namba 2030 julai 25 - 31, 2013 28 pes niuspepa bilong yumi ol png...

27
Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Insait Kaugere Living Lait Foaskwea Gospel selebret- p14,15 Salim tok gutbai long Leit Joe Kanekane- P6 OL opisa bilong Koreksenal Sevis i karim kofin bilong Leit Joe Roger Kanekane, Dairekta bilong Loa na Jastis Sekta Sekreteriet i kam aut long Sen Josep Haus lotu bihainim misa bilong en long Mosbi asde. Leit Kanekane i bin wanpela niusman wantaim Wantok Nius- pepa. Em i bin wanpela strongpela midia lida olsem Presiden bilong Midia Kaunsil bilong PNG, na planti niusmanmeri, NGO, na gav- man lida i bin kamap long tok gutbai long em long Mosbi. Poto: Nicky Bernard. Ritim moa stori long leit Joe Kanekane - pes 7 Tok gutbai Nupela Prins! NAMBA wan bebi bilong Prins William na meri bilong em Catherine, i bin soim pes dispela wik long Tunde, taim papa na mama bilong en i lusim haus sik na kisim em i go long haus. Bebi Prins bilong tupela nau i kamap namba tri long lain bilong kamap King, bihainim papa bilong em William, na Tumbuna man bilong em, Prins Charles. (AAP Images) Lukim pes 12 long moa stori... Ol memba noken paulim pablik mani: PM -P3

Upload: others

Post on 18-Jan-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Insait

KaugereLiving LaitFoaskweaGospel selebret-p14,15

Salim tokgutbai longLeit JoeKanekane-P6

OL opisa bilong Koreksenal Sevis i karim kofin bilong Leit Joe Roger Kanekane, Dairekta bilong Loa na Jastis Sekta Sekreteriet i kamaut long Sen Josep Haus lotu bihainim misa bilong en long Mosbi asde. Leit Kanekane i bin wanpela niusman wantaim Wantok Nius-pepa. Em i bin wanpela strongpela midia lida olsem Presiden bilong Midia Kaunsil bilong PNG, na planti niusmanmeri, NGO, na gav-man lida i bin kamap long tok gutbai long em long Mosbi. Poto: Nicky Bernard. Ritim moa stori long leit Joe Kanekane - pes 7

Tok gutbai

NupelaPrins!NAMBA wan bebi bilong Prins William na meribilong em Catherine, i bin soim pes dispela wiklong Tunde, taim papa na mama bilong en ilusim haus sik na kisim em i go long haus. BebiPrins bilong tupela nau i kamap namba tri longlain bilong kamap King, bihainim papa bilongem William, na Tumbuna man bilong em, PrinsCharles. (AAP Images)

Lukim pes 12long moastori...

Ol membanokenpaulimpablikmani: PM-P3

Page 2: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P2 Wantok Julai 25 - 31, 2013 nius

Gavman tim bai banisim rot bilong yusim pablik maniStanley Nondol i raitim

BIKPELA milian kina bilong pab-lik mani i wok long lus longpasin korapsen na Fainens Min-ista James Marape i tok gavmanbai putim wanpela tim long gopas na lukautim rot bilong yusimpablik mani na tu bikpela senisbai kamap long rot bilong aplailong kisim pablik mani long olprojek.Mista Marape tok long planti yia

igo pinis bikpela pablik mani i luslong pasin korapsen we lukim plantigiaman proposal go long dipatmenbilong Nesenel planning naFainens na Trsari na tu long ol ara-

pela dipatmen na taim mani goaut wok divelopmen ino kamap.Minista Marape i mekim dispela

toktok bihain long wanpela ripot bi-long Komyuniti Divelopmen weNesenel Plening minista CharlesAbel i tebolim long palamen soimolsem K130 milian bilong sios i luslong apasin korapsen.Planti memba bilong palamen i

tokaut olsem, nem bilong distrik bi-long ol stap long ripot bilongKomyuniti Divelopmen na tu longlus bilong K528 milian bilong NADPtasol ol tok ol nogat luksave long olprojek nem we stap long ripot natok wok painim mas kamap longdispela long painimaut husat tru

stilim bikpela milian pablik mani.Mista Marape husat em memba

bilong Tari Pori tokaut olsem longlis bilong NADP K900,000 go longwanpela praivet kampani long itaim em stap Fainens minister tasolem tok em no save husat tru I kisimdispela mani na nogat wanpelaprojek tu kamap long Tari longsapotim wok agrikalsa.Minista Marape tok gavman bai

setim wanpela tim long bai banisimgut rot bilong yusim pablik mani natu dispela tim bai go long distrik naprovins na bai ripot bek long gav-man wanem wok kamap long oldispela mani.Minista Marape tok long daunim

ol kain korap pasin, projek pepa baigat luksave bilong JDPBPC na sia-man na taim gavman givim tokoraitmani tu bai go long distrik akaun nawok bai kamap stret.Memba bilong Tari Pori tok

bikpela milian kina lus bikos ol konkonsaltan stap long Mosbi na lukimdua bilong stil I op na ol bin salimprojek proposal go stret long Ne-senel Plening, Fainens , na Tresarina distrik na provins i no bin luk-save na wantaim halivim bilong oljorap pablik seven long ol dispeladipatmen , bikpela milian kina golong nem bilong divelopmen na luslong ahan bilong stil lain.Minista Marape tok dispela taim

bai hat na gavman nau save longkain pasin bilong stil na bai nonaptru long peim mani go sau stretlong nem bilong kampani o projekkonsalten.Planti memba bilong palmen tok

ol seim lain husat save logng rot bi-long stil save karim laptop na staplong Mosbi na raitim projek pro-posal na kisim mani long NADP,Nesenel Plening na planti hap weagavman putim long divelopmen.Minista Marape tok dispela lain

save gut tru bikos nogat wanpelabodi stap long putim was long rotbilong givim mani na tu long moni-tarim projek eria.

Oposisen askim sapos BSP em indipenden long wok bisnisStanley Nondol i raitim

OPOSISEN i askim strongplelakwesten sapos BSP benk i trutruindipenden long wok bisnis bilongem long kantri.Strongpela man bilong Oposisen

na memba bilong Kundiawa Gem-bogl Tobias Kulang i askim dispelalong BSP benk i no mekim wan-pela toktok long sait bilong bikpelamilian kina sek we oposisen toktoklong palamen olsem moa long K70milian Fainens dipatmeni peim go

long wanpela loa Fem kampanilong kantri.Mista Kulang i tok dispela bikpela

milian we go long loa kampani emkarim tok orait pepa we i gatbikpela tok win olsem Praim Minis-ter Peter O’Neill i bin sainim naBSP benk bin mekim klIarens longsem de.Mista Kulang tok bilong wanem

na BSP benk i no tok klia saposdispela tok orait pepe i kam longpraim minista o nogat.Benk bin kolim opis bilong praim

minister na sekim sapos MistaO’Neill trutru bin sainim tok oraitpepa long dispela bikpela miliankina long benk bai prosesim naklairim long sem de, o nogat, dis-pela em askim Mista Kulang tokBSP mas tok klia.Mista Kulang tok sapos benk i no

mekim olsem em asua aninit longKriminel Ekt na rot bilong klairim olsek mani.Mista Kulang tok dispela kain

trenseksen i kamapim kwestenlong benk i halivim long movim

bikpela mani long rot i no stret.Mista Kulang i tok benk i mas

tokim dispela klia long ol seholdabilong IPBC na ol kastoma saposdispela trenseksen bilong K70 mil-ian bin gat luksave bilong BSP bodna benk bin kisim tok orait olsemtok orait pepa karim trutru signet bi-long praim minister Peter O’Neill.Mista Kulang em husat em

akaunten na tu bin stap menesingdarekta bilong Maikro benk,i tokem save long wanem samting emaskim na tok benk mas tok kilia

long pablik sapos nogat ol bod bi-long benk gat releisensip wantaimpraim minister.Mista Kulang singaut long ol

pablik mas save olsem PNGBCbenk bin pinis na ol aset BSP baimlong liklik veliu na tok saveo lsemol seholda mas save olsem hsautbin go pas na makim veliu bilongaste kam daunbilo tru em ol stapnau yet.Mista Kulang tu singat long Sen-

tral benk olsem lukautim ron bilongkomesel benk long putim was gutlong ol sampela kain pasin.

Polis Kilim daiWilliam KaprisBIKPELA nem stil manlong kantri, Willian Kapris,em polis kilim dai long dis-pela wik Mande long plesDoa long Sentrel provins,Polis long Mosbi bihain

long kisim sampela in-fomesen bin go aut longDoa na Wiliam Kapriswantaim narapela stil mantupela wantaim bin ron-awe long Bomana hauskalabus RaphaelWalamini laik ronawe gostap hait long hap tasolpolis sutim tupela wantaimdai bihain long ol bin sutgo kam long gun.Kapris i gat nem long

mekim benk roberi, kilimman dai, reipim meri nasave ronawe long hauskalabus planti taim.Kapris i ronawe wan-

taim narapela poro stilman bilong em RaphaelWalamini long Mun April2013 long Bomana hauskalabus na bin stap haitlong 3-pela mun olgeta.Polis bin putim

K100,000 long husathalivim holim pasimKapris na Walamini baikisim na longpela stori bi-long Kapris na polis nawoda save tingting plantilong em na save painimem raun i pinis longMande dispela wik taim

polis kilim em dai na naubodi stap long Mosi Haussik mog.Faivpela lain husat go

wantaim Kapris naWalamini em polis holimpasim ol na nau stap longpolis sel long Boroko PotMosbi. Namel long ol em tupela

meri wantaim wanpelaDifens Fos soldia.Nogat wanpela polis

opisa i bin kisim bagaraplong dispela sutaut wan-taim Kapris na Walaminilong Gabadi na Doa longSentrel provins.Dispela ronawe bilong

Kapris wantaim ol lain bi-long em lukim CISkomisina Martin Balthazarbin tokim ol meri wodalong noken mekim paulpasin wantaim kalabusman bihain long Kapris itokaut olsem em binmekim paul pasin wantaimwoda meri planti taim in-sait long haus kalabuslong toilet.Bihain long kilim dai bi-

long Kapris na Walamini,Polis Komisina Tom Ku-lunga long aste i tokautlong midia olsem em bin

kisim infomesen olsemKapris wantaim Waliminibai go long wanpela wait-pela toyota land krusallong Hiritano Haiwe.Kulunga Tok em kwik-

taim tru na salim polis golong haiwe na bin stopimKapris wantaim Walaminitasol tupela ino bin stopna draiv i go yet.Kulunga tok tupela ron-

awe man bin sut long olpolis na ol bin sut go beklong haiwe namel longkemp 48 na Gabadi plesna polis kilim tupela dailong Doa.Kulunga i tok Kapris na

Walimini bin stap hait long3-pela mun bikos ol manbin hekpim tupela longstap hait.Mista Kulunga i tok wok

painim wok long kamapyet long dispela ronwe nahait bilong tupela stil manna husat lain bin helipmKapris na Walimini longstap hait tu bai kisimmekim save bilong loa.Kapris na Walimini bin

stap long kalabus long sasbilong, reip, meda, amroberi, na dispela ron webilong tupela kamapimbikpela stori tru long kantrina polis na woda bin kisimtaim long painim tupela.

Page 3: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P3nius

Ol memba noken paulim pablik mani: PMStanley Nondol i raitim

PRAIM Minista Peter O’Neill igivim bikpela salens long olmemba bilong palamen longnoken paulim mani bilong seviswe gavman givim long mekimwok na tok gavman bilong embai givim moa mani insait long 5-pela yia.Praim minista tok gavman bilong

em givim bikpela milian kina manilong mekim wok divelopmen long olpipel bai kisim sevis na tok ol

memba bilong provins em ol bos bi-long provins na distrik na tok ol masyusim mani long stretpela we nagivim sevis stret long ol pepel.Mista O’Neill tok gavman bilong

em long namba wan taim longPNG politikel histri i givim bikpelamani pinis long ol divelopmen erialong kantri pinis olsem edukesenhelt na ol arapela infrstraksa na tokgavman bai givim moa long ol yia ikam na salensim ol lidas bilong dis-trik na provins long mekim onis wokna noken stil.

Praim Minista tok gavman bilongem long dispela yia i putim klostulong K2bilian bilong K13bilian basetbilong em long sapotim edukesensekta long groa we em tok humenrisos em bikpela prioriti biliong gav-man bilong em.Wantaim K2 bilian, gavman givim

K500 milian long sapotim haiaedukesen long kantri we lukim 7-pela yunivesiti long kantri bai kisimhalivim long stretim ol infrastraksadivelopmen.Mista O’Neill tok long namba wan

taim gavman bilong em bai givimK50 milian long wanwan distrik in-sait long 5-pela yia long DSIP longmekim wok divelopmen long wan-wan distrik.Mista O’Neill i tok K50m em

bikpela mani tumas na tok olmemba bilong palamen mas yusimlong stretpela rot long mekim wokdivelopmen na mas noken paulimlong pasin korapsen.Em tok gav-man luk save olsem planti popule-sen stap long rurel ples na apimmani long baste long ol memba bai

mekim gut wok na givim sevis longol pipel.Memba bilong Ialibu Pangia tok

gavman bilong em nonap westimtaim na wok long mekim planti gut-pela desicen bilong kantri na givimbikpela mani na singaut long distrikadministreta, provinsel admin-istreta, na sekrtari bilong dipatmenwantaim memba bilong palamenlong kamapim gutpela plan nayusim mani long gutpela rot namekim wok divelopmen.

Palamen gatpawa longgivim tok oraitlong tresari bildinauStanley Nondol i raitim

TRESARI minister DonPolye tok klia olsem tresaribil (amendmen) we pala-men pasim long las wik igivim pawa long palamenlong givim tokorait na isuimtresari bil long lukim gudgavenens na transperensi.Minista Polye tok klia

moa olsem dispela bil i nogivim pawa long em longisuim treasri bil wantaimnogat tokorait bilong pala-men, em tok bil givim pawalong palamen long givimtok orait na isuim tresari bil.Minista Polye tok bin i gat

sampela paul bin kamaplong dispela bil we em tokK300 milian bilong Nasfundlimited we pastaim gavmani kamapim long Kokopo In-frastraksa bil i bin lus longpasin korapsen.Mista Polye tok balens bi-

long dispela K300milian baigo bek long gavman.Risin bilong dispela bil

em long Tresari ministalong isuim tresari bil masgat tok klia long wanem asmas stap.Bil tok klia olsem minista

bilong Tresari ken isuim tre-sari bil wantaim aprovel bi-long palamen.Moa long en Minista

Polye bai kisim go long pal-men long kamapim senisbilong seksen 2 bilong Tre-

sari bil ekt long isuim tresaribil em long tri-pela as.1:Bai tok klia long autoriti

bilong borowim mani;Em mobeta long putim

banis long pawa bilongdinau we bai tok klia longekt long mas bihainimwantaim konstitusen aninitlong seksen 209 we em tokgivim tok orait long mani oautoriti bai kam long pala-men.2.Tok klia long as bilong

dinau Long banisim risk na paul

pasin bilong fan;Tresari minista bai ban-

isim na putim restriksenlong dinau mani bilong tre-sari bil long pepa na bai tokklia long as bilong givimdinau mani aut na longpepa tu minister bai tok klialong wanem as em baiisuim tresari bil.3. Minista bilong Tresari

bai tok klia long mining bi-long dinau bilong isuim tre-sari bil.Dinau mani we gavman

givim em tok long lon odinau agrimen o dinausekyuriti bilong tresari bilbai minista i isuim wantaim-tok orait bilong palamen.Tresari Minista i mekim

dispela tok klia long wikenbihain long palmen las wikpassim tresari bilong weMinista Don Polye tebolimlong palamen.

Page 4: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P4 Wantok Julai 25 - 31, 2013 nius

Holim pasim stilmanBustin Anzu i raitim

POLIS i holim pasim 5-pela hu-sait i kilim wanpela polismanlong Alotau, Milen Be long laswik. Na dispela i kamap insait long tu-

pela wik bilong mekim wok painimaut.Wanpela bilong ol dispela trabel-

man em wanpela long taim stilmanwe polisman i save painim hat longholim pasim em long ol trabel weem save kamapim.Bos bilong polis long Sauten

Rijen na Asisten Komisina bilongPolis o ACP (Assistant Commis-sioner of Police) Allen Kundi i tok

nau yet, wanpela stilman tasol istap aut na ol i save long em naklostu taim bai ol i kisim em long daibilong trening polisman KonstabelDavid Opa."Mipela i holim pasim pinis

faivpela raskolman long dai bilongOpa long Alotau long wanpela fot-nait i go pinis. Tupela long Alotauna narapela tripela long Pot Mosbibihain long ol i kisim balus na kamlong bikpela siti," em i tok.Kundi i tok ol polisman bilong

Milne Be Provins i ting olsem ol dis-pela stilman bai brukim bus i golong Sentrol Provins na bihainkisim kar igo long siti.Tasol ol i giamanaim ol na kisim

balus i go long bikpela ples we olpolis i was long ol na holim ol.Ring lida bilong dispela grup,

Tommy Meava Baker, hapkasMilne Be na Galp provins em i binsanap wantaim narapela tupelawan trabel bilong em long VisionCity long Pot Mosbi na polis i holimpasim ol na lokim ol long GordonPolis Stesin.Dispela ol stilman i bin kamapim

dai bilong yangpela David Opa, hu-sait i bihainim ol igo wantaim nara-pela risevis polisman.Kundi i tokim Wantok Niuspepa

olsem ol dispela raskolman i binstilim sampela bikpela mani long

Alotau Entaprais Sevis Stesin naronowe go olsem long Aioma.Ol i go na putim kar bilong ol na

wet I stap na taim dispela tupelapolisman go kamap, suitm tupela,we Opa i dai na narapela igo longhausik.Kundi i tok amamas bilong em

igo long ol wokman bilong em longAlotau na Gordon wantaim longmekim bikpela wok longholimpasim ol stilman.Long wankain taim, em i wanbel

tasol long ol gutpela manmeri bi-long Alotau long givim gutpela in-fomesen long Holim ol stilman. "Ol pablik i sapotim mipela gut

wantaim ol infomesen long olraskol i stap long long wanem hapinsait long Alotau. Ol ino laikim dis-pela kain nem nogut long ples bi-long ol na ol i stap klostu nasapotim ol.Long las wik yet, bodi bilong let

Opa i kam long Pot Mosbi FuneralHom na Funeral Sevis i bin kamaplong Bomana Polis Koles longFraide na bodi igo long ples bilongem long Kaupena, Imbonggu dis-trik, Sauten Hailan Provins.Komanda Kundi i tok nau yet

wanpela raskolman tasol i stap autyet na ol lain bilong em i kisim wasi stap.

Pablik Sevis i slekBustin Anzu i raitim

OL pablik sevis bilong MorobeProvinsel Gavman i slek na inosave long mekim wok bilong olna sapos em i gat we bilong em,em Bai rausim ol long wok.Gavena bilong Morobe

Provins Kelly Narru i tok ol wok-man meri bilong em i slek naplanti wok ino go het olsem em itingling long en. Na planti wokino kamap yet.Em i tok planti ol divelopmen

baset bilong ol long Provins inokamap na em ino save olsemwanem bai ol wok divelopmeninsait long nainpela distrik baikamap long sevim ol pipol bilongem."Planti ol driman tingting bi-

long mi insait long provins ino gohet long wanem ol Pablik Sevisinsait long provins ino wok. Oldivelopmen baset bilong ol dis-

trik ino kamap long putim longbaset bilong ol."Ol manmeri husait bai mekim

wok i slek na ino putim dispelaplen. Na dispela bagarapim olplen bilong em long kirapimProvins," em i tokim ol niuslainlong las wik.Em i tok tu olsem planti sevis

ino go long ol ples long wanemol manmeri husait bai stap nakisim sevis i slek long mekimwok.Em i tok em igat tingting long

rausim ol long wok na kisim olnupela wokman meri husait Baimekim wok.Gavana i tok em bai stat long

opis bilong em yet na igo daunlong distrik administreta longwanwan distrik level.Long wankain taim, em ino

amamas long Morobe ProvinselAdministresen long wokimrikrutmen long kisim ol nupela

manmeri long wok. Dispelapasin ol i mekim em i rong."Ol i a abrusim mak long

wanem, long mun Mas long dis-pela yia, Provinsel EksekutivKaunsel o PEC ( Provincial Ex-ecutive Council) i kamapim wan-pela risolusen olsem ol bai inoinap wokim rikrutmen. TasolProvinsel Administreta i sakimtok na go het wantaim dispela,"em i tok.Em i tok olsem em bai toktok

wantaim Minista bilong PablikSevis Dr. Puka Temu na stopimdispela na kisim wanpela gut-pela na eksperiens HumanRisos kampani long mekim dis-pela wok rikrutmen.Em i tok dispela kain rikrut-

men ol i laik mekim nau em longkisim ol lain bilong ol yet, wan-tok, save pes na pren bilong olyet na ino ol lain bilong wokstret.

