Co to jest etnografia?Co to jest etnografia?Pozytywizm versus naturalizmPozytywizm versus naturalizm

PozytywizmPozytywizm●Metoda pozytywna: założenia i koncepcja metody naukowej●Izolacja zmiennych i procedura sprawdzania●Źródła wiedzy naukowej

Zasady pozytywizmuZasady pozytywizmu● Nauki fizyczne, postrzegane w kategoriach logiki eksperymentu, stawią model do naśladowania dla

badań społecznych. Chociaż pozytywiści nie twierdzą, że wszystkie nauki fizyczne posługują się identycznymi metodami, stoją konsekwentnie na stanowisku, że łączy je wspólna logika. Chodzi o logikę eksperymentu, podczas którego manipuluje się ilościowo mierzonymi zmiennymi w celu ustalenia związków między nimi. Tę logikę uważa się za cechę definiującą naukę.

● Prawa uniwersalne. Pozytywiści przyjęli charakterystyczną koncepcję wyjaśniania, określaną zazwyczaj mianem „prawa wyjaśniającego" [covering law]. W tym ujęciu wydarzenia są wyjaśniane w sposób dedukcyjny poprzez odwoływanie się do praw uniwersalnych, które określają standardowe związki między zmiennymi, uwzględniając wystąpienie wszelkich istotnych okoliczności. Jednakże przez nauki społeczne została zaadaptowana tylko statystyczna wersja tego modelu, preferująca takie związki między zmiennymi, które mają wyłącznie wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia w wyniku określonych okoliczności. Doprowadziło to do wzmożonego zainteresowania procedurami doboru próbek, zwłaszcza w badaniach ankietowych. Zgodnie z tym modelem wyjaśniania, główny nacisk kładzie się na możliwość generalizacji uzyskanych danych.

● Język obserwacji neutralnej. Wreszcie, pozytywiści dawali pierwszeństwo zjawiskom, które mogły być bezpośrednio obserwowane. Wszelkie odwołania do rzeczy nienamacalnych niosą bowiem ryzyko odrzucenia pod zarzutem metafizycznej spekulacji. Wymaga się, aby teorie naukowe budowano, opierając się na opisie rzeczywistego świata (albo weryfikowano w odniesieniu do niego), bez korzystania z teoretycznych założeń, dzięki czemu ich wartość nie podlegałaby podważeniu. Tą bazą wyjściową mogłyby być dane zmysłowe, jak w tradycyjnym empiryzmie, albo rzeczy „powszechnie obserwowalne": na przykład ruch ciał fizycznych, takich jak rtęć w termometrze, co do których żaden obserwator nie ma wątpliwości. Przykłada się więc wielką wagę do standaryzacji procedur zbierania danych, mającej na celu ułatwienie pozyskiwania stabilnych wyników przez wszyst­kich obserwatorów. Istnieje przekonanie, że jeśli pomiar jest pod tymwzględem wiarygodny, co zapewnia trwałą, neutralną pod względem teoretycznym podstawę dla dalszych rozważań.

NaturalizmNaturalizm● Koncepcja badania jako analizy ”stanu naturalnego”● Cele badania: opis wydarzeń zachodzących w danym środowisku● Różnica między zjawiskami fizycznymi a zjawiskami społecznymi:

konsekwencje dla nauk społecznych● Interpretacja bodźca jako podstawa semantyki społecznej● Rezygnacja z nadziei na odkrycie praw uniwersalnych●

Przykład Mehan obrazujący metody Przykład Mehan obrazujący metody zbierania danych przez zbierania danych przez pozytywistówpozytywistów

Pytanie w teście sprawdzającym rozwój językowy każe dziecku wybrać spomiędzy ptaka, słonia i psa „zwierzę, które potrafi latać". Poprawna odpowiedź brzmi, oczywiście, „ptak". Jednak wielu pierwszoklasistów podawało w odpowiedzi na to pytanie słonia oraz ptaka. Kiedy pytałem ich później o powody, odpowiadali: „To jest Dumbo". Dumbo to, rzecz jasna, latający słoń z kreskówek Disneya, doskonale znany dzieciom oglądającym telewizję i czytającym komiksy jako zwierzę, które lata.(Mehan, 1974, s. 249)

Warunki możliwości Warunki możliwości uprawiania antropologiiuprawiania antropologii

