İmza tarihi - ticaret · web viewumman vatandaşları için devlet okullarında eğitim...

T.C. Muskat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği

19/07/2018

UMMAN SULTANLIĞI ÜLKE RAPORU2018

ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Umman Sultanlığı Güneybatı Asya'da, Arap Yarımadası'nın güneydoğusu kıyısında yer alır. Kuzeybatıda Birleşik Arap Emirlikleri, batıda Suudi Arabistan, güneybatıda ise Yemen ile sınır komşusudur. Güneyde ve doğuda Hint Okyanusu, kuzeydoğuda ise Umman ve Basra Körfezleri ile çevrilidir. Ülke, ayrıca, tamamı Birleşik Arap Emirlikleri ile çevrili bir toprağa da sahiptir. Umman Sultanlığı 309.500 km2’lik yüzölçümü ile Arap Yarımadasının toprak bakımından en büyük üçüncü ülkesidir.

1


Umman ekonomisi diğer körfez ülkeleri gibi büyük ölçüde petrole dayalı olmakla birlikte, petrol ve doğalgaz kaynakları kısıtlıdır. Bu nedenle hükümet ülke ekonomisinin çeşitlendirilmesi politikalarına yönelmektedir. Özellikle petro-kimya sanayii, plastik sanayi, transit ticaret ve lojistik ve turizm sektöründe çeşitli yatırımlar yapılmaktadır. 2016 yılında açıklanan, ilerikli bölümlerde değineceğimiz Tanfeedh Programı ile ekonomide çeşitlenmeye ilişkin girişimlere hız verilmesi planlanmaktadır.

2005-2014 yılları arasında dünya ölçeğinde artan petrol fiyatları kamu gelirlerini artırmış, ilave gelir hem ekononominin çeştlendirilmesi hem de çeşitli alt ve üst yapı projelerinin finansmanı için önemli bir kaynak oluşturmuştur. Petrolün bulunduğu 1960’lı yılların sonundan beri devamlı gelişen Umman son yıllarda liman, karayolu, havaalanları, büyük ve modern turistik yerleşimler gibi projelere hız vermiştir. Sözkonusu projelerden bir kısmını da Türk müteahhitlik şirketleri üstlenmiş bulunmaktadır. Umman’da bu alanda şirketlerimiz için hala bir potansiyel bulunmaktadır. Ancak 2014 yılının ikinci yarısından sonra yaşanan ham petrol fiyatlarında düşüş sözkonusu yatırım hamlesini etkilemiştir.

Umman Sultanlığı ile olan ülkemiz ticareti hacim ve değer bakımından hala potansiyelin çok altında olmakla birlikte petrol krizinin yaşanmaya başladığı 2014 yılına kadar sürekli artan bir trend izlemiştir. Özellikle inşaat-elektrik malzemeleri, mobilya, aydınlatma ekipmanları, petrol ve doğalgaz ekipmanları, makine ve gıda sektörlerinde ihracatçılarımız için ciddi bir potansiyel sözkonusudur. İhracat olasılığı yüksek olan diğer sektörler ise oto yedek parça, ayakkabı-terlik ve tekstil-hazır giyim (özellikle bayan, çocuk) olarak sıralanabilir.

Umman, ticari hayatı sahil şeridi boyunca özellikle canlı, tarihsel olarak ÇHC ve Hindistan ile yakın ticari bağlar kurmuş bir ülkedir. İlk başkent Nizwa ülkenin kültürel gelişiminin yapı taşlarını oluşturmuştur. Ummanlılar Sohar şehrinde 6 bin yıl önce dahi bakır madenciliği yapılmış olduğunu belirtmektedir. Ülkenin nüfusu az olmasına rağmen nüfus yapısı çok çeşitlidir. Örneğin, Zanzibar kökenli grubun bir bölümü İngilizce ve Swahili dillerini konuşmakta, aralarında Arapça dilini bilmeyenler de bulunmaktadır. Pakistan’ın Belucistan bölgesinden gelen ve Al Balushi adıyla tanınanların bir bölümü için de benzer durum geçerlidir.

Umman’da yerleşik büyük-küçük firmaların çoğunluğunda İngilizce seviyesi yüksek olan Hindistan-Pakistan vatandaşları çeşitli seviyelerde istihdam edilmektedir. Eğitimli halkın yabancı dil seviyesi de son derece yüksektir. Dolayısıyla, ülkede İngilizce yaygın bir şekilde konuşulmaktadır. Siyasi Yapısı:

Monarşi ile yönetilen Umman Sultanlığı’nda Devlet Başkanlığı görevini Sultan Qaboos bin Said al-Said yürütmektedir. 1970 yılında kansız bir darbe ile iktidara geçen Sultan Qaboos bin Said, öncelikle iç güvenliği sağlamış ve zaman içinde güttüğü akılcı ve barışcı

2


politikalarla Umman’ı hem Arap Devletleri Ligi’nin hem de uluslararası toplumun saygın bir üyesi yapmıştır.

