n‹san - mayis - haz‹ran 2019 sayi: 90 · 1942’de isaac asimov, robotların üç yasasını...

N‹SAN - MAYIS - HAZ‹RAN 2019SAYI: 90

2Öncü Çocuk 90-2019

SAYI90

N‹SAN - MAYIS - HAZ‹RAN 2019SAYI 90

SahibiTürk Standardlar› Enstitüsü Ad›na

Prof. Dr. Adem fiahin

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüMehmet Necmettin Güneri

Yay›n YönetmeniSerap Zeyrek

EditörSevilay Ürün

Yönetim YeriTürk Standardlar› Enstitüsü

Bas›n Yay›n Müdürlü¤üNecatibey Caddesi No: 112 Bakanl›klar/ Ankara

Telefon: 0 312 416 65 15e-posta: [email protected]

AbonelikDidem Öztop

Telefon: 0 312 416 67 47e-posta: [email protected]

Yay›n Türü: Yerel SüreliBas›m Tarihi: Nisan 2019

Bask›Sistem Ofset Bas›m Yay›n San. ve Tic. Ltd. fiti.Strazburg Caddesi No: 31/17 S›hhiye Ankara

Telefon: 0 312 231 32 57www.sistemofset.com.tr

Yay›na Haz›rlayanZet Tan›t›m Ltd. fiti.

www.zettanitim.com.tr

‹çindekiler● GÜNDEM

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı.............04-05Engelliler Haftası.....................................................................0619 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayram› ......07

● KAPAK KONUSURobotlar ................................................................................08-11

● DO⁄ANIN ‹Ç‹NDENKabuklu Deniz Canlıları ......................................................12-15

● ÖNCÜ YOLLARDAÇin Seddi...............................................................................16-19

● B‹LMECE-BULMACASudoku, Labirent, Fark Bulmaca.....................................20-21

● BUNLARI B‹L‹YOR MUSUNUZ?‹lginç Bilgiler......................................................................22-23

● ONSUZ ASLABilgisayarlar düflünebilir mi? Yapay Zekâ ....................24-27

● TAR‹H‹N PENCERES‹Isaac Newton ve Fizi¤in Matematik Temelleri ...........28-31

● K‹TAP KURDUSizler ‹çin Befl Kitap Tan›t›m›........................................32-33

● POSTERRobotlar...............................................................................34-35

● MESLE⁄‹N ERBÂBIBoncuk Ustaları..................................................................36-39

● MERAKLI ÖNCÜGraffiti Nedir?..................................................................40-43

● ÖNCÜ B‹L‹MNikola Tesla ve Buluflları .................................................44-47

● SPOR YAP SA⁄LIKLI KALSörf.......................................................................................48-51

● KONUMUZ STANDARTBir Ürünün TSE Belgesi Alma Yolculu¤u .....................52-55

● KONUK YAZARYalvaç Ural ..........................................................................56-57

● B‹L‹ME YOLCULUKNedir Bu Dronlar?.............................................................58-59

● MEDEN‹YET YOLCULU⁄UTakvim..................................................................................60-62

● NE ‹D‹M NE OLDUMBuharlı Lokomotiften Hızlı Trenlere ............................63-65

● SÖZÜN KISASIK›z›lderili Atasözü ...................................................................66

● B‹LMECE-BULMACA ÇÖZÜMLER‹Sudoku, Labirent, Fark Bulmaca...........................................67

Merhaba sevgili çocuklar, kıfl bitip ilkbahara girerken yeni bir sayıdayine birlikteyiz. Çok yakında karnelerinizi alıp tatile gireceksiniz. Bizlerde sizlere hem tatil öncesinde hem de tatilde merak ve zevkleokuyaca¤ınız bir dergi hazırladık.

Bu sayıda, neler mi var? Kapak konumuzda Robotları arafltırdık. Sıksık adını duydu¤umuz dronları merak ettik. Bir elektrik tutkunu; NikolaTesla’nın buluflları nelerdir? Fizikte matemati¤in temellerini atanNewton’un bulufllarına göz gezdirdik. ‹lginizi çekece¤ini düflündü¤ümüzkonular bununla sınırlı de¤il. Bilgisayarlar düflünebilir mi? Bir bilgisayar“zeki” olabilir mi? Yapay zekâ nedir? Daha neler neler...

Dünyanın en hızlı treni kaç kilometre hızla gidiyor? Çin Seddi’ninuzunlu¤u ne kadardır? Kabuklu deniz canlıları nelerdir? Sörf, nasıl birspordur? Takvim nedir? Gregoryen Takvim nasıl ortaya çıktı? Do¤umyılımıza göre 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nde hangi yılda do¤mufluz?Merak ettiniz de¤il mi? Bir ürün TSE belgesi alma yolculu¤unu nasıltamamlıyor? Çevrenizde, graffitiye rastladınız mı? Graffiti, nasıl birsanat dalı oldu? Boncuk ustaları nasıl çalıflırlar? Hepsinin yanıtını busayıda paylafltık. Keyifle okuyaca¤ınıza inanıyoruz. Okurken,arkadafllarınızla beraber; sudoku yapmayı, bilmece ve bulmacalarıçözmeyi unutmayalım.

Hepinizi sevgi ile kucaklıyor, mutlu ve güzel günler diliyoruz.23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı hepinize kutluolsun. Bir sonraki sayıda yeni konularda görüflmek üzere…

3 Öncü Çocuk 90-2019


23 NisanUlusal Egemenlik ve Çocuk Bayram›


Her sene büyük bir coflku ile kutladı¤ımız UlusalEgemenlik ve Çocuk Bayramımız, TürkiyeCumhur iyet i ve Kuzey K ıbr ıs TürkCumhuriyeti’nin resmi bayramlarından biridir.Mustafa Kemal, iflgal altındaki ‹stanbul’dan yolaçıkarak Anadolu’ya geçti. Samsun’da bafllayanyolculu¤u Amasya, Erzurum ve Sivas üzerindenAnkara’ya kadar sürdü. Yol boyunca iflgalaltındaki yurdumuzun kurtarılması için gereklibirçok toplantı yapıldı ve önemli kararlar alındı.23 Nisan 1920’de yurdun çeflitli yerlerindengelen temsilcilerin katılımıyla Ankara’da ilkMillet Meclisi oluflturuldu. Bu meclisin aldı¤ı enönemli kararlardan biri, önceki toplantılardaalınan, yurdumuzu top yekûn iflgalden kurtarmakararının uygulamaya konulması olmufltur.Kurtulufl Savaflı, Millet Meclisi ve MustafaKemal’in önderli¤inde sürdürüldü.23 Nisan 1920, Kurtulufl Savaflı’nı yöneten veTürkiye Cumhuriyeti’ni kuran Millet Meclisininaçıldı¤ı gündür. Bu tarih, Milli Mücadele’desa¤lanan bütün baflarıların bafllangıcı olmasınedeniyle çok büyük önem taflır.

23 Nisan, Cumhuriyetimizin kurucusu MustafaKemal Atatürk tarafından dünya çocuklarınaarma¤an edilmifltir. Bayramımız, bir yandanTBMM’nin açılıflı olan 23 Nisan’da egemenli¤inpadiflahtan alınıp halka verilmesiyle simgelenirken,di¤er yandan savafllar nedeniyle yetim ve öksüzkalan çocukları bir bahar flenli¤i ortamındasevindirmek anlamını taflımaktadır. Böylece, 23Nisan günü Çocuk Bayramı olarak kabul edildi.Günümüzde dünya çocukları ile birlikte çeflitlietkinliklerle kutlanan bayramda, çocuklar kısasüreli¤ine devlet yönetimindeki kiflilerin yerinegeçmektedir. Böylece, çocuk dünyası ileeriflkinlerin dünyası arasında bir köprü kurulur.1979 yılında ilk olarak 6 ülkenin katılmasıylauluslararası boyuta taflınılan bu millî bayramda,dünyanın birçok ülkesinden çocuklar Türkiye’yegelmeye baflladı. Türkiye, dünyada çocuklarınabayram hediye eden ve bu bayramı bütün dünyaile paylaflan ilk ve tek ülke.Biz de Öncü Çocuk olarak hepinizin UlusalEgemenlik ve Çocuk Bayramını kutluyoruz.

SEVG‹S‹ZL‹KT‹REN BÜYÜK ENGEL


Engelliler Haftas›10-16 May›s

Engellilik; do¤ufltan veya sonradan herhangi birhastalık ya da kaza sonucu bedensel, zihinsel,ruhsal, duygusal veya sosyal yetilerden biriniya da bir kaçını çeflitli derecelerde kaybetmifl,normal yaflamını sürdürebilmek için ek destektedbirlerine ihtiyaç duyma halidir. Aslında,hepimizin de yaflamımızı sürdürebilmek için bellibir deste¤e ihtiyacı vardır. ‹htiyaç duyulandestek, kiflilerin yeterlilikleri oranındade¤iflmektedir. Engellilerin ihtiyaçları ise birazdaha özellik ve farklılık göstermektedir.

Ancak, günümüzde engelli bireylerin sosyalyaflama katılmalarının önündeki engeller tek tekkaldırılmaya çalıflılıyor. Çalıflmak isteyenengelliler, kendi bilgi ve becerilerine uygun iflleryapabiliyor.Birleflmifl Milletlere üye 156 devlet tarafındankabul edilen 10-16 Mayıs tarihleri, “EngellilerHaftası” olarak de¤erlendirilmektedir.Ülkemizde de her sene bu hafta içinde yapılanetkinliklerle, engellilikle ilgili farkındalık

sa¤lanmaktadır.Engellili¤in önleyici tedbirleri,engellilik sorunu, engellilerin e¤itimikonuları üzerinde durulur.Önlenebilir nedenlere dikkatçekilerek (akraba evlilikleri,hastalıklar, ilaç kullanımı,radyasyona maruz kalma, alkol vemadde ba¤ımlılı¤ı, beslenmebozuklukları vb.) uzman kiflilercekonferanslar ve panellerdüzenlenmektedir. Günümüzde,kentler ve yapılar tasarlanırkenengellilerin kullanımına yönelik hertürlü kolaylık sa¤lanmaktadır.Aslında, engeller kaldırılıyor veyaflam herkes için daha konforluhale geliyor. Engellerin ortadankalkmasıyla birlikte, bireyler birbaflkasının deste¤ine ihtiyaçduymadan günlük yaflamlarını dahakolay sürdürebilmektedir.Toplumda farkındalı¤ın artmasıylabirlikte büyük gerçek ortaya çıktı:Engellilik de¤il, engeller yaflamızorlafltırıyor.


Birinci Dünya Savaflı bitmifl ve 1918’de imzalananMondros Mütarekesi sonrasında Osmanl›Devletinin topraklar› iflgalciler arasındapaylaflılmıfltı. ‹stanbul ve bo¤azlar ‹ngilizkuvvetleri tarafından iflgal edilmiflti. Böyle birortamda Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettifliolarak Samsun’a gönderildi.