Bustin Anzu i raitim

SIALUM KauAsosiesen (SialumCattle Association) i gatbikpela wari nau yetolsem wok bilonglukautim Kau bilongmaket bai kisim bikpelahevi. Nogat gutpela rotna ples bilong salim empasim dispela bisnis.Presiden Steve

Farhall i tok rot bilongsalim Kau igo long Laeem wanpela bikpelahevi bilong ol. "Mipela i kisim

bikpela taim long kisimol Kau igo long Lae.Rot em wanpela hat-pela samting longSialum. Nogat gutpelasibris long Sialum longrausim ol Kau bilongsalim. Mipela i kisim

taim na sapos nogatwanpela luksave, ol baipasim," em i tok.Sialum em i stap in-

sait long Tewai-SiassiIlektoret na memba bi-long ol em Mao Zem-ing, husait em Ministabilong Fiseri na nambatu pati lida bilongPipol's Nesinol Kon-gres o PNC (People'sNational Congress).Sialum igat nem long

lukautim bulmakaulong ples bilong ol we isave kamapim ol gut-pela gris bulmakau naem i gutpela long salimigo aut long kantri.Samting olsem 50-pelaKau fama i stap nasave lukautim moalong 5, 000 bulmakau.Namel long 2000 na

2006, ol i salim ol bul-

makau bilong Sialumigo long Philippines.Bulmakau bisnis em

wanpela rot tasol longkisim mani na sapos oli painim hat long salim,dispela bisnis bilong olbai stop na ol bai kisimtaim.Presiden Farhall i tok

ol lain bilong em longSialum i ken lukautim olgutpela bulmakau bi-long salim sapos i gatgutpela rot sistem istap.Em i tok gavman i

gat tingting long wokimrot long Finschhafen naigo long Lae tasol brisbilong Wara Buso isloim dispela wok.Presiden i tok tu

olsem wei bilongSialum igo long Lae i

hat. Ol save go longWasu o Finschhafentasol i gat ol wara isave mekim hat gen.Em i tok tu olsem ol

manmeri bilong Sialumi laikim olsem hevi bi-long lo na oda masstop na ol i ken skruimwok bilong lukautimbulmakau. Ol i poret nogut ol i

bungim hevi long olhan bilong ol birua.Farhall i tok ol bul-

makau fama bilong emlong Sialum i laikimgavman long stretimdispela Rot bilongsalim ol bulmakau bi-long ol na tu, maspainim maket bilong ollong Lae na narapelahap ples insait longPapua Niugini.

Sialum Kau kisimtaim, nogat sibris

Daru Haus sik na WolVisen kisim mani helpim DARU Jenerel Haus sik na Wol Visen iken skruim wok long karimaut ol woklong daunim sik TB long Westenprovins wantaim mani sapot bilong Ga-vana Ati Wabiro.Long las wik, Gavana Wabiro i bin

givim K2.3 milian i go long DaruJenerel Haus sik, na K200,000 longWol Visen bilong karimaut ol TB pro-grem long Saut na Midel Flai distrik.Wol Visen opis long Pot Mosbi i tok

dispela man i sapot i gutpela tru, moayet, bihain long ol i bin opim nupela TBwod long Daru Jenerel Haus sik longtupela wik i go pinis.Ekting Sif Eksekyutiv Opisa bilong

Daru Jenerel Haus sik, Sister MartinJoseph i givim tok tenkyu i go long Ga-vana Wabiro na tok ol mani bilong pro-grem insait long Daru Jenerel Haus siki pinis na dispela kontribusen baihelpim stret haus sik long wok bilongem olgeta de long sevim ol laip.Fanding sapot i go long Wol Visen i

bihainimn disisen bilong kamapimn gutTB sevis long provins na ol bai yusimmani ya long karimaut ol autris bilongsik TB progrem long provins.TB Projek menesa long provins,

Alma Acub, i tok Wol Visen i wok stronglong inapim misin bilong en, na dispelaem long wok wantaim ol pikinini, olfamili na ol komyuniti long olgeta hapbilong graun long edresim as bilongpoveti o pasin turangu, na injastis opasin bilong daunim narapela.Em bin tokim Gavana Wabiro olsem

Wol Visen i save lukautim gut mani , naem bai yusim gut dispela mani longkisim TV sevis i go long ol pipel bilongem.Mista Wabiro i bin strongim ol haus

sik wokman meri long wok gut na kisimol helt sevis i go aut long pipel longprovins.Em bin tok moa olsem moa gutpela

samting bai kamap long provins bikoslong dispela kain helpim.

HELPIM : Sister Joseph, Mis Acub na Gavana Wabiro bihain long ol bin kisim sekmani.Poto: Wol Visen

Gutpela lidaman i daiMAN bilong mekim wok, hatwok, strong-pela lida na praut olsem em i bilongPNG em kain man nau i dai JoeKanekane.Dispela em ol toktok we planti bikman

i bin mekim long funerel sevis bilongMista Kanekane, i bin kamap long SenJoseph’s Katolik Haus lotu long PotMosbi aste, Trinde Julai 22, 2030.Mista Kanekane i gat 44 krisman bi-

long ples Kowangil long Imbonggu Dis-

trik bilong Sauten Hailans provins na emi gat tripela meri na 7-pela pikinini.Em bin Dairekta bilong Loa na Jastis

Sekta, Presiden bilong PNG MIdiaKaunsel na siaman bilong planti olnarapela ogenaisesen.“Joe Kanekane em i narakain man

stret, i gat bikpela save na em i pikininiPNG stret na dispela i bin kamap longples klia long ol wok em bin mekim longplanti ogenaisesen.

Page 5: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P5nius

OL KATOLIK pipel long Om-bonngu na ol narapela hapbilong Sauten Hailans baiharim na kisim Redio Mariaem Katolik Volantia redio wei save promotim ol KristenVelyu na ol Katolik bilip.Dispela bai kamap bikos

long gutpela sapot bilongMemba bilong Imbonngu naWoks Minista, FrancisAwesa husat i givimK100,000 long karimaut olwok long kisim signel nanetwok i go long eria naprovins.Minista Awesa i kisim dis-

pela mani long Distrik SapotImpruvmen Progrem (DSIP)bilong em na em i givim i golong Mendi Katolik Sios bi-long karimaut ol wok longlonsim Redio Maria netwoklong eria.Dairekta bilong Redio

Maria, Pater Paul Kote i tokol bai yusim dispela manilong mekim ol wok longRedio Maria na ol pipel i kenharim long Imbonngu eria,ples na long olgeta hap bi-long Sauten Hailansprovins.Em i tok dispela i gutpela

bikos netwok bai strongimKatolik bilip i go long pipelna tu, promotim komyuniti

divelopmen. Em i tok ol lain i harim

redio netwok i ken kontribu-tim ol tingting bilong ol tu.Redio netwok em i wan-

pela Katolik Volantia Oge-naisesen na em i stap bikoslong ol Katolik bilip man-meri. Em no save kisim Ad-

vataising long helpim em imekim mani na stesen baioperet olsem ol narapelaredio stesen, nogat.Minista Awesa i tok Redio

netwok i givim ol sevisolsem nius infomesen,awenes na i promotim Kris-ten bilip long ilektoret bilongem, na long olgeta hap bi-long provins.David Kuna bilon g Redio

Maria i tok ol i kisim pinismani i kam long KatolikSios long Mendi.Em i tok tupela tekniken

bai kam long kantri Itali longputim ol masin bilong kisimsignel bilong redio long olples we ol i makim longMendi na Nipa Distrik. Na dispela, tok, i gutpela

nius long planti Katolik man-meri long provins.Narapela sios redio net-

wok i stap pinis long provinsem Wantok Redio Lait.

Sauten HailansProvins baikisim RedioMaria… Awesa sapotimwantaim K100, 000

WOKS MINISTA: Francis Awesa

Page 6: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

advatismenP6 Wantok Julai 25 - 31, 2013

Joe,Was a pleasure working withyou. God gives life and God takesaway life, at his own time andaccording to his own plan.May you rest in eternal peace.Ruth Waram

Thanks for thememories – my SECOND CHANCEMay your soul REST IN PEACE– Henry Morabang (Word Publishing1998-2003)

Joe Kanekane wantaim Word Publishing tim long 1998...

Brata Joe,Tupela wik igo pinis mi lukim yudraivim kar bilong yu na mi tro-moi han long yu..Tude mi no inapbilip yu slip i stap malolo longhan bilong Bikman..Bai mi misimyu tru long olgeta samting yumiyu mekim long mi na femili bilongmi... Taim bilong Malolo bro!Fada Jada

Joe is a colleague, brother andfriend who became a greataspiring, committed and vibrantyoung leader destined for higherheights, but did not forget hisroots, one of which is the WordPublishing, Wantok Family. Theliterary world in PNG, an areawhich I also hold dear, will missyour expertise. It was great work-ing with you, and still keeping intouch, even after you had exitedfrom Wantok. Condolence to your family in thistime of grief. Adios my goodbrother and eternal rest with theMaker above. You will be greatly missed by allwho knew you. Veronica Hatutasi

Ol olpela wokmanmeri bilong Word Publishing Company

i salim Tok Sori long Leit Joe Roger Kanekane

Joe, Rest in Peace.William Natera

Niuspepa

He was more than a colleague buta true brother, friend and leader. I will truly miss him. From Kasi Rei and Mama H. Helen Rei

A person who always welcomedanyone with his cheerfulness andmade them feel at home. Rest inpeace. Ivan Bayagau.

Late Joe joined Word/ Times of PNG in1994. A young energetic reporter on thenews desk who showed a lot of maturityin his work, very committed and dedicat-ed. He always wanted to rise andbecame manager- Marketing andDistributions. He became a senior/investigative reporter with The Times ofPNG and later, with The Independent.He was awarded the Asia/PacificInvestigative Journalist of the Year, 2002.He trained and encouraged many otheryoung journalists. When TheIndependent phased out in 2003 andsome staff were made redundant, Joeleft and joined the Law and JusticeSector, but still wrote stories and con-tributed to the PNG Media. He is one ofthe best hardworking, committed inves-tigative journalists in PNG, who lovedbeing a journo. His expertise and his per-sonality will be greatly missed. A truebrother you are.May you rest in peace - Yakam Kelo

Brata JoeKanekane, baimipela i misim

yu long Word PublishingCompany long ol

yia ia kambihain!!

Page 7: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P7joetoksori

Joe Roger Kanekane – rait man bilong Loa na Jastis sekta!

Anna Solomon i raitim

LONG taim wanpela pren i dai,em i no isi long stori long laip bi-long em. Yu bai gat stori bilongyu yet na narapela man bai gatstori bilong em tu, bikos yumiwan wan i lukim wanpela liklikhap tasol long laip bilong em. Mi bin pilim olsem long taim

Wantok i askim mi long raitim storibilong Joe Roger Kanekane husat ibin dai las wik, Julai 14. Em i gat 44krismas tasol na i wok olsemDairekta bilong Loa na JastisSekreteriat long Mosbi. Tasol bipo,em i bin wanpela nius ripota longWord Publishing, mama kampanibilong Wantok Niuspepa.Mi bin bungim Joe Roger

Kanekane long 1993 samting longtaim em i pinisim skul long yuni-vesiti long Pot Mosbi na i wok longpainim wok raun long siti. Em i save raitim ol stori bilong

ragbi na karim i kam long ol nius-pepa bilong Word Publishing. Olstori em i raitim tu i no bilong ol bignem tim bilong Pot Mosbi ragbi lig,nogat. Em i save raun long olgetakona bilong siti na kisim stori bilongol grasruts tim i pilai long Unagi ligo long Morata o Hohola. Joe i bilipolsem i gat planti pipel husat i nogatnem bikos ol nius ripota i nogattaim long raun na kisim stori bilongol. Trupela toktok bilong Joe bikos

long taim mi kisim em i kam woklong Word Publishing, mi lukim dis-pela pasin bilong em long go aut napainim nius, stori wantaim pipel,kamapim pren namel long nius-pepa wantaim ol grasrut man nameri na wantaim ol pikinini tu. Em iwanpela man bilong toktok na kaintok pisin bilong em i save pulimplanti pren tru.Joe i bilong ples Kowangil long

Imbonngu, Ialibu long SatenHailans provins. Tasol mama i binkarim em long Maprik, Is Sepik longSeptemba 9, 1968 we papa bilongem i wanpela woda long MaprikCSI. Olsem na Joe i save tok pilaiwantam mipela olsem em tu i wan-pela PS (pikinini Sepik).Laip bilong Joe olsem pikinini bi-

long wanpela woda i bin strongimlaik bilong em long helpim wok bi-long loa na oda. Na tu, long stretimsindaun bilong ol woda na ol ara-pela wokmanmeri bilong lo na jastissekta. Em i soim dispela bihainlong em i lusim niuspepa na i gowok wantaim Loa na JastisSekreteriat.

Long taim Joe i wok long WordPublishing, em i save raitim ol storilong Wantok na long Inglis nius-pepa, The Independent. Em i wan-pela yangpela man husat i soimolsem em bai kamap lida longwanem kain wok em i mekim. In-sait long niusrum em i wanpelaripota husat i abrusim pasin bilongspak na lusim wok o kirapim krosna mekim nabaut long pablik. Em ino save smok o kaikai buai. Longtaim em i go aut long kisim nius, embai mekim stret wok na lukautim olnarapela ripota na bringim ol i kambek long opis. Joe i kamap wanpela gutpela rol

model bilong ol arapela yangpelaman na meri ripota tu. Long taimem i kam long wok, bai em i dresapgut tru. Em i bihainim rul bilong kampani

we i tok, “Yu mas dresap gut nakam long wok, nogut bai yu go in-tavium praim minista tude.”Wok bilong raitim stori long nius-

pepa em i isi. Tasol bikpela wok bi-long salim niuspepa i go long olpablik em i narapela hatwok gen.Husat man o meri i bosim dispelaseksen i mas save long maket naol rot bilong grisim pipel long tromoimani long baim niuspepa. Longtaim sekulesen na maketingmanesa bilong Word Publishing i ri-sain, Joe i toksave olsem em i laik

traim dispela wok. Orait mi putimem i go long dispela seksen na bi-hain long tripela mun probesen emi kisim dispela wok. Hatwok bilong em i lukim planti

lain long Mosbi na ol provins i putimoda long salim ol niuspepa bilongWord Publishing.Kampani i givim wanpela Hi

Rider yutiliti long Joe long mekimwok bilong salim ol niuspepa. Na ino longtaim olgeta liklik pikinini longol haus arere long rot long Rainbowwe Joe i stap, i luksave long dispelaka. Wanpela de mi go long sekap

long ol haus bilong kampani na Joei draivim mi go. Long taim mipela itanim i go insait long strit, longweyet ol pikinini i stat long singaut“Rait man! Rait man!” Mi kirapnogut na mi tanim lukluk long Joe,tasol em i smail na tromoi han longol pikinini. Long taim namba wan pikinini

man bilong em tu i kamap bikpela,Joe i statim wanpela grup bilong olBoy Scout long Rainbow na plantiol dispela pikinini i joinim. Ol i lakitru long dispela rait man i stap longrait ples long rait taim stret.Joe i gat wanpela spesel gift long

luksave long gutpela sait bilonghusat man o meri em i bungim nastiaim ol long strongim gutpela saitbilong ol. Tupela wokman bilong

Wantok tude husat i kisim gutpelastia na helpim bilong Joe Kanekaneem Nicky Bernard na Jada Wilson.Nicky i bin draiva bilong niuspepana “Jack of all trades” tasol Joe ihelpim em long traim kisim ol spotpoto long wiken na nau Nicky ikamap wanpela trupela savemanbilong kisim ol poto na raitim storitu. Bipo long Joe i kamap nius ripota

em i bin trening long kamapkomyuniti skul tisa long MadangTisa Koles. Long wok tisa em i luksave

olsem ol skul manki i sot long olstori buk bilong PNG long helpim oli kisim save long rit na tu, long savegut long laip stail bilong tude.Olsem na em i raitim sampela sot-pela stori long wanpela buk bilongol pikinini long gret 6 – 8 ol i kolimFact or Fiction? Na narapela buk,The cuscus husband bilong ol gret5. Oxford University Press i bin

pablisim ol dispela buk long 1997.Joe i bin askim Jada Wilson longdroim ol piksa long dispela buk nanau Jada i gat nem tu long mekimol kain droing olsem long ol arapelastori buk.Mi bin ritaia long Word Publishing

long 2002 tasol mi save harim storibilong ol nius ripota na husat i stapyet wantaim kampani. Joe

Kanekane i lusim kampani na i gowok wantaim Lo na Jastis SektaSekreteriat na bihain em i kamapPresiden bliong Media Kaunsil bi-long PNG. Long taim mipela i bunglong stua o long Gordons maket baiem i askim mi long tok Motu, “ABS,oi namo o? Na mi save bekim,“Roger, lau namo sibona.” Em wan-pela tasol i save kolim mi ABS.Long 2004 em i bin askim mi go

toktok long wanpela woksop bilongjastis sekta long Kokopo. Long taim mi sindaun harim ol

toktok long dispela miting, mi luk-save olsem Joe Kanekane i winimplanti bilong mipela husat i savedriman tasol long kamapim ol samt-ing long laip. Em tu i driman long wanem

samting em i laik kamapim longlaip, tasol em i strong na winim oldriman bilong em. Joe Kanekane i lusim bikpela

hanmak bilong em long ol wok emi bin holim long media indastri nalong Loa na Jastis Sekreteriat.Planti pren na ol manmeri napikinini husat i bungim dispela manbai gat stori bilong ol yet. Dispelaem i liklik stori bilong mi long sot-pela taim mi save long Joe RogerKanekane. Yumi pre bai God papa i ken

marimari long sol bilong em nagivim em malolo bilong oltaim.

Joe Kanekane sanap long las stret baksait long hankais...Grup poto long 1998 wantaim olpela Jeneral Menesa, Anna Solomon.

Page 8: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

niusP8 Wantok Julai 25 - 31, 2013

Nick na Ruth Frani stap bun baksait bilong Living L ait Foaskea Gospel SiosTaim LLFGC i stat long lotuolsem wanpela sios kongrige-sen, Ruth na Nick Frani i save golong CLC sios long Waigani. Naumisineri Graham Baker longMadang i kam na kisim Pasto BillPage na Corrie Page i go longNick na Ruth Frani na askim tu-pela long lukautim tupela longstatim wok bilong Foaskweasios long Mosbi.Taim kongrigesen i bin lusim

haus bilong Pasto Bill Page na i goinsait long Ela Beach intanesenelSkul, nau Ruth na Nick Frani wan-taim ol pikinini i kisim rilis long CLCsios long Waigani na i kam bungwantaim Pasto Bill na ol arapelabilipman meri long hap. Ol i lotulong dispela hap i nap long 3 yia namemba namba i go bikpela tumasnau ol i stat long painim graun bi-long wokim haus lotu. Nau bikpela samting i kamap na

long marimari bilong God wantaimgutpela bel bilong Let AsbisopPeter Kurongku bilong Katoli As-daiosis bilong Pot Mosbi, Pasto BillPage na ol sios lida bilong em ikisim graun long Kaugere. Se Bill Sket i bin Gavana bilong

NCD na Mista Jack Pidik olsem Siti

Menesa i bin givim gutpela sapottru long sios bai kisim dispela ol-geta graun long Kaugere nauFoaskwea sios i stap long en. As Bisop Kurongku i harim olsem

Let Bill Sket i wok long painimgraun bilong givim long 4-Skweasios na em i singautim em na itokim em long hap graun bilong ka-

tolik sios long Kaugere we ol i noyusim yet. Nau Pasto Bill Page i raitim let i

go long NCD Menesa, Jack Pidikhusat i putim dispela long han bi-long ol kaunsel na ol i toktok longen i nap tok orait i kamap. Long taim bilong aniverseri sele-

bresen, Mista Jack Pidik na meri bi-

long em i bin kamap long Kaugeresios na em i stori liklik long we olbilip lain i bin kisim graun. Em i tok,taim em i bringim pas bilong sios igo long las NCDC bot miting em olpasto na sampela bilip man i woklong pre ausait long NCDC hall.Taim miting i pinis insait long opisna Mista Pidik i kam ausait em iharim ol lain i wok long pre nasingsing i stap. Tasol taim ol i lukimem, ol i singaut, ‘presim nem bilongBikpela!’. Em olsem ol i kisim graunpinis.Mista Nick Frani i bin wanpela bi-

long ol dispela lain husat i bin prelong kisim graun.“Mi lukim i bin gat planti sios in-

sait long Kaugere tasol long yia 80sna 90s, tupela hap setelmen olman i save pret long go na stap emKaugere na Morata tasol i nogatbikpela senis tumas. Mipela i kamna helpim ol lain long givim olkaikai, klos na marasin, em olsamting bilong helpim ol long bodiem i soim tru laikim bilong God.Nau Kaugere em i senis tru na yuken lukim ol kar i ron i go i kam longbiknait,” em i tok.“Long nau na i go, wantaim

helpim na marimari bilong God

tasol mipela i ken mekim moabikpela samting tasol God i savelukluk long bel bilong man longmekim wok. Em bai wok antap long bilip bi-

long mipela na bel bilong mipelalong wok i no long save bilongmipela, maski wanem kain eduke-sen o skul mipela i gat. God i no save lukluk long save

bilong man, em i save lukluk longbel bilong man long amamas longmekim wok bilong em,” em i tokmoa. Long narapela 20 yia i kam God

bai mekim yet moa bikpela samtingi winim wanem samting nau ikamap pinis. Wok bilong mipela emlong kamap gutpela stuwot o manbilong lukautim gut samting bilongem na bilip na trastim em.“Salens bilong mi long ol lida bi-

long sios olsem ol i mas lukautimgut samting God i putim long hanbilong yumi nau, na bihain God iken givim yumi moa long lukautim,”Nick Frani i tok. Nick Frani em i wanpela kaunsil

memba bilong sios kaunsel na emi makim maus bilong sios kaunsellong bot bilong skul bilong sios emLiving Lait Akademi.