1967 yılında başlayan ve daha sonraki yıllarda giderek artan petrol ihracatının da yardımıyla ülkenin gelişimi için bir çok reformu gerçekleştiren Sultan Qaboos, başta İçişleri, Maliye, Savunma ve Petrol Bakanlıklarını kurarak devlet yapısını büyütme ve daha etkin hale getirme yoluna gitmiştir. Halen, Başbakanlık, Savunma, Maliye, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları Sultan Qaboos bin Said uhdesindedir. Ancak, günlük politika ve işlerin yürütülmesini sorumlu Başbakan Yardımcıları ve Bakanlar sağlamaktadır. Soz zamanlarda sağlığı konusunda yaşanan endişeler, ülkedeki ortaya çıkabilecek potansiyel istikrarsızlık olasılıklarına yönelik sebeplerinin en başında gösterilmektedir.

Yasamadan çok danışma niteliğine sahip Umman Konseyi, Şura Meclisi ve Devlet Meclisi adıyla anılan iki ayrı kanattan oluşmaktadır. 2015 yılında Şura Meclisi seçimleri yapılmıştır. Seçimlere katılım oranı % 56.66 olarak gerçekleşmiştir. Devlet Meclisi ise atama yoluyla gelen temsilcilerden oluşmaktadır.

Demografik Yapısı:

Umman Sultanlığı nüfusu Mart 2018 tarihi itibariyle 4,66 milyon kişiye ulaşmış bulunmaktadır. Bu rakamın yaklaşık % 55’ine tekabül eden 2.55 milyonunu Umman vatandaşları oluştururken, ülkedeki yabancıların sayısı 2.11 milyon olarak kaydedilmiştir. Umman oldukça genç bir nüfusa sahiptir. Nüfusun % 45’ini 20 yaş ve altındakiler oluşturmaktadır. Yabancı çalışanların çok büyük bir oranı erkek olduğu için ülkede yaşayanların sadece % 34.6’si kadınlardan oluşmaktadır.

Yabancılar içinde Hint yarım adasından gelenler ağırlıktadır. Yabancı işçilerin çokluğu, devam eden projeler ve ekonominin genel gidişatına bağlı olarak ülke nüfusu yıllar içinde farklılık göstermektedir.

Ülkede yaşanan yabancıların genel nüfusa oranı son yıllarda gösterdiği artış seyrini yaşanan petrol krizi nedeniyle kaybetmiştir. 2010 yılında % 29 ve 2011 yılında % 38.9 olan bu oran Nisan 2017 tarihi itibariyle % 46’ya ulaşmış, 2018 yılında ise % 45 seviyesine gerilemiştir. Yabancıların büyük bir bölümünün ülkede devam eden yatırım projelerinde çalışan işçilerden oluşması nedeniyle, yatırım ortamındaki yavaşlama neticesinde, ülkede çalışan yabancıların sayısında bir azalma yaşanması süpriz olmayacaktır.

2017 yılı sonu verilerine göre, Umman'daki 11 eyalet içinde Muskat en kalabalık olanıdır. Eyaletin veya daha doğru bir ifadeyle Muskat şehrinin nüfusu 1,47 milyonu aşmış durumdadır. Ülkede yabancı sayısının yerli nüfusunu geçtiği tek yer olma konumunu koruyan Muskat'ı 774.000 kişilik nüfusuyla Kuzey Batinah Eyaleti takip etmektedir. Bu iki eyaletten sonra gelen Güney Al Dakhliyah eyaletinde 471.000 kişi ve Yemen-Suidi Arabistan sınırındaki, ülkedeki en büyük yüzölçümüne sahip eyalet olan Dhofar da ise 460.000 kişi yaşamaktadır.

3


Vatandaşlarının neredeyse tamamı Müslüman olan Umman’da başlıca mezhep İbadilik olup, daha sonra Sünnilik ve Şiilik gelmektedir.

Umman vatandaşları için devlet okullarında eğitim ücretsizdir. Bununla birlikte, ülkede çok sayıda İngilizce ve karma eğitim yapan üniversite öncesi okul mevcuttur. Standart sağlık hizmetlerinin genel olarak iyi olduğu ülkede Umman İstatistik ve Enformasyon Milli Merkezi tarafından açıklanan en son verilere göre ülkede ortalama insan ömrü beklentisinin 78,8 yıl olduğu belirtilmiştir.