● Sami jesteśmy aktorami społecznymi● Jesteśmy aktywnymi obserwatorami● Możliwość interpretacji świata● Zagadnienie obcości kulturowej● Wartość etnografii opiera się na badaniu różnorodnych wzorców

kulturowych i ich doniosłym znaczeniu dla rozumienia procesów społecznych

Sytuacja etnografa sytuacją obcegoSytuacja etnografa sytuacją obcegoI. Potrzeba poznania kultury, którą badamy, wydaje się

najbardziej oczywista w przypadku społeczności innych niż nasza własna. W takim wypadku nie tylko możemy nie wiedzieć, dlaczego ludzie coś robią, ale często nie mamy również pojęcia, co robią. Znajdziemy się wówczas w położeniu bardzo zbliżonym do sytuacji obcego, omówionej przez Schutza. Schutz opisuje, w jaki sposób — podczas tygodni i miesięcy następujących po przybyciu imigrantów do kraju docelowego — to, co przybysze uważali za oczywiste, okazuje się niepewne albo zgoła fałszywe. W dodatku obszary ignorancji nie mające wcześniej żadnego znaczenia, teraz okazują się niezwykle istotne. Przezwyciężenie tych trudności stanowi klucz do osiągnięcia ważnych celów, może nawet do samego przetrwania w nowym środowisku.

W trakcie poznawania warunków uczestnictwa w społeczności gospodarzy, obcy przybysz stopniowo, od środka zdobywa wiedzę na temat funkcjonowania tego środowiska, która zastępuje jego wcześniejszą wiedzę „zewnętrzną". Schutz przekonuje dalej, że to właśnie za sprawą takiego, niejako przymusowego poznania kultury, obcy przybysz nabiera pewnej obiektywności, niedostępnej dla zwykłych uczestników danej kultury. Ci bowiem, żyjąc od samego początku wewnątrz kultury, postrzegają ją jako proste odbicie „zwyczajnego świata". Często nie są świadomi fundamentalnych, charakterystycznych tylko dla ich kultury, założeń leżących u podstaw ich wizji rzeczywistości.

Relacja Schutza na temat doświadczeń spotykających obcego przybysza ma, w dużej mierze, zastosowanie do pracy antropologa, który zazwyczaj bada społeczności bardzo odmienne od własnej. Niemniej, los obcego nie jest tylko udziałem ludzi przeprowadzających się do nieznanej społeczności. Zmiana grupy w obrębie tej samej społeczności może dać identyczne efekty, choć na ogół w łagodniejszym wymiarze. W każdej społeczności istnieje bowiem wiele różnych warstw i kręgów kulturowej kompetencji. Twierdzenie to jest szczególnie trafne w odniesieniu współczesnych społeczeństw przemysłowych, w których występują drastyczne podziały w obrębie stosunków pracy, różnorakich stylów życia, zróżnicowania etnicznego, grup dewiacyjnych oraz subkultur. Do tego wszystkiego należy dodać zróżnicowane poglądy na świat, które podtrzymują te społeczne podziały i są przez nie wywoływane.

Zasady pisania etnografiiZasady pisania etnografii● Alokacja zasobów społecznych● Zabawa w kosmitę● Celem nadrzędnym etnografii opis kultury● Rozumienie od środka a pisanie●

Inspiracje współczesnej Inspiracje współczesnej EtnografiiEtnografii

●Kuhn●

●Hermenutyka●

●Poststrukturalizm●

Refleksyjność strategia Refleksyjność strategia obrony czy atut?obrony czy atut?

● Wpływ badacza na proces badawczy● Co znaczy refleksywność● Wytwarzanie wiedzy a polityczność● Refleksyjność a techniki zbierania danych● Zdrowy rozsądek: aporia czy

sprzymierzeniec?● Wpływ na środowisko badania raz jeszcze● Fakty i artefakty

Schuman o faktach i artefaktachSchuman o faktach i artefaktach

Moje zasadnicze stanowisko jest proste: obserwator myśli artefaktami. Poza paroma wyjątkami, problemy pojawiające się podczas badań ankietowych stanowią doskonałą okazję, aby je w pełni zrozumieć, pod warunkiem, że potraktujemy je z całą powagą jako fakty z życia. Musimy w tym miejscu poczynić rozróżnienie na proste badania ankietowe i ich naukową wersję [...] Stosując proste podejście do badań ankietowych, traktujemy odpowiedzi dosłownie, ignorując prowadzących wywiad jako źródło oddziaływania i uważając dobór próbki za pozbawiony większych komplikacji. Osoba, która postępuje w ten sposób, ma dużą szansę natknąć się dokładnie na swój artefakt. Z drugiej strony badania ankietowe prowadzone w sposób naukowy dążą do odnalezienia znaczeń, dwuznaczności języka i wywiadu, rozbieżności między nastawieniem a zachowaniem. Nawet problemy związane z brakiem odpowiedzi dostarczają istotnych informacji, nie należy ich więc ignorować i traktować jako przeszkody w realizacji efektywnych badań.

(Schuman, 1982, s. 23)