Nick na Ruth Frani helpim kirapim Foaskwea sios long Mosbi...

Page 9: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P9heltedukesen

HELT sekta long dispelakantri na ol haus sik baikisim bikpela sapot wan-taim mani long gavman bi-long Australia long helpimsevim ol laip bilong pipel.Long raun bilong em i kam

long PNG las wik, Praim Min-ista bilong Australia, KevinRudd, i tokaut olsem gavmanbilong em bai givim moa longAus$160 milian o K236.47milian insait long 4-pela yiainap long yia 2016 long lukimolsem moa long 2,700 haussik, helt senta na etpos longPNG i gat inap marasin na tu,lukim olsem ol i tilim olmarasin i go aut long ol helt

senta long kantri. Toktok i kam lon g opis bi-

long Praim Minista Rudd i tokdispela fanding bai sapotim tuol wok long mekim gut na stre-tim ol rurel haus sik na heltsent a long Westen Hailans,Isten Hailans, Milne Be,Westen Provins na Bogenvil.Ol dispela haus sik bai kisim

mani long karimaut ol riha-bilitesen, stretim na mekim igo bikpela wok long ol treningskul na ol nesing, midwaif naol narapela helt woka kolislong kantri.Bikos populesen bilong

PNG i wok long groa hariap ,i nogat inap helt klinik na ol

haus sik long sevim bikpelamak bilong pipel na tu, longgivim kwaliti sevis.Tasol dispela fanding bai

helpim long kamapim gutkwaliti long praimeri heltsevis.Sapot bilong Australia bai

helpim tu long wok bilongkisim ol nupela na yangpelawoklain bikos planti woklain ilapin na ol i pinis long wok wei kam apim hevi long sot longol save woklain.Dispela sapot i kam aninit

long Australia-PNG Patnasipbilong Divelopmen Pekes.Long wankain taim, Gav-

man bilong Australia i givim

moa mani sapot i go longManus Provins long sait bi-long helpim helt na edukesensevis .Helpim bai lukim bilding bi-

long moa skul bilding na baimol medikel ikwipmen na masinbilong ol haus sik na heltsenta long provins.Gavman bilong Australia na

PNG i wok wantaim nau longManus i kisim moa helpimlong apgredim ol rot,kamapim gut ol skul na haussik bilding, na sapot longikonomik divelopmen longprovins.Long ol mun i kam, Loren-

gau Haus sik bai kisim ol

medikel ikwipmen na aninitlong tenda wok, ol i kisim piniswanpela kampani longkamapim masta plen bilongstiaim ol lon g ol wok bilonghaus sik long ol taim i kam.Bosman bilong AusAID

long PNG, Stuart Schaefer ibin raun i go long Manusklostu long pinis bilong lasmun na toktok wantaim ol bikman bilong Manus ProvinselGavman long helpim we Aus-tralia i givim long helt, eduke-sen, ol infrastraksa, maket namoa.Wok long bildim ol dabel

klasrum, edministretiv opis, olhaus tisa na ol toilet blok long

20 skul we Manus Provinselgavman edministresen imakim bai stat long dispelamun.Ol i makim pinis wanpela

kampani bai kam apim wan-pela masta plen long stiaim olwok long haus sik long ol taimi kam.Long wankain taim tu, ol

bin givim moa long K290,000olsem gren mani bilong olkomyuniti divelopmen projeklong Manus Provins na i kamaninit long Strongim Pipel naStrongim Nesen Progrem.AusAID bos Mista Schae-

fer, i bin witnesim seremoni bi-long givim dispela mani.

Helt sekta kisim K236 milianhelpim long Australia

WANPELA nupela disis kon-trol senta blong lukluk naglasim wanem sik bilongRaikos distrik bai kamaplong Ganglau helt klinikklostu long Basamuk longMadang provins。Wanpela nupela haus i

redi pinis we ol woklain iyusim ol olpela kapa na olsamting bilong Ramu Projeklong Basamuk long sanapdispela nupela sik kontrolsenta.Nesing opisa bilong Ramu

NiCo long Basamuk RifaineriKlinik, Paul Konare i tok em ibin toktok wantaim ol lainlong Madang Provinsal DisisKontrol Senta long kirapimdispela disis kontrol sentalong Ganglau.

Mista Konare i tok em i bintoktok gut wantaim MadangProvinsal Disis Kontrola,Bokun Wenani na olgetawok redi i orait pinis naklostu taim wok stret baikamap.Mista Konare i tokaut tu

olsem Madang provinsaldisis kontrol opis aninit longlukaut bilong Mista Wenani igivim moa long K8,000 longsapotim dispela nupela disiso senta long glasim ol siklong Raikos distrik.Em i tokaut klia olsem

long namba tu kwata bilongdispela yia, Madang Provin-sal Disis Kontrol ofis baisapotim dispela senta wan-taim ol nupela sia na tebolna ol arapela masin na glaslong glasim ol sik nabaut.Mista Konare i tok ol masin

o instramen we ol bai putim

long senta em maikroskop naol arapela long sekim ol blutsempol long ol sik olsemHIV/AIDs, TB, leprosy, maus-solap na ol arapela.Em i tok nau yet em i lukau-

tim tasol stat bilong dispelaLLG disis kontrol senta inap olhelt opisa stret bilong Madangprovinsal helt opis i go longhap long wok. Nau yet em iwok long kisim sapot nahelpim i kam long YomoroNongi, wanpela komyuniti heltwoka long Ganglau.Ganglau eid pos em wan-

pela gavman helt institusentasol insait las tripela nafoapela krismas em i wok longkisim ol saplai blong marasin ikam long nikel/kobalt divelopaRamu NiCo Menesmen(MCC) bikos eid pos ya i stapklostu long Basamuk Rifaineribilong kampani.

Nupela Raikos LLG sik kontrol senta bai stap long GanglauJames Kila i raitim

Strongpela Nesing opisa, Paul Konare i givim sut long wanpela sikman long Basamuk.

FRAIDE 19 Julai, 2013 longKilakila Eben Helt Klinik, 4-pela yangpela meri long YutWit a Misin o YWAM sip i binkamap long Kila Kila EbenHelt Klinik bilong FoaskweaSios na donetim wanpela kitbilong sekim ai na wanpelapotabel dentis sia I go longLiving Lait Helt Sevis.YWAM Praimeri Helt Tim i

bin kam long YWAM sip, naui stap long Pot Mosbi bris naol i wok long mekim ol kainkain wok misin insait longPot Mosbi. Dispela Praimeri Helt tim i

bin bringim sekim ai kit wan-taim sampela glas bilong ritna long lukluk longwe. Ol I givim tupela sekim ai

kit, wanpela em negetiv, embilong ai i ken lukluk gutklostu na narapela em posi-tiv long ai i ken lukluk gut i golongwe. Ol glas i kam long bikpela

sais na liklik sais tu na em ibilong ol lain i stap long olbus ples we Living Laitmobail klinik i save bringimsevis long ol.Long wankain taim tu, ol i

donetim wanpela kain stailsia bilong ol lain i sekim tit i

ken sindaun long sekim tit. Dispela sia tu i gat we bi-

long brukim na pulimapimlong wanpela bek na karim igo long taim ol i go longmobail klinik. Dispela sia i gat batri we ol

i ken sasim long sola pawaolsem na i gat liklik sola

penel I kam wantaim we ol Iken putim antap long bektaim man I karim bek nawokabaut I go long ol ples bi-long kilinik.Klinik tim lida, Naomi Col-

well I makim maus bilongYWAM Sip Dairekta HannahPeart na i tok, YWAM tim i

amamas tru long givim oldispela klinik tul i go long Liv-ing Lait Foaskwea long tu-pela klinik bai i ken yusimlong gutpela wok longkomyuniti. Sinia Pasto, Rodney To-

muriesea i bin stap long taimbilong givim dispela ol samt-

ing, wantaim Helt SevisMenesa, Josephine Mamiswantaim liklik lain wok meribilong dentis na ai klinikwantaim tupela wok meri bi-long PNG Ai Kea long kisimdispela ol donesen.Pasto Rodney i tok, “Klinik

i bin wok long traim hat long

painim ol gutpela samting bi-long wok long dentis na longai klinik na dispela presenem i olsem blesing i kam.”Em i tok, Mobail klinik i bin

malolo liklik long sampelataim na nau ol i wok long redilong statim gen, olsem nadispela dentis sia na potabelsekim ai kit em i bikpelahelpim long rait taim stret. Em i tok moa olsem, sios i

bin sainim wanpela agrimenwantaim PNG Ai Ke tasol ol ino mekim sampela wok yet,olsem na dispela donesenlong sekim ai kit em i gutpelastret na moa yet, bai siosiyusim long taim ol igo autlong ol rurel eria we ol iwoklong sanapim nupela hauslotu. “Tenkyu YWAM na yumi

bai go het yet olsem patna,”Pasto Rodney i tok moa.Meri i go pas long Helt

Sevis, Misis Mamis i tok,“Nau taim Kaugere klinik baii pas liklik taim long ol imekim ikamap bikpela haussik, dispela tupela samtingem bai helpim tru longmekim wok yet ausait longklinik.”

YWAM helpim Ai na Dentel klinik bilong Living Lait

Page 10: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

meriniusP10 Wantok Julai 25 - 31, 2013

HOLI Spirit em i ekseketiv opisa bilong heven.Na em tasol i nap long wok insait long laip bi-long ol bilipman, meri long inapim ol wok plenbilong God.Em i namba tri man insait long God Triniti.

God het, i gat God papa, Jisas Krais, pikininiman na Holi Spirit. Long tok Hibru i minim“ruah”, em i olsem win yumi pulim o win i ronlong ausait o spirit. “Win” bilong God em i savekamapim samting. Jehovah i tok tasol na em ikamapim ol heven, na olgeta samting insaitlong heven, em i kamapim long win bilongmaus bilong em tasol. Wanem samting em itok, em i kamap; em i givim oda na olgeta samt-ing i sanap is.” (Buk song 33: 6,9). Olsem na ol bilip man na meri i gat dispela

pawa bilong kamapim samting. Ol i ken toktoktasol long ol kainkain taim na sindaun bai isenis. Tude i gat planti kain kain hevi na pasinbikhet i stap long nesen na sosaiti bilong yumi.Ol pikinini man na meri bilong Kingdom bilongGod i mas tok aut long oda na pasin bel isi,pasin bilong harim tok na bihainim tok, pasin bi-long laikim narapela na pret long God na plantitok profet i go aut bai kamapim gutpela sin-daun. (Esekiel 37).Jisas i tokim ol bilip man na meri long wetim

promis na presen bilong Papa. “Jon em i bap-tais wantaim wara; tasol i no long taim nau baiyupela baptais wantaim Holi Spirit,. Tasol yu-pela i mas kisim pawa, taim Holi Spirit i kam in-sait long yupela; na yupela bai kamap ol witnesbilong mi long Jerusalem, na olgeta Judea naSamaria, na i go long pinis bilong graun.” (WokAposel 1:5,8)Yumi bai sot long mekim wok olgeta de sapos

Spirit bilong God i no stap. Tasol wantaimpromis presen bilong papa, ol Kristen i kenmekim kainkain samting we man i no nap longmekim. “Mi tok tru long yupela, man husat i bilip long

mi, bai mekim wankain wok mi mekim; na tu embai mekim bikpela moa; bikos mi go long Papa.Na wanem samting yu askim long nem bilongmi, em bai mi mekim, na Papa bilong mi baikisim biknem long Pikinini.” (Jon 14:12-14)“Holi Spirit em man bilong givim skul na

kamapim tok tru bilong wok bilong God. Mi baipre long Papa na em bai givim yupela man bi-long helpim yupela na em bai stap wantaim yu-pela oltaim. Em i Spirit bilong tok tru, na dispelagraun i no nap long kisim em; bikos em i nosave long em, na i no lukim em. Yupela i savelong em, na em i stap wantaim yupela na insaitlong yupela. Mi no i nap lusim yupela natingolsem pikinini i nogat papa. Mi bai kam long yu-pela.” (Jon 14:16-18)Nau yumi i stap long las de na pasin nogut i

wok long kamap bikpela moa. Taim birua i kamolsem bikpela wara tait, na God bai kirapimwanpela strong bilong em. God i tok, long lasde, em bai kapsaitim spirit bilong em long olpikinini man na pikinini meri bilong yupelaolsem yu ken ritim long Wok Aposel 2:17-18.Yu noken abrusim dispela sans long Holi

Spirit pulapim yu i nap yu pulap olgeta na i kap-sait i go aut. Ol wara i gat laip bai i kamaut longyu na yu bai mekim bikpela wok moa. Sapos yu laik save moa o nidim helpim long

prea: Toktok wantaim Wokmeri bilongBIKPELA, Barbara Lunge, Rivers of Grace in-ternational Ministries, P. O. Box 3063. Boroko,National Capital District, Papua New Guinea, BMob 67331426 OR 71075829 DG.

Yut, Meri na Famili

Pastor Barbara Lunge

Patna wantaimHoli Spirit

OL meri i wok long mekim makbilong ol long Lokol Level Gav-man (LLG) ileksen i wok longkamap nau na i kam inap tude,ol i tokaut pinis long tripela iwin.Wanpela em long em Ruth

Mandrakamu i winim ol mankendidet long winim sia bilongLod Meya bilong Lorengaulong las wik.Bikos em i gutpela maus-

meri, em bin kisim bikpela

sapot long pablik long wod emi resis long en na win longholim posisen we ol man tasoli save holim long ol yia i gopinis.Ruth i wok olsem wanpela

redio anaunsa wantai m NBCRedio Manus long planti yiapinis.Long dispela wik, tupela

moa meri long Is Nu Briten iwinim ol sia bilong presidenlon g ol wan wan wod ol i resis

lon g ol.Sarah Marumin i bin resis

na winim sia bilo ng presidenlo ng Reimber/Licuan LLG, naElizabeth Malori i winim Sen-trel Gesel LLG.Mis Malori i bin winim 18-

pela man i resis wantaim emtaim em bin kisim 1,435 vottaim Marumin husat i bin wan-pela skul tisa pastaim i binwinim ol narapela mankendidet. Moa yet, narapela

man em i resis wantaim we emi winim long liklik mak.Misis Marumin i tok bikpela

samting em laik mekim emlong wod bilong en em longrurel ilektrifikesen baikamapim gut laik na wok longol helt senta, skul, ol sios nakomyuniti, na kamapim ol woddivelopmen komiti.Taim LLG ileksen na kaun-

ing long kantri i pinis, bai yumilukim sampela moa meri i win.

LLG ileksen i lukimsampela meri i win

WANPELA meri PNG i woklong midia na komyunikesenseria i winim 2013 FulbrightSkolasip we gavman bilongAmerika i save ofaim i go longol pipel bilong ol narapelakantri long wol aninit long in-tanesenel edukesen eksensprogram.Esther Sibona bilong ples

Nubia long Madang provinsem dispela meri, na em bai goskul long DePaul Yunivesitilong Sikago (Chicago) longAmerika. Em bai wokim Mas-tas Digri long Jenelisim.Ol lain i bin resis long sko-

lasip las yia na long mun Ok-toba, ol bin makim wina meriEsther, bihain long intavyu weem i wokim gut na FulbrightKomiti long Embasi bilongAmerika long Pot Mosbi i luk-save long save bilong em natu, komyuniti komyunikesen

projek bilong em.“Mia mamas long kisim

2013 Fulbright Skolasip na miredi long go skul longAmerika,” Esther i tok.Esther i bin greduet long Di-

vain Wod Yunivesiti long 2007na em i 5-pela yia nau em iwok long midia na komyunike-sen eria long ol sampela oge-naisesen. Newcrest Maining iwanpela long ol.Taim em i pinisim skul na

kam bek long PNG, gol bilongen em long yusim rediobrotkasting long promotim olhelt mesej.“Mi bilip olsem dispela skul

mi go long en bai givim misans long divelopim samtingmi gat bikpela laik long mekim,na tu, strongim mi tu long wokbilong mi,” Esther i tok.Em i bilip olsem em ken

kontribiut long ol wok divelop-men bilong kantri long sait bi-long karimaut ol edukesen

awenes long ol bikpela samt-ing o eria we PNG inapbungim hevi long en.Fulbright Skolasip em i

karim fleg bilong inteneseneledukesen eksens programlong strongim wok pren namellong ol pipel bilong Amerikana ol narapela kantri Rot we ol i save kisim ol

Fulbright Skolasip wina emlong mekim gut long gutpelaakademik sait na tu, long li-dasip kwaliti ol i gat long en.Ol i gat sans long stadi, tisa,

karimaut risets wok, senisimaidia o tingting, na kontribiutlong painim ansa long olsamting we ol kantri i sav gatwari long ol long intanesenellevel.Biuro bilong Edukesen na

Kalserel Afeas wantaim USDipatmen bilong Stet i spon-saim dispela program.

Esther winim Fulbright skolasip

REDI LONG SKUL LONGAMERIKA: Esther Sibona baikisim salens long nupela skul bi-long em long Amerika. Poto:Embasi bilong Amerika longMosbi

PASIN we ol liklik meri krismasbilong ol i no inap yet long gatbel i go het na gat bel na karimbebi i wok long kamap wanpelawari nau long dispela kantri.Wanpela stori i bin kamap

long las wik long dispela samt-ing na man i go pas long SoselKomyunikesens bilong Kon-prens bilong ol Katolik Bisoplong PNG na Solomon Ailansem Pater Giorgio Licini, i toktru, dispela hevi i nogut moalong sampela kantri long wol,em i wok long kamap bikpelalong dispela kantri bikos maknau long PNG we ol liklik skulmeri krismas bilong ol i no inapyet long gat bel i go het na gatbel na karim bebi i sanap long 5pesen taim wol mak i sanap

long 13 pesen.“Bikpela wari nau olsem long

PNG, 5 pesen long ol pikininimeri i stap long skul i save gatbel. Dispela i soim tu olsemwankain mak o moa bilong olpatna man i save mekim nogutlong ol gel i no inap yet longkrismas bilong karim bel, tasolabusim ol o fosim ol long tokyesa.“Tru, bebi we gel bai karim i

gat rait olsem tasol ol narapelabebi ol mama i karim long wol,dispela em bebi we ol i nolaikim, tasol em i kamap. “Olsem na ol bai no mekim

gut long dispela ol kain pikininimama i karim long dispela rot.“Tu, liklik lain long ol gel i gat

bel olsem em ol man bai mar-

itim ol na stap olsem famili.“Olsem na i moabeta long

abrusim “teenage pregnancy” ool liklik meri krismas bilong ol ino inap yet long karim i go hetna karim bel,” Pater Giorgio itok.Taso Pater Giorgio i tok

kwesten em olsem wanem.Em i tok yumi kwestenim nau

famili na edukesen bikos familiem namba wan ples we ol pa-pamama i givim stia skul i golong l pikinini bilong ol long bi-hainim gutpela pasin.“I moabeta long ol papama-

mama long skulim ol pikininilong nauspela na velyu bilonglaik pasin, “dating” o wokikmprenpasin na marit na tu, tokimol olsem taim samting i go rong

long dispela eria, em savekamapim bikpela hevi longfamili.“Mi harim olsem planti papa-

mama i no redi long mekim dis-pela ol toktok na dispela i nogutpela bikos kikbek bilong emi nogut. Ol papamama i maskisim skulim na strong longgivim stiatok skul i go long olpikinini bilong ol long seksuelitio pasin bilong wokim pren-pasin, slip wantaim man nafamili laip,” Pater Giorgio i tok.Em i tok em i no wok bilong

ol sios tasol long mekim givimol stiatok skul na promotim bi-hainim gutpela pasin, tasolfamili i gat bikpela wok tu olsemnamba wan ples we ol pikinini ikisim skul long en.