1- GENEL EKONOMİK GÖRÜNÜM

1.1 Genel Ekonomik Durum :

Umman Sultanlığı İstatistik ve Enformasyon Milli Merkezi (UİEMM) tarafından yayınlanan son verilere göre, 2017 yılının ilk 9 ayında Umman ekonomisi geçen senenin aynı dönemine göre % 10.2 oranında büyüme kaydemiştir. Bu kapsamda, cari fiyatlarla gayri safi milli hasıla 53.04 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır.

Bu artıştaki başlıca etken ülkenin en önemli gelir kaynağı olan ham petrolün fiyatında yaşanan yükseliştir. 2016 yılında Umman ham petrolünün varil başına ortalama değeri 40.1 ABD Doları iken, 2017 yılının genelinde bu kıymet % 25'in üzerinde artarak 51.3 ABD Dolarına ulaşmıştır. Bu kapsamda, ham petrol ve doğal gaz ihracatından senenin ilk üç çeyreğinde geçen seneye göre yaklaşık 3.1 milyar ABD Doları ek gelir sağlanmıştır. Ülkenin ekonomik aktivitelerinin önemli bölümü petrol ve doğal gazla doğrudan ve dolaylı ilgili diğer imalat ve servis sektörlerine dayandığı için ham petrol fiyatlarında yükseliş, bu alanlarda da olumlu etki yaratmaktadır.

Tüm bu olumlu gelişmelere karşın, ülkede bütçe açığı vermeye halen devam etmektedir. Bu alanda, senenin bütçe açığında önemli oranda azalış yaşandığı görülmekle birlikte, 9.1 milyar ABD Doları olarak kaydedilen bu değer, halen ülke ekonomisindeki yapısal sorunların tam olarak giderilemediğini göstermektedir.

UİEMM tarafından yayınlanan en Umman’ın reel fiyatlarla Gayri Safi Milli Hasılası 2016 yılında 66.8 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Bu kapsamda, 2016 yılı cari fiyatlarla gayri safi milli hasıla verilerine göre Umman GSMH'sı 2016 yılında 2015 yılına göre % 5.3 oranında azalmıştır. 2015 yılında bu değer 70,5 Milyar ABD Doları olarak kaydedilmiştir.

Knoema.com ve IMF verilerine göre alım gücü paritesi kapsamında ülkede yaşayan vatandaşların kişi başına düşen milli geliri 2016 yılında 17.406 ABD Doları (Alım Gücüne Göre 45,464 ABD Doları) seviyesindedir. (https://knoema.com/atlas/Oman/GDP-per-capita-PPP-based)

4


Diğer taraftan, Umman 2016 yılını 13 milyar ABD Doları bütçe açığı ile kapatmıştır. Bu rakam, Umman yetkili makamları açıklamaları çerçevesinde gayri safi milli hasılasının % 19,6'sına takabül etmektedir. Ülkenin 2016 yılında gelirleri 18.9 Milyar ABD Doları iken, harcamalar 31.9 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır.

Diğer Körfez ülkelerinde olduğu gibi Umman Sultanlığı’nın da ekonomisi 1967’den beri büyük ölçüde petrole dayalıdır. Çeşitli kaynaklarda ülkenin keşfedilmiş petrol varlığı 5,5 milyar varil olarak belirtilse de yine açıklanan üretim ve ihracat rakamları bunun daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Ülke sürekli olarak petrol üretimini arttırabilmek için yeni yatırımları teşvik etmektedir. Umman İstatistiklerine göre, 2016 yılı 26.8 milyar ABD Dolarlık ihracatının 15,2 milyar ABD dolarlık bölümü petrol ve doğalgaz (LNG dahil) ihracatından sağlanmıştır.

2015 yılında yaşanan petrol fiyatlarındaki düşüşler Umman Sultanlığı’nın genel ekonomisi ve dolayısıyla başta ülkedeki Türk firmalarınca takip edilen müteahhitlik ihaleleri olmak üzere yatırıma yönelik girişimleri son derece olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Bu durum, Ummanın, Körfez ülkeleri arasında ekonomisi petrol faaliyetlerine en çok bağlı olan ülkelerden biri konumunda olmasından kaynaklanmaktadır. 2018 yılı bütçesi öngörülerine bakıldığında, ülkenin bütçesindeki gelirlerin yaklaşık % 73’ünün petrol faaliyetlerinden kaynaklanmasının planlandığı görülmektedir.

Yukarıda da belirtildiği üzere, ülkede petrol ve doğal gaz ihracatı toplam ihracatın yaklaşık % 60'ını oluşturmaktadır. Kalan % 40’lık bölümün neredeyse yarısını da re-eksport işlemleri oluşturmaktadır. Ham petrol fiyatlarında yaşanan düşüşe paralel olarak 2016 yılı verilerine göre Umman emtia ihracatında önemli oranda azalış yaşanmış, ancak, aşağıdaki bölümlerde görüleceği üzere, ham petrol fiyatlarında 2017 yaşanan gelişmelere bağlı olarak senenin ilk 9 ayında ülkenin ihracatı önemli oranda artış seyrine girmiştir.