Mustafa Kemal’in Samsun’a yollanmasınıngerekçesi, bölgedeki olayları yerinde gözlemleyipgerekli önlemleri almaktı. Mustafa Kemal iseulusal egemenli¤e dayanan, ba¤ımsız bir Türkdevleti kurmanın gerekli oldu¤unu düflünüyordu.

19 Mayıs 1919 tarihi, Atatürk’ün attı¤ı buadımlarla bafllayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nekadar gelen sürecin bafllangıcıydı. Samsun’dansonra Amasya’ya geçen Atatürk, burada Amasya

19 May›sAtatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayram›

Genelgesi’ni yayınladı. Erzurum ve Sivasüzerinden Ankara’ya giderek, Türk Milleti’niniflgalci güçlere karflı ba¤ımsızlık ve bütünlü¤ünükorudu¤u Kurtulufl Savaflı’nı bafllatmıfl oldu.

Tarihimizde bir dönüm noktası olan 19 Mayısgünü, Atatürk tarafından gençli¤e arma¤anedilmifl bir bayram olarak kutlanmaktadır.Atatürk, Büyük Nutku’na “19 Mayıs 1919’daSamsun’a çıktım” diyerek bafllar. Türk gençli¤inegüveni tam olan Atatürk, “Gençli¤e Hitabe”yikaleme almıfltır. 1935 yılından bu yana resmîbayram Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde deaynı coflku ile kutlanmaktadır. “Bütün ümidimgençliktedir” sözüne yaraflır moral ve motivasyonile 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve SporBayramı kutlu olsun.

8

Robotlar

Sevgili çocuklar, bu sayıda hepinizin ilgisini çekti¤inidüflündü¤ümüz “robotlardan” söz edece¤iz. Belirli bir ifliya da iflleri yapabilen genellikle insan görünümündetasarlanmıfl, elektro-mekanik cihazlara robot denir.Çekçe’de robot “iflçi” anlamına gelir. Konuflan, yürüyen,koflan bu makineler genellikle insan görünümündedirler.Duyguları olmayan bu makineler öncedenprogramlanabilirler. Algılama yetenekleri vardır. ‹çlerineyerlefltirilen sensörler aracılı¤ı ile duyarlı oldukları alanveya alanlara tepki gösterirler. Bu özelli¤i nedeniyle tehlikeliifllerde insan yerine kullanılabilirler.Robot kelimesi ilk defa 1920’li yıllarda kullanılmaya bafllandıysada eski medeniyetlerde ilkel robot düzeneklerine rastlanmaktadır.‹nsanlar bazı ifllerinin makineler, aletler tarafından yapılmasına

yönelik düflüncelerini tarihboyunca canlı tutmufllar vebu konuda çabagöstermifllerdir. Tarihinher döneminde, insanlarrobot benzeri teknolojileri,bilimkurgu olarak hayaletmifllerdir. ‹lk vinçler, ilkçarklar bu çabaların birürünü olarakgelifltirilmifltir. Leonardoda Vinci’nin yürüyen mekanik aslanı, otomatik açılan kapılar,Artuklu sarayının mühendisi El-Cezeri’nin hükümdarın elinesu döken mekanik makinesi, otomatik yüzenkayıkları bu ilkel robotların ilk örnekleridir.

Öncü Çocuk 90-2019

El-Cezeri taraf›ndan tasarlanm›flmekanik düzeneklerden birisi.

Leonardo da Vinci’nin yürüyen mekanikaslanın›n çal›flan kopyas›.

1942’de Isaac Asimov, robotlarınüç yasasını yazdı.Bu üç yasa flöyledir:

◆ Bir robot bir insana zarar veremezveya kayıtsız kalarak bir insanınzarar görmesine neden olmaz.

◆ Birinci yasa ile çeliflmemek flartı ilebir robot insanlar tarafından verilenemirlere uymak zorundadır.


◆ Birinci ve ikinci yasa ile çeliflmemekkoflulu ile bir robot kendi varlı¤ınıkorumalıdır.

1979 yılında Stenford Cart isimli robot,üzerine monte edilmifl bir kameradanalınan görüntüleri kullanarak, engellerledolu bir odayı engelleri aflarak boydanboya geçti.

Stenford Cart


1990’da ABD’de 12, Japonya’da40’dan fazla robot firması kuruldu.Robot teknolojisi ile ilgili tümalanları kapsayan, robotik kavramıkullanılmaya bafllandı. Bugün yapayzekâ çalıflmaları, roboti¤in en önemlisaha çalıflmalarından biri olmufltur.Robotik teknolojisi sektörü, Dünyaekonomisinde önemli bir payasahiptir.

2014 yılında bir robot Japonya’dahaber bültenini sundu.Robotik geliflmeler dikkatleincelendi¤inde görüyoruz ki robotlarhızla hayatımızın bir parçası oluyor.

Robotlar, insanlara hangi alanlardahizmet veriyor?◆ Endüstride ve üretimde kullanılan

robotlar, tehlikeli çalıflmakoflullarında insanların yerinegeçerek, güvenli¤i sa¤lamak vezaman tasarrufu yapmak içinkullanılmaktadır.

Söz gelimi yüksek ısı gerektirenüretimlerde.


◆ Tıp ve sa¤lık alanlarında: Robotik cerrahive fizik tedavide felçli hastalarıniyilefltirilmesinde uzaktan kumanda edilerekveya sa¤lık personelinin çalıflma alanınınkısıtlandı¤ı mikro cerrahilerde robotlardanyararlanılır. Bazen de yüksek radrasyonlutedavilerde insan yerine robotlarkullanılmaktadır.

◆ Mayınlı araziler de robotlar tarafındankontrol edilir. Göçük riski bulunanmadenerde, robotlar madencinin en önemliyardımcısıdır.

◆ Uzay çalıflmalarında ve arafltırmalarında,uzay araçlarına önceden yerlefltirilmiflrobotlar sayesinde bilim insanları önemlibilgilere sahip olup bunlarıde¤erlendirmektedir.

◆ E¤lence ve oyuncak sektöründeki robotlaryarıflma ve hobi amaçlı kullanılmaktadır.

◆ Sibernetik robotlar, basit ev ifllerininyapılmasında insanların yardımcılarıdır.

◆ Tarım ve hayvancılık alanında kullanılanrobotlar hasat, sulama, ilaçlama gibi iflleriyaparak zamandan ve emekten tasarrufsa¤larlar.

◆ Ulaflımda ise sürücüsüz otomobil gelifltirmekamacıyla yo¤un olarak çalıflılmaktadır.

Sevgili çocuklar, gelecekte robotik çalıflmalaryaflamımızda daha çok yer tutacak ve bu konudayeni geliflen “Kodlama” gibi meslekler her geçengün daha da gözde olacaktır.

Robotların 2030 yılına kadarflimdiki mesleklerin üçte birininyerini alaca¤ı tahminedilmektedir. Yapay zekânıngeliflimi ve buna ba¤lı olarakrobotların yetenekleri her geçengün artmaktadır.


Sert bir kabuk ile kaplı olduklarından bucanlılara kabuklu deniz canlıları adıverilmifltir. Bacakları eklemlidir ve denizdeya da tatlı sularda yaflarlar. Bilinen en eskifosillerin birço¤u da kabuklu deniz canlılarınaaittir. Kabuklarının hammaddesi kalsiyum,karbonat ve proteinlerden oluflur.

Do¤an›n ‹çinden

Kabuklu Deniz Canl›lar›

Sevgili çocuklar, üzerinde yafladı¤ımızdünya hakkında ne kadar bilgi sahibiyizdersiniz. Hakkında çok az bilgi sahibi oldu¤umuzbir habitat var: Denizler ve onun derinlikleri.Zengin kaynaklar içeren denizler, insanlarabesin, mineral ve enerji sa¤larlar.

Bu derinliklerde o kadar çok canlı içiçe yaflıyorki, hayranlık duymamak mümkün de¤il. Denizdekicanlıların bir kısmının genel adı “kabuklu deniz

hayvanlarıdır”. Bazı kabuklu deniz hayvanlarısizlere tanıdık gelebilir. Deniz ürünleri servisiyapan balık lokantalarında görmüfl ya da

lezzetini tatmıfl olabilirsiniz.


Genlerle düzenlenmifl bu kabuklar, çok çeflitlirenk ve flekilde görülebilir. Düz, kıvrımlı, sarı,siyah, parlak veya mat olabilir. Kabuklar, bucanlıların adeta koruyucu zırhı gibidir. Bu zırhı600 milyon yıl önce di¤er deniz canlılarına yemolmamak için gelifltirdiler. Kabuklular, genellikleçok uzun yaflarlar.Tarih öncesindeki insan, deniz kabuklularınınbesin de¤erini keflfetmiflti. Kabuklu denizcanlılarından besin de¤erinin yanı sıra, dekoratifyönüyle de faydalanılmıfl, kabuklarından süseflyası, müzik aleti, olta i¤nesi, mutfak kabı,mücevherler, takılar ve daha pek çok fleyyapılmıfltır. Hatta MÖ 2000’lerde Çin’de veOkyanusyanın bazı adalarında deniz kabuklarınınbir de¤iflim aracı olarak para yerine kullanıldı¤ınada rastlıyoruz. Deniz kabuklularının ortopedive estetik alanlarındaki yararları ile ilgiliçalıflmalarına halen devam etmektedir..Dünyanın en zengin deniz kabukluları müzesi,Paris’te Ulusal Do¤a Tarihi Müzesi’dir. Ancakbu müzenin bazı özel bölümleri kabuk avcılarınakarflı alınmıfl bir karar nedeniyle ziyaretçilerekapalıdır.

Ulusal Do¤aTarihi Müzesi.Paris / Fransa


Önemli kabuklu deniz canlılarıneler mi?

‹stakozlar:Kabukluların en büyü¤ü

Kopepod:Kabukluların en küçü¤ü

Karides

Yengeç


‹stiridye

Midye

Tespih böcekleri

Langust

Deniz Tara¤ı

Kerevit:Tatlı su istakozu


Öncü YollardaÇin Seddi

Sevgili çocuklar,bu sayımızda çokuzaklara gidece¤iz.Çin Seddi’ne.Dünyanın insaneliyle yapılmıfl enuzun savunmaduvarı olan ÇinSeddi, Çin’inkuzeybatısınıboydan boyakaplamaktadır.


Bir ucu çölde, bir ucu okyanusta olan ÇinSeddi, Çin uygarlı¤ının da simgesi halinegelmifltir.

Uzunlu¤u 8850 km’dir. Bu uzunlu¤agözetleme kuleleri de katıldı¤ında yirmibin km’yi aflmaktadır. UNESCOtarafından hazırlanan Dünya KültürMirası listesinde 1987’den beri yer alanÇin Seddi’nin yüksekli¤i ortalama 3-4metre, bazı bölümlerinde 10 metreyeçıkmaktadır. En yüksek noktası, Pekintaraflarında yer alan Heite Da¤ıbölgesindedir. Çin’in ilk hükümdarlarındanolan Huang tarafından, MÖ 3. yy’da ÇinSeddi’nin yapımı bafllatılmıfl, 17. yy’akadar çeflitli aralıklarla devam etmifltir.