Wari long ol meri skul pikinini i karim bel

Raun Lukim ol Meri na Pikinini:

MALOLO NA KISIM WIN: Sampela ol Angliken Madas Yunien mama isindaun long naispela ples long kisim win taim ol i go kamap long LalokiSaikaitrik Haus sik long lukim ol siklain long hap. Poto: Veronica Hatutasi

NAISPELA KUMU: Tabubil Maket em wanpela hap we yu kenbaim ol naispela pres na bikpela mekpas watakres na soko kumulong K1 na K2 tasol, olsem dispela we dispela meri i salim i stap.Poto: Veronica Hatutasi

Page 11: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

siosnius Julai 25 - 31, 2013 Wantok P11

LONG Gospel bilong las Sande, Santu Luke 10:25-38 em i stori long wanpela Samaria man ihelpim wanpela Juda. Bihain long dispela stori, wanpela saveman bi-

long loa i laik traim Jisas na askim em long rot bi-long itenel laip o laip i stap oltaim oltaim.“Tisa, mi bai mekim wanem na mi kisim laip bi-

long stap oltaim?” Na Jisas i no bekim tasol em i askim em olsem,

wanem tok i stap long loa? Yu ritim olsem wanem? Na saveman bilong loa i bekim ansa bilong

askim bilong em yet. Yupela i mas laikim God Bikpela bilong yumi, yu-

pela i mas laikim em tru long bel, long spirit, longstrong na long tingting bilong yupela na laikim truol wantok olsem yu laikim yu yet.Long olgeta Juda taim ol liklik, ol i groa wantaim

loa, pasin na rot bilong bilip long God Bikpela bi-long ol olsem na em i autim tok rot bilong bilip wan-taim bel, spirit strong na tingting. Tasol luksave long wantok em i nogat stret,

olsem na Jisas i autim piksa stori bilong gutSamaritan. Tasol mi go bek long askim bilong saveman bi-

long loa. Bai mi mekim wanem na kisim laip bilongi stap oltaim? Taim Jisas i harim saveman bilong loa i bekim

askim bilong em yet long buk tambu bilong olpelatestamen em i tokim em olsem. “ Yu mekim olsem, na bai yu kisim laip.” Dispela

hap tok i stiarim yumi long stat bilong bilip na poro-man wantaim God long kristen rot.Yumi kristen i save gut tru long dispela skul bi-

long laikim God. Tasol wantok em husat? Brata bilong yumi,

susa, papa anti, kasin, o husat tru? Jisas i lukim pinis laip bilong saveman bilong

loa. Lewa bilong em i no stret tru long helpim ol

birua, ol man i no wanblut bilong em na ol turangu.Olsem dispela stori Jisas i givim em bilong i napimolgeta loa insait long laip biong em na em bai i napkisim laip bilong oltaim taim em i dai. Long pinisim stori, Jisas i tokim saveman bilong

loa olsem. “Yu go na yu mekim wankain pasin.” Em pinis bilong ol wok Jisas i askim yumi long

mekim na kisim prais o laip i stap oltaim, taim yumidai.Dispela bilong mekim na bihainim God i no i

stap long we o narapela hap. Nogat! Em i stap insait long laip bilong yumi yet. Planti taim yumi save rong na poinim i go long

arapela hap na mekim olsem God i stap long wetru. Yumi mas save olsem God Tri Wan i stap wan-

taim yumi, em nau loa bilong laikim tru God wan-taim bel, spirit, strong, tingting na laikim wantok istap wantaim yumi. I noken hat wok long painim olsem planti taim

yumi save paul na mekim. Tru tumas, wanpela bikpela asua yumi i no save

bihainim, mekim na soim em pasin bilong helpim olturangu o wantok o birua. Em tasol God i laik em i no stap long skai o long

bik solwara, we sampela lain i go na kisim i kam namekim wok long yumi, nogat! Em i stap stret long maus na hat bilong yumi

pinis na yumi yet mas opim laip bilong yumi namekim. Em dispela mak tasol God bai givim yumiprais. Olsem na yumi go na mekim wankain olsem.

Mekim gut longarapela na

painim laip tru

OLGETA sios dinominesen imas wok wantaim olsemKristen long inapim sot bilongol pipel insait long spirituellaip bilong ol. Na ol sios i gat wanpela

mak tasol long autim Gutniusna tokaut long bilip bilong olinsait long Jisas Krais.Long dispela wok tasol ol i

gat misin bilong inapim. Hetman bilong Luteran

Sios insait long PNG Rev-eren Giegere Wenge, imekim dispela tok longWewak, Is Sepik, long wikeninsait long amamas de bilongol Luteran. Dispela amamas i makim

kam bilong Gutnius 127 yia igo pinis taim misinari JohannFlierl i bin bringim Gutniuslong 12 Julai, 1886. Dispela i go wantaim ama-

mas bilong ridedikesen (opengen) St. Daniel Luteran Sioslong Wewak taun, bihain long40 yia bilong dispela hauslotu. Bisop Wenge, i luksave

long kam bilong ol misinarihusat i wok hat long mekimPapua Niugini i kamapolsem Kristen nesen.Em i tok tenkyu long ol-

geta sios grup husat i bungwantaim ol Luteran na ama-masim kam bilong Gutnius.

“Luteran sios tu i kamaplong wok bilong ol ovasismisinari olsem na i gat gut-pela as bilong yumi i ama-mas,” em i tok.Bisop Wenge tu i luksave

long wok bilong Summer In-stitute of Linguistics (SIL)long mekim wok bilong tanimBaibel i go long hap bilong800 tokples bilong PNG. “Mipela i bin sainim wan-

pela agrimen wantaim S.I.L.long olgeta sios i mas kamappapa bilong dispela wok natanim narapela 300 tokples istap yet, dispela i kam longwok bilong ol misinari,” BisopWenge i tok. Em i tok bihainim ol bikpela

wok ol misinari i bin mekim,Luteran Sios i bin kamap in-dipenden sios long 1956 bi-hain long dispela sios i lukimplanti bikpela senis i kamap. Kaikai bilong dispela wok i

kamap taim sios i kamapim olwokman bilong em yet olsempasto, evanjelis, tisa na olarapela wokmanmeri longmekim Luteran Sios tru in-dipenden sios wantaim wok-misin bilong em.“Mi amamas olsem PNG i

gat Kristen gavman emmipela i sainim agrimen longgivim sevis long ol pipel wan-taim edukesen, helt,agrikalsa na arapela divelop-men sevis. “Luteran Sios insait long

PNG i sanap na sapotim gav-

man long givim ol dispelasevis long ol pipel,” ReverenWenge i tok. Long disepela taim Bisop

Wenge i tok tenkyu long gav-man bilong Is Sepik long dis-pela wok i kamap. Em i luksave tu long lokol

MP bilong Wewak Open,Jimmy Simatap, husat i gatopisel wok insait long PotMosbi na em i no kam. Wanpela opisa bilong

memba em Jeoffery Fim-bore, i bin kisim pes bilongmemba long dispela bung nabihain em bai ripot long ol-geta samting long en. Bisop Wenge tu i luksave

long Is Sepik Rijinel Memba,Gren Sif, Se Michael So-mare. Em i tok, namba wan praim

minista i bilong Sepik husat ibin kisim save long Morobewantaim em na Luteran Siosi pasin tok long wokimLuteran Yunivesiti. Bihain long wok bung bi-

long Somare gavman, tokorait i bin kamap wantaimgavman bilong Peter O’Neillwe wok bilong kirapimLuteran Yunivesiti i wok longkirap long Martin LutherSeminari graun nau. Namel long ol sios i bung

na amamas wantaim olLuteran long Wewak, Siamanbilong (fraternal) Sios bilongNazarene insait long IsSepik, Reveren Yambe Sike,

i welkamim Bisop GiegereWenge na tok “yu soim pasinbilong daunim yu yet na kamlukim mipela. “Kam bilong yu long

provins bilong mipela ibringim blesing long mipelainsait long bilip bilong mipelalong Jisas Krais”.Reveren Sike i luksave tu

long wok bilong ol misinari natok, wol rekod i soim olsemPNG i kisim bikpela lain misi-nari i kam long ovasis husati stap olsem papa bilong Kris-ten sios insait long dispelakantri. “Dispela ol misinari baigo olsem, na yumi yet i maskamap papa bilong wok siosbilong yumi long strongimdispela bilip i stap laip yet,”em i tok.Reveren Sike i tok strong

olsem, pasin bilong man imaritim man na meri i mar-itim meri (gay) i no ken kaminsait long dispela kantri.Em i tok ol Kristen Sios in-

sait long PNG i mas sanapwantaim na rausin kain kainpasin nogut Satan i bringiminsait long laip bilong ol Kris-ten.Amamas bilong olgeta sios

insait long dispela bung wan-taim ol Luteran Sios i soimolsem, yumi wok wantaimaninit long wanpela mak, emlong tokaut long bilip longJisas Krais na rausim pasinbilong bruk namel long olgetaKristen.

STRONGIM WOKBUNG: Hetbisop Giergere Wenge na Reveren Yambe Sike wantaim ol bikman bilong SIL. Poto: Sanag Zazoring

Wok bung bai strongimol Kristen Sios Yuniti –Bisop WengeSanang Zazoring i raitim

Page 12: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Tenpela yiabilong RAMSIna sampela igat strongpelatingting yetlong enSAM Seke, het bilong

Radio Australia Tok Pisinstrim, i stori long ronawebilong en long trabel longSolomon Ailans, na wok emi bin kisim hia long Australia.Tude, em i makim stret,

tenpela yia bilong “RijenalAsistens Misin i go longSolomon Ailans” o RAMSI –em Australia i go pas longen, i bin kamap longSolomon Ailans.Astingting bilong kirapim

RAMSI we em i gat ol sekyu-riti fos na militari bilong olmemba kantri bilong PasifikAilans Forum, i stap long en,em bilong bringim pis nagutpela sindaun longSolomon Ailans bihainimbikpela trabel na pait longkantri.Dispela trabel i bin stap

namel long ol pipel bilongMalaita provins naGuadalcanal provins we bik-taun Honiara i stap long en.Sam Seke, bilong Radio

Australia Tok Pisin Sevis, ibin wok olsem wanpelaniusman o jenalis long dis-pela taim nogut, na em isave bin salim ol nius i golong planti nius lain long wol,wantaim tu, Radio Australia.Long yia 2000, sampela

lain trabel i bin laik kilim em,olsem na em i bin ronawe igo long Australia.Em i bin kamap long

Australia olsem wanpelapolitikal refuji, na bihain, emi bin helpim Australia DifensFos na ol soldia na polisbilong Pasifik rijen, huat i binwok wantaim RAMSI.

Australiaasailam loa ikirapim kainkain toktokPlanti toktok ikamap iet

long Australia na PNGbihainim nupela asailampolisi tingting bilongAustralia long salim olgetaasailum sika husat i kamlong ol bot long Australia i gostap olgeta long PapuaNiugini i kirapim planti kaintoktok long PNG, Australiana Solomon Ailans.Sampla pipal i sapotim

dispela plen, tasol samplaken i no wanbel wantaimdispela tok orait em tupelaPraim minista Kevin Ruddbilong Australia na PeterO'Neill bilong PNG i binsainim long Fraide long wik igo pinis.Planti pipal long Papua

New Guinea i tok ol i no napbilip stret olsem lida bilong oli bin harim askim bilongAustralia long putim ol dis-pela asailam sika long stapolgeta long PNG.Sampela pipal itok, oli wari

olsem ol dispela asailamsika igat ol narapla kaenbilip na kalsa na dispela inapkamapim hevi namel long olkomyuniti long PNG.Sampela ken i tok PNG i

no lukautim gut ol pipalbilong en yet, na hau bai emi lukautim ol dispela asailamsika.

PNG MP isapotimAsailam PlenPLEN bilong Praim

Minista bilong Australia nawanwok bilong en long PNG,i kisim sapot i kam long wan-pela PNG politisen.National Parliament

Memba bilong KomoMagarima long HelaProvince bilong Papua NewGuinea itok emi sapotimpasin em Praim MinistaPeter O'Niell ibin mekimlong sainim Asylum seekeragriman wantem AustraliaPrime Minister Kevin Ruddlong Fraide.Dispela tok orait em

tupela lida i bin sainim bailarim Australia i salim olasailam sika husat i kamlong ol bot long Australia baikam long PNG bilong ol stre-tim ol imigresen pepa wokbilong ol long ManusDitensen Senta.Dispela agrimen i kirapim

pinis planti ol narakain tingt-ing namel long ol pipelbilong Papua Niugini na longAustralia tu.Aninit long dispela agri-

men, sapos ol painim olsemol asailam sika i trutru refuji,ol bai stap olgeta longPapua Niugini na ol bai noinap salim ol i go long olnarapela kantri.Sampela pipel long Papua

Niugini i tok ol i no wanbeltru wantaim dispela tingting,taim ol lain husat i savesapotim humen raits longAustralia i mekim plantistrongpela tingting agensimdispela polisi.

P12 Wantok Julai 25 - 31, 2013 abcpasifik

Prins Williamna meri bilongem Catherine isoim pikininibilong tupelaPRINS William na Dases

bilong Kembris i soim pinisnamba wan pikinini manbilong tupela i go long plantipipel ausait long haus sik weCatherine i bin karim bebilong en.Dispela pikinini i kamap

olsem namba tri man husatbai kamap king bilongBriten. Em bai bihainimbubu man bilong en PrinsCharles na papa bilong en,Prins William.Prins William na

Catherine i bin kam aut longSt Mary’s haus sik longLondon na soim pikininibilong tupela i go long olpipel, wanpela de tasolbihain long mama bilong eni bin karim em.Taim ol pipel i bin singaut

na soim bikpela amamasbilong en, Prins William naCatherine i bin tokim ol pipelolsem ol i wok long painimyet wanpela nem bilongkolim nupela pikinini bilongol. Tasol nau ol i save long

en tasol olsem Prins bilongKembris (Cambridge).Prins William i bin tok pilai

tu na tok olsem, em i gutpelapikinini bilong en i gat plantigras long het bilong en,winim em yet.Em i bin tok tu olsem

pikinini i luk olsem mamabilong en.

PNG NGO lidagat tupelatingting longasailam loaPAUL Barker, Ekseketiv

Dairekta bilong Institut ovNesenel Afes long PapuaNiugini, i tok tingting bilongAustralia PM, Kevin Rudd,na PNG PM, Peter O’Neillinap helpim tupela kantri,tasol em i ken kamapim hevitu.Praim Minista O’Neill i tok

em i win-win sindaun o embai bringim planti gutpelasamting long Papua Niugini.Em i tok kantri bai kisim

bikpela mani long dispelaprogrem wantaim sampelabikpela wok long stretim nakamapim gut gen ol rot,haus sik, na long ol yuni-vesiti.

Asailam Sika DitensenSenta long Manus Ailan baiol i prosesim ol pipel i kamlong bot na sapos ol i painimolsem ol i no refuji tru tru, baiol i salim ol i go bek longkantri bilong ol.Na sapos ol i no laik go

bek long kantri bilong ol baiol i stap olgeta nau longPapua Niugini.Planti Humen Raits grup

long Australia i tok dispelanupela polisi oa loa bilonggavman bilong Australia ibrukim Humen Raits bilongol asailam sika.Sampela ken i tok, dispela

plen bilong Praim MinistaKevin Rudd em i bihainimwok politiks long Australia,long wanem klostu nau nabai gat nesenel ileksen longAustralia.

Ol PNG sioslida i tokmakim dispelaagrimenolsem wan-pela rabistingtingWanpela Pater bilong

Katolik Sios long Pot Mosbi,i tok em i kirap nogut tru longharim dispela plen bilongPraim Minista Rudd na wan-wok bilong en, bilong PNG,Peter O’Neill.Pater John Glynn, husat i

bin statim na i wok yet wan-taim NGO grup bilong em, oli kolim long “WeCare”, longhelpim ol strit pikinini na oldisebol pipel long PotMosbi, i tok PNG i gat olbikpela wari long nogat hausbilong planti pipel long taun,ol helt sevis na edukesensevis tu i bagarap, na haubai ol i kisimi planti tausen olasailam sika i go insait longkantri?Pater Glynn i ting, astingt-

ing bilong Peter O’Neill embilong kisim bikpela mani ikam long Australia, na longwankain taim, ol wok politiklong Australia i mas mekimPraim Minista Kevin Ruddlong kamapim dispela plen.Bai gat nesenel ileksen

long Australia klostu nasampela i ting Kevin i mekimdispela tingting bilong kisimsapot i kam long ol votabilong Australia.

Nupela Kin bilong Briten..PRINS William na Dases bilong Kembris i soim pinis namba wan pikinini man bilongtupela i go long planti pipel ausait long haus sik we Catherine i bin karim bebi long en.

Page 13: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P13komentri

Published at Able Building Complex,

Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.

Websait: www.wantokniuspepa.comPe bilong wanpela yia, 52 niuspepa

Nupela Sios Sekreteriet mas sanap long dispela Ogas

Veronica Hatutasi i raitim

LONG mun Ogas emneks mun tasol,Sekreteriet opis bilong olsios i mas sanap.Gavman i givim dairek-

sen long Dipatmen bilongKomyuniti Divelopmen ,Rilijen na Yut longsanapim dispela opis longtaim em i makim long enlong mun i kam.Olsem na dipatmen ya

wantaim Nesenel Pleningna Monotaring i wok longholim ol bung wantaim olsios insait long 4-pela rijenbilong kantri.Long Mas Gels bung, ol

lain i makim ol bikpela sioswe i stap longpela taimpinis na i mekim bikpelakontribusen long spirituelsosel na fisikel divelopmenbilong kantri i bin stap, taimol narapela nupela Pen-tekostel na liklik sios tuhusat nau i wokim kon-tribusen bilong ol i bin staptu.Siaman bilong PNG

Kaunsel ov Sios (PNGCC),Pater Danny Guka i bin toknau yet, i nogat nesenelpolisi long Stet Sios Pat-

nasip Progrem na dispelaol bung toktok i lukluk longkamapim wanpela siossekreteriet bai gat gavan-ing bodi na fanding longmekim wok bilong ranimopis.Pater Danny i tok Sios

patnasip Progrem (CPP)we 7-pela bikpela sios istap insait long em i wokgut long go hetim ol pro-grem na projek long helt,HIV/AIDS, edukesen na olsosel divelopmen progremolsem wara n a sanitesenNa tu, sapotim na strongimol opis na ol woklain longmekim gut wok bilong ol(capacity building). Insait long dispela, gut-

pela gavanens natrensperensi o wokimsamting long ples klia na imas gat ripot long rot olsios i yusim mani long en.Margaret Sete bilong

CPP i bin wokim sotpelaripot long rot we CPP i woklong en na ol progrem, pro-jek na wok i ron gut, bihainlong ol i bin statim lon g yia2005.Em bin tok tupela gav-

man bilong PNG na Aus-tralia i sapotim dispelaprogrem. Na rot we gav-

man bilong Australia isave givim fanding o manisapot em aninit long Au-sAID we i save givim dis-pela fanding i go long olpatna sios husat i savegivim mani i kam long olwansios bilong ol longPNG taim ol i givim ol ripotlong ol projek ol i laikmekim na hamas manimakol bai tromoim long en.Misis Sete i bin tok long

pastaim, het opis bilongCPP i stap long Sidni Aus-tralia, tasol nau em i staplong Pot Mosbi.Em it ok ol patna i mas

gat rispek long wanpelanarapela, trastim wanpelanarapela na stap ikwal olong wanpela level na i nowanpela i ting olsem em istap antap long narapela. Misis Sete i bin tok COO

i gat ol yut progrem i stapinsait na em i luksave longol hevi bilong spakbrus nahombru i kamapim long olyut.Salvesen Ami i karimaut

wok long dispela eria,Misis Sete i tokLong wankain taim, Yu-

naitet Sios i wok long kari-maut yangpela Ambasedabilong Pis long ol hap bi-

long kantri we wanpisinpait i stap long en, na re-storetiv jastis long Arawa,Bogenvil. Yunaitet Sios i gat wan-

pela ges haus long Arawawe em i save karimaut olprogrem long helpim olyangpela pipel we i bungimhevi bikos long Bogenvilkraisis.Long Kandep insait long

Westen Hailans, spots pro-grem i kisim ol yangpela igo insait na i helpim ol longi no stap nating longabrusim trabel na lainimsampela gutpela samting.Ol lain i bin lukim ol sios

aninit long CPP Progrem iwok gut stret na dispelagutpela rot Em ol i ken skruim long

wok wantaim gavman.Planti ol sios lida long

bung i wanbel long nupelaopis sekreteriet i maskamap na helpim ol i gohetim gut wok bilong olwantaim.“Forum i opim rot wan-

taim ol nuperla tingting namipela i laikim bai dispelaopis i mas kamap hariaplong helpim mipela i moaogenais,” Pasto VincenmtMiria it ok.