Umman Sultanlığının yürürlüğe konulan 2017 yılı bütçesi göre 2017 yılında kamu harcamalarının 30.4 milyar ABD Dolarını bulması, gelirlerin 22.6 Milyar ABD Doları seviyesinde kalması ve bu kapsamda 2017 yılında 7.8 milyar ABD Dolarlık bir bütçe açığının yaşanması öngürülmüştür. IMF tarafından 2017 yılı için yapılan bir araştırmada, Umman’ın bütçe dengesine sahip olması için ham petrolün varil başına ulaşması gereken ortalama değerinin 73 ABD Dolar olması gerektiği yönündedir.

2017 yılı Bütçesinde yeni tasarruf tedbirlerinin alınması, sübvansiyonların azaltılması, bazı vergi oran ve miktarlarının yükseltilmesi ve bütçe açığının kapatılması amacıyla 6.5 Milyar ABD Dolarlık iç ve dış borçlanmaya yönelinmesi öngörülmüştür. Bunun dışında diğer önemli yeni bir mali politika aracı olarak özelleştirme çalışmalarına yıl içinde başlanılması öngörülmüştür. Belirtilen bütçede yer alan ve ülkemiz müteahhtilerini de yakından ilgilendiren bir husus olan yatırımlar konusunda ise sadece ülke altyapısı ve ekonomisi için hayati öneme haiz projelere devam edileceği yönünde açıklamalar yer almıştır. Bu kapsamda, Tanfeedh Programı kapsamındaki sayıları 121'i bulan projelere öncelik verilmesi kararlaştırılmıştır. (http://www.tanfeedh.gov.om/)

5

http://www.tanfeedh.gov.om/


Buna karşın, içinde bulunduğumuz yılın Mart ayı içerisinde açıklanan, Umman 2017 yılı Bütçesi ile ilgili kesin olmayan gerçekleşme değerlerine bakıldığında, 2017 yılında Umman Sultanlığının hedeflenenin üzerinde 9.1 milyar ABD Doları bütçe açığı verdiği görülmektedir. Bu açık, 2017 yılı bütçesinde hedeflenen 7.8 milyar ABD Dolarından 1.3 Milyar ABD Doları daha fazladır. Bütçe açığının ham petrol fiyatlarında yaşanan hızlı yükselişe karşın beklentilerin üzerinde çıkmasının nedenini kamu harcamalarında yaşanan 2.6 milyar ABD Dolarlık öngörü fazlası harcama oluşturmuştur.

2017 yılı bütçesinde 30.4 milyar ABD dolarlık kamu harcaması öngörülürken, bu alandaki gerçekleşme değeri 33 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Beklentilerin üzerindeki harcamaların, ilave petrol ve gaz arama yatırımları, elektrik sektörü destekleri ve kamu borçları hizmet masraflarındaki yükselişten kaynaklandığı vurgulanmıştır.

Ülkemiz firmaları açısından önemli bir veri olan kalkınma yatırımlarına ayrılan payın ise tahminen 3.1 milyar ABD Doları seviyesinde olduğu belirtilmektedir. Bu rakama Kamu iktisadi teşebüslerince ve ortaklıklarınca yapılacak yatırımlar dahil değildir.

Bütçe açığının yaklaşık % 90'ı dış ve iç borçlanmalarla kapatılırken, geri kalan % 10'luk bölüm döviz rezervlerinden karşılanmıştır. Borçlanmanın artması ile birlikte faiz ödemelerine bütçeden ayrılan pay, 2017 yılı bütçesi tahmininin % 81 oranında üstünde bir değer olan 1.2 milyar ABD Dolarına yükselmiştir.

Bütçe açığının artmasına rağmen, gelirlerde olumlu yönde gelişmeler yaşanmıştır. Ülkenin gelirlerinin yaklaşık % 70'ini oluşturan petrol ve gaz sektöründen elde edilen gelirlerde % 11'lik yükseliş kaydedildi ve 2017 yılı bütçesinde öngörülen 15.9 milyar ABD Doları hedefi geçilerek, 17.6 milyar ABD dolarlık gelire ulaşılmıştır. Petrol dışı sektörlerden elde elde gelir ise bütçede öngörülenden yaklaşık % 6 oranında az bir miktar olan 6.3 milyar ABD Doları seviyesinde kalmıştır.

Bu kapsamda, toplam gelirler 2017 bütçesi tahmininin % 6 oranında üzerinde bir değer olan 23.9 milyar ABD Doları olarak kaydedilmiştir. Bu yükselişin sebebini ham petrol fiyatlarında yaşanan artış seyri oluşturmuştur. Umman 2017 yılı Bütçesi, yıl içerisinde ham petrolün varil başına ortalama fiyatının 45 ABD Doları öngörüsüne dayanılarak hazırlanmışken, gerçekleşme değeri 50 ABD Dolarının biraz üzerinde olmuştur.