GOB‹ ÇÖLÜ

Baykal Gölü

MO⁄OL‹STAN

RUSYA

BÜYÜ

K OKYA

NU

S

KORE

Ç ‹ NÇin Seddinin inflas›n›ntamamland›¤› dönemde‹mparatorlu¤uns›n›rlar›

KAZAK‹STAN

Çin Seddi’nin yapımında Çin’in kuzey sınırlarındakiMo¤ol, Hun ve Avrasya göçebelerininsaldırılarından korunmak, Çinlilerin en önemlinedeniydi. Set, içeriden kaçıflları da büyükölçüde engellemekteydi. Set, aynı zamandaticareti de kontrol altına alıyordu.

Tadilat ve restorasyonlarla geniflleyen ÇinSeddi’nde neredeyse her 200 m’de bir kulevardır. Bu kuleler aracılı¤ıyla gözlem, konaklama,nöbet, bayrak asma ve haberleflmeleryapılmaktadır. Duvarların iç kısımlarında iseokçular için siperlikler mevcuttur.


Ayrıca bireysel korumalar için de Çin halkıbilinçlendirilmektedir. Ola¤anüstü güzelliktekico¤rafyası ile Çin Seddi’ne havadan bakıldı¤ında,efsane ejderha izlerinin takip edildi¤isöylenmektedir. Bu hat “Dünyanın Ejderhası”adını almıfltır.

Dünyanın en popüler turistik mekânlarınınbaflında yer alan Çin Seddi, üzerindebirçok sinema filmi çekilmifltir. Her yılonlarca akrobasi gösterisine de ev sahipli¤iyapan Çin Seddi, 2007 yılından beriDünyanın yeni yedi harikası listesindedir.Yapımında binlerce iflçinin çok zorkoflullarda çalıfltı¤ı ve birço¤unun hayatınıkaybetti¤ini de unutmayalım. Çin Seddi,Çinli lerin dünya kültür mirasınakazandırdı¤ı bir flaheserdir. Bu flahesertamı tamına 2000 yılda tamamlanmıfltır.1987 yılında ‹ngiliz maratoncu WilliamLindesay tek baflına Çin Seddi duvarıüzerinde 2400 km koflmufltur.

Çin Seddi, tarih boyunca birçok savaflgeçirmifltir. En son 1938’de Çin-Japonya savaflınatanıklık etmifltir.Her gün 70-80 bin turist Çin Seddi’ni ziyaretetmektedir. Yıkılan bölümlerini yenilemek veSeddi korumak amacıyla Çin hükümeti bir dizitedbir almaya ve fonlar oluflturmaya devametmektedir.

William Lindesay


4 2 7 3 1 9 88

8 4 21 3 7 6 5

4 5 2 98 2 6 1 3

8 7 1 56 9 8 7 3

3 4 6 2

SUDOKU

Arkadafllar, midyeyi veinciyi bulabilmesi için küçükdeniz k›z›na yard›mc›olabilir misiniz?


‹ki resim aras›ndaki 15 fark› bulabilir misiniz?


Bunlar› Biliyor musunuz??

Dünyanın en uzun demiryolu: Trans SibiryaTrans Sibirya, do¤u-batı ekseninde mesafekateden aynı zamanda da dünyanın en uzundemiryolu. Moskova’dan Pasifik Okyanusukıyısındaki Vladivostok’a 9259 km’likuzunlu¤uyla Dünya’nın en uzun demiryoludur.Bu yol, gezginlerin ve foto¤rafçıların ensevdi¤i güzergâhlar arasında yer alıyor.

Hawaii’li sörfçüGarrett McNamara2011 yılında PortekizNazara’de 27 m’lik birdalga üzerinde sörfyaptı ve bir Dünyarekoruna imza attı.


Dünyanın en büyük sörf tahtası kaç metremi? 12 metre uzunlu¤unda 3 metregeniflli¤inde. Bu tahtaya tam 47 kifli binmifltir.

1961 yılında tasarımından üretiminetamamen Türk iflçi ve mühendislerineme¤i olan “Karakurt“ lokomotifiyapıldı. Karakurt, 1915 beygir gücünde,97 ton a¤ırlı¤ında, saatte 70 km hızyapabilen ilk Türk buharlı lokomotifidir.Karakurt, 1976 yılına kadar çalıflmıfltır.

‹stanbul-Ba¤dat Demiryolunun biretabı olan ‹zmit-Ankara hattı1891’de tamamlanmıfltır. 31 Aralıkgünü Anadolu fiimendiferi ilk kezAnkara’ya ulaflmıfltır. Bunu sevinçlekarflılayan Ankaralılar gününanısına bir tören düzenlemifllerdir.

Hindistan Cevizi Yengeci adınıHindistan cevizine olandüflkünlü¤ünden alıyor. 60 yılakadar yaflayabilen HindistanCevizi Yengeci karada yaflayanen büyük eklem bacaklı olarakbilinmektedir.


Sevgili çocuklar,hayatımızı kolaylafltıran ve vazgeçilmezimiz olan bilgisayarlar, bu kadar iflihatasız ve hızlı bir biçimde acaba nasıl yapabiliyor?Yoksa bilgisayarlar düflünebiliyor mu? Bu sayıda bu konuyu arafltırdık.

Onsuz AslaBilgisayarlar Düflünebilir mi?


Günümüzde gerçeklefltirdi¤imizneredeyse her ifllemde yabilgisayarlara ya da akıllı denilen veaynı anda birçok ifllem yapabilencihazlara ihtiyaç duyuyoruz. Bucihazlar, son 50 yılda ifllemyapabilme kapasitelerini çok hızlıbir flekilde gelifltirmenin yanındayeni özellikler de edindiler. Sözgelimi, 50 yıl önceki bir bilgisayarınyapabilece¤i fleyler belki birkaçsayıyı toplayıp çıkarmaktan öteyegidemezken bugün saniyedemilyonlarca farklı ifllem yapabilenve bunların sonucunu görüntü ya dasesler ile aktarabilen makinelerdenbahsediyoruz. Peki, ya dünyada enhızlı ifllem yapan insanlar bilebilgisayarların hızına yetiflemezkenneden hala bir bilgisayarı “zeki”olarak nitelendiremiyoruz?


binlerce kere yere düflmelerigerekir. fiimdi, bir bilgisayardançekilen foto¤raflardaki arabalarıbulmasını istiyoruz. Ancak, bununiçin önce bilgisayarı e¤itmemizgerekir. Bilgisayara yüzlerce vebinlerce foto¤raf gösterip,arabaları tanıtaca¤ız ve neyedikkat etmesi gerekti¤inisöyleyece¤iz. Örne¤in iki tanedaire fleklini yan yana görürsebunun bir arabanın tekerleriolabilece¤i gibi. Bilgisayartahminlerde bulunacak, bunlardo¤ru ya da yanlıfl sonuçlarverecek. Hatalarına ya dabafları larına göre kendini

Çünkü zekâ aslında ne kadar hızlıdüflünebildi¤imiz de¤il. Söz gelimi birbilgisayar düflünün, saniyede bir milyonifllem yapabiliyor ama bu ifllemiyapabilmesi için bizim onu kontroletmemiz gerekli. Hiçbir bilgisayardurup dururken ifllem yapmayabafllamaz. Ya da hatalı ifllem yapanbir makine düflünelim. E¤er, biz

makineyi düzeltecek ayarlarıyapmazsak makine hatayapmaya devam edecektir.

Yani aslında zekâ,geçmiflindeki durumlarındanders çıkarabilen, buna göresürekli kendini gelifltiren ve

karar verebilen fleyler içinsöylenen bir sıfat. Bu anlamdabakıldı¤ında bilgisayarların insangibi bir zekâya sahip olmadı¤ını

söyleyebiliriz. Acaba gerçektenöyle mi?

‹flte bu durum artık de¤iflmek üzere. Belki debilgisayarlar hatalarından ö¤renebilirler. Bunu anlamak

için kendi küçüklü¤ümüze gidelim. Yürümeyi yeni ö¤renenbebekler, önce aya¤a kalkmaya çalıflırlar. Ancak, sürekli

düflerler. Bu, dengede durmayı sa¤layacak koordinasyonuö¤renene kadar sürer. Belki de yürümeden önce yüzlerce


ayarlayan bilgisayar, daha iyi tahminler yapmayabafllayacak. Mesela, gördü¤ü iki daire birbirineyakınsa araba olma olasılı¤ı daha yüksek, uzaksadaha düflük gibi. Bu bahsetti¤imiz bilgisayarlarınbelli bir ifli yapmak için ö¤renebilmesinin sadecebir örne¤i. Bilgisayarların e¤itimi, çok farklıflekillerde de olabilir ve bunun üzerinde birçokinsan hâlâ çalıflmakta. Bu alana “yapay zekâ”deniliyor.

Biz biraz da günümüz örneklerinden bahsedelim.Söz gelimi, Tesla’nın sürücüsüz arabaları buö¤renme fleklini kullanıyor. Arabayı hersürdü¤ünüzde, araç sensörlerinden çevredekitrafikle ya da di¤er insanların sürmedavranıfllarıyla ilgili veri topluyor ve kendinibuna göre gelifltiriyor. Di¤er bir örnek ise sınavmerkezlerinde kullanılmaya bafllandı bile. ÖSYM(Ö¤renci Seçme ve Yerlefltirme Merkezi)adayların kimli¤ini yüzlerinden kamera iletanıyabilen sistemleri çoktan uygulamaya baflladı.

Bu gibi sistemler çok yüksek do¤ruluk paylarıylaçalıflmakta. Yine de bilgisayarların tam anlamıyla“yapay zekâ” kazanmalarına çok var. Zaten insanbeyni ve bilgisayar çipleri yapıca birbirilerindençok farklı. ‹nsan beyninde nöronlar denilenbirbirine a¤ fleklinde ba¤lı çok karmaflık iliflkilervar. ‹flte bu a¤ ba¤lantı yapısını bilgisayarlarakazandırmaya çalıflan insanlar da var ve bu dayapay zekâ çalıflmalarının bir alt dalı.

Son olarak birçok insan yapay zekânın insanlı¤anasıl bir etkisi olaca¤ını kestiremiyor. Sözgelimi, flu an için bilgisayarların insanlar gibikarar vermeleri hayatımızın birçok alanınıkolaylafltırsa da bazı insanlar bilgisayarlarınkendi ba¤ımsızlıklarını ilan edece¤ini ve insanlı¤ınsonunu getirece¤ini savunuyorlar. Ancak, flu dabir gerçek ki yapay zekâ çalıflmaları herkesinçok ilgisini çekiyor ve hayatın neredeyse heralanını etkilemeye baflladı bile.


Tarihin PenceresiIsaac Newton ve Fizi¤in Matematik Temelleri

Sevgili çocuklar, bugün modern fizik denilince akla Einsteingelmektedir. Einstein’e gelinceye kadar fizikte neler oldu?Newton’un katkıları nelerdir? Tarihin penceresinde bu konuyuinceleyece¤iz.