KOMENTRISenis em i samting yumi wanwan i ken mekim

SAMTING we i fri longyumi olgeta, em i no samt-ing yumi olgeta i savekisim.Dispela samting em i

senis.Yu no nid long holim

kesmani long han bilongyu long mekim senis.Em i fri.Kostim bilong mekim

senis long samting bilongstrongim dispela samtinglong mekim gut wok, ogivim gutpela senis, ostrongim bilip na tingtingbilong ol arapela, bai ol iken kamapim senis, em ino wanpela samting.Dispela hap tok, i kam

long leit Joe RogerKanekane.Dispela bikman, i bin

presiden bilong MidiaKaunsil bilong Papua Ni-ugini.Em i bin holim wok

olsem Dairekta bilong Loana Jastis SektaSekreteriet.Kanekane i bin wanpela

niusman. Em i kamapwokman bilong gavman,na kamapim planti senisna progrem.Wanpela strong bilong

en tu, em long givim toktokbilong strongim bilip nasave.

Dispela tok em i givimlong yumi wanwan i kenkamapim senis, em i trutok.Strong bilong yumi wan-

wan i stap long save yumigat, na strong na bilip yumigat long mekim samting nakamapim senis.Gutpela o nogut, dispela

strong, em yumi wanwan igat pinis.Yumi olgeta i mas

yusim.

Nupela Asailam Sika AgrimenNius i kamaut nau long Australia, em ol TV stesin i toktok

pinis wantaim wanpela bipo wasman long Manus asailam sika,na em i tokaut olsem Manus Senta i no gutpela ples. Em i tokolsem ol man i wok long bagarapim ol man yet insait long hap.Dispela i bihainim wanpela agrimen we Praim Minista O’Neill

i sainim wantaim nupela Praim Minista bilong Australia, KevinRudd.Tingting bilong Rudd long dispela senta, em i senis planti taim

pinis.Nau, em i wok long sapotim gen long traim winim bilip bilong

ol Australia pipel.Ol Australia i pilim pinis lidasip bilong meri taim Julia Gillard i

stap PM, olsem na Mista Rudd i yusim dispela ol refuji hevi longstrongim nem.Sapos ol dispela sut tok long hevi i stap long senta i tru, bai

yumi olsem indipenden kantri i karim wanem kain nem nau?Dispela askim, planti ol memba bilong komyuniti i wok long

autim.Na olsem wanem long bikpela hap graun i stap long Westen

Australia? Watpo na ol i no inap kisim ol i go stap long hap, nasekim ol gut. Sapos ol giaman lain i stap, ol i ken salim ol i gobek long ples bilong ol.Gutpela praim minista bilong yumi i mas tokaut long olgeta

hap liklik toktok insait long dispela agrimen em i sainim, husattru bai bosim dispela senta, na ol dispela refuji bai kisim wanemkain sevis taim ol i stap long kalabus?

Gutbai William KapisTENKYU tru long ol polisman bilong yumi long holim dispela

biknem man long pasin stil long kantri bilong yumi.Ol polisman i tok Kapis na wanlain bilong em Walimini i bin

sut long gan wantaim ol, na ol i kilim em.Turangu tupela i no stap long tok yesa, o nogat long dispela

stori.Kapis i bin givim bikpela hetpen na rabisim tru ol polisman

bilong yumi. Em i bin mekim Bomana olsem wanpela hauspamuk, na holide haus bilong en.Em i bin kostim kantri bilong yumi bikpela mani tru long

painim em.Kapis i bin tokaut long planti samting long wanpela vidio ol

polisman i bin rekodim. Planti long ol dispela samting, em i nostap moa long tingting bilong yumi.Tru o nogat, yumi bai no inap save moa.

Manus

O’Neillmekimwanem?

Orait,orait...lusim

long han bilongmi....

Kamon brata, sainim

tasol na yumi skelim

bihain!

Jada 013!

Page 14: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P15P14 Wantok Julai 25 - 31, 2013 20yiafoaskwealotu

20 yia long Kaugere i karim gutpela kaikaiOl stori na poto:Frieda Sila Kana

KAUGERE Living LaitFoaskwea Gospel Sios(LLFGC), i selebretim 20

yia bilong wok misin na komyu-niti wok insait long, NesenelKepital Distrik, long 9 Julai i go14 Julai,Foaskwea sios i salim misineri

Pasto Bill Page i kam long PotMosbi long statim sios, tasol bihainliklik dispela wokman bilong God ikisim wanpela visen olsem, sios imas putim han na lek i go aut longsoim laikim tru bilong God long ollain komyuniti.Sinia Pasto bilong Kaugere

Foaskwea Sios, Rodney To-muriesa i tok visen bilong dispelasios em, “Wara i ron na karim olgutpela ministri wok long sios i goaut long komyuniti.”“Mipela bilip long mekim wok tru

long soim laikim bilong God long olman,” Pasto Rodney i tok. Sios i pulap long Spirit bilong

God na i save karim laikim bilongGod. Las 20 yia i go pinis, mipelamekim ol wok em long soim trulaikim bilong God insait long sosolwok mipela mekim long ol setel-men na ol komyuniti we i senisimtru laip bilong ol long helt, literesi,givim kaikai long ol pikinini namama, laip skil bilong ol mamalong lainim samap, kukim kaikai nabeking, na helpim ol yangpela manlong lusim pasin bilong raun natinglong strit na lainim long wok.Mipela i gat Digicel Meri Seif Haustu long lukautim ol meri i painimhevi long haus lain bilong ol. Moa

LLFGC, i soim laikim bilong Godlong Westen Provins wantaim Liv-ing Wotes Ministri taim ol i kisimkontrak wantaim Ok Tedi Main nalong Buka ol i wokim wanpela siostu. Living Wotes i bin sanapim olwara pam long Manam Ke Senta,taim maunten paia i bin ronim ollong 2005 na ol i go sindaun longol plantesin long bik ples. Long Sauten Rijen, dispela sios

i kamapim planti sios long PlaniSios aninit long Planim Sios Min-istri. I gat narapela ministri em isave opim rot bilong wok misin emlong ol presen bokis we ol pikininii save kisim long olgeta yia insaitlong Sentral Provins, Oro Provins,Galf Provins, Milen Be, Madang naNCD. Bikpela pes bilong Kaugere

Foaskwea Sios insait long PotMosbi na Sentral na Kerema emlong ronim Mobail Klinik wantaimambulens. Dispela ministri i statliklik wantaim wanpela pikinini long6 Mail dam i gat sua na nau sios ironim tupela helt klinik long NCDem Kila Kila na Kaugere klink, naklostu bai kirapim wanpela bikpelahaus sik long Kaugere, wantaimhelpim bilong lokol memba,Honerebel Memba bilong PotMosbi Saut, na Minista bilongSpots na 2015 Pasifik Gems,Justin Tkatchenko, Pot Mosbi Jen-eral Haus sik na Stimsip Tredingkampani. “Kaugere em i wanpela ples

nogut bilong ol raskol na ol stilman i pulap tasol mipela i stap yetlong helpim ol,” Pasto Rev To-muriesa i tok.Sios i gat wanpela Baibel Skul,

Wanpela Kristen Akademi skul bi-

long ol pikinini i gat 120 sumatinlong wanwan yia, wanpela meriseif haus bilong lukautim ol mamai painim hevi long haus bilong ol,Moale Kids, em bilong lukautim olpinkinini nogat papa na mama nanogat skul, ol meri man bilong ol Idai pinis na i nogat wok, Yut Min-istri, Helt Ministri, Living WotesMinistri, Sios Laip Ministri, WimenRisos we lainim laip skil olsemsamap, kuk na skul long JendaBes Vailens long ol meri. Kaugere sios i stat wantaim 12-

pela kongrigesen memba tasolnau, olgeta Sande i save gatolsem 1000 kongrigesen memba ikam lotu na i gat 14-pela pasto istap ful taim wok insait long siosna ol i ronim 14-pela ministri, wan-wan pasto long wanwan ministri. Pasto Rodney i tok, “Komyuniti

bilong Pot Mosbi i mas luksaveolsem Patnasip em i bikpela samt-ing. Wanem hap mipela i sot, pat-nasip wantaim narapela bai helpimmipela long strongim wok i go moayet.” “Rot bilong Lo na Oda na bel isi

oltaim, i stap wantaim ol sios.Olsem na em i gutpela long gav-man na ol praivet sekta long wokpatna wantaim ol sios bilongwanem ol bai i kisim gutpela sin-daun na mekim gut bisnis longpelataim bihain,” em i tok.I no Foaskwea tasol, nogat i gat

Baptis Sios, Salvesen Ami, Yu-naitet Sios i stap na i givim helpimi stap long gutpela Lo na Oda taimol yut i kisim gutpela helpim long olsios.Mipela mekim wok bilong sapo-

tim ol meri man bilong ol i dai pinis,ol pikinini nogat papa na mama,

mipela fidim ol pikinini, na mamana tu mipela i gat progrem bilonghelpim ol meri man i dai pinis longhaus, klos na maket bilong helpimol yet.Olgeta ministri i bin kamap bi-

long wanem sios i bin lukim wan-pela nid em i stap, long em i mashelpim ol memba bilong sios na ollain i stap klostu. Tasol lukluk i gobek nau, em i lukim plen bilongGod tasol i wok long kamap plesklia.God i wok long go pas long dis-

pela sios i mas stap olsem wan-pela sios bilong soim laikim bilongem. Olsem na haus lotu nau longKaugere i nogat banis, em i optasol long soim olsem olgeta lain iwelkam long kam insait long kisimhelpim.Tupela nambawan misineri

pasto bilong dispela sios, PastoBill Page na Corrie Page nau ikamapim wok long Cairns wantaimol Aborigines bilong Australia, tu-pela i bin kam long witnesim sele-bresen wantaim 28-pelakongrigesen memba na sampelafamili bilong tupela. Namba wanBaibel Skul Prinsipel, Pasto Keniskov na meri bilong em, meri pas-taim i lukautim Operesen PasimSua, Misis Leonie iskov bilong C3Ride Sios long Sydney “Long narapela 20 yia, visen bi-

long dispela sios bai i stapwankain yet bilong wanem em igutpela model long wok ministri namiplea i no inapim yet olgeta welong soim laikim bilong God. Em igutpela piksa bilong ol sios i wokwantaim komyuniti long soim trulaikim bilong God,” Pasto Rodney itok.

OPS i bringim laikim bilong God

Ol bikpela samting i save stat wantaimliklik samting, bai yumi tok olsem, bi-long yu long go 1000 mail, yu mas

stat wantaim wanpela step. Living Lait Helt Sevis bilong Kaugere

Foaskwea Sios na i gat tupela eben heltklinik long Kila Kila na Kaugere. Tupela wan-taim i gat ples bilong sekim ol kainkain sikwantaim tit o dentis klinik, ai klinik, T.B klinik,HIV na AIDS, STI klinik, bel mama na bebiklinik, family klinik na olgeta narapela seviswe ol helt klinik i save givim. Nau long de 14 Julai 2013, lokol memba

bilong Palamen, na Minista bilong Spots na2015 Pasifik Gems, Honorabel JustinTkatchenko i autim bikpela tok olsem, em baihelpim wantaim K1 milian long kirapimbikpela haus sik long Kaugere. Tupela yia igo pinis, Digicel PNG i givim wanpela ambu-lens long klinik long go het wantaim mobailklinik na komyuniti autris wok bilong sios. Dispela Living Lait Helt Sevis em pastaim

tru i bin stat olsem, Operesen Pasim Sua. Nameri husat i statim dispela wok wantaimPasto Bill Page i stori liklik long dispela wok.Mama Lyn em i wanpela registered nes tasolem i no bin wok long dispela taim em i staplong lotu. “Mi save go long 4-Skwea Sios long

Kaugere long ol Sanden a mi no save mekimwanpela samting moa. Wanpela taim longkrismas taim, sampela bilong mipela kon-grigesen i go antap long 6 Mail ples bilongtromoi rabis na mipela i go givim kaikai longol pikinini i wok long rabis hap,” em i tok.Taim mi wok long sanap wantaim Pasto Bill

Page long hap em mipela lukim planti pikininii gat sua na ol bikpela lain tu i gat planti suana sua bilong ol i gat binatang na i go bikpelatumas. Mipela lukim na mipela tok man i nap

bai yumi ken pasim ol dispela sua? Na PastoBill i askim mi na mi tok, yes Pasto, mi nesna mi ken stretim ol dispela sua. Em nau mipela kisim sampela marasin bi-

long sua na banis na mipela i go long olgetamun long pasim sua na givim marasin.Sampela misineri long Amerika i lukim

mipela na ol i donetim wanpela ambulens namipela i save yusim long go aut wantaim olyut long olgeta mun. Ol wok i go bikpela na gutpela moa na am-

bulens mipela i save sanapim ausait longhaus bilong Pasto Bill Page. Olgeta moning ol i save kam na wet ausait

long get, na mipela tok, bai yumi nokenrausim ol, na Pasto Bill i tok, putim wanpelatebol long hap na stretim ol sua bilong ol, namipela wokim olsem. Moa na moa pipel i wok long kam bihainim

ambulens na mipela wok long lukim ol longfran bilong haus. Olsem na mipela wokimwanpela haus klostu long sios. Em naumipela i askim AusAID long wokim wanpelahaus bilong putim ambulens klostu long hauslotu. Ol i kam na wokim wanpela haus. De

taim mipela opim olsem klinik na nait taimem ambulens i save go insait na stap.Wok i go bikpela moa na nogat i nap spes

na wok manmeri long helpim olgeta lain. Bihain mipela go daun long Kila Kila na

lukim klinik haus i sanap nating na ol i noyusim long wok i nap long sikspela yia ol-geta. Mipela askim ol helt atoriti na ol i tokorait long opim klinik bilong mipela.Joyce Meyer i kam long 2009 na lukim

mipela wantaim problem bilong klinik longKaugere na em i donetim wanpela haus longmipela na nau mipela i gat TB na FamiliPlening klinik na arapela sik olsemSTI/HIV/AIDS i gat aut pesen eria bilong olyet. Mipela opim na nau mipela wok insaitlong en.Mama Lyn na ol wokman, meri bilong Kila

Kila na Kaugere Foaskwea klinik i gat bikpelaamamas nau, long wanem ol bai i gat haussik bilong ol yet wantaim tupela dokta wan-taim gutpela sapot bilong lokol memba bilongPot Mosbi Saut, Justin Tkatchenko.

Page 15: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

IS Nu Briten nait bin kamap long wikenlong Pot Mosbi na planti ol manmeri bi-long dispela provins na ol narapelaprovins tu bin go amamasim dispela nait.Leonard Kania Junia, wantaim papa

bilong Leonard Kania Sinia wantaimmusik brata bilong bin pilai ol musik nasingsing bilong long dispela nait. Pot Mosbi Kantri klab bin pas long ol

Tolai manmeri, planti bilong ol bin soimsapot bilong ol long dispela fanraisingnait bilong ol ENB. Junia na Sinia Kania bin autim olgeta

hit singsing bilong ol we save pairap longol redio stesen insait long kantri.Planti manmeri long dispela nait i no

wari long liklik ren bin pundaun, insaitlong POMCC bin pulap long 7-kilok yet.Taim ol ben bin mekim saun-sek na stre-tim ol pilai samting ol manmeri bin mekimmuv bilong pinis long danis ples.Leonard Kania Junia bin pulim ai bi-

long planti manmeri husat i no bin lukimsingsing laip long stet na pablik, planti bi-long ol dispela lain i no bin danis tasol aibilong i pas tasol long Junia LK.

FONDE JULAI 25, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM HI 5 – S5 EP#4/334:00PM MAGICAL TALES4:30PM FOREIGN EXCHANGE #25 (Comedy)5:00 PM G KITCHEN WHIZ Ep#315:30 PM G TRAPPED YR1. Ep#11

6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7.00 PM G RAIT MUSIK – EP#1708:00 PM G RESOURCE PNG EP#809:00 PM G SOKA XTRA EP#819:08 PM G HOT SPOT EP#239:30 PM G ELITE MUSIC ZONE EP#2410:00 PM G NRL FOOTY SHOW11:30 PM G NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

FRAIDE JULAI 26, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics

11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM HI 5 – S5 EP#19/334:00 PM – MAGICAL TALES4:30PM FOREIGN EXCHANGE #26 (Finale)5:00 PM G KITCHEN WHIZ Ep#325:30 PM G LAST MAN STANDING EP#10/247:00 PM G IN MORESBY TONIGHT – EP#237:30 PM G NRL ROUND 19

WEST TIGERS vs. WARRIORS9:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

SARARE JULAI 27, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY

7:30 AM G U/GUINNESS WOR/RECORD #318:00 AM G YOGA SUTRA Ep#17 Rpt.8:30 AM G AUSTRALIA NETWORK9:00 AM G TOTALLY SPIES EP#11 – Repeat9:30 AM G DANI’S HOUSE EP#11Repeat10:00 AM G SKILLICCIOUS YR.2 EP#310:30 AM G TRAPPED EP#11 - Repeat11:00 AM G LAST MAN STANDING EP#11:30 AM G AUSTRALIA NETWORK5:30 PM G OLSEM WANEM Ep#256:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PMG NRL ROUND 198:30 PM G NRL ROUND 1910:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

SANDE JULAI 28, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY

6:30 AM G IT IS WRITTEN “The Ultimate Space Journey”

7:00 AM G HILLSONG – Ep#8587:30 AM G JOSEPH KINGAL MINISTRIES8:00 AM G YOGA SUTRA Ep#188:30 AM G BUSINESS PNG# 26 Rpt.9:00 AM G MARTIN MYSTERY EP#309:30 AM G OLSEM WANEM- Ep# 26 Repeat10:00 AM G RESOURCE PNG –Ep# 80 Repeat11:00 AM G ITALIAN KHANNA

– EP#3 “Italian Bhandar”11:30 AM G A/THE WORLD IN 85 PLATES12:00 PM G AUSTRALIA NETWORK2:00 PM G NRL ROUND 19

PANTHERS vs. KNIGHTS4:00 PM G NRL ROUND 19

SEA EAGLES vs. TITANS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PM PGR PACIFIC WAY S8 – EP#57:00 PM G TOK PIKSA EP#27

De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am – Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 6:30am – Nius Hetlains 6:45am – Bonde gritins7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction

– niupela singsing 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack

– Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu. 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

- Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 12:15pm – Komiuniti Notis Bod 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program3:10pm – Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm – NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN

– YUMIFM NIUS Senta6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program

6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT

– Host: Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin

wokabaut Muisik 10am – 12noon – Monin Treks12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

Raun wantaim Wantok kru ...

EMTV Television Guide

6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Mama Graun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FONDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

SANDE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

P16 Wantok Julai 25 - 31, 2013 entatenmenProgram bilong Wanwan De

Nicky Bernard i raitim

Leonard Kania Juniabungim ENB

Page 16: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

7:30 PM G 60 MINUTES – EP#228:30 PM PGR SUNDAY NIGHT MOVIE10:00 PM G HILLSONG Ep#858 Rpt….10:30 PMG NATIONAL EMTV NEWS – Replay………followed by the Australia Network

MANDE JULAI 22, 2013

4.57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program

3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM HI 5 – S5 EP#15/334:00 PM – MAGICAL TALES4:30PM FOREIGN EXCHANGE #22 (Comedy)5:00 PM G KITCHEN WHIZ Ep#295:30 PM G TOTALLY SPIES EP#11

“Spy Gladiators”5:57 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G NRL ROUND 18

COWBOYS vs. SEA EAGLES9:00 PM G COCA-COLA SPORTS SCENE 9:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

TUNDE JULAI 23, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY

6:30 AM G TODAY9:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM HI 5 – S5 EP#17/334:00 PM – MAGICAL TALES4:30PM FOREIGN EXCHANGE #23 (Comedy)5:00 PM G KITCHEN WHIZ Ep#305:30 PM G DANI’S HOUSE YR1 – EP#116:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G HAUS & HOME EP#238:00 PM G BUSINESS PNG – Ep#268:30 PM PGR BODY OF PROOF Ep#49:30 PMG EMTV NEWS REPLAY………

followed by the Australia Network

TRINDE JULAI 24, 2013

4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM HI 5 – S5 EP#18/334:00 PM TBA

4:30PM FOREIGN EXCHANGE #24 (Comedy)

5:00 PM G TRICKY TV #145:30 PM G SKILLICCIOUS S2 – EP#35:57 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G TBA8:00 PM G TBA10:00 PM G TOK PIKSA Ep#26 – Repeat…..11:30 PM G NEWS REPLAY….………followed by the Australia Network

Dai bilong DairektaLJSS na Presiden bilong Media Kaunsol ikarim planti tingting..Bikpela sore na wari i kamapnau long dai bilong Presidenbilong Media Kaunsol naDairekta bilong LJSS, JoeRoger Kanekane MBA. Em bindai long Tabubil taim em i rauni go long hap.Bikpela belsut na krai i kamaplong hauslain bilong dairektalong Rainbow Estet we Joe ilusim femili bilong em long

EMTV Television Guide

TOKWIN

Julai 25 -31 , 2013 Wantok P17komik

Ol Progrem na Kilok iken senis oltaim...