Sene başında yayınlanan Umman 2018 yılı Bütçesinde ise ana hedefler kalemler halinde aşağıda belirtilen şekilde belirlenmiştir.

1- Bütçe açığının sürdürülebilir bir seviye olarak belirtilen % 10 seviyesini geçmemesinin sağlanması.

2- Kamu harcamalarında kısıntıya gidilmesi, gayri safi milli hasılasının %40-45’lik bölümünün aşılmaması.

6


3- Bütçe dengesinin sağlanmasına yönelik ham petrol ortalama varil fiyatının olması gereken seviyenin kademeli olarak aşağı çekilmesi. (Bu değerin 2018 yılı için, 65-70 ABD Doları civarında olduğu hesaplanmaktadır. Ham petrol fiyatlarının bu şekilde devam etmesi halinde bu rakamın yakalanması olasılığı kuvvetle muhtemeldir.)

4-Petrol ve gaz sektörü haricindeki gelirlerin toplam kamu gelirleri içindeki payının en az % 30 oranına çıkarılması.

5-Kamu borç stokunun artmasının sınırlandırılması, ileriki dönemde bu alanda azalış sağlanması.

6- Likidite seviyelerinin korunması ve bütçe açığının kapatılması için dahili kaynaklara başvurulmadan ihtiyaç duyulması halinde dış borçlanmaya gidilmesi.

7- En az % 3’lük büyüme sağlanması.

8- Kamu yatırımlarında büyüme odaklı ve gelir yaratıcı yatırımlara öncelik verilmesi. Tanfeedh hedeflerine ulaşmada gelişme sağlanması, kamu-özel sektör ortaklığı (PPP) yatırımlarına ağırlık verilmesi,kamu için hayati yatırımlara da (Duqm, Tanfeedh) devletin öncülük etmesine devam edilmesi.

9- Halkın mevcut yaşam standartlarının korunması.

Yukarıda da belirtildiği üzere, Umman 2018 yılı Bütçesi, gelirlerin belirlenmesinde en önemli etken olan ham petrol varil başına fiyatının ortalama 50 ABD Doları olacağı öngörüsüne göre kaleme alınmıştı. Bu kapsamda, gelirlerin 24.7 Milyar ABD Doları, harcamaların da 32.5 milyar ABD Doları seviyesinde olacağı ve bütçe açığının 7.8 Milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşeceği tahmini yapılmıştır.

Öte yandan, 2018 Yılı Bütçesi gelirler tahmini 24,7 Milyar ABD Doları seviyesinde bulunmaktadır. Gelirlerin % 71.3’üne tekabül eden 17.6 Milyar ABD Dolarının petrol ve gaz sektöründen elde edilmesi planlanmakta ve geri kalan 8,1 Milyar ABD Dolarının ise diğer sektörlerden geleceği tahmini yapılmaktadır.

Harcamaların ise 32.5 Milyar ABD Doları seviyesinde olması öngörülmüştür. Ancak 2018 yılı bütçe hesaplamalarının ham petrolün varil başına fiyatının 50 ABD Doları olacağı varsayımına gore yapıldığını ve 2018 yılında bu ortalamanın üzerinde bir değerin yaşanmasının beklenmesi nedeniyle, giderlerde aşırıya kaçılmaması durumunda, bütçe açığının azalmasının beklendiğini belirtmekte fayda bulunmaktadır.

Zira, ham petrol varil başına fiyatlarının Mart 2018 tarihi itibariyle 70 ABD Doları seviyesinde seyretmesi ve bu durumunun senenin geri kalan bölümünde de devam etmesi durumunda, sadece ham petrol üretiminden yaklaşık 7 milyar ABD Doları ek gelir elde edilmesi ihtimali bulunmaktadır.

7


Bütçeye göre ülke gelirlerinin % 70’i her zaman olduğu gibi petrol ve gaz sektöründen elde edilecek. Geri kalan petrol dışı alanlardan vergi tahsilatında da toplam gelirlerin % 16’sı olarak belirtilen hedefe ulaşılması planlanmaktadır.

Harcamaların yaklaşık % 72’sini cari giderler oluşturacak. Bu rakamın % 75’i kamu görevlilerine ödecek ücret ve değişik adlardaki ödemeler oluşturuyor. Yine cari harcamaların % 9’u devlet desteklerine tahsis edilmiş durumdadır.

Harcamaların yaklaşık %22’si olan 7.1 Milyar ABD doları yatırımlara ayrılacaktır. Yatırımlar içinde petrol ve gaz yatırımları ağırlık taşıyacak (4 Milyar ABD Doları), diğer yatırımlara ayrılan pay ise 3.1 milyar ABD doları seviyesinde kalacaktır.