1643 yılında ‹ngiltere’nin Grantham flehrineyakın bir kasaba olan Woolshorp’da bir çocukdünyaya geldi. O, do¤madan üç ay önce babasıvefat etmiflti. Tarihin yetifltirdi¤i en büyükflahsiyetlerden biri olacak olan bu çocuk, IsaacNewton’du. Annesi onu 11 yaflında ikenGrantham’daki King’s School’a yazdırdı. Okulubitirdi¤inde; annesi, onun yanında kalıp çiftlikiflleri ile u¤raflmasını istiyordu. Newton ise bütüngücüyle kitap okuyor ve bilimsel çalıflmalara ilgiduyuyordu. Cambridge Trinity College’agitmesinin ardından, Latince ve Antik Yunancaö¤rendi. Üniversite yıllarında, Galileo ve Kepler’infizik ve astronomi çalıflmalarını Descartes, Boyle,Hobbes gibi düflünürlerin fikirlerini detaylıinceleme fırsatı oldu.

1669 yılına gelindi¤inde Newton artıkCambridge’de bir profesördür. 30 yıl süre ileburada di¤er bilim insanları ile devamlı fikiralıflverifli yaptı ve en büyük eseri olan Principia’yıyazdı. Çalıflmalarında ana yöntem olarakdeneycili¤i benimsedi. Newton, do¤anınmatematiksel olarak kavranabilecek bir bütünlükiçinde oldu¤unu düflünüyordu. Do¤adaki her birküçük parçanın bütünün ayrılmaz bir parçasıoldu¤unu kabul ediyordu. Parçaların bütünleetkileflimi ise ancak bilim yoluyla incelenebilirdi.Bu prensipler, fizi¤in matematiksel olarakkavranabilece¤inin prensiplerini flekillendiyor,tarihin içinde geliflecek olan modern fizikçalıflmalarının yolunu açıyordu. Newton, hangikonularda çalıfltı ve deneyler yaptı?


Optik, yerçekimi, kuvvet ve hız,gezegenler, matematik hesaplamalar,cisimlerin hacimleri ve ısıları Newton’unbafllıca konularıydı. Çalıflmalarını sürdürürkenNewton kendi adıyla anılan yasalarını ortayakoydu. Bu yasalar, fizikte evrensel yasalardır.‹flte Newton yasaları:Hareket halindeki bir cisim, dıflarıdan bir kuvvetuygulanmazsa düzgün do¤rusal hareketine devameder. E¤er cisim dura¤an ise durumunu korur.Her etkiye karflı, ona eflit bir tepki kuvvetivardır.Bir cisme kuvvet uygulanırsa, o cisimde bir ivmemeydana gelir ve ivme kuvvetle do¤ru orantılıdır.(F=mXa)

Rivayete göre Newton köyde bir elmaa¤acının altına oturmufl, Ay’ ı

seyrediyordu. O s›rada kafas›na a¤açtanbir elma düfltü. Herhangi birisi bu elmayı

alıp yiyebilir, Ay’ı seyretmenin tadınıçıkarabilirdi. Meraklı bir bilim insanı olan

Newton’un ise aklını bir süredir kurcalayandüflündü¤ü bir konu vardı: Yerçekimi. Düflen elmaile seyretti¤i Ay arasında bir ba¤lantı kurdu.Acaba elmayı yere düflüren kuvvet ile Ay’ınyerküre etrafında dolanmasını sa¤layan kuvvetarasında bir ba¤lantı olabirmiydi? Nitekimsonrasında yaptı¤ı deneylerde Newtonyanılmadı¤ını anladı. Ancak bunu kanıtlamak içinyerçekiminin uzaklık ile nasıl de¤iflti¤ini bilmekistiyordu. Sonrasında ne mi oldu?


Newton çalıfltı, çalıfltı, deneyler yaptı. Newtonmekani¤inin, gerek gökyüzünde gerekseyeryüzünde uygulamaları o kadar baflarılı olduki Newton kuramı baflarıdan baflarıya kofltu.Bilimin devamlı olarak kendini elefltiren veyenileyen do¤ası ile Newton fizi¤i artıkkendinden sonra gelen fizik çalıflmalarına esinve ıflık kayna¤ı oldu. O güne kadar biriken fizikbilgilerini Newton düzenlemifl, yasalafltırmıfl,matematik temellerini atmıflt›. Newton’un buçal›flmalar› bir baflka fizikçi Max Planck’in “karacisim ıflıması”nı açıklayabilmesi için önemli bilgilersunuyordu. 1918 Nobel Fizik ödülü sahibi vekuantum kuramının ilk kurucusu olan Planck ve

sonrasında Einstein’ın çalıflmaları artık modernfizik kapsamındadır. Newton ile klasik fizikkazanımları 1900’lere kadar sürmüfltür.Einstein’ın göreli zaman ve görelimekân kuramıyla,“kuantum fizik” hayatbulmufl olacaktır. ÖncüÇocuk, fizikkonusunuincelemeye veyeni sayılardasizlere bilgilervermeye devamedecek.


Kitap Kurdu

Merhaba çocuklar, kitaplardan o ne kadar çok fley ö¤reniyoruz.Bize bu kadar çok bilgi sunan, iyi vakit geçirmemizi sa¤layankitapları, arkadafllarımızla de¤ifltirip yeni kitaplar okumayadevam edelim. Öncü Çocuk’ta okudu¤u kitaplar hakkında sizlerekısa bilgiler vermek istiyor. Önerdi¤imiz kitapları umarımsizlerde be¤enirsiniz. Sevgili çocuklar, bu sayıda sizlerebirbirinden güzel befl kitabı tanıtaca¤ız.

AR‹TMET‹K ‹Y‹, KUfiLAR PEK‹Y‹:Kitap, Cemal Süreya’nın 1984-1985 yılları arasında ÇocukçaDergisi’nde çocuklar için yazdı¤ı on iki köfle yazısındanoluflmaktadır. Çocuklar için edebiyatla yazılarına bafllayanSüreya, kendi çocuklu¤unu ve edebiyat ö¤retmenlerinikeyifle anlatıyor. Kitaptan bir kaç bölüm: Lacivert ‹pekHelikopter, Behçet Necatigil, Issız Ada, Ünlü Ressam.Sevgili çocuklar, gerçekten “bir okuma tadı bırakan”Süreya’nın yazılarını keyifle okuyabilirsiniz.

ULUÇ RE‹S:Yazarının asıl adı Cevat fiakir Kabaa¤açlı’dır. Herkes onu“Halikarnas Balıkçısı” olarak tanır. Uzun yıllar Bodrum’dayafladı¤ından Bodrum ile özdefl hale gelmifltir. Romanda,Osmanlı donanmasına 15 yıl Kaptan-ı Derya olan Uluç Reisanlatılmaktadır. Uluç Reis ile birlikte, Türk denizcili¤i,Akdenizdeki deniz savaflları, Preveze Deniz Savaflı, ‹talyanve ‹spanyol korsanları ayrıntılı bir flekilde ifllenmifltir. Eser,tarihi roman kategorisindedir. Uluç Reis’e tatil kitaplarıarasında yer vermeniz dile¤iyle.


ÜÇ S‹LAHfiÖRLER:Alexandre Dumas eserde 17.yy’da, gözüpek dört flövelyeyi,aralarındaki dostlu¤u vemaceralarını anlatmaktadır.Athos, Porthos, Aramis vearalarına sonradan katılan Dartanyan’ın yolları Fransa’da Meungkasabası civarında kesiflir. Romandaki “birimiz hepimiz, hepimizbirimiz için” sözleri hafızalara kazınmıfltır. Pek çok dile çevrilen,sinemaya uyarlanan, çizgi filmi yapılan eserde, silahflörler kral vekraliçeleri için hayatlarını ortaya koyar ve Kardinalin kötü oyunlarınıbozarlar. Dünya klasikleri arasına giren eser, en çok okunanlarlistesindedir. Haydi, hep birlikte üç silahflörlerin maceralarınıokumaya, cesaretin sınır tanımazenerjisini hissetmeye nedersiniz?

OSMANCIK:Yazar, Tarık Bu¤ra Osmanlı ‹mparatorlu¤u’nun kurucusu OsmanGazi’nin hayatını, onun baflından geçen olayları ve imparatorlu¤unkurulufl dönemini anlatmaktadır. Kitap, fieyh Edebali’nin ö¤üdüile bafllar. Osman Gazi’nin o¤lu Orhan Gazi babasının vasiyetiüzerine büyük ülküye do¤ru ilerler. Dinledikleri, gördükleribilgeli¤i anlatır. Sinemaya da uyarlanan Osmancık’ı Tarık Bu¤ra’nınakıcı diliyle okumak ayrı bir keyif olacaktır. Bursa’nın fethiromanın önemli örgüsüdür. Sö¤üt, Domaniç, ‹znik romanın geçti¤imekânlardır. Romandaki di¤er kahramanlar; Malhun Hatun,Nilüfer, Ertu¤rul Gazi, Cankız, Akça Koca ve di¤erleridir.

BEYAZ YELE:Fransız edebiyatının önde gelen yazarlarından Rene Guillot,çocuklar için birbirinden güzel kitaplar kaleme aldı. Yazdıklarıarasında en çok yankı uyandıran 12 yaflındaki bir çocukla beyazbir atın dostluk hikâyesini anlatan “Beyaz Yele” oldu. Eserinkahramanı Folko, balıkçı dedesi ile yaflamaktadır. Atlara hayranolan Folko, bir gün karflısına çıkan bir tayı çok sever ve ona BeyazYele adını verir. Ancak ne yazık ki, at hırsızları da Beyaz Yele’ninpeflindedir. Folko’nun at sevgisi, bataklıklar, sazlıklar, göller romanıokurken adeta okuyucuyu çevreleyecek, ince uzun kulaklı, inceboyunlu, kara gözlü asil bir tay olan Beyaz Yele’de hayalinizdecanlanacaktır. Bu sürükleyici ve insanın yüre¤inde derin izlerbırakan kitap için iyi okumalar.


Sevgili çocuklar, etrafınızda süs venazar boncuklarına hiç rastladınız mı?Arabaları, atları, dükkanlar›n ve evlerinkapılarını süsleyen boncuklarınhikâyesini ve “kem göz” inancını sizlerdemerak ettiniz mi?