Mande na go raun long Tabubil.Em bin stap wanwik tasol longhap na bai kam bek long dispelawik Mande, tasol em i pilim sam-pela pen long bodi bilong em natokim liklik brata bilong em,Peter Kanekane long karim em igo long hausik na em i dai longhap..Joe em i wanpela fit manna strongpela man long wok natingting, planti gutpela tingtinglong kirapim wok na bisnis, longEpril tasol long dispela yia, Joeem i greduet long Yunivesti longMastas ov Bisnis Edministresen(MBA)..Em i gat bikpela visenlong kirapim sampela gutpela olbisnis tingting na kirapim wok.

Dispela tingting i stap longajenda bilong em long bihain-taim, ol dispela toktok em i binkamapim taim ol i lonsimYunivesti MBA Alumnai longdispela yia tasol.. Joe em imasta ov seremoni long dispelanait na em i mekim planti tokkirap long kamapim bisnis.Turangu ol dispela tingting i katsot tasol long Tabubil we em imekim wanpela praivet trip longMande laswik na dai tasol nogatbikpela sik long Sande bipo ilaik kambek long Mosbi...Gutbai Brata Joe, Silip malolo!Bamahuta egu brada! JW

Tokwin Tasol...

BIABIA

KANAGE

TORO

STATIM PILAI

Lukluk long namba 9 kolum, bilong paselpiksa i stap long han kais. i gat ol sain in-sait long pasel bai i ken toksave longwanem hap insait long dispela kolum bainamba 3 i go.Nambawan sain i stap long namba 8 koluminsait long piksa. I gat wanpela namba 3insait long namba 5 bokis. Bai yumi i no inap long putim wankain namba tupela taiminsait long wanpela 3 x 3 bokis eria, olsemna yumi bai i no i nap putim namba 3 insaitlong bokis namba foa, faiv o siks insait longnamba 9 kolum. Yumi ken rausim tu tripela bokis daunbilotru long namba 9 kolum bikos i gat wanpelanamba 3 insait long dispela 3 x 3 bokis eriatu. Olsem na dispela namba 3 i mas go long namba 2 o 3 bokis bilong namba 9 kolum.Laspela sain nau i stap insait long namba 2 lain bilong piksa na em i gat wanpela namba 3pinis long en. Loa bilong pilai i tambu long wanpela namba i kamap tupela taim insaitlong wanpela lain, olsem na i gat wanpela bokis tasol nau i stap long dispela namba 3 igo insait – em namba 3 bokis bilong namba 9 kolum.Bihainim dispela stail na wankain tingting na rausim i nap ol pasel bokis i pulap olgeta. Sapos yu laik save moa long insait bilong dispela pilai, yu ken go long webait long penny-dellpuzzles.com.

Long yupela ol gutpela Wantok rida i save wokim ol Sudoku kroswodpasel, dispela em nupela SUDOKU.Long solvim Sudoku pasel, putim wanpela namba long wan wan bokisna olgeta ro olsem akros, daun, na olgeta liklik 9-pela bokis skwealong bikpela daigrem o bokis (i gat 9-pela olgeta) bai gat ol nambalong 1 inap long 9. Wanpela namba i mas kamap wanpela taim tasollong wanpela ro. Wok wantaim ol namba olsem gaid o stia na woklong pinisim wan wan daigrem wantaim ol missing namba we baimekim yu painim solusen. Tenkyu na gutpela pilai

Ansa bilong SUDOKU 4 long neks isu.

Ansa bilong las wik SUDOKU3

Page 17: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P18 Wantok Julai 25 - 31 , 2013 laipstail

Wanbel - rot bilong kar tasol bai helpim Rai Kos

KURUMBUKARI (KBK) insait longUsino Bundi na Basamuk insaitlong Rai Kos i gat wankain luk-

save we gavman bilong Madang na PNGi no save givim bikpla sevis i go long tu-pela distrik taim stat bilong indipendensi kam tude na ol i save kolim tupela yabek pes.Tasol tude, KBK i gat dispela nikel na kobaltwe Ramu NiCo i dikim na Basamuk i gatdispela rifaineri we ol i wokim nikel nakobalt. Taim win mani i kam, Madang baibenefit o kisim gutpela samting, na kantribai benefit.Tasol pastaim, gavaman bilong PNG i binlus tingting olsem i gat sampela lain i savestap long KBK na Basamuk.Basamuk em i wanpela hap bilong RamuNiCo. Narapela tupela em KBK Main na 135kilomita paiplain. Basamuk i stap mak long52 kilomita longwe long Madang taun antaplong kunai gras na bikpla bus i stap antaplong Fininsta Rens.Solwara bilong Basamuk i save slip soreantap long planti rif we i nogat planti wesannambis. Abrusim rif i go daun em dip bilongsolwara i mak olsem moa long 2, 000 mita.Basamuk Rifaineri i stap tude ya em i noples nating. Igat kastom pasin na tumbunapawa tu ya, we pawa bilong “blek mejik”save winim pawa bilong laitning tu ya. Maski i gat Luteran Sios i kam stap long hapwe Basamuk rifaineri i stap tude long em,tok bilong Baibel i no rausim dispela kastombilong daunim narapela long pasin kastom.Wanpela asples wok man bilong RamuNiCo i tok stret olsem ol waitman na misi-nari i tokim ol asples lain bipo long nokensmukim ol dai bodi na putim longpela taimlong haus na i mas planim long matmat. Natu, ol misinari i tokim ol long noken pait nakilim ol yet. Dispela tok em ol i harim.Tasol ol misinari i no rausim kastom bilong“kambang” o “blek mejik” long daunim nara-pela na kilim narapela.

“Bipo mipela i save lusim long bekim nakilim ol birua tasol tude mipela ken kilim olman nabaut. Na tu mipela i save mekimlong daunim narapela long kamap bisnisman o meri,” dispela wok man bilong RamuNiCo i toktok.Man, pawa bilong Rai Kos em i no liklik ya.Planti taim, ol lain bilong mi save tokim longkisim was taim mi go long Rai Kos. Tasol misave tokim ol olsem ol lain ya gat gutpelapasin na ol naispela ya. Nogat nogut bilongol bilong wanem kastom bilong ol em iolsem ol wanwan kastom bilong naraplahap bilong kantri na wol. How yu husim emstap long han bilong yu yet.Tasol, wanpela bikpla samting ol Rai Kos imas luksave tude em i gat bikpela Rifaineribilong ol lain Saina nau i stap long ples bi-long ol we bai mekim kamap bikpela winmani na kantri wantaim Madang bai benefit.Na Rai Kos? Dispela ansa i stap long hanbilong wanwan asples lain.I gat lusave olsem planti yangpela i kisimwok long Basamuk Rifaineri na mekim liklikpotnait mani tasol pasin bilong kastom i stapyet. Ol papa na mama i go long gaden yet,katim bus na wokim gaten, go long solwarana kisim pis na laip em wankain yet.Tasol i gat sampela liklik senis i kamap nabipo ol man i save tok Rai Kos em bus plesya em nau nogat. Ol pikinini i go long skul, igat haus sik, mobail sevis, TV sevis na redioFM tu i kamap long ol haus lain.Taim mi laik kam long Basamuk las wik, miting olsem bai nogat TV long wasim Stet ovOrigin. Tasol taim mi kamap, mi bin sindaunwantaim ol wantok na lukim dispela gem weol Australia i save giamanim yumi tumas.Insait long rum bilong mi, mi gat sans longlukim TV sanel olsem Alja Zerra, ABC BBC,na ol narapla. Rum tu i gat toilet, sawa rum,bikpela miro, intanet kebel na naispela ma-tres na rum.

Man i go pas long lukautim ol rum, MistaPeter Yambo i tok ol dispela rum em bai yuno nap painim wankain long ol narapelamaining kampani insait long PNG.Bihain long mi lukim EM TV, mi wokabautraun na mi lukim sampela Saina man naPNG man i pilai soka ananit long bikpela laitna luk nais stret.Long narapla kot em mi lukim sampelaSaina man i rausim siot na taitim bun longpilai basketbol. Tuhat ya kilim ol stret!Bihain long 5-pela minit, mi go insait longwanpla haus ol i save pilai bedminton nasnuka na man, ol China wantaim PNG mani pilai na amamas i stap.Wanpela tingting kisim mi areap dispelataim. “Maski ol i gat narapela kain skin kala,tok ples na kalsa, taim yu laik pilai spot emrul bilong em i wankain. Na olgeta man isave long dispela. Dispela i mekim ol manmeri long narapela kantri long KBK main naBasamuk Riraineri i wok bung wantaim,kaikai wantaim, slip wantaim na stap olsembrata na susa stret.Taim mi laik go aut ya nogat mi bungim Nick

Genaiya, wanpla Supavaisa man bilong Ko-munito Afes (CA) long Basamuk. Nickk emwanpela bipo Kiap na man i gat bikpela luk-save long ol kainkain senis we i wok longkamap long kantri bipo na tude.Mitupela stori long ol kainkain samtingolsem politiks na tok pilai nambaut na em itokim mi.“Pikinini, bipo mi save draipim kar bilonggavaman long Madang i go long Saidor naabrusim i go Gali. Dispela taim em rot i gut-pela na gavman sevis i bin go,” Nick i tokimmi wantaim bel sori.Nick i tokim mi olsem Ramu NiCo i wokim olgutpela wok na senis long luksave bilonggavaman na ananit long MOA na planti luk-save i kamap arasait long ol dispela agri-men na tude yumi lukim sampela senis.Tasol Nick i gat strongpela bilip olsem saposrot bilong Rai Kos i go olgeta long Gali emorait, bai Rai Kos bai kisim divelopmen nabai go antap moa. Mi tok “amen” long tru-pela toktok bilong em na wanbel i stap.Ol brata long China na kampani bilong ol,MCC-Ramu NiCo bai i go bek bihain long

20-pela krismas taim ol i dikim pinis nikel nakobalt long KBK. Na ol lain Basamuk baikisim kain ol liklik sevis olsem ol i kisim tete?Gavman wantaim MCC-Ramu NiCo i maspaitim toktok tude long wanem kain wok ibai kamap long Basamuk bihain long 20-pela krismas. Nogut ol Saina go na gavmantu bai ronawe na lusim ol Rai Kos i go bekgen long pasin tumbuna bilong ol.Tru tru yumi lukim kain pasin bilong gava-man we i save supim nus na maus longwanem hap we i gat ol bikpla projek longkisim mani tasol lus tingting long ol lain wenogat risos long em. Tingim! Sapos nogat nikel na kobalt bai olUsino – Bundi na Basamuk bai stap longtudak yet na ino nap kisim ol likik sevis ol ikisim tete.Na bihain long 20-pela krismas bai KBK naBasamuk bai olsem wanem? Ol lida man imas bekim dispela kwesten na stat longkamapim sampela tingting tude. Maski longpaul paul yet. Yu paul stap yet bai kastom bilong yu bai nonap liklik. Em bai winim sais bilong yu tu ya.

Mathew Yakai i raitim1 2

3 4

5 1. Basamuk Rifaineri long Rai Kos.

2. Ol man Saina na PNG i pilai basketbol.

3. Bedminton na snuka em gutpela gem bilong rileks bihain long wok.

4. Ol PNG man i lukim Stet ov Origin.

5. Ol lain Saina na PNG i pilai soka long nait.

Page 18: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Dia LaiplainMI WANPELA mama bilong 4-pelapikinini. Em tripela yia nau taim man bi-long mi i lusim mipela long stap longples bilong em long narapela provins.Mi no harim wanpela tok i kam long emna mi wok long painim hat long lukau-tim ol pikinini bilong mitupela.Mi gat bikpela bilip long God na mi

putim olgeta hevi na wari bilong mi golong han bilong en na long bekim, Godi helpim mi wantaim planti ol hevi bilongmi.Long liklik taim i go pinis, mi bungim

wanpela man husat i sore long sindaunmi stap long en. Long taim mi save longem na bihain long skelim em gut, mipainim olsem mi laikim em tru.Hevi em, em tu i marit. Dispela man i

askim mi long maritim em na longkamap namba tu meri bilong en we mibai lukautim pikinini bilong mi na lukau-tim tu ol pikinini bilong em yet.Dispela bai wok long em, long lukau-

tim tupela meri na olgeta pikinini? Miwok long traim long noken lukim em natraim tu long brukim dispela prensip bi-long mitupela tasol em laik maritim miyet.Mi pundaun long dispela samting na

dispela i banisim Kristen laip bilong mi.

Mi Paul Stap.

Dia Pren,Tenkyu long rait i kam long Laiplain.Mipela sore long harim olsem man bi-

long yu i lusim yu wantaim ol pikininilong go stap long provins bilong em yet.

Yu no harim wanpela tok long em nanau yu pilim yu kirapim laik long nara-pela man husat i sore long yu na olpikinini bilong yu.Dispela man i askim yu long maritim

em na bai yu kamap namba tu meri bi-long em . Na bai yu lukautim pikinini bi-long yu wantaim ol pikinini bilong em tu.Yu olsem Kristen i pilim olsem dis-

pela kain prensip o marit bai i no napwok bikos em bai gat tupela meri longlukautim wantaim planti pikinini. Olsemna yu wok long traim long noken lukimem na askim em long pinisim prensiptasol em laikim yu long kamap nambatu meri bilong em.Yu ting long maritim dispela man yu

bai rausim olgeta hevi bilong yu? Yutingim tu olgeta wok yu bai mekim longlukautim meri bilong em, pikinini bilongtupela na pikinini bilong yu yet?Mipela i tingim pilings bilong yu olsem

yu les long stap yu wan na hevi yu woklong bungim taim yu lukautim pikinini bi-long yu.God i bin gutpela long yu olsem yu

yet i tok. Mipela i strongim yu long golong ol felosip bilong ol meri na raunwantaim ol arapela na strongpela Kris-ten meri. Mipela save olsem gutpelaPapa bilong yumi bai i no nap mekim yusore.

Yu traim long painim aut long ol preno wantok long we man bilong yu stap?Em bai inap sapos yu ken go long plesbilong em long painim aut yu yet onogat?Mipela i strongim yu long go long sios

pasto bilong yu na askim long stia taimyu wetim samting yu bai mekim nau.Mipela laik strongim yu long pre long

God long helpim yu long pinis lukim dis-pela man, na long helpim yu strongimprensip bilong yu wantaim ol sios wokna kisim bel isi wantaim ol Kristen pren.Mipela i bilip olsem sapos yu stap

wan long yu yet moa long ol Kristenpren o long sios, yu bai gat tingting longmekim ol rong disisen.Baibel i tok insait Romans Septa 8

ves 28, “Na yumi save insait olgetasamting, God i wok long gutpela bilongol husat i laikim em, husat i kisim sin-gaut long karim aut wok bilong em.”Wok bilong God i gutpela long ol

pikinini bilong em taim yumi wokabautbihainim toktok bilong em na olgetasamting i kamap long taim em yet givim(Ecclesiastes Sapta 3 ves 1).

Laiplain.

Sapos yu gat wari, rait i kam longLifeline, P O Box 6047, Boroko, NCD.Telipon:3260011. Raitim trupela nemna etres bilong yu na bai mipela i kensalim bekim long pas bilong yu. Baimipela i no inap putim trupela nembilong yu long stori.Laiplain

Raun wantaim Kanage olgeta wikEkting Prea

Kanage i wok wantaim G4S SekuritiGad. Kanage i save wok long nait,wanpela nait Kanage i slip na staptaim em i pasim ai na slip, em i harimbut bilong supavaisa i pairap longsimen na i wokabaut i kam long pleswe Kanage i slip stap long en. Taimbos i kam sanap pinis long pes bilongKanage, na Kanage i save pinis olsemem i lukim em i slip i stap. So wan tuKanage tok, Amen! na bihain em iopim ai na lukluk long supavaisa iting em mas distepim em long preana em i tok, sori Kanage mi no saveyu prea na stap, nogat mi ting yu slipna klostu mi laik butim yu. Sori tru,gutpela sekuriti! Na Kanage i tokolsem, bos em nomol pasin long laipbilong mi ya.Tasol samting tru Kanage i slip istap.

Andrew Broun

Kanage spakKanage em i wanpela man i save staplong Baiyer riva sait long W.H.Pwanpela taim Kanage i lusim ples na igo long ples bilong tambu bilong em.Dispela ples i stap klostu long Hagentaun, taim Kanage i go pinis na em i

lukim sampela mangi i dring teng jusi stap. Na Kanage i ting ol i dring biana em i tok; plis ol pikinini givim miwanpela botol tasol na mi dring. Naol mangi i lukim Kanage na ol i sorenogut tru long em na ol i mekim wan-pela 1.5Lita kotena teng jus na givimlong Kanage. Taim Kanage i dringimap tasol na em i rausim siot na su bi-long em na i sanap namel long bikrotna i mekim kainkain toktok na i laikkirapim pait. Na ol nam-meri i toktambu Kanage yu dring wanem kainbia na yu mekim long long pasin? Natu ol mangi i tokim em olsem; Kanageyu no dring bia, yu dring teng jus yana olsem yu spak olsem? Kanage ibikmaus na i tok, “Mi bia o tengjuses, yupela dring na mi spak em misipak pinis na mi sanap long rot emmi sanap pinis, sori tru olsem yupelai tuleit pinis. Tasol Kanage i dringteng jus na i spak.”

Kanage i Kapupuk

Kanage em i bilong ples Kwip long

WHP, wanpela sarere em i dringhombru i og tulait na moning em iSande so Kanage i go Lotu em i gosindaun namel stret long Haus Lotu.Taim pasto i wok long autim tok yetna Kanage em i slip pinis. Tasol pas-tor i autim tok yet Kanage i ting emi slip long haus bilong em yet na em iapim hap lek bilong em i go antap naem i blowim bikpela Kapupuk na ol-geta lain i stap long haus lotu iharim na olgeta i lukluk i go longKanage. Kanage em yet tu i guria na iopim ai na lukluk. Tasol em i lukimolgeta ai kam long Kanage tasol, naKanage i kirap tok olsem, hey! lukluklong pastor, mi autim tok long hia nayupela lukluk long mi a? Sem bilongyupela!

Andrew Braun

Ol skwat! Salim ol gutpela Kanage

tok pilai i kam long: Kanage Tok PilaiP.O. Box 1982,

Boroko, NCDPort Moresby.

Email: [email protected]

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P19penprenkanagelaiplain

NEM: Nick Kwau KRISMAS: 30 (Man)ADRES: PO. Box 1349, Wewak, East Sepik Provins SAVE LAIKIM: Ritim buk, singsing, go Lotu, mekimpren wantaim arapela and trevol.

NEM: Raphael IwapKRISMAS: 18 (Man)ADRES: St. Michael Secondary School, PO. Box Pri-vate Mail Bag, Madang ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai gems, pilaim musik, operetimKompyuta, wok teknisen, ritim buk, na go long skul

NEM: Vincent AwonKRISMAS: 30 (man)ADRES: Kamate Coca Co-operative Society Limited,PO Box 298 Madang Provins SAVE LAIKIM: Welding, cocoa trena, menesimbloks, Raising Beans long ekspot, mekim fani, harimmusik na painim wanpela meri long maritim na stapwantaim oltaim.

NEM: Junior B. Dadis KRISMAS: 32 (Man)ADRES: College of Distant Education, PO Box 2071,Yomba, Madang Provins SAVE LAIKIM: Go danis, harim reggae musik, lukimCD, tok pilai na go swim

NEM: Jason ElmonKRISMAS: 19 (Man)ADRES: Bema High School, PMB Bema, Lae Post Of-fice Morobe ProvinsSAVE LAIKIM: Mekim pren, pilai soka, go Lotu,mekim fani na toktok wantaim ol narapela lain.

NEM: Gabriel Bania KRISMAS: 23 (Man)ADRES: St. Christopher Primary School Turubu EastCoast,C/- Bill Orengo PO Box 466,Wewak ESPSAVE LAIKIM: Autim tok bilong God, serim toktokol samting, pilai gospol musik, helpim na mekim wokmarimari na go Lotu.

NEM: Jenna HillKRISMAS: 35 (Meri)ADRES: PO Box 90, Adoagyiri, Nsawam Ghana, WestAfrica – 00233 541705015 e-mel:[email protected] LAIKIM: Kantri musik, kukim kaikai, raitimpas na painim wanpela man long maritim

NEM: Rex YatapsaKRISMAS: 30 (Man)ADRES: Wambi DC, PO Box 352, Bulolo MorobeeProvinsSAVE LAIKIM: Go Lotu, serim tok bilong God wan-taim arapela, stretim hevi bilong ol arapela manmeri,Wok gol na wokim gaden.

