Nám fyrir 21. öldina: Hvað á að kenna og hvers vegna?

9. janúar 2013NOK007F Námskrárfræði: Hvað á að kenna og meta og hvers vegna

Ingvar Sigurgeirsson

Inngangsspjall: Nokkur álitamál um námskrá og námsmat

• þekki lykilhugtök í námskrárfræðum og geti beitt þeim í kennslufræðilegri umræðu

• þekki lykilhugtök tengd námsmati og mati á skólastarfi og geti beitt þeim í kennslufræðilegri umræðu

• þekki og beri saman stefnur og kenningar tengdar námskrárfræðum og mati• skilji hvernig ólík viðhorf endurspeglast í hugmyndum um skipulag

skólastarfs• fjalli á gagnrýninn hátt um námskrár, námsgögn og námsmat (greining gagna)• þekki þróun námskrár og námsmats hér á landi og tengi við þróun annars

staðar• kunni glögg skil á aðalnámskrá og geti fjallað um hana með fræðilegum hætti• þekki sögu og einkenni skólanámskrárgerðar hér á landi• öðlist hæfni í námskrárgerð og öðlist færni til að leiðbeina um gerð námskrár• öðlist hæfni við þróun mats og matstækja• þrói eigin kenningu um námskrárþróun og námsmat og mat á skólastarfi 

Nokkur viðhorf Námskrárgerð einkennist oft af togstreitu

Ólík viðhorf takast á Hefð og nýbreytni (fortíð – nútíð – framtíð)

Skilgreiningar okkar á námskrárhugmyndum geta verið afar ólíkar (einstaklingsmiðað nám, virkir kennsluhættir, samþætting, samfella, leiðsagnarmat)

Ákvæði námskrár eru túlkuð af námsefnishöfundum, stjórnendum, kennurum … með mismunandi hætti …

Nemendur læra oft ekki það sem kennt er … og læra stundum eitthvað annað …!

Uppruni námskrárhugmynda virðist stundum gleymast …

The Saber Tooth Curriculum (1939)

Þrjár fyrstu námsgreinarnar !• að veiða fisk með berum höndum• rota loðhesta • og hræða sverðketti með eldi

Handavinnustofurnar

Sérhver kennari er sá sem hrindir námskrá í framkvæmd!!!

Miklu varðar að kennarar taki sjálfstæða og ábyrga afstöðu til námskrár

Öllum kennurum ber að leggja af mörkum til skólanámskrár

Nýjar námskrár (2012) ætla kennurum stærra hlutverk í námskrárgerð en lengi hefur verið

Nýjar námskrár - „nýjar“ áherslurGrunnþættir menntunarLykilhæfniHæfniviðmiðGrundvallarbreyting fyrir framhaldsskólana

Grunnþættir og lykilhæfni(framhaldsskólinn)

Lykilhæfni í grunnskólaHæfni nemenda til að tjá hugsanir sínar, tilfinningar og skoðanir

munnlega, skriflega og á annan hátt. Hæfni til að miðla þekkingu og leikni sinni og flytja mál sitt skýrt og áheyrilega og taka þátt í samræðum og rökræðum.

Skapandi hugsun og frumkvæði í efnistökum og úrvinnslu. Hæfni nemenda til að nota þekkingu og leikni, draga ályktanir, áræðni til að leita nýrra lausna og beita gagnrýninni hugsun og röksemdafærslu.

Hæfni nemenda til að vinna sjálfstætt, í samstarfi við aðra og undir leiðsögn.

Hæfni nemenda til að nýta margvíslega miðla í þekkingarleit, úrvinnslu og miðlun og nýta upplýsingar á ábyrgan, skapandi og gagnrýninn hátt.

Hæfni nemenda til að bera ábyrgð á eigin námi og leggja mat á eigin vinnubrögð og frammistöðu. (Leturbr. IS)

Sérstakur vandi: Hinar „yfirfullu námskrár “ og námskrár sem gera „ofurkröfur“

Birgir Einarsson reiknaði út að ef gera ætti góð skil helstu markmiðum í íslensku í námskránni 1999 – þyrfti fjórum sinnum meiri tíma em var til ráðstöfunarMeð öðrum orðum: Nánast allan skólatíma nemenda!

Annað dæmi: Skoðum lífsleikni á unglingastigi í námskránni 2007

Lífsleikni á unglingastigiSamfélag, umhverfi, náttúra og menning 

Nemandi á að átta sig á nauðsyn þess að sýna örugga og ábyrga hegðun í

umferðinni vegna umferðaröryggis síns og annarraþekkja helstu samninga og samþykktir um mannréttindigeta velt fyrir sér jafnréttishugtakinu út frá ýmsum sjónarhornum,

t.d. jafnrétti kynjanna, milli fatlaðra og ófatlaðra og milli kynþátta• vera meðvitaður um hlutverk fjölskyldunnar í mótun viðhorfa,

þroska og lífsgilda barna við að sinna andlegum, líkamlegum og efnislegum þörfum barna og annast öryggi þeirra

sýna sjálfstæði í að njóta menningar og lista til lífsfyllingar og til að dýpka skilning á sjálfum sér og öðrum

hafa skilning á hugtakinu sjálfbær þróun og þýðingu þess í að viðhalda vistfræðilegu jafnvægi

vita af hættum samfara neyslu ávana- og fíkniefna og misnotkun á lyfjum sem notuð eru til lækninga

vera meðvitaður um samhengi hirðusemi og hollra lífsvenja við að ráða við álag, streitu og kröfur í dagsins önn

skilja muninn á upplýsingum og auglýsinguþekkja helstu stofnanir samfélagsins sem starfa að almannaheill og

hlutverk þeirraþekkja grenndarsamfélag sitt til að geta aflað sér nauðsynlegra

upplýsinga í daglegu lífi

Lífsleiknin ...

vera fær um að meta réttmæti áróðursþekkja íslenskan atvinnumarkað og helstu einkenni hanshafa vitneskju um réttindi sín og skyldur sem neytandi og launþegiátta sig á mikilvægi þess að geta skipulagt eigin fjármál og gera

sér grein fyrir kostnaði við heimilisrekstur

Hlutur lífsleikninnar á unglingastiginu samkvæmt námskrá er 2,7% námstímans! Markmiðin hér á undan eru helmingur markmiðanna í lífsleikni!!!