Mesle¤in Erbâb›Boncuk Ustalar›

Nazarlıklar, binlerce yıl boyuncabirçok kültürde kullanılan birsimgedir . “Kem göz”denkorunmak amacıyla yapılan buinanç ve gelenek o kadar eskiyedayanıyor ki, MÖ 3300 yılınaait oldu¤u düflünülen Tell Brak’ta(Suriye) yapılan arkeolojikkazılarda nazar boncu¤unarastlandı. Kem göz yalnızcaMısır ve Mezopotamya’nın eskibir gelene¤i de¤ildir. Yunan,‹ngiliz, Asur, Roma ve Fenikemedeniyetlerinde de nazarboncu¤una ve u¤ursuzluk iflaretisayılan “kem göz”e rastlanır.“Kem göz”ün ilk örne¤i olarak Mısırlılarda “Horus göz” ya da “Ay göz”ü gösterilir. Peki, nedenmavidir nazar boncukları? Orta Asya’da Gök Tengri’nin rengi mavidir. Bu nedenle Türkler mavirengine özel bir anlam yüklerler. Di¤er taraftan bakır ve kobalt karıflımlı kil fırınlanınca mavi

renk ortaya çıkmaktadır.Halen yeni do¤an çocuklarAnadolu’da mavi nazarboncukları ile süslenmek-tedir. Nazarlıkla ilgiliinsano¤lunun en derin vekalıcı inancı, bugün modanında önemli bir malzemesidir.


Antakya’da bulunan birmozaikte “Kem göz”

Antik M›s›r’a ait, papirüs üzerine çizilmifl “Horus göz”


Peki, bir boncuk ustası nasıl çalıflır?‹zmir’in Kemalpafla ilçesine ba¤lı eski adı Kurudereyeni adı Nazarköy’de cam ustaları büyük bir emekleçeflit çeflit nazar boncukları yaparlar. Hem de atıkcamlardan. Köyde çok sayıda atölyede çeflit çeflitboncuklar, yeniden hayat bulmaktadır. Burada yaflayanTürkiye’nin önemli boncuk ustalarından Mahmut Sür,UNESCO tarafından “yaflayan insan hazinesi kültüreltaflıyıcısı” ünvanını almıfltır. Bir boncuk ustası,çıraklıktan yetiflir. 1200 dereceye kadar odun ateflindeısıtılmıfl ocak adı verilen fırınlarda camın eritilmesiyle,basit el aletlerinin yardımı ile boncuklar üretilir.

Mahmut SÜR


‹ki saatte cam eritilir. Boncu¤un kalitesinibelirleyen en önemli öge ocaklardır. fiifl vedemir ise boncuk ustasının olmazsa olmazıdır.Ocak, cam, flifl ve demir. Artık gerisi ustanınhüner ve yaratıcı¤ına kalmıfltır.Dünyaya nazar boncu¤u yapımını Mısırlı ustalarınö¤retti¤i düflünülmektedir. Türk ustalarteknikleri gelifltirerek renkli camların üzerinegöz figürünü eklemifllerdir. Böylece kötü niyetli,kıskanç insanların gözlerinin o kifliden uzaklafltı¤ıvarsayılır. Yüzlerce çeflit rengârenk boncuklarıkolye, bileklik, küpe gibi takılarda veya vazo,tabak gibi dekoratif süs eflyalarının detayındagörmek mümkün. Kaybolmaya yüz tutmufl bu elsanatımızı devam ettiren az sayıdaki nazarboncu¤u ustası el üretimlerine devam ediyor.Fabrikasyon yapımı plastik nazar boncuklarınakarflı bu mesle¤i sürdürecekler, yeni boncuklara hayat verecekler.


Merakl› ÖncüGraffiti Nedir?

Sevgili çocuklar, bu sayıda sizleri grafik kökenlisözcükten türemifl bir görsel sanat dalı olangraffiti ile tanıfltıraca¤ız.

öncü çocuköncü çocuk


Graffiti; resimler ve flekillerle yazınınbirlefltirilmesinden do¤an günümüz sokaksanatıdır. Halen geliflimi devam edengraffitinin tarihi çok eskilere dayanmaktadır.‹lk insanların, ma¤araların duvarlarına çizdi¤iresimler graffitinin atası kabul edilir.Arkeolojik buluntular göstermifltir ki,ma¤aradaki bu resimler insanların duygu vedüflünceleridir. Graffiti esas ününü ve sanatolarak çıkıflını 1960’lı yıllarda Almanya’dayapar. O dönemde Almanya’yı ikiye bölen BerlinDuvarı üzerine yazılar yazıldı, resimler çizildi.Bu olay graffiti sanatında bir çıkıfl sayıldı.1960 ve 70’li yıllarda ABD’de gençlerinsokaklarda resimler yapması, yazılar yazmasıile graffiti iyice belirginleflti. Günümüzdeyalnızca bireysel de¤il, gruplar halinde degraffitiler yapılmaktadır. Artık, Avrupa’dabazı flehirlerin sokakları ve caddelerigraffitileri ile turistlerin ziyaretineaçılmaktadır.

Avrupa’dan dönen iflçilerimiz Türkiye’yigraffiti ile tanıfltırmıfltır. Bu durum, ilkyıllarda mala zarar verme gibi algınlandıysada zamanla sanatın de¤eri anlaflılmıfltır.fiehirlerin ço¤unda istinat duvarlarıgraffitiler ile kaplanmıfltır.Kiflilerin ve grupların zevk ve tercihine göregraffitilerde de¤iflkenlik göstermektedir.


‹stanbul, ‹zmir, Bursa, Ankara gibi büyükflehirlerde bu sanatı profesyonel olarakyapanlar gittikçe artmaktadır. Genellikle,gençler tarafından icra edilen bu sanattaresim ve yazılar ile mesajlar verilmekte,gençlerin ruhsal durumları yansıtılmaktadır.Püskürtme (Sprey) boyalarla yapılangraffitiler, özellikle duvarlar, ifllek caddeler,sokaklar, trafolar, tren vagonlarındakendilerine yer bulmufltur. Günümüzde birçoktürü ve farklı flekli olan graffitiler öncesindebir hazırlık yapmak gerekir.Taslak (Sketch): Yapılacak graffitilerintaslakları, kâ¤ıt üzerinde hazırlanır.Sonrasında bu taslaklar asıl ifllenecek yeretaflınır.Yazıcı (Writer): Graffiti sanatçısına verilenisimdir.Duvar (Wall): Duvarlara çizilen büyükgraffitilerdir.Gölgelendirme (Block): Graffitiye boyutkazandıran gölgelendirmelerdir.‹mza (Tag): Graffiticinin imzasıdır. Bazengraffiti sanatçısı yalnızca tagda atabilir.

Tahta kalemi (Marker): Tag atmak için kullanılankalemlerdir.Tren graffitisi (End2end): Trenlerin üzerlerineyapılan graffitilerdir. Bu graffitilerin bazılarıtrenleri komple kaplamaktadır.Kadın sanatçı (Bunny): Kadın graffitisanatçısıdır. Önceleri graffiti sanatçılarıyalnızca erkek iken, artık kadınlar da graffitiyapmaktadırlar.Üç boyutlu graffiti (3Dstyle): Bu graffitilerdederinlik vardır ve ileri düzey sanatçılar 3Dstyleçalıflırlar

Boya RulosuPüskürtme Boyalar

Eskiz Defteri


Tivoli Otopark›, Dublin / ‹rlanda

Graffiti sanatına bafllamak için do¤ufltan biryetenek gerekmez. Düzenli çalıflma veyapılacak taslaklar sanatçıyı her geçen güngüçlendirir. Böylece sanatçı bir tarz yakalar.Bu tarzda harflerin birbirine nasıl geçece¤ive derinlik algısı üzerinde çalıflılır. Günümüzdegraffiti kursları düzenlenmektedir. Kurslardaönce sketch çalıflmaları yapılır. Sonra duvarçalıflmalarına geçilir. Özel olarak üretilenpüskürtme boyaların yanı sıra duvarçalıflmaları için ihtiyaca göre, iskele, merdiven,eldivene gereksinim duyulabilir. ‹mza için desanatçının tahta kaleminin yanında olmasıgerekir. E¤er duvar üzerinde çalıflılacaksagenellikle duvara önce bir kat astar boyaatılmasında yarar vardır. Yapılan çalıflmayı

silme imkânı az oldu¤undan, duvara yapılacakgraffitinin önce taslak olarak hazırlanmasıve perspektif in in iy i düflünülmesigerekmektedir.Graffitiler, yalnızca duvarlarda de¤il; giysi,çanta gibi objelerde de kullanılmaktadır.Dünyanın en iyi graffitilerinden biri ‹rlanda’daDublin flehrindedir. Dublin, Tivoli otoparkına,dünyanın her yerinden gelen en yetenekligraffiti sanatçıları burayı rengârenk vederinlikleri olan graffitilerle bezemifller. YineDublin’de kentin ana meydanı, graffitilereflli¤inde kültür ve sanata ev sahipli¤iyapmaktadır. Sevgili çocuklar, sizlerdeçevrenizde gördü¤ünüz graffiti leriinceleyebilirsiniz.

Farkl› Renklerde Boya Maske Tahta Kalemleri


Öncü BilimNikola Tesla ve Bulufllar›

Sevgili çocuklar, sizlere bu sayıdabilim tarihini etkileyen, de¤ifltirendeneylere ve icatlara imza atmıflbir elektro-fizik uzmanından, birmucitten, bir fütüristten sözedece¤iz. Nikola Tesla: 1856yılında Sırbistan’ın Smiljankentinde befl çocuklu bir aileninikinci çocu¤u olarak dünyaya geldi.Babası papaz, annesi ev aletlerinemeraklı, bunları tasarlamasıylabilinen bir ev kadınıdır. Tesla,annesinin deste¤i ile fizik vematematik alanındaki bilgileriniilerletti. ‹lkö¤reniminden sonraKarlovaç Gymnasium’da (lise)okudu. Ardından Graz TeknolojiÜniversitesi’nde elektrik vemakine mühendisli¤i e¤itimi aldı.


‹lk defa Paris’te bir telefon flirketinde çalıflırkendo¤ru akım motorları ve dinamoları konusundadeneyimleri oldu. Bu firmada, döner makinelerikorumak ihtiyacı ortaya çıktı. Bunun içinregülatör benzeri kontrol cihazları icat etti.Böylece alternatif akım elektrik sistemini bafltansona tasarlayarak, alternatif akım motorlarınıbulmufl oldu. 1887 yılına geldi¤inde Tesla, 20’eyakın bulufluna ABD ve Avrupa patentleri almayıbaflarmıfltı. Bir süre sonra Tesla, Madison SquareGarden’de bir gösteri düzenledi. Elektrik fuarıve sirk alanı olan bu yerin ortasına büyük bir sutankı yerlefltirdi. Suyun üzerine yüzmesi için 1metre uzunlu¤unda içinde alıcı bulunan bir teknekoydu. Radyo frekansları ile tekneyi uzaktankumanda ederek yüzdürdü. Bu gösteri uzaktankumanda sisteminin araçlara ilk uygulanmıflhalidir.


Böylece, Tesla bu deneyiyle GPRS sisteminin,uzaktan kumandalı tüm sistemlerin ve uzayteknolojileri ile uzaktan iletifliminin temelleriniatmıfl oldu. Uzaya ses dalgaları gönderen ilk kiflioldu. Kozmik radyo dalgalarını bularak, budalgaları bir floresan ekran üzerinde toplamayıbaflardı.Nikola Tesla’nın en büyük hayali, Dünyaya bedavaenerji da¤ıtımını gerçeklefltirmekti. Bu sıra dıflıbilim insanı ve mucit anadili olan Sırpça’nın yanısıra Almanca, ‹ngilizce, Fransızca ve ‹talyancabilmekteydi.1890’da Niagara fielalesi üzerinde elektriküretmek için çalıflmalar baflladı. Komisyon baflkanıkim mi? Tabii ki Nikola Tesla. Bu hidroelektriksantrallerin ilk denemesidir.