NEM: Robert DanielKRISMAS: 14 (Man) ADRES: Kanabea Catholic Mission, PO Box 90, ViaKerema, Gulf ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai gita, volibol, soka, tats, mekimfani, stori, watsim TV, harim Lotu musik, go skul, tekpat long yut wok, go Lotu na lukautim ol enimal naplans.

NEM: Awaten Kembo KRISMAS: 20 (man)ADRES: Bema High School, PMB Lae, Morobe ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai volibol, vok, basketbol,harimmusik, mekim fani, go Lotu, ritim buk na niuspepa nastori wantaim ol poroman-meri.

Mi gat hevi na milaikim helpim

Page 19: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P20 Wantok Julai 25 - 31, 2013 bisnis

OL kastoma bilong benknau gat gutnius, ol bainonap moa sanap long-pela taim long benklainlong mekim benking, Tresari minister Don Polye

i tokaut olsem sanap long-pela lain long benk na wes-tim planti taim em nau kamapsamting bilong bipo na benkbai mekim isi long kastomawantaim ilektronik pemensistem we benk bai kamapim

aninit long nupela bil.Dispela i kamap isi bihain

long palamen long las wik ipasim nupela loa ol kolim Ne-senel Peimen Sistem Bil2013 we ol benk baikamapim ilektronik NesenelPemen Sistem long kantrilong mekim benking isi longol kastoma.Minista Polye i tok dispela

em nupela teknoloji longkantri insait logng 21 Sensari

na long dispela sevis bailukiim isi na seif long salim nakisim mani na tu em baikamap kwik taim tru insaitlong liklik taim tasol we kas-tomas bai nonap long wes-tim taim olsem ol save sanaplong benk lain.Minista Polye i tok dispela

sistem tu bai bainism ol stilpasin long benk na tu baihalivim ol impota isi longmekik klerens wantaim kas-

tom opis na bai isi longrausim kago bilong long wofwe nau lukim ol kago kamlong ovasis save tekimlongpla taim long rausimwof na bil tu save go anatpna ol kastoma save kisimdispela hevi bilong peimmoa long kostom na praisbilong kago tu save goantap.Dispela nupela bil tu bai

helpim ol pablik seven

husat save kisim pe longFainens Dipatmen long olken yusim dispela sevis weem isi na bai sevim taim bi-long ol long mekim benkingna dispela sevis tu bai ban-isim mani bilong potnait pena ol arapela trenseksenlong akaun.Aninit long dispela bil bai

lukim benk bai kamapimbikpela senis long teknolojilong mekim ol kastoma long

yusim ilektronik benking naMista Polye tok dispela emnupela teknoloji na PNG goinsait long moden economyo rot bilong mekim bisnis.Long dispela sistem bai

Benk bilong Papua Niuginina ol komesel benk baikamapim bikpela senis naem bai wankain olsembenking sevis bilong Aus-tralia, Niu Zelen na Singa-pore.

Longpela lain long Benk bai pinis

PNG grusrut husat i no woklong kampani o gavman di-patmen i ken sevim hatwokmani bilong ol long Nasfanna Nambawan supa longmekim win mani.Tresari Minista Don Polye i

tok klia long dispela bihainlong gavman passim tresaribil olsem husat man i no woklong kampani o gavman kensevim mani long ol long Nas-fan o Nambawan supa aninitlong Supaanuesen Amen-men Bil 2010.Dispela minim ol lain salim

buai, o salim kopi na salim ol

samting long maket na ol i nomekim potnait wok bai sevimmani na long wanem manimak ol laikim long en na baikisim wankain sevis olsem ollain wok long pablik sevisdiptmen na kampani i sevim.Mista Polye i tok aninit

long dispela, ol lain long ova-sis tu i ken salim mani kamlong sevim long kantri wan-taim Nasfsn o NambawanSupa o ol arapela supaanue-sen bodi long kantri.Mista Polye i tok dispela

em gutpela bil we gavmanpassim na tok bai gta likliksenis kamap long loa we stappinis long mekim ol grus rut

bilong Papua Niugini massevim mani na kisim bikpelasevis long bikpela fainenskampani bilong gavmanmekim bisnis long kantri.Minista Polye i tok gavman

nau wok long kampim bikpelasenis long loa na tu putim bik-plea mani long sapotim lkilikbisnis long kantri long helpimgroim ekonomi bilong kantri.Mista Polye i tok moa

olsem ol pipel bilong kantrimas mekim kamap pasin okalsa long sevim mani nalukim mani bilong ol bai growna ken helpim ol long gutpelasidaun bilong ol na famili longbihain taim.

Grasrut ken sevim manilong Supafan na NasfanStanley Nondol i raitim

WESTPAC benk i tok lukautlong ol kastoma long lukautgut long ol giaman lain baikolim o salim teks long kas-toma na askim long akaun in-fomesen bilong ol.Westpac PNG Jenerel

Menesa Ashleigh Matheson itok ol stil lain bilong mani i nau

wok long kamp moa kleva napainim kainkain rot long stilimmani bilong narapela lain natok ol kastoma mas lukaut gutlong dispela kain pasin.Mista Matheson i tok West-

pac i amamas tru long tokimkastoma olsem benk gat gut-pela rot long bainisim mani bi-long ol kastoma. Em tok pasinbilong ol kon lain yusimkainkain trik na painim rot bi-long stil em go bikpela long wollong dispela taim na tok saposwanpela kastoma kisim wan-pela kol o teks long sampelalian we ol tok ol wok bilongbenk.Moa long en, Mista Mathe-

son i tok ol kastoma bilong in-tanet benking mas putimbikpela was na tok save olsembenk bai nonap long salim e-mel na askim long givim benk

akaun infomesen.Mista Matheson tok West-

pac save advaisim kastomalong go long webasit bilongbenk o go long brens klostulong yu sapos kastoma I gataskim long bisnis bilong benk.Mista Matheson tok sapos

wanpela kastoma i kisim tele-pom kol long sampela lain masaskim ol long lusim namba bi-long ol wantaim nem bilong olna kolim ol bihain na go longtelepon darekteri na sekimsapos dispela em namaba bi-long Westpac benk.Mista Matheson tok tambu

tru long givim akaun infome-sen long lain yu no klia na toksapos wanpela kastoma kisimteks o pon kol mas kolim West-pac kwiktaim long painim autsapos dispela em kol bilongbenk stret o nogat.

WESTPAC givim tok lukaut long stil pasin i kamap

Jenerel Menesa bilongWestpac PNG AshleighMatheson

Page 20: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

bisnisnius Julai 25 - 31, 2013 Wantok P21

Bikpela resis bilong 2013Westpac Meri AwodWANTAIM nominesen bi-long 2013 Westpac Aut-stending Meri Awod i opinap long mun Ogas 30,Westpac i singaut long olmeri long PNG long salimnominesen long resisilong kisim bikpela luk-save, divelopim wok bi-long ol na tu winim plantipraises.Dispela Awod, pastaim i

gat nem olsem WestpacWomen in Bisnis Awods nanau go long namba 7 yia bi-long resis i gat bikpela luk-save long wok bilong ol merilong divelopmen bilongPapua Niugini.Westpac Menesing

Darekta Ashleigh Mathesoni tok mekim mekim bikpelawok long sapotim lokelkomyunitim na mekim gut-pela wok long praivet sekta,na long bisnis komyuniti,maski liklik o bikpela wok olmeri mekim long divelopimkomyuniti, Westpac gatbikpela luksave na laik pro-motim go het yet wantaimsampela halivim.I gat faivpela Awod grup,

Steamsip Pablik SektaAwod, Prais WatahausPraivet Sekta Awod, SPBreweri Awod,TrukaiKomyuniti Awod na IBBMYang Achiva Awod.Wina bilong dispela 5-

pela Awod bai stap long re-

sisi bilong winim taitok bi-long 2013 WestpacWomen Awod.Mary Pohei bin winim

Komyuniti Awod long 2012long wok em mekim longhelpim ol meri long luksavelong strong long wok bilongol long komyuniti ol staplong en.Miss Pohei i tok em gat

bikpela amamas long West-pac long kamapim kainAwod we gat bikpela luk-save long wok bilong ol merilong kantri. Em toke m gatbilip long tupelo samting,namba wan em litresi o ritna rait na namba tu em,Miss Pohei tok olgeta man-meri long kantri mas gatsave long mani o fainensellitresi.Long wankain taim Susil

Nelson meri husat bin winimtaitol bilong 2012 West aAwod long autstending longwok bilong em olsemMenesa bilong KorporetGovenens wantaim PNGSDP I tok em gat bikpelabilip long wok wanwan imekim na long wok wan-wan mekim long givim sevislong narapela.Wina bilong wanwan grup

bai kisim, K1000 Brain Bellgift vosa, K500 Supa VeliuStoa gift vausa na K5, 000edukesen gren.Meri winim taitol bilong

2013 bai kisim tropi long luk-save long gutpela wok naantap long en bai kisimwanpela trip long go stap in-sait long Australia EkseketivWomens Lidasip Miting longAustralia long neks yia.Westpac Menesing

Darekta, Ashleigh Mathe-son i tok dispela awod emmak bilong soim Westpackomitmen long kamapimjenda balens long PNG.Mista Matheson i tok ol

meri save mekim bikpelawok long divellopmen bilongkantri na wanwan de olmekim bikpela wok na dis-pela kain progrem na awodi soim i gat bikpela luksavena amamasim wok bilongol meri.Mista Matheson tok,

Westpac i kamapim nupelaprogram long givim skul tokna advais long ol meri natok wina bilong wanwangrup bai kisim bikpela skultok na advais long long 12-pela mun long strongimskils na save bilong ol longwanem wok ol i mekim stap. Nominesen fom stap long

olgeta bres bilong Westpacbenk long kantrina longwebsait. Olgeta wina baiWestpac tokaut long dina bi-long 2013 Westpac Aut-stending Women Awod longPot Mosbi long Trinde 16Oktoba 2013.

Westpac PNG Team membas i go pas long nominesen bilong WOW Awods. POTO: LYNNETH BOAS Westpac Komyunikesen spesolis.

Page 21: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P22 Wantok Julai 25 - 31 , 2013 bisnisnius

ELA Motos, kampani, ikam gut tru long Fraide 19Julai, wantaim wanpelaToyota-Hi-Lux ol i donetimi go long Digicel PNGFaundesen wok bilongLaip na Bisnis Skil pro-grem long Maunt Hagen.Donesen bilong Ela

Motos i kamap long mak bi-long K97,000, na DigicelFaundesen i putim K10,000antap long dispela.Dispela Toyota Hi-Lux bai

helpim Laip Bisnis Skil pro-grem long mekim gut wokbilong famili na seksualvailens long Maunt Hagen.

Laip Bisnis Skil progrem ikaramapim tupela wik bi-long trening. Namba wanwik, bai i gat komyuniti tok-tok trening, na namba tu wikbai i kag bisnis skil treningna long las de bai ol lain iskul i kisim wanpela seti-fiket. Dispela progrem nau igat nupela we long sut stretlong ol rurel fama longlainim gutpela we bilongkamapim agrikalsa bes bis-nis long ples.

“Mipela long Ela Motos igat gutpela wok poromanwantaim Digicel Faundesenlong planti yia nau, na

mipela lukim planti gutpelawok i kamap long dispelawok poroman. Long dispelamipela amamas tru,” DavidLowe, Ela Motos NesenelSels Menesa i tok.Bishop Douglas Young Mt

Hagen Catholic Arch Dio-cese i bin blesim dispelatrak na i makim L&BS pro-grem long kisim ki bilongnupela Toyota Hi-Lux. “Mipela bin harim gutpela

kamap bilong dispela LaipBisnis Skil Progrem longMosbi na mipela i amamastru long poroman wantaimDigicel Faundesen long go

pas long dispela treningprogrem long Maunt Hagen.Mipela tenkyu tu long ElaMotos long gutpela pasin bi-long ol long donetim dispelatrak na em bai helpim tru lekmak bilong dispela wok i golongwe moa,” As BisopYoung i tok.CEO for Digicel Faunde-

sen, Beatrice Mahuru tu istap na i tok amamas longgutpela pasin bilong ElaMotos long taim bilong rolaut bilong L&BS progremlong Wulya viles longMande long Mande 22 Julai,2013.

“Ela Motos em bin prenwantaim Digicel Faundesenlongpela taim nau. Mipelaaskim Ela Motos long givimdiskaun na ol i givim mipeladispela dabol keb Toyota Hi-Laks long sapotim L&BSProgrem. Ela Motos oltaim isave wanbel long givimdiskaun long ol ambulenska long helpim ol mobailklinik, em i min olsem Digi-cel i ken yusim ol sevimmani long mekim arapelagutpela wok,” Ms Mahuru itok.Invesmen bilong Digicel

Faundesen insait long Laip

Bisnis Skil em long traimlong daunim pasin bilongfamili na sexual vailens longwe bilong komyuniti i toktoki go kam long drama. Dispela long wanem long

mun Mas dispela yia, wan-pela ogenaisesen, “OlDokta nogat wok mak,” i binautim wanpela ripot i tokolsem, 67 pesen meri longPapua Niugini i savebungim hevi long pait nabagarap, tasol long Hailenssampela hap i go antap long90% em mak i stap antaptru long pasin bilong paitimna bagarapim meri long wol.

Ela Motos sapotim Bisnis Skilprogrem bilong Digicel

Digicel Rijinel Menesa, John Ward i givim ki bilong Toyota Hi-Lux long Asbishop Douglas Young long Maunt Hagen.

MOA long faiv milian pipelstap long rurel ples nau gatbikpela sans tru long yusimmani trenspe sevis we olkomesel benk i provaidimwe mekim isi wantaim sevisbilong Digicel net wok.Digicel PGNG i tokaut

olsem planti pipel bilongkantri nau stap insait longnetwok bilong digicel na

bikpela namba bilong olpipel nau yusim mani tren-spe long mobail pon nalukim lokel ekonomi baigroa.Sigicel tok moa long 80%

bilong PNG populesen staplong rurel ples na nid bi-long kamapim bisnis longliklik wei long mekim laip bi-long ol isi em bikpela samt-

ing na save lain bilong bis-nis na ekonomi i gatbikpela bilip olsem ol pipellong PNG mas save longwei na rot bilong mani na tusevim mani.Digicel i tok, planti taim

gavman na ol memba bi-long palamen i tok longhelpim ol pipel bilong PapuaNiugini long stap insait long

SME o liklik bisnis na givimmani helpim, em i sii na kliaolsem dispela bai kamap isisapos benk sevis i kamapisi tru long olgeta manmerilong rurel ples long yusim.Digicel i tok, ol kastoma

bilong benk nau endelimmani olsem teks mesej napon kol.Sigicel i tok em i isis tru

long kastoma bai nonapmoa sanap longpela taimlong benk na westim taimolsem bipo, em isi tru longol ken salim na kisim manilong han bilong ol yusimmobail pon, em isi na seiftru.Digicel i tok em i wok long

provaidim planti sevis longyusim mobail benking wan-

taim ol bikpela benk longkantri olsem ANZ, BSP,WESTPACna Nesnen WaidMaikro Benk long mekimmani trenspe na topap.Dispela sevis i mekim isi

long husat gat mobail ponnamba wantaim digicel longwitro na tu baim ol samtinglong stoa yusim ATM oEFTPOS masin.

Digicel mani trenspe sevis go long planti pipel

VAIS Minista bilong Main-ing na memba bilongChuava Vera Mori i tok wokmanining aninit long sol-wara bilong Solwara 1 pro-jek we Natalius Maining baigo pas em i moa gutpelalong kantri na em bainonap bagarapim en-vairomen.Mista Mori em bikpela

save man bilong wok jiolojii tok dispela sibed mainingbai nonap bagrapim en-vairomen long solwara. Emtok disela maining long sol-wara em i no wankainolsem ol maining antaplong graun bilong oil, gasna gol na kopa.Mista Mori i salensim ol

NGO wantaim ol konsalten

bilong ol long go visitim flobilong bikpela solwara nakamapim sampela tes nalukim klia na bihain goagensim Solwara 1 projekwe Natalius Maining laikkamapim long Niu Ialanprovins.Memba bilong Chuave

long Simbu provins wenogat risos i tok ol pipel

mas andastendim wanemsamting bai kamap strettaim maining long solwara ikamap na i noken bilipim oltokotk agensim projek wekamaut long maus bilongNGO grup wantaim ol kon-salten.Toktok bilong vais minis-

ter Mori i kamap long taimstret we Natalius maining

na Nesenel gavman i gohet dispela taim wantaimtokotk long divelopim Sol-wara 1 projek.Tokotk long Solwara 1

projek nau wok long kamaplong lukim gavman baikisim equity long sampelapecen % long projek nawok maining bai kirapklostu taim bihain long pro-

jek bin pas taim ol NGO nasampela prsea grup i agen-sim na tok projek baibagarapim ples na laip bi-long ol pipel.Mista Mori i tok strong

olsem maining long graunna aninit long solwara em ino wankain na tok em i seifna helti long Solwara 1 pro-jek bai kamap.

Solwara 1 projek bai no nap bagarapim envairomen: MORI

Page 22: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

WOK bung namel long gava-man na praivet sekta i gostrong insait long Madangprovins namel long RamuNiCo na Madang ProvinselGavman.Madang Provinsel Gavman iamamas long dispela wokpatnasip em Pablik-Praivet-Patnasip o PPP we istrongim planti wok bungwantaim Ramu NiCo naprovinsel gavman insait longol planti wok agrikalsa longimpek eria bilong Ramu NiCoprojek, stat long Kurumbukarilong Usino-Bundi go daunlong Basamuk long Rai Kos.Edvaisa bilong Laipstok longMadang Provinsel Gavman,Joe Naram, i luksave longdispela wok bung bihain longem i wokim wanpela ron i golong Basamuk Rifaineri longRai Kos, Madang longMande long kamapim sam-pela wok awenes long lukau-tim kau.Edvaisa bilong Kaikai Gadenna Agrikalsa, Mary Lilly wan-taim ol agrikalsa wok man bi-long Ramu NiCo tu i bin stapinsait long dispela ron. Ol ibung wantaim ol asples lainbilong Ganglau, Mindre na olnarapela asples klostu longkarim aut ol wok aweneslong lukautim kau na planimrais.“Mipela i wok bung wantaimRamu NiCo-MCC longkamapim bikpela tingting bi-long lukautim kau long ol as-ples,” Mista Naram i tok.Mista Naram i tok long 1985taim em i stat wok longSaidor na ol asples bilongRai Kos, em i lukim planti laini bin lukautim kau tasol i bin

bruk daun bilong wanemgavman i no luksave.Tasol nau em i tok NesinelAgrikalsa Progrem Funding ibasetim sampela mani maklong K6000,000. weK1000,000 bai go long wan-wan distrik insait longMadang provins longkamapim wok agrikalsa.“Sait bilong lukautim kau baigat bikpela baset na mipela ilaik kirapim tingting bilongpipel long stat kamapim narerim ol yet long lukautimkau,” Mista Naram i tok.Em i tok pasin bilong sindaunnating na askim tumas longgavman na kampani i maspinis, na ol pipel i mas traimlong wok hat tude nakamapim sindaun bilong olyet.“Madang Provinsel Gavmani laik lukim yu wok hat. Statmekim banis, redim olgetasamting na kam lukim mipelana mipela ken givim kau,” emi tok.Long wankain taim, MaryLilly, meri i go pas long wokplantim rais i tokim ol asplesman meri long stat groim raisbilong ol yet na kaikai, namaski westing ol bikpelamani long rais i kam longnarapela kantri.“Long wanwan yia, gavmanbilong yumi i tromoim maklong K600 milian long baimrais bilong wanem, yumi iwok long baim rais yet.Sapos yumi groim rais bilongyumi yet, ating bai yu wan-wan bai sevim bikpela manistret,” Mis Lilly i tok.Em i tok i gat ol bikpela famainsait long Madang provinstude we i growim rais, katim,stretim na salim long ol pipelna ol lain Basamuk long RaiKos i ken mekim wankain.

Moa long 30 manmeri ikamap long dispela awenes itok ol i groim rais pinis tasolplanti i savebagarap bi-long wanem, inogat masinlong rausimskin na kaikai.Agrikalsa Su-pavaisa bilongRamu NiCo,Allan Wahwahi tok tenkyu trulong tupela

bikman meri bilong gavmanlong kamapim dispelaawenes na tok klia olsemwok patnasip aninit long PPP

bai go yet long kamapim olbikpela kaikai long wokagrikalsa.Ramu NiCo, long bipo i kam

tude, i gat bikpela wok PPPnamel long ol narapela ejensitu olsem CCRI long sait bi-long lukautim kakau.

ruralindastri Julai 25 - 31, 2013 Wantok P23

Wok bilong Pablik-Praivet-Patnasip go strongMathew Yakai i raitim

Mary Lilly i tokim ol pipel bilong Basamuk olsem ol i ken groim rais taim em i soim wanpela lokel rais paket. Mista Naram isindaun na harim.