Yatırımlarda öncelik verilecek sektörlerde aşağıdaki gibi belirlendi.

- Yeni açılan Muskat havaalanı yatırımları

- Batinah Ekspres Yolu

- Bidbid-Sur otoyolu, Ada-Thumrait çift yolu

- Liwa Konut Projesi

- Çeşitli eyaletlere yöneik içme suyu taşıma ve dağıtım projeleri

- PPP projesi olarak yapımı konusunda anlaşmaya varılan Salalah, Al Suwaip ve Khasab hastaneleri

- Yeni okul ve eğitim kurumları projeleri

- Duqm ve Tandeedh projeleri

Bunun dışında, kamu iktisadi teşebbüslerin de petrol sektörü dahil yaklaşık 8 milyar ABD dolarlık yatırım yapacağı vurgulanmakla birlikte bu alandaki özel projeler henüz ayrıntılarıyla belirtilnemiştir.

Ham petrol fiyatlarındaki seyre bağlı olarak, yatırımlara ayrılan payın yükseltilmesi ihtimalinin de göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Bütçede giderleri içinde en önemli kalemi eğitim, sağlık ve sosyal refah harcamaları oluşturacaktır. Bu alanlara yönelik tahsis edilen toplam tutar 10.1 milyar ABD Doları seviyesinde bulunmaktadır.

Yukarıda da belirtildiği gibi, ülke bütçe açığı vermeye halen devam etmektedir. Ülkede bütçe açığını azaltmak amacıyla, yatırımları etkileyecek şekilde kamu harcamalarında tasarrufa gidilmeye başlanmış bu durum Umman'da firmalarımızın yürüttüğü ya da peşinde olduğu yatırım projelerini etkilemiştir. Ham petrol fiyatlarının ortalama 70-75 ABD Doları

8


seviyelerine çıkmaması durumunda, ülkenin bütçe açığı vermeye devam etmesi beklenmektedir.

Öte yandan, 2016-2020 yıllarını kapsayan 5 yıllık Kalkınma Planı yürürlüğe konulmuştur. Umman ekonomisinin özellikle gelir getirici ekonomik unsurlar konusunda çeşitlendirilmesi yönünde ayrıntılı düzenlemeler içeren plan yaklaşık 500 yeni politika ve program içermektedir.

Maliye Bakanlığı'nca yapılan açıklamada 2016-2020 yıllarını kapsayan Umman 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı süresince yapılacak toplam yatırımların mali büyüklüğünün 171.6 Milyar ABD Dolarını bulacağı belirtilmiştir. Aynı dönemde gelirlerin ise 132.9 Milyar ABD Dolarını bulacağı ve bütçe açığının da yaklaşık 39 Milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşeceği tahmini yapılmıştır. Tüm bu hesaplamalarda, belirtilen süreç zarfında ham perolün varil fiyatının 45-60 ABD Doları seviyesinde yukarı doğru bir yükseliş seyrederek haraket edeceği varsayımına göre yapılmıştır.

Plan süresince yatırımlara ayrılması planlanan pay, gayrisafi milli hasılanın % 28'i olacak şekilde 106 Milyar ABD Doları olarak belirlenmiş durumdadır. Bu kapsamda, Umman'ın önümüzdeki 5 yıllık süreç zarfında bütçe açığı vermeye devam etmesi öngörülmektedir. Yatırımlara ayrılan pay geçtiğimiz 5 yıllık planda 98 Milyar ABD Doları seviyesindeydi.

Planın hazırlanmasında önemli bir hesaplama aracı olan yıllık ham petrol varil fiyatları ortalaması tahminleri de 2016 yılı için 45$, 2017 ve 2018 yılları için 55$ ve 2019 ile 2020 yılları için ise 60$ seviyesinde belirlenmiş durumdadır. Üretimin ise şu andaki seviyelere yakın bir değer olan 990,000 varil/gün olacağı tahmini yapılmıştır.

Ummanda yurtdışı yatırımlara yönelik iki önemli ulusal fon bulunmaktadır. Bunlardan Devlet Genel Rezerv Fonu 1980 yılında petrol ve gaz sektöründen elde edilen karlılığın artırılması amacıyla kurulmuş ve şimdiye kadar genellikle diğer ülkelerde kamu tahvilleri, hisse senetleri, şirket ortaklıkları ve gayrımenkul alımı alanlarında faaliyet göstermiştir. 25 değişik ülkede yatırımı bulunan fonun ülkemizdeki Kumport limanı kendi ağ sayfalarında en önemli yatırımları arasında sayılmakta ve yatırım varlıklarının toplamının 13 Milyar ABD Doları seviyesinde olduğu belirtilmektedir.