Dünyanın katmanlarından ‹yonosferin insanlı¤ınyararına kullanılaca¤ını söyleyen ve bunu ispateden yine Nikola Tesla’dır. Bu katman elektrikenerjisinin, radyo, ses ve elektro-manyetikdalgaların kablosuz olarak çok uzak bir noktadandi¤er bir noktaya taflımasını sa¤lamaktadır. Bukonu ile ilgili pek çok arafltırma yapan Tesla, ilkradyo yayın merkezi ve kablosuz elektriktaflımayı Wardenclyffe kulede 1901 yılındabaflarmıfltır. Daha neler mi yaptı? Üç yüzeyakın buluflu olan Tesla’nın bazı buluflları

bugün bile bilim dünyasında yeterinceanlaflılamamıfltır. Yafladı¤ımız flu

modern hayatta onun çok büyükpayı vardır. Bazılarını flöyle

sıralayabiliriz.


Dönen manyetik alan, alternatif akımla çalıflanmotor, Tesla bobini, radyo, uzaktan kumandasistemi, enerjinin kablosuz iletimi, hidroelektriksantraller, telsizler, kozmik ses dalgaları, ilkinsan yapımı flimflek, radar, yüksek frekans,neon ıflıkları, floresanlar, mikro dalga fırın...Nikola Tesla’nın kiflisel eflyalarının ve orijinalbelgelerinin sergilendi¤i müze Belgrad’dadır.Müzede Tesla’nın icatlarının küçük demolarıbulunmaktadır. Hayatımıza bu denli yön veren

Tesla Müzesi

Tesla, belki de tarihte hakkı en az teslim edilmifl bilim insanıdır.Hayatını sonuna kadar bilime adamıfl bir insan.Tesla müzesinde bir Türk ziyaretçi müzeyi gezdikten sonrahatıra defterine flunları not etmifltir: “Sevgili Tesla, sen vesenin gibi dahiler sayesinde bugün rahat yaflıyoruz. Herfleyiçin teflekkürler Tesla”.

Tesla’n›n Bulufllar›n›n Patentleri

Tesla’n›n Columbus Yumurtas›


Sevgili çocuklar, bu sayıda sizlere yeni ve ilginç bir spor dalından söz etmek istiyoruz.Kıyıya yaklaflan yüksek boyutlu dalgalar üzerinde ya da rüzgâr gücünün yeterli seviyedeoldu¤u ortamlarda de¤iflik boyutlardaki tahta, tahtaya ek olarak yelken veya paraflütile yapılabilen su sporuna “Sörf” denir.‹lk olarak 18. yy’da Haiti’de ortaya çıktı¤ıdüflünülmektedir. Sörfün iki biçimi vardır: Dalga sörfü, rüzgâr sörfü.

Spor Yap Sa¤l›kl› KalSörf


Ço¤unlukla bilinen biçim dalga sörfüdür.Sörfçü sörf tahtası ile kıyıdan uzaklaflıp,yeniden kıyıya yaklaflan dalga üzerindeakrobasi hareketleri sergiler. Dalganıngücüyle sörfçünün hedeflenen yere ya dasahile ulaflmasıyla son bulur. Sörf sporundadevasa dalgalara ihtiyaç duyuldu¤undangenellikle okyanus kıyılarında, uygun koflullarınbulundu¤u deniz kıyılarında yapılır. Sörftahtasına “Malibu” adı verilir. Tahtanın uzunbiçimine “longboard”, kısa biçimine“shortboard” denir. Iyi bir sörf tahtasınına¤ırlı¤ı 2,7-3,5 kg arasındadır.


Dalga sörfü için en idealyerler: Peru, ABD’nin batıkıyıları, Avustralya, Hawai,Tahiti, Fiji, Brezilya, KostaRika kıyılarıdır. Yurdumuzdaen uygun kıyılar ise ‹stanbul-fiile, Kocaeli-Kerpe, Antalya-Alanya’dır. Uluslararası SörfFederasyonu ise Peru’dakurulmufltur.

Rüzgâr sörfünde ise amaç, uzun süre rüzgârıyakalayıp ilerleyebilmektir. Bir tür yelkensporudur. 2 ile 5 m arasındaki boyutlarda birtahta ve yelkenle dengede durmak suretiyleyapılır. Güçlü kol kasları ve dengede durmayayo¤unlaflmıfl bir zihin, rüzgâr sörfü için baflarınınilk flartıdır.

Oldukça genç bir spor dalı olan rüzgâr sörfü90-95 km hızla esen rüzgârda yapılabildi¤i gibi,20-30 km hızdaki rüzgârla da e¤lence amaçlıyapılabilir. Ülkemizde rüzgâr sörfü için enelveriflli kıyılar; ‹zmir-Alaçatı, Hatay-Samanda¤,Antalya-Side, Gökçeada, Mu¤la-Akyaka’dır.Rüzgâr sörfünde serbest stil, slalom, süperXgibi alt türler vardır. E¤er, yelken yerine birparaflüt kullanılarak sporcu paraflüt ile birliktehavalanıyor ise uçurtma sörfü veya paraflütsörfü (kitesurf) yapıyor demektir.

Ülkemizde, 1850 yıllarından itibaren ‹stanbul’dayelken sporları Moda, Büyükada gibi yerlerdeyelken kulüplerine ba¤lı olarak yapılıyordu. Savaflyıllarında kesintiye u¤rayan yelken sporları,1960’lı yıllardan sonra tekrar hareketlendi.Sörf’de yelken federasyonu adı altındagerçeklefliyordu.


Aleyna Hadımo¤lu adını duydunuz mu? KendisiTürkiye sörf milli takımının ilk kadın üyesidir.

Türkiye Yelken Federasyonu 1957’de resmiolarak kurulmufltur. Yelken sporları ile ilgili özelkulüpler açılarak gençlere e¤itim vermektedir.2015 yılından itibaren sörf spor branflı dageliflmekte olan bir spor olarak federasyonaba¤lanmıfltır. 2020 olimpiyatlarında sörfkategorisinde yarıflmalar yapılacaktır.Dalga sörfünü isteyen herkes yapabilir ve heryaflta ö¤renebilir. Boy, kilo, yafl gibi kriterlerinamatörler için bir önemi yoktur. Kiflinin dengede

durabilmesi, dalgaları okuyabilmesi ve iyi biryüzücü olması yeterlidir. Di¤er sporlara göreucuz bir spor olması, adrenalini yükseltmesi onuçekici hale getirmektedir. Sporcunun ihtiyacıolan tek fley sörf tahtasıdır. Kötü haber, okyanuskıyılarında dalga sörfü yaparken en büyük tehlikeköpekbalıkları. ‹yi haber Türkiye kıyıları dalgasörfü için oldukça güvenli.Sevgili çocuklar, bir sörfçünün nasıl antrenmanyaptı¤ını arafltırabilir misiniz?


Konumuz StandartBir Ürünün TSE Belgesi Alma Yolculu¤u

Sevgili çocuklar, hizmetlerinde ulusal, uluslararası ve bölgesel alanda yönlendirici ve lider bir kuruluflolan TSE, standardizasyon, uygunluk de¤erlendirme, deney ve kalibrasyon faaliyetlerini ülkemizinuluslararası piyasalarda rekabet gücünü artırmak, ticaretini kolaylafltırmak ve toplumun yaflamdüzeyini yükseltmek için tarafsız, ba¤ımsız, etkin ve güvenilir flekilde sürdürmektedir.

Bu sayımızda TSE’de bir ürünün TSEuygunluk belgesi alma yolculu¤undansöz edece¤iz.Bu adımlar flöyledir:

Bir firma üretti¤i bir ürüne TSE’denbelge almak istedi¤inde öncelikle üretimyeri ile ilgili ön çalıflmaları yapar. Ürününstandartlara uygun flekilde üretilmesinisa¤ladıktan sonra o ürüne TSE belgesialmak için Türk Standardları Enstitüsü’nebaflvuruda bulunur.

��


Baflvuru formu, TSE tarafından de¤erlendirilir.Uygun görülenlerin baflvurusu kabul edilir.

Baflvuruda TSE’den temin edilecekbaflvuru formları ve belgeler, baflvurusahibi kurulufl ya da yetkili temsilcisitarafından online veya yazılı olarakeksiksiz doldurulur . Belgelertamamlandıktan sonra, TSE’ye baflvururesmi olarak yapılmıfltır.

TSE tarafından firmaya bir inceleme heyetigörevlendirilir.TSE, baflvuru sahibi kurulufl ile koordineli olarakinceleme tarihini belirler.


‹nceleme heyetitarafından, üretimtesisinde tesis, üretimcihazları ve ekipmanları,personel ve kalitesistemi incelenerek,üretim yeri incelemesigerçeklefltirilir.

‹nceleme sonucu olumlu ise, incelemeuzmanları tarafından, üretilen üründennumune alınır.

E¤er ürünle ilgili daha önceuluslararası kurulufllarda yapılmıfldeney sonuçları ve raporları varsa,karflılafltırma muayenesi yapılır.

Alınan numuneler, yeterlili¤i olanlaboratuvarlarda ilgili standartlaragöre muayene ve deney ifllemlerinetabi tutulur.


‹nceleme ve deney raporları ilgilibelgelendirme birimi tarafındande¤erlendirilir. Belgelendirmekomisyonuna sunulur. Komisyon görüflüpürüne belge verilip verilmeyece¤ini kararaba¤lar.

Bu ifllemler bitince o ürün artık TSE belgeli demektir. E¤er belgealacak ürün gıda ürünü ise T.C. Tarım ve Köy ‹flleri Bakanlı¤ı’ndan onayalmıfl olmalıdır. ‹çme suyu ise T.C. Sa¤lık Bakanlı¤ından onay almıflolmalıdır.Sevgili çocuklar, bir üründe TSE belgesi varsa bu basamaklardangeçmifl demektir. Öyleyse, aldı¤ımız ürünlerde TSE markasını kontroledelim. Kontrolden geçmifl, standart belgesi almıfl ürünleri tercihedelim.

Ürüne, TSE’ye ait bir marka veya TSEibareli iflaretleme kullanma hakk›verilmifl ise; kurulufl ile TSE arasındabir “lisans sözleflmesi” imzalanır ve“Uygunluk Belgesi” düzenlenir. Bubelge, bir yıl süre ile geçerlidir.


Konuk YazarYalvaç Ural

Sevgili çocuklar, bu sayımızdasizleri Türkiye’de ve Avrupa’datanınmıfl çocuk edebiyatçısıYalvaç Ural ile tanıfltıraca¤ız.Yalvaç Ural, 1945 yılında Konya’dadünyaya geldi. ‹lkö¤reniminiAnadolu’nun çeflitli yerlerindetamamladı.