RUREL BENKING: Wanpela wokmeri long Rurel Benking i tok klia long wan-pela mama rot we dispela kain benk sevis i wok long en. Kain sevis bai helpimstret ol pipel long ol rurel ples long dispela kantri. Poto: Frieda Sila Kana

Page 23: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P24 Wantok Julai 25 - 31, 2013 ramunius

Ramu NiCo helpim ol Basamuk Famaswantaim nupela kakao neseri

‘Wanpela

Ramu NiCo,

Wanpela

Komyuniti’

Insait long moa long tupela yia, Ramu NiCo i sanapim pinis malti bilianKina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim.Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi,Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi-long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukarimain sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisino tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i nokamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim:

n Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinisn Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinisn Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupelan Moa long 2,000 yunit masin i sanap redin Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap long 135 kilomita slari paiplain)

Ramu NiCo redi long givim

FAIVPELA (5) viles longBasamuk eria long Raikosdistrik bai kisim gutpela

helpim long sait long gutpelayangpela kakao nogat sik longen em Ramu NiCo i kamapim.Agrikalsa Seksen bilong

Komyuniti Afes Dipatmen bilongRamu NiCo i go pas long dispelaprojek wantaim bikpela tingtinglong senisim ol olpela kakaodiwai we sik bilong kakao i kenbagarapim.Long Me 30, 2013, ol Ramu

NiCo fil ekstensen ofisa, DanielAbuta, Tony Gayu na AldamBande i bin hatwok tru longkamapim wanpela nupela neserilong Tugyag viles klostu longBasamuk Rifaineri long redim2,500 sidlings insait long olpolibeg.Mista Abuta i tok wankain 4-

pela kakao neseri em RamuNiCo bin kamapim long Kulilauwantaim spes bilong 2,500sidlings, Mingming wantaim 1250sidlings, Dein wantaim 2000sidlings na Dumbal wantaim 2000sidlings. Olgeta dispela ol sidlingsem Kakao Kokonas Institiut (CCI)i redim gut wantaim marasin nanogat sik long en.Em i tok ol i putim samting

olsem 10,250 kakao sidlings pinislong ol polibeg. Bihain long ol iredi gut ol bai kisim ol klon kakaobading stick long Murunas namekim bading wantaim ol. Dis-pela ol sid em bilong ol kakaonating tasol ol bading stik em bi-long ol klon kakao olsem na olfrut ol i karim bai haibrid o sotpelana kamapim gutpela kwaliti.Mista Abuta i tok ol dispela ne-

seri bai redi long mun Septembana sapos olgeta wok i go oraitwankain ol nupela kakao baihelpim ol olpela kakao diwai nabai moa klon kakao tu i kenkamap long gaden.“Ol dispela kakao em nogat sik

inap long painim ol na famas bailukim gutpela prodaksen saposolgeta wok redi i orait long nambawan taim,” Mista Abuta i tok.Ramu NiCo i wok bung wan-taim Dipatmen of Agrikalsa naLaipstok (DAL) husat i saplaim5,000 na Ramu NiCo yet i baim olarapela.Aninit long Pablik-Praivet Pat-

nasip Progrem (PPP), DAL, CCIna Ramu NiCo i wok long mekimol kakao aweanes na trening

namel long ol famas insait longRamu Projek eria long Madanglong sait long kakao menesmen,

stretim gut ol kakao long gadenna tu long rot bilong draim gut naprosesim na salim..

Planti ol famas i amamas natokaut olsem ol trening ol RamuNiCo agrikalsa opisa i givim ol i

karim kaikai na ol i stretim gadenkakao bilong ol gut stret na karimgutpela kaikai.

1 2

3 4

5

1. Ol asples lain long Tugyag i stretim cocoa long neseri2. Ol famas long Basamuk i kisim awenes toktok long agrikalsa wok.3. Ol lain Agrikalsa bilong Madang wantaim Allan Wahwah bilong Ramu NiCo.

4. Tony Gayu toktok wantaim ol fama bilong Kulibao5. Wanpela fama i lukautim cocoa neseri bilong em na Tony Gayu bilong Ramu NiCo i lukim.

Page 24: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P25olspotpoto

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam long Feks; 325 2579, e-mel;[email protected] o kam lusimlong Wantok Niuspepa opis long Able Building Complex long Central Waigani, NCD.

- Weekend Sports Draws-

Ol Poto Nicky Bernard.

Digicel Cup Round 16

RESULTS LADDER

Vipers 20 Lahanis 24,Eagles 8 Gurias 62,Mioks 24 Isapea 16,Lions 27 Wigmen 18,Muruks 37 Tigers 20

LahanisGuriasVipersTigersMioksWigmenLionsMuruksIsapeaEagles

15 10 1 4 280 248 2115 10 0 5 405 218 2015 9 0 6 338 256 1815 8 2 5 282 241 1815 9 0 6 348 199 1815 6 2 7 263 293 1415 7 0 8 241 370 1415 3 3 9 232 281 915 4 1 10 290 352 915 4 1 10 210 391 9

P W D L F A Pts

Ol Spot Eksen poto longwiken...

NOK pilaia i makim bal bilong em long Midia Pul Kompetisen.

Ol Difens pilai i rausim bal long Mungkas.

Cook Ailan i soim woadanis bilong ol.

Lahanis pilai i traimlong brukim banisbilong Vipers.Lahanis i win 24-20

Page 25: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

P26 Wantok Julai 25 - 31, 2013 nrlnius

SPOTS DR0RAUN 20

Fraide: Julai 26, 2013

Sarare: Julai 27, 2013

Mande: Julai 29, 2013

Cowboys Vs Broncos

ANZ StediumBulldogs Vs Eels

Townsville Stedium

Toyota Stedium

Hunter Stedium

Sharks Vs Panthers

Knights Vs Roosters

Campbelltown Stedium

W/Tigers Vs S/Eagles

Sande: Julai 28, 2013

WIN Stedium

Dragons Vs Raiders

Skilled Park

Titans Vs Rabbitohs

Mt Smart Stedium

Warriors Vs Storm

Raun 19 Poins LedaPos Tim W B L D Pts1. Rabbitohs 14 2 2 322. Roosters 13 2 4 0 303. Storm 11 2 5 1 274. Sea Eagles 10 1 6 1 255. Knights 9 2 8 226. Bulldogs 8 2 8 227. Sharks 8 2 8 228. Raiders 8 2 8 229. Panthers 8 2 9 2010. Titans 8 2 9 2011. Warriors 8 1 9 1812. Broncos 6 2 10 1613. Cowboys 6 1 10 1414. Dragons 6 1 11 1415. Tigers 6 1 11 1416. Eels 3 2 14 10

SENTA bilong CanterburyBulldogs, Krisnan Inu, i nowari tumas long tupela taimem i sindaun long saitlaindispela yia, tasol em i tok, isutim tru bel bilong en longpilai.Ol i givim Inu faivpela

gem malolo mekimsavelong spia takol we i lukimfulbek bilong Saut Sidni,Greg Inglis i pundaun longhet bilong en long IstaFraide gem we Rabbitohs iwinim 17-12.Kambek bilong en agen-

sim Newcastle long Me ilukim em i asua gen taimem i kisim mekimsave longsuvim lek long het bilongKnights winga, James Mc-Manus. Em i kisim tupelawik saspensen long dis-pela.Inu yet i tok em i no wari

o laik bekim ol dispela hevi,na em i no minim longmekim ol dispela samting.“Mi wok long holim lek bi-

long en tasol, na mi kirap

nogut taim Inglis i pundaunlong het bilong en. Mi notraim long mekim dispela,em i wanpela kain takololsem tasol,” Inu i tok asde.“Mi no tingting planti long

en inap mi lukim riplei bi-long en. Em nau mi lukimolsem mi asua pinis, na misekanim em na tok sori.“Mi no minim, tasol mi

save olsem bai mi kisimbikpela mekimsave. Emsamting bilong gem, na mino komplen long en, tasolsapos yu asua tru, yu maskisim dispela kain mekim-save.”Dispela wik Inu bai

bungim bipo klab bilong en,Parramatta long Fraide. Namaski em i save pas gut yetwantaim tupela strongmanbilong ol, Tim Mannah, naJarryd Hayne, em bai noinap givim sans long ol.“Yu noken pilim sore long

wanem tim. Yu laik go autna pilai long winim gem,”em i tok.

Inu redi long paia bihainlong saspensen

BIPO Brisbane Broncosbiknem, Gordon Tallis, i tokol Broncos i mas strong longtraim kisim Cameron Smith.Gordon Tallis i strongim

tingting bilong planti ol ara-pela Broncos biknem husat iwok long singaut long Bron-cos long brukim benk akaunna kisim Cameron Smithlong strongim bek nem bi-long klab olsem wanpelaNRL supa pawa.Sampela de bihain long

Darren Lockyer i bin tokSmith i mas namba wanrikrutmen taget bilong klab,Tallis i tok Broncos i lusimnem we i ken pulim ol rikrut.Bihain long klab i bin

abrus long sainim Greg In-glis, ol i no rikrutim moa pi-laia.Tallis i toktok strong long

klab i no bin inap long kisimtripela biknem pilaia bilongKwinslen, JohnathanThurston, Cooper Cronk, oDaly Cherry-Evans. Olgetatripela i bin stap fri long las18 mun.Broncos i no moa strong

na sindaun long namba 12posisen. Dispela Fraide bai ol i pilai

Not Kwinslen Cowboys.Cowbosy tu i wok long

bungim hevi, na i luk olsem

nogat Kwinslen tim bai stapinsait long fainals.Tallis i bin pulim planti ol

yangpela pilaia i go longBroncos. Em yet i tok olsem

em i bin lusim St George nago long Broncos long pilaiwantaim ol biknem ol pilaiaolsem Allan Langer, KevinWalters na Steve Renouf.

Em i tok Sam Thaiday naJustin Hodges i stap yet,tasol i nogat ol arapela husatol yangpela bai laik go pilaiwantaim.

Broncos i nidim Smith: Tallis

CAMERON Smith

KRISNAN Inu

Page 26: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

CITY Pharmarcy wantaimsupa maket bilong em, Stop NShop, na ol narapela sponsaolsem NCDC, Trukai, CreditCorporation na Coka Cola istrongim Vipers long DigicelKap resis.Long wik i go pinis olgeta

dispela sponsa i kam bungwantaim long strongim ol

Vipers pilaia long sapot bilongol long mekim olsem Viper iken go insait long fainol.Ekseketiv Dairekta bilong

CPL Grup Sudhir Guru, imakim maus bilong ol CPL natok tenkyu long ol narapelasponsa na welkamim sampelanupela sponsa olsem CorpSecurity, Huala Hire na HugoCanning long kam insait longsapotim tim bilong Pot Mosbi.Em tok Stop N Shop i spon-

saim Vipers long tripela yia ol-

geta na dispela tim i wok longgo strong na strong moa yet.“Planti bilong ol dispela pilaiasave stap long Mosbi na ol bi-long kainkain provins insaitlong kantri na ol save bungwantaim na pilai long karimnem bilong bilong bikpela sitibilong yumi,” Guru i tok.Guru i tok long lukautim

wanpela tim long dispela kainragbi pilai em save kosbikpela tru olsem K800 tausenna em tok tenkyu long ol nara-

pela sponsa long kam insaitlong helpim.Vipers tim nau i senis,

planti taim ol save go long olkomyuniti na mekim liklikawenes na klinim siti nambislong mekim ol manmeri napikinini long siti long amamaslong stap o pilai.Mista Guru i tok tenkyu tu

long CPL Siaman MaheshPatel na ol menismen longsapot bilong ol long tripela yianau.

Julai 25 - 31, 2013 Wantok P27spotnius

PLANTI taim, ol nesenel federesen i save tromoibikpela mani na risos i go long ol elit o top spots-manmeri, na ol i wok long abrusim ol grasrutsspots long kantri.Kain plenim wok bilong gavman, em long luklukmoa long botom-ap plening, we ol ples long kantrii kamap namba wan hap bilong wanem kain di-velopmen.Watpo na ol ples i mas kamap namba wan plesbilong kisim luksave long olgeta kain divelop-men? Bekim bilong dispela askim, em bikos bikpela hapbilong ol manmeri bilong yumi, i stap long ples,na i no long ol taun na siti. Wanem kain divelop-men i mas kamap long ples pastaim.Spots divelopmen em i wankain tasol. Dispelakain divelopmen i mas kamap long wokbung bi-long olgeta bikpela stekholda na i no wanpelaman o meri tasol.Long dispela stori kona bilong mi, mi givimbikpela moa luksave long ol nesenel federesen,bikos:

l Ol i gat teknikal save bilong spot bilong ol. Ol i save long ol rul, skils na we bilong ronim ol spot bilong ol;

l Ol i gat ol risos long go aut na halivim ol pipel long ples level wantaim kain spot ol i pilaim. Olsem, sapos ol i save pilai soka, orait, ol soka teknikal manmeri mas go aut na karimaut ol trening progrem;

l Spots i gat koporet sapot bilong halivim na karim ol progrem bilong ol i go aut. Sampela taim, politikal sapot i save kam insait long halivim ol trening progrem i go aut;

l Ol ples i ken soim ol spots talent i hait i stap. I gat ol manmeri i wok painim ol dispela kain lain. Olsem na em i gutpela rot bilong skaut na painim ol nupela spotmanmeri;

l Ol nesenel federesen i ken halivim long stretim ol komyuniti hevi long ples taim ol i strongim ol spots na trening progrem ol i givim; na

l Ol i ken givim ol gutpela, strongpela veliu bilong spot bilong halivim na kamapim ol gutpela manmeri bilong komyuniti long ples.

Ol dispela astingting antap i tok klia watpo ol fed-eresen i mas lukluk moa long viles spot divelop-men, na i no long wanwan ol top spotsmanmeribilong yumi tasol, husat i gat planti ol risos i kamlong gavman na ol bisnis.Ol nesenel federesen i ken strong olsem ol i gatatoriti o pawa long wok-strongim ol top spotman-meri. Tasol stap bilong ol olsem federesen, i nolong lukluk long ol top spotmanmeri long redi longol ovasis spots bung. Ol intanesenel gem i savekamap wanwan taim tasol. Olsem na yumi masaskim, olsem wanem long ol arapela taim we ol istap nating?Mi no save lukim wanpela nesenel federesen i godaun long viles level long karimaut ol trening pro-grem bilong ol ples manmeri. Ol i save lukim ollong taim bilong ol nesenel spots pilai olsem olenual nesenel sempionsip.Dispela em i turangu sindaun tru, taim o spotslong ol ples i wok long abrus, na ol manmerihusat i save sore long ol tasol, i save givimhalivim long ol manmeri long ples.Mi salim strongpela askim i go long ol nesenelfederesen long senisim luksave long divelopim olkoud bilong ol long ol ples long kantri. Mi saveolsem dispela bai mekim kamap bikpela senis.

Ol Nesenel Federesenbai lukluk long ol spots

long ples

GAVANA Jenerel Sir MichaelOgio i sanim foa-pela kontrakbilong 2013 Saut Pasifik Gemwe bai kam long Papua Niug-ini long tupela yia i kam.Dispela ol kontrak em long

ples bilong slip long Yunivesitibilong PNG namba tu pes emCurtain Bros bai wokim nanamba tri pes China RailwayEngineering bai wokim, Tau-rama Aquatic Senta straksaem Ferrum Engineering baiwokim na mein bildingFletcher Morobe bai wokim.

Dispela 4-pela kontrak Ga-vana Jenerel bin sainim longtok orait long ol wok mas kiraphariap na pinis long taim stretbilong pilai bai stat.Total mani bilong olgeta dis-

pela kontrak wok em longK434,708,896.15 we gavmanna Pasifik Gems givim longmekim wok.Minista bilong Saut Pasifik

Gems na Ivens i tok tenkyulong Praim Minista na NEClong givim olgeta taim bilong

ol long stretim ol ples bilongdispela bikpela pilai.Em tok gavman i stap bek-

sait long kamapim gutpelasamting bilong spot, na emaskim wanwan binis haus tulong sapotim gavman longkamapim gutpela wok longsoim ol narapela Pasifik Ailanolsem yumi inap long holimpasifik gems na ol narapelabikpela ivens long kantri bi-long yumi.Siaman na man husat i go

pas long lukautim wok kamapbilong ol ples bilong pilai, An-drew Potter i tok, “Yumi gat tu-pela yia tasol i stap longkamapim olgeta wok, na dis-pela saining bilong GavanaJenerel i kamap long rait taimstret we mi save ol kontraklain bai pinisim wok long taimstret.Em tok tu olsem ol etlit mas

redi long dispela tupela longwanem pilai bai kam yet longkantri bilong yumi PNG.

Nicky Bernard i raitim

GOROKA Lahanis husat istap bihain long hap taim ikam bek na winim Stop NShop Vipers 24-20 long fultaim.Vipers i soim olgeta kala

bilong ol long namba wanhap bilong pilai, ol bikpelafowod bilong ol i brukimbanis bilong Lahanis klostuklostu na dispela mekim olputim tripela trai long nambawan hap we Lahanis hat longkam bek long bekim. Vipersgo malolo wantaim skoa 20-0.

Lahanis i pasim ting longkam strong long namba tuhap we ol mekim ol Vipers ipaul long pilai, maski Vipers igat planti Kumuls long tim bi-long ol tasol Lahanis ikamapim pilai long tromoi balwe ol putim namba wan trailong 5-pela minit long taimpilai i stat long namba tu hap.Vipers i mekim planti asua

long lusim ol bal long takol,dispela i givim olgeta sanslong Lahanis long pait bek naskoa. Olgeta trai bilong La-hanis i kamap long mistakolna mistek bilong Vipers.Goroka Lahanis bin kisim

gutpela sans long ol dispela

mistek bilong Vipers na taimLahanis holim ol dispela balol kamapim ol gutpela pilaistret we Viper i wik longwanem hap kona ol tromoibal go na pinis wantaim trai.Viper i painim hat tru long

brukim banis bilong Lahanislong go skoa, Lahanis i holimol inap klostu long pilai pinisna Lahanis kam skoa longpinisim skoa lain wantaim24-20 long ful taimViper bin skoa long namba

wan hap na i no bin skoalong namba tu hap, Lahanis ino skoa long namba wanhap tasol kam bihain longskoa long namba tu hap na

ol winim dispela pilai longPot MosbiLahanis nau i go pas long

leda bilong kompetisen nadispela wiken ol bai pilaimLae Tigers long Goroka nadispela bai wanpela strong-pela pilai. Vipers bai kisim Is-apea long Pot Mosbi wetupela hom tim yet bai soimstrong.Ol narapela pilai bai kam

long raun 16 em Eagles baikisim Mioks long Mt Hagen,Gurias bai kisim Wigmenlong Kokopo na Muruks baikisim Lions long Mendi, dis-pela gem bai stap longaskim.

GG sainim kontrak

Nicky Bernard i raitim

Goroka Lahanis kam bihain na win

CPL strongim Vipers

Page 27: Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG …wantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2013/Wantok... · 2016. 7. 7. · Namba 2030 Julai 25 - 31, 2013 28 pes

Wan wik: Fonde, Julai 25 - 31, 2013.Isu 2030

Publisher of the newspaper operates at Able Building Complex, Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.

POT Mosbi Soka Asosiesen(PMSA) i kam laip longSande taim Difens naMungkas i kisim pilai graun,tupela tim wantaim i pilai isilong namba wan hap longgutpela kol avinun longBisini Soka graun.

Mungkas i wok long yusim olspit man bilong long fran longtraim long skoa hariap tasol olbeks bilong Difens i katim oltaim bal i pas long lek bilong ol.

Kepten bilong Mungkas An-drew Marapau, i lidim ol boisbilong em long namel longtraim long putim tru bal tasolnogat go pinis bilong bal bilongol.

Difens i kisim sans bilong ol

long skoa na mekim olMungkas i slek liklik longnamel na dispela givim olDifens moa strong long atek.Ol yusim ol spit man bilong ollong wing long kisim gutpela olkros kam bek insait long makbilong ol Mungkas.

Dispela pilai bilong ol Difensi stap wankain inap ol pinisimpilai wantaim win bilong longol. Difens skoa 2 na olMungkas 0.

Long dispela wiken baiplanti strongpela pilai kamlong Bisini Soka we ol biknempilaia bai traim long mekimnem bilong ol gen. Sampelabilong ol bin raun go daun longAustralia long lukim pilainamel Manchester United naAll Stars pilai we Manchesterwin 5-1

Nicky Bernard i raitim

DifensdaunimMungkas