Bir diğer yatırım yatırım fonu olan Umman Yatırım Fonu ise 2006 yılında kurulmuş olup yaklaşık 6 Milyar ABD Dolarlık büyüklüğe ulaşmıştır.

Anılan fonların, önümüzdeki dönemde ülke dışındaki yatırımlardan ziyade ülke içindeki projelere kanalize edilmesi kaçınılmaz gözükmektedir. Nitekim, Devlet Genel Rezerv Fonu Umman’da Shell ve Total firmalarının katılımıyla gerçekletirilecek 600 milyon ABD Dolarlık güneş enerjisi projesinine ortak olma kararı aldığını açıklanmıştır.

Umman’ın 2018 yılı Ocak ayı itibariyle, Merkez Bankası'nın açıkladığı veriler çerçevesinde 19,6 milyar ABD Doları döviz rezervi bulunmaktadır. Söz konusu değerin, 2015 yılının sonunda 17.53 Milyar ABD Doları seviyesinde olduğunu belirtmekte yarar bulunmaktadır.

9


Umman Sultanlığı Maliye Bakanlığınca yayınlanan son verilere göre Umman dış borç stoğu tarihinin en yüksek seviyesi olan 19.2 Milyar ABD Doları seviyesine ulaşmıştır. En son 2017 yılı başında 5 milyar ABD Dolarlık tahvil ihracına gidilmiştir. Ham petrol fiyatlarında ani bir yükselme olmaması durumunda, önümüzdeki dönemde, borç yükünün GSMH'ya oranın artarak devam etmesi de kaçınılmaz olacaktır. Moddy’s ülkede kamu borçlarının GSMH’ya oranın 2018 yılında % 40’ı bulacağı tahmininde bulunmuştur. Petrol krizinin yaşanmasından önceki 2014 yılında bu oranın sadece % 5 seviyesinde olduğunu belirtmekte fayda bulunmaktadır.

IMF yetkilileri tarafından, petrol fiyatlarındaki seyrin 5 yıl süresinde devam edeceği tahmini ile KİK üyesi ülkeleri bir an önce kamu harcamalarını kısıtlanmaya yönelik tedbir almaya çağırdığı malumlarıdır. Kamu harcamalarının azaltılması için kullanılabilecek unsur olarak özellikle vurgulanan alan ülkede enerji ürünlerine uygulanan sübvansiyonların kaldırılmasına yönelik Umman’dada 2016 yılından itibaren çeşitli adımlar atılmıştır. Bu durum ülkede iş yapan müteahhitlik firmalarımızı olumsuz yönde etkileyen aşağıda belirtilen değişikliklere neden olmuştur.

İlk olarak, akaryakıta sağlanan sübvansiyonların azaltılması sonucunda 17 yıllık aradan sonra 2016 yılının Ocak ayında benzin ve motorine zam yapılmıştır. Ülkede en yaygın bir şekilde kullanılan süper benzinin litre fiyatının 120 bayzadan 160 bayzaya çıkması kararlaştırılmış ve daha önce 146 bayza olan dizel yakıtın litresi de aynı şekilde 160 bayza olarak belirlenmiştir. Fiyatların dünya akaryakıt fiyatlarına göre aylık olarak belirleneceği ilkesi uyarınca sene içinde bu değerlerde yükselme yaşanmıştır. Nisan 2017 tarihi itibariyle, süper benzinin litresi ülkede 192 bayzadan pazarlanmaktadır. Bu fiyatlandırma politikası Müşavirliğimizce anlamlı bulunmayan bir gelişmeye neden olmaktadır. Zira, Dünya piyasalarında akaryakıt fiyatlarının yükselmesinin nedenini ham petrolün varil fiyatındaki yükselişten kaynaklanmaktadır. Umman devleti için ham petrol fiyatlarındaki yükseliş hayati öneme sahip olsa da ülkede yaşayanlar fiyatların artması durumunda durumunda daha yüksek akaryakıt faturası ile karşılaşmaktadırlar. Bunun tersi ham petrol fiyatlarındaki düşüş ülke ekonomisini son derece olumsuz şekilde etkilerken akaryakıt fiyatlarında azalmaya ve dolayısıyla vatandaşın ödeyeceği bedelin düşmesine neden olmaktadır. Uygulamanın ham petrol fiyatları yükseliş trendine girmesi durumunda değiştirilmesi bizce kaçınılmazdır.

Ancak belirtmekte fayda varki Umman halen dünyada en ucuz benzin fiyatı olan ülkeler sıralamasında 13'üncü konumda bulunmaktadır.