Yatılı olarak girdi¤i ‹stanbul Kabatafl Erkek Lisesi’ndeedebiyat ve müzi¤e ilgisi baflladı. Mezun olunca Milliyetyayınlarında gazetecili¤e ve editörlü¤e baflladı. MilliyetÇocuk, Milliyet Kardefl, Güm Güm çocuk dergilerini yönetti.23 yılda, 25 çocuk dergisini yayınladı.


Öyküleri Almanca, ‹ngilizce, Yunanca ve Makedondillerinde yayınlandı. “Korkulu¤un Kalbi” adlıkitabının ilk baskısı Avusturya’da Almanca olarakbasıldı. 1995 yılında iki baskı yapan kitap,Almanya’da 1995’te en çok satanlar listesindeyer aldı. Yalvaç Ural’ın öykülerinden yola çıkılarakyapılan çizgi film ve animasyonlarda oldukça ilgigördü. “Sihirli Pabuçlar” adlı kitabını Hollandatelevizyonu 10 bölümlük animasyon çizgi filmiolarak hazırlayıp yayınladı. Ardından TRTtarafından yine “Sihirli Pabuçlar” 27 bölümlükanimasyon çizgi filmi olarak gösterimde kaldı.Aynı çizgi film, ‹sveç, Norveç, Danimarka,Finlandiya televizyonlarında gösterildi. Ayrıca,Yalvaç Ural’ın “Evliya Çelebi’nin Gezileri”, “AzGittik Uz Gittik”, “Tekir Noktalama ‹flaretleriniÖ¤retiyor” öyküleri de çizgi film olarakhazırlandı.Yalvaç Ural’ın Milliyet gazetesindeki köflesininadı “Sarı Trampet” idi. Aynı isim altında birçocuk dergisi ve televizyon programı dahazırlamıfltır.

Makedonya ve Macaristan’da da tanınan YalvaçUral’ın “Müzik Satan Çocuklar”, “La FontenOrman Mahkemesinde” adlı öyküleri Makedondilinde yayımlandı. 65 çocuk kitabı yayımlayanYalvaç Ural, yetiflkinler için dört kitap ve birfliir kitabı yayımlamıfltır. fiiir kitabı Yunanca’yaçevrilmifltir.Çocuk edebiyatı alanında ünü Türkiye dıflınataflmıfl olan Yalvaç Ural, birçok ödülündesahibidir. Ödüllerinden bazıları flunlardır: MilliyetSanat Dergisi Ödülü (1980), Çocuk Vakfı Ödülü(1992), Polonya Gülümseme Ödülü (1986), Yılınen iyi on yazarı (1996).Yalvaç Ural, Hollanda’daki, 5. Uluslararası Çocukfiiir Festivali’nde “Armonikanın fiairi” adınıalmıfltır. Sevgili çocuklar, yazın okumaprogramımıza Yalvaç Ural’ın bir öyküsünü almayıunutmayalım.


Günümüzde dron ya daorijinal adıyla drone denilen,kelime anlamı erkek arıdemek olan, quadcopter yani4 kanatlı havada uçabilen araçlarıetrafımızda sıkça görür olduk. Buaraçlar, hayatımıza son yıllardagirmifl olsalarda fikir olarak çokeskilere dayanıyorlar.1922’de Fransız mucitler ilk baflarılıuçufl yapabilen 4 motorlu helikopteritasarlıyorlar. O zamanlarmühendislerin aklındaki asıldüflünce, yerden do¤rudan kolaycakalkabilen uçan taflıtlargelifltirmektir. Çünkü zamanınuçakları kalkıfl yapabilmek için birpist boyunca hızlanmalılardı. Bu durum savaflsırasında zaman kaybına yol açmaktadır. Aynısorun inifl içinde geçerlidir. ‹flte bu amaçlayıllarca üzerinde çalıflılan dron teknolojisigünümüz dronlarının yapıtaflını oluflturuyor. ‹flinilginç tarafı günümüzdeki dronlar eskiatalarından çok daha küçük boyutlardalar. Çünkümühendisler küçük dronların uçmalar›n›n fizikyasaları gere¤i çok daha kolay olabilece¤inifarketmifller. ‹nsansız hava aracı, genel olarak

bilinen adıyla dron uzaktankumanda edilen bir türuçaktır. ‹nsansız havaaraçları iki çeflittir. ‹lki

uzaktan kumanda edilerek uçan,di¤eri ise kendili¤inden belli bir

uçufl planı üzerinden otomatikolarak hareket edebilen uçaklardır.6 ve 8 kanatlı olanları olsa dadronlar, genelde 4 kanatlı olarakkarflımıza çıkıyor. Bunun sebebi 4kanadın getirdi¤i dengede durmakolaylı¤ı. Söz gelimi helikopterleridüflünelim, bu araçların bir adetana kanadı ve arkalarında manevrayapabilmek için yardımcı kanatları

bulunuyor ancak helikopterlerinyapabilece¤i manevralar oldukça sınırlı. Havadaasılı durma durumunda dronun 4 kanadındanikisi di¤erlerine göre ters yönde ve eflit hızdadönüyor. Herhangi bir denge bozulma anında,denge bozulan yöndeki kanat daha hızlı dönerekdronu tekrar dengeye getiriyor. ‹flte bu 4kanadın verdi¤i manevra kabiliyeti sayesindedronlar helikopterlerin yapamadı¤ı birçokhareketi yapabilmekte. Bunlara takla atmak dadahil!

Bilime YolculukNedir Bu Dronlar?

F‹LM ve FOTO⁄RAF ÇEK‹M‹

TAfiIMACILIK


Günümüz dronlarını bu kadar yaygın hale getirenelektronik teknolojisinden söz etmedengeçemeyiz. Denge ve hareket sensörlerininucuzlaması, daha küçük devre kartlarınınınyapılması ve daha yüksek kapasiteli pillersayesinde artık herkesin sahip olabilece¤ikullanıfllı dronlar bulunuyor. Pek çok çeflit dronmevcut ve bunların fiyatları da de¤iflkenlikgösteriyor. Söz gelimi üzerinde kamera olandronlar foto¤rafçıların ve film yapımcılarınınvazgeçilmezi. En zor sahnelerden tutun da, do¤amanzaralarına ve futbol maçlarına kadar artıkher fley onların sayesinde çekiliyor. Çok dahageliflmifl dronlar, askeri amaçlarla hattasavafllarda düflmanın yerini tespit etmek içinde kullanılıyor. Ama, bunların içinde belki de enilginç olanı bazı alıflverifl sitelerinin teslimatdronları. Bu dronlar sizin siparifllerinizi kapınızakadar bırakabiliyor. Facebook’un kurucusu MarkZuckerbergin’de dronlar sayesinde internet

‹ZLEME - TAK‹P

olmayan bölgelere internet yaymak gibi çokilginç bir projesi var.Hayatımıza yeni fakat yaygın olarak girmeyebaflladıklarından dronlar üzerinde bazı yasaldüzenlemeler de yapılmaya bafllandı. Söz gelimi,dronunuz belli bir büyüklü¤ün üstündeyse bunukullanmak için bazı izinler almanız gerekiyor vekullanabilme ehliyetinizin olması gerekli. Bunundıflında, görüntü almanız da bazı yasalara tabi.Sonuç olarak, trafikten güvenli¤e, medyadan,kargoculu¤a artık her yerde dronlara alıflıyoruzdiyebiliriz. Aslına bakılırsa dronların kullanımalanları sayılamayacak kadar çok, çünkü buteknoloji her geçen gün kendine yeni çılgınfikirler içerisinde yer bulmaya devam ediyor.Bu teknolojinin ara ara küçük kazalara da yolaçtı¤ı olmuyor de¤il, hatta bazen kullanımı riskligörülüp güvenlik için yasaklansa da aslındadikkatl i kul lanı ldı¤ı zaman herkesinkullanabilece¤i oyuncaklar diyebiliriz.

Medeniyet Yolculu¤uTakvim

‹lk takvimin Mısırlılar tarafından bulundu¤udüflünülmektedir. Eski insanlar Ay’ı gözlemlemifllerve 29,5 günde tekrarlanan, bir yılda 12 evredenoluflan hareketini çizelge yapmıfllardır. Bu durumyılda 354 gün eder (10,5 gün eksik) ve buna “Aytakvimi” denir.


Sevgili çocuklar, “takvim” Arapçadandilimize yerleflmifl. Takvim; geçen zamanıölçme iflidir. Zamanı yıllara, aylara, günlereayıran yöntemdir. Bir yılın günlerini,aylarını de¤iflik biçimlerde gösterençizelge veya defter olarak hazırlanır.Yapılacak bir iflin türlü evrelerini, zamanaba¤lı olarak gösterir. Program olarak,hareketleri düzenli olan Ay veya Günefl’egöre bölümlendirilmifltir.

Antik M›s›r Takvimi


MÖ 46’da Jül Sezar, astronomlarını Günefl’inhareketlerine tam anlamıyla uyabilen bir takvimyapmakla görevlendirdi. Bu çalıflmadaastronomlar Günefl Takvimi’ni yaptı ve yıl 365gün 6 saatten olufltu. Dört yılda bir 366 gün(artık yıl) olufltu. Buna “Jülyen Takvimi”denilmektedir. Jülyen takviminin kusursuz oldu¤usanılmasın. Her yıl 365 gün 5 saat, 48 dakikave 46 saniyede tamamlanmaktadır. JülyenTakvimi’ndeki 11 dakika 14 saniyelik uyumsuzlukönemsiz gibi görünebilir. Ama, 100 yılda bu 18saat, 400 yılda 3 günlük bir fark ortayaçıkmaktadır. XVI. yy’a gelince bu fark 10 güne

ulafltı. ‹lkbahar 21 Mart yerine 11 Mart’tabaflladı. XIII. Gregorius bu durumu önlemekiçin 4 Ekim 1582’den sonraki günün 15 Ekim1582 olmasına karar verdi. “Gregoryen Takvimi”denen bu takvimde artık yılların dört yılda birtekrarlanmasına da karar verildi. GregoryenTakvimi bugün kullandı¤ımız Miladi takvimdir.Yıl 52 haftadır. fiubat ayı 3 yıl boyunca 28 gün,bir yıl 29 gün olarak hesaplanır. Toplumlar,Gregoryen Takvimi kullanmakla birliktegeleneksel ve dinsel takvimlerini de kullanmayadevam etmektedirler.

AztekTakvimi

Ay takviminde mevsimlerinritmi tam olaraktutmadı¤ından, bu defainsanlar Günefl’igözlemlemeye bafllarlar.Günefl, mevsimlere göre bellibir yüksekli¤e ulaflır vehareketini 365 gün 6 saattetamamlar. Yıl, böylecemevsimlerin ritmini izler veaylar 30 ya da 31 günlüktür.Bu da “Günefl Takvimi”dir.

