꞌlu giat. Nixu sdzaꞌlu tib giat lëꞌ.
-
24
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ ch̲̲ey gu, loxna xch̲̲ib lëd gu gana xgeꞌ giꞌn. Loxna sdzuꞌn giꞌn ich̲̲op gunu. Zak ixuxkwaꞌ xo̱ꞌbgiꞌn gu nkits, gunu
xiu giꞌn ngë lo, lëꞌ guꞌn nixnë xiu giꞌn tint lo.
Gana izuꞌn giꞌn tsu nup nis lowa. Wen izuꞌnu naku guꞌn nkits ota guꞌn nixnë, gana lëꞌ gu tsu lowa.
5
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ ch̲̲ak mbi pchoꞌx las, xch̲̲oꞌw choꞌwa, ga dzekna xdëꞌ lëdu lëꞌwa xdzob lo gi xiu giꞌn lowa. Or xielo ch̲̲eyu lëꞌwa xdoꞌb
lo gi.
Ga dzekna ganeꞌch̲̲ xch̲aꞌ midz giꞌn, ota
sak tsuwa ich̲̲opu midz giꞌn, loxna sdzuꞌn giꞌn, uyelo uzuꞌn giꞌn wen lëꞌ nup zed xiu
lowa.
Ga dzekna lëꞌ pchoꞌx izuꞌngaꞌ lëꞌ ich̲̲elo
giꞌnga, gana xiu nup nis lowa noꞌnda nansu nup, lëꞌ uyelolaga.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn pchoꞌx las.
-
6
Xkuꞌn ch̲̲ow minn xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn:
Lëꞌ minn ch̲̲owa xbiꞌlu giat, ota or lëꞌ minn xia dën, xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn sdziꞌl minn xkuꞌn minn.
Gana yu or xdzaꞌlu tib ngow uyey ota mal las.
Xka ch̲̲ow minn xo̱ꞌbgiꞌn pchoꞌx las.
23
X̱oꞌbgiꞌn gu
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn
Gu
Zed
Nis
-
22
Xkuꞌn xḏoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn
Yu minn ch̲̲owa xbiꞌlu giat ota xdzaꞌlu tib giat chog.
7
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx xa̱b
Guꞌn nkiꞌn:
Pchoꞌx xa̱b
Giꞌn
Zed
Nis
-
8
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ xch̲̲ib pchoꞌx xa̱b, ga dzekna xdëꞌ lëdu, lëꞌwa sdzob lo gi xiu giꞌn lowa. Or xielo ch̲̲eyu lëꞌwa xdoꞌb lo gi.
Ga dzekna ganeꞌch̲̲ sdzuꞌn giꞌn wen wen, gana xiu nup zed lowa.
Ga dzekna uyeloga lëꞌ pchoꞌx sdzuꞌn lëꞌ ich̲̲elo giꞌnga, gana xiu nup nis lowa, lë uyelolaga.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn pchoꞌx xa̱b.
21
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ sdzuꞌn giꞌn wen, wen. Zak tsu giꞌn yë lowa ota giꞌn ugeꞌ. Lox dzekna lëꞌ kwlandr xch̲̲iꞌx xiu lowa.
Ga dzekna lëꞌ yex xiu lowa, gana nup zed, nup nis. Izuꞌnu wen, wen, lëꞌ uyelolaga.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn yex.
-
20
X̱oꞌbgiꞌn yex
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn yë
Yex
Zed
Nis
Kwlandr
9
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn:
Ch̲̲ow minnu xbiꞌlu giat.
-
10
X̱oꞌbgiꞌn pchoꞌx zuꞌw ota pchoꞌx nixṉë
Guꞌn nkiꞌn:
Pchoꞌx mbeꞌ
Giꞌn yë
Zed
Nis
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Zak geyu ota zak igeꞌwa, yu minn
xkeꞌwa lo boꞌ ota zak igeꞌwa lo dzil. Xgeꞌ giꞌn gana xgëꞌ pchoꞌx, zak tsu giꞌn manzan ota giꞌn yë lowa.