Yine Umman Sultanlığı Bakanlar Kurulu 2016 yılının Mart ayında yaptığı değişiklik kapsamında elektrik desteklerinde % 7-8 oranında tasarrufa gitmeyi planlanmaktadır. Öngörülen değişiklik, sadece saatte 150 megavat üzerinde elektrik tüketimi yapan ticari, endüstriyel ve devlet sektörü işletme ve kurumlarını kapsamaktadır. Bu zamlara rağmen, Ummandaki elektrik satış fiyatlarından elde edilen gelirlerin vatandaşlarının kullanımına sağlanan devlet katkısı nedeniyle maliyetlerin ancak % 50'sini karşıladığı belirtilmektedir.

Umman Riyali değeri, bir tür sabit kur sistemi olan para kurulu olarak iktisatta adlandırılan bir sistem çerçevesinde rezerv para olarak belirlediği ABD Doları kuruna endekslenmiş

10


bulunmaktadır. 1986 yılında belirlenen bu oran, yaklaşık 1 Umman Riyali: 2.6 ABD Doları seviyesindedir. Ham petrol fiyatlarında yaşanan gelişmelerin, Umman Sultanlığı'nı sabit kur sisteminden vazgeçmeye zorlayacağı, Umman Riyalinin Körfez ülkeleri para birimleri arasında en zayıf konumda olduğu şeklinde yorumlara neden olmuş ve son zamanlarda bu yorumlar uluslararası ve ülkemiz yayın organlarında da yer bulmuştur.

Sabit kur sisteminde değişikliğine gidilmesinin düşünülmediği yetkililerde defaaten açıklanmıştır. Müşavirliğimizce de kur politikalarında kısa vadede bir değişiklik olmayacağı, Umman’da petrol fiyatları krizine kısa vadede mali tasarruf önlemleri alınması veya yeni ekonomik kaynaklar yaratılması yoluyla çözümler bulunulabileceği değerlendirilmektedir. Bu kısa vadede alınabilecek önlemler dışında akla gelen ilk yapısal değişiklik, KİK ülkeleri nezdinde uygulanacak Katma Değer Vergisi benzeri bir dolaylı verginin uygulamaya konulmasıdır. Bu konudaki gelişmelere ileriki bölümlerde değinilecektir.

Umman Sultanlığı'nda yayınlanan yerel gazetelerde, harcamalarda tasarruf sağlanması, özelleştirme uygulamalarına hız verilmesi ve bütçe gelirlerinin artırılması konusunda yeni önlemlerin önümüzdeki dönemde alınmasına yönelik çalışmaların sürdürüldüğü yönündeki haberler yer almaya devam etmektedir.

Ancak, ülkede bütçe açığını azaltmak konusunda kullanılabilecek nitelikte başka unsurların da bulunduğunu akıldan çıkarmamak gerekmektedir. Bunlar arasında, yatırımları etkileyecek şekilde kamu harcamalarında tasarrufa gidilmesi olasılığı da bulunmaktadır. Bütçede ifade edilen konumuz açısından, hayati olmayan projelerin ertelenmesi ve/veya durdurulmasına yönelik kararın kapsamına girecek projelerin neler olduğu henüz tam olarak açıklığa kavuşmamış durumdadır.

Bu durumun Umman'da firmalarımızın yürüttüğü ya da peşinde olduğu yatırım projelerini etkilememesini ummakla birlikte, ham petrol fiyatlarının düşük seviyelerde seyretmeye devam etmesi nedeniyle, planlanan projelerde duraklama ve aksamalar yaşanmaya başlamış ülkemiz firmaları da bundan etkilenmiştir. Uygulamada 2016 yılında bu kapsamdaki kararların ilk örneği olarak ülkemiz firmalarının da çok önem verdiği Umman Sultanlığı Ulusal Demiryolu Ağı Projesinde ortaya konulmuş ve söz konusu proje ertelenmiştir.

Birleşmiş Millet Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından yayınlanan son verilere göre, 2016 yılı sonu itibariyle Umman Sultanlığına yapılan doğrudan yabancı sermayeli yatırım toplam tutarı 18.5 Milyar ABD Doları değerindedir.

Umman Makamlarınca en son olarak Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarına yönelik 2017 yılı 3. çeyrek sonu verileri açıklanmıştır. Bu verilere göre ülkedeki toplam doğrudan yabancı sermaye yatırımları toplamı 21.6 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Geçen sene sonunda bu değer 19.3 Milyar ABD Doları seviyesinde olup 9 aylık süreç zarfında %13.3 oranına varan yaklaşık 2.3 Milyar ABD Dolarlık artış yaşandığı belirtilmiştir.

11


Umman'a yatırım yapan ülkelerin dağılımında İngiltere söz konusu yatırımların yaklaşık yarısını oluşturan 8.9 milyar ABD Dolarıyla başta gelmektedir. Bu ülkeyi Birleşik Arap Emirlikleri 2.5 milyar ABD Doları ile izlemektedir. Anılan ülkenin ardından da, Bahreyn (1.2 milyar ABD Doları) ve Kuveyt (1.