Lífsleiknin ...

Dæmi um hæfniviðmið (dans við lok 10. bekkjar í drögum að nýrri aðalnámskrá fyrir grunnskóla)

dansað fyrir framan áhorfendur með tilfinningu fyrir þáttum eins og augnsambandi, rými, og líkamsbeitingu.

tekið þátt í skapandi vinnuferli í dansi og sett saman einfalt dansverk

samhæft tónlist og hreyfingu með góðri líkamsmeðvitund og –beitingu og dansað mismunandi dansform sér til ánægju …

sýnt öryggi og færni til að dansa einn, eða sem hluti af pari eða hópvalið milli ólíkra dansstíla prófað sig áfram og tekið sjálfstæðar

ákvarðanir í túlkunar- og sköpunarferli út frá eigin þekkingu og leikni í dansi

tjáð og túlkað hugmyndir sínar og rökrætt dans og efni á sviði á gagnrýninn hátt, beitt við það viðeigandi orðaforða og sett það í menningar- og sögulegt samhengi.

Dæmi um matsviðmiðanir í drögum að nýrri námskrá

Nemandi getur tekið þátt í samræðu um viðfangsefni og unnið að úrlausnum verkefna, sinnt skráningu og úrvinnslu samkvæmt skipulagi og/eða eftir leiðsögn

… nefnt dæmi um hvernig skoðanir, gildismat og siðferði einstaklinga og hópa ýta undir eða hindra tæknilega þróun

… vegið og metið áhrif fyrirmynda og staðalmynda á mótun sjálfsmyndar og hefur nokkuð áræði til að móta eigin ímynd, lífsstíl og lífsskoðun

… greint stöðu sína sem þátttakandi í samfélaginu, réttindi, skyldur, gildismat og sýnt nokkra ábyrgð í samskiptum, umgengni og lífsháttumC

Hver er niðurstaðan?

Grunnlesning

Eisner, E. W. (2003/2004). Preparing for Today and Tomorrow. Educational Leadership 61(4), 6–10.

Hugmyndir Eisners: “Preparation for tomorrow is best served by meaningful education today.”

Enginn möguleiki að sjá framtíðina fyrirKennum ungu fólki að skilja og glíma við nútímann:

Þroskum dómgreind þeirraKennum gagnrýna hugsun (með því að beita henni á

mikilvæg viðfangsefni)Læsi í víðum skilningi (Meaningful … multiple …

cultural … literacy) … m.a. listir (sem skólar vanrækja)SamvinnaSamfélagsþjónustunám (e. service learning)

Hvað er brýnast að gera?Endurskoða inntak og námsmat

Margir skólar hér á landi hafa að undanförnu verið að endurskoða námskrár sínar – jafnvel með mjög róttækum hætti

Þrjú dæmiHlíðarskóli á AkureyriFramhaldsskólinn á LaugumMenntaskólinn á Akureyri

„… skapa nemendum sveigjanlegra námsumhverfi ... hjálpa hverjum og einum að sýna styrkleika sinn … efla trú nemenda á sjálfum sér og hæfileikum sínum með því að gefa þeim aukið val í náminu og auka ábyrgð á eigin framförum og gefa þeim tækifæri að hafa áhrif, velja sér

viðfangsefni sem þeir hafa áhuga á og ráða við ...“

Valtímarnir í Hlíðarskóla

Mat nemenda á valtímum

Glæra fengin hjá kennurum MA

Glæra fengin hjá kennurum MA

Viðfangs-efnin í MA

Glærur fengnar hjá kennurum MA

Framhaldsskólinn á LaugumSveigjanlegt námsumhverfi - persónubundin námsáætlunFormlegt þróunarverkefni Markmiðin m.a. einstaklingsmiðun, að bæta líðan

nemenda, minnka brottfall, nýta tölvu- og upplýsingatækni, skerpa sérstöðu skólans

Kjarninn í breytingunumFækkun kennslustunda um helmingÍ stað sækja nemendur vinnustofurSveigjanleg námsáætlunSkólinn sem vinnustaðurBæta líðan – samskipti á jafnréttisgrunniFjölbreyttari kennsluhættir: Uppbrot, samþætting

Dæmi um stundatöflu á Laugum

Fél, 4. ár

Okkar spurning

Hvaða viðfangsefni er brýnast að bera á borð fyrir nemendur nú í upphafi aldarinnar?

• Hvaða veganesti hentar þeim best? • Hvaða námsefni er mikilvægast?• Hvernig er best að standa að námsmati? • Hvers vegna?

Verkefnið

Gerið ráð fyrir að þið séuð þátttakendur í stofnun nýs skóla (leik-, grunn- eða framhaldsskóla) þar sem engin stefna hefur verið mörkuð, engin skólanámskrá til, engin viðmiðunarstundaskrá eða námsgögn. Hver og einn þátttakandi hins nýja skóla er beðinn um að svara í stuttu máli: Hvað á að kenna og hvers vegna? Á hvað viljið þið leggja megináherslu.