19
Ga dzekna xdiaꞌ blag yex xiu lowa, gana xiu nup zed sdzuꞌnu, ch̲̲otsu blag yex wen,
wen. Uyelo uyuwa nuw, lëꞌ nup nis xiu lowa, noꞌnda nansu, lëꞌ uyelola ga.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn midz git.
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn
Ch̲̲ow minnu xbiꞌlu giat. Nixch̲̲o xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn.
-
18
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ xgeꞌ giꞌn gana xgeꞌx blag yex. Ga dzekna xgeꞌx midz git, iza lowa xgeꞌ lo dzil.
Ga dzekna ganeꞌch̲̲ sdzuꞌn giꞌn wen,
loxna lëꞌ midz git sdzuꞌnga nuw; xiuwa ich̲̲opu.
11
Ga dzekna ganeꞌch̲̲ xch̲̲ib lëd giꞌn gana lëd pchoꞌx, diꞌltsa naku guꞌn ugeꞌ.
Gana sdzuꞌn giꞌn. Uyelo uzuꞌn giꞌn wen xiu nup zed lowa. Lox lëꞌ pchoꞌx sdzuꞌn ga
lëꞌ ich̲̲elo giꞌnga. Ga dzekna xiu nup nis lowa.
Xka ch̲̱uxkwaꞌ xo̱ꞌbgiꞌn pch̲̲oꞌx mbe nixnë.
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn:
X̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn ch̲̲ow minn xbiꞌlu giat ota yu minn ch̲̲owa xbiꞌlu pch̲̲ey gana zë. Xka ch̲̲ow minnu, stib tas kafe lëꞌ. Nixch̲̲o ch̲̲ow minnu.
-
12
X̱oꞌb giꞌn tind
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn
Zed
Nis
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ xgeꞌ giꞌn lo dzil. Ga dzekna xielo xgeꞌ giꞌn, xch̲̲iꞌxu gana xiu nup nis lowa, lëꞌ sdzuꞌnlo lën gian laꞌyga. Loxna xiu
zed lowa, sdzuꞌnu nuw.
17
X̱oꞌbgiꞌn midz gitlan
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn tuxdl
Midz gitlan
Blag yex
Zed
Nis
-
16
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn
X̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn xdoꞌw, xiuwa lo nizëd ota xbiꞌlu giat. Bokla lëꞌ minngol ch̲̲ow xo̱ꞌbgiꞌn manzan yë xbiꞌl giat or ch̲̲ak be lni.
Nix xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲en.
13
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌbgiꞌn tind. Noꞌnda giꞌn ch̲̲uxkwaꞌ xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn.
Xkuꞌn xdoꞌw xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn:
Ch̲̲ow minnu xbiꞌlu giat. Ota xo̱ꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn xbiꞌl xkuꞌn minn or lëꞌ minn sia dën,
sdzaꞌlu tib mal las.
-
14
X̱oꞌbgiꞌn yë
Guꞌn nkiꞌn:
Giꞌn
Zed
Nis
X̱oꞌbgiꞌn ch̲̲eꞌn zak ixu̱xkwaꞌ lo balal giꞌn yu. Balal lë giꞌn ziꞌd xa̱n ch̲̲eꞌn:
Giꞌn yë
Giꞌn manzan
Giꞌn x̱en
Giꞌn yag
X̱aꞌla xa̱ꞌla giꞌn zak ixu̱xkwaꞌ xo̱ꞌbgiꞌn yë.
15
Xkuꞌn ch̲̲uxkwaꞌwu:
Ganeꞌch̲̲ xgeꞌ giꞌn lo dzil ota zak igeꞌwa lo boꞌ, ota zak geyu. Ga dzekna xielo xgeꞌ giꞌn xch̲̲ib lëdu.
Ga dzekna lëꞌwa sdzuꞌn lën gian. Gana
xiu nup zed, gana nup nis xiu lowa, sdzuꞌnu wen wen.
Xka ch̲̲uxkwaꞌ minn xo̱ꞌb giꞌn yë.