Jülyen Takvimi


12 HAYVANLI TAKV‹M: Türkler ‹slam dininikabul etmeden önce yılları sayıyla de¤il, hayvanisimleriyle bölen bir takvim kullanıyorlardı.Ortaasya’dan Çin’e kadar bu takvim çok yaygındı.Kaflgarlı Mahmut, Divan-ı Lügatit Türk’te 12Hayvanlı Türk Takvimi’nin nasıl olufltu¤unuanlatmıfltır. Fal, kehanet ve yaflanan olaylardanyola çıkılarak toplumun tespitlerine göre heryıla bir hayvanın adı verilir. Bu durum 12 yıldabir devir eder. Bir ayın süresi hilâlin ilk günüile bafllar. Ertesi hilâl baflladı¤ında ikinci aybafllamıfl olur. 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nde yıl354, 355 bazen de 384 gün sürmektedir.Günefl’in kova burcuna girmesiyle oluflan ilk hilâl,yılbaflı olarak kabul edilir. 12 Hayvanlı TürkTakvimi’nde 1. yıl sıçan, 2. yıl sı¤ır, 3. yıl pars,4. yıl tavflan, 5. yıl balık, 6. yıl yılan, 7. yıl at, 8.yıl koyun, 9. yıl maymun, 10. yıl tavuk, 11. yılköpek, 12. yıl domuz yılıdır.

H‹CR‹-KAMER‹ TAKV‹M: Bir yılı 354 ya da355 gün olarak kabul eden ve 12 kameri aydanoluflan, Hz. Muhammed’in, Mekke’den Medine’yehicretini bafllangıç kabul eden takvimdir. Hicritakvimin ayları flunlardır: Muharrem, Safer,Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel,Cemaziyelahir, Recep, fiaban, Ramazan, fievval,Zilkade, Zilhicce.RUM‹ TAKV‹M: Osmanlı Devleti’nde 1790yılından itibaren mali iflleri düzenlemek içinkullanılan takvimin adıdır.Hicri ile Miladi takvim arasında 11 gün, Rumi ileMiladi takvim arasında 13 günlük fark vardır.Cumhuriyet kurulduktan sonra, Miladi Takvim’e26 Aralık 1925’de geçildi.Arkadafllar, bugün kulland›¤›m›z takvim, bilimselolarak s›nanm›fl ve tüm Dünyada yayg›n olarakkabul gören bir sistemdir. E¤er, ortak bir takvimve saat kullan›lmasayd› neler yaflan›rd›düflünebiliyor musunuz? Takvim, pro¤ramyapabilmemizi ve zaman› verimli kullanabilmemizisa¤lar. Zaman› do¤ru planlayabilmek için odan›zdave çal›flma masan›zda mutlaka bir takviminizolsun.

12 Hayvanl› Takvim

Hicri Takvim


Ne ‹dim Ne Oldum?Buharl› Lokomotiften H›zl› Trenlere

Sevgili çocuklar bu sayıda hızlı trenlerinserüvenini ele alaca¤ız.Tarih 17. yy: 1637’de buhar makinesi icatedildi. O yıllarda maden ocaklarında çıkarılanmadenleri, yeryüzüne taflımak için kullanılanvagon l ar ı n ça l ı fl t ı r ı l d ı ¤ ı r ay l ar ,demiryollarının ilk atası sayılır. Bu ilkdemiryolundaki vagonlar at veya insanlartarafından çekiliyordu. Buhar makinesininicadı bir dönüm noktası oldu. Artık, vagonlarkol gücü olmadan çekilebilecekti. Raylısistemler ve lokomotifler 1800’lere kadargeliflme gösterdi.

Artık geliflkin bir buharlı lokomotif trenkatarlarını çekebiliyordu. ‹lk lokomotifigelifltiren Richard Trevithick, ‹ngilteredemiryolunun da temelini atmıfltır. Cornwallkentinde üretilen ilk buharlı lokomotif, raylarüzerinde ilerliyordu. 1825 yılında yine‹ngiltere’de tasarlanan “Locomotion” muazzambir biçimde 6 vagonuyla kömür ve 70 yolcutaflıyabiliyordu. Locomotion Stochhon veDarlington arasında ulaflıma hizmet ediyorduve ortalama 60 dakikada yolunu tamamlıyordu.Her tasarlanan buharlı lokomotif bir öncekindendaha üstün performans gösteriyordu. Bunlarınen ünlülerinden biri “Rocket” treniydi.

Liverpool ve Manchaster arasında çalıflan Rocket1829’da ortalama 19 km hızla gitmekteydi. Kazanyapısı, silindir sayısı ve buhar kazanının uzunlu¤ubakımından da çeflitlilik gösteren buharlılokomotifler zamanla kıtalar arası ulaflıma hizmetetti.Buharlı lokomotiflerin çalıflma prensibi, ısıyımekanik enerjiye dönüfltürmesidir. Kömürdenelde edilen ısı kayna¤ı ile su kazanlarında buharelde edilmektedir.

Locomotion

Rocket


Lokomotifin ardiye bölümü ısıyı mekanik enerjiyedönüfltürmekte böylece lokomotif hareketederek ona ba¤lı vagonları çekmektedir. Zamanlakömür yerine odun, petrol kullanılan lokomotifleryapıldı. Hepsinde ortak bir yön vardı. Kazandairesine sürekli ısıya dönüflecek maddeninatılması flarttı. Çünkü buhardan alınan güç ilelokomotifin pistonları hareket etmektedir.Günümüzde buharlı lokomotifler artıkkullanılmasa da müzelerde sergilenmektedir.Raylı sistem araçları arasında banliyö trenleri,ekspres trenler ile konvansiyonel trenler veçeflitleri vardır. Hepsinde kullanılan ve çekiciolan ilk vagonun ortak ismi, lokomotiftir.1884 yılnda Londra’da trafik sorunu baflgösterince ilk yeraltı tren hattı (metro) inflaedildi. Buharla çalıflan lokomotifin çekti¤ivagonlar o dönem için oldukça hızlı gidiyordu.Günde 20 bin yolcu taflıyabiliyordu. Bu yer altısistemi flimdiki Londra metrosununda atasıdır.Bir di¤er tür tren de da¤lık bölgelere kayakçılarıveya turistleri götürmek amacı ile kullanılanvagonların dev metal kablolarca çekildi¤i tele-trenlerdir.Havadan tek ray üzerinde giden trenler, tekraylı olup, vagonlar beton bir kiriflin üzerindeilerlerler.

Zamanla otomatik, sürücüsüz trenlere geçildi.Bunlara kimi ülkelerde posta treni denildi.Ucuz, seri ve bir defada çok sayıda yük ve yolcutaflıyabilme özelli¤i trenlere ve lokomotiflereolan ilgiyi her zaman canlı tutmufltur. Bu nedenlegeliflmifl ülkelerin ulaflımında trenler birvazgeçi lmezdir . Teknoloj i gel iflt ikçelokomotiflerde geliflmektedir.

Tek Rayl› Tren(Monoray)


fianghay Maglev Trenive M›knat›s Düzene¤i

20. yüzyıla kadar kullanılan buharlı lokomotiflerzamanla yerini dizel sonra elektriklilere bıraktı.Günümüzde yüksek hızla çalıflan lokomotiflertrenleri çekmektedir. Hızlı trenler, normaltrenlere göre daha hızlı ve daha konforluseyahat etme olana¤ı verirler. Eski raylardatrenin hızı 150 kilometreye kadar çıkarken yeniraylarla yüksek hızlı trenlerde saatte 400-500kilometreye kadar çıkabilen trenler vardır. E¤erbir tren, saatte 250 kilometre hızın üzerineulaflabiliyorsa hızlı tren kategorisindedir.Her ne kadar Japonlar dünyanın en hızlı trenleriiçin çalıflmalarını sürdürse de, Çin’de fianghayMaglev treni saatte 429 km hızla gitmektedir.Hızlı trenler, sürtünme kuvveti prensibinegöre tasarlanmıfllardır. Üzerlerindebulunan elektrik hatlarından almıfloldukları elektrik ile hareketetmektedirler. Hızlı trenlerinbüyük bir ço¤unlu¤u elektrik ileçok az bir kısmı dizel yakıtlaçalıflmaktadır. Hızlı trenler,titreflimi azaltmak için özelraylarda hareket eder.

Süper iletken mıknatıslar treni U fleklindekirayların üzerinde askıda tutar. Bu mıknatıslartıpkı normal mıknatıslarda oldu¤u gibi aynıkutuplar eflleflti¤inde birbirini iterler. Hızlıtrendeki mıknatıslar manyetik alanlar üretirler.Üretilen manyetik alan, bir treni havada tutacakve onu itecek kadar güçlüdür.Sevgili çocuklar, yüksek hızlı trenle seyahatetti¤inizde, trenin en çok kaç kilometre hız ilegitti¤ini tren ekranından kontrol edebilir misiniz?Bu hızda neler hissettiniz? Kısa bir günceyazabilir miyiz?

H›zl› Tren


Sözün K›sas›

“Dünya insanlara ait de¤ildir.‹nsanlar Dünyaya aittir.”

Kızılderili Atasözü

Sevgili çocuklar, Dünyamız herkesindir,bütün canlılarındır. Dünya sadeceinsanlara ait bir yer de¤ildir. ‹nsanların,di¤er canlılar olan bitkiler ve hayvanlarlaortak kullandı¤ı ortam, ortak paydasıdırDünya. Hayvanların dili yok diye onlarınyaflam alanlarını yok edemeyiz.

Vicdanlı olalım. Atık yönetimi, Dünyanın enönemli gündemidir. ‹nsanın çevre ile kurdu¤uiliflki, bir ahlâk ve vicdan meselesi olarakele alınmak zorundadır. Gelecek nesilleringıdasını, suyunu yok etmeye bugünkü insanınhakkı olmamalıdır. Kızılderili atasözüdevamında flöyle demektedir. “son ırmakkurudu¤unda, son a¤aç yok oldu¤unda, sonbalık tutuldu¤unda paranın yenmeyecek birfley oldu¤u anlaflılacaktır. O zaman artık geçkalınmıfltır”. Hayvanlar ve bitkiler olmadaninsan nedir? Bir hiç. Her fley birbirineba¤lıdır. Biri olmadan di¤erinin yaflamınıdevam ettirmesi mümkün de¤ildir.Aya¤ımızın altındaki topra¤a, deredekikurba¤aya, ci¤erlerimize çekti¤imiz havayave kısaca bütün do¤aya karflı saygılı olmakzorundayız.


4 2 7 3 1 9 6 5 89 1 5 7 8 6 4 3 26 8 3 4 5 2 9 1 71 3 2 9 7 4 8 6 57 6 4 8 3 5 1 2 95 9 8 2 6 1 3 7 48 7 1 5 4 3 2 9 62 5 6 1 9 8 7 4 33 4 9 6 2 7 5 8 1

SUDOKU

Bulmacalar›n ÇözümleriLAB‹RENT

15 F

ARK

I BU

L

TSEKurumsal TSEKurumsal

tse.org.tr

n‹san - mayis - haz‹ran 2019 sayi: 90 · 1942’de isaac asimov, robotların üç yasasını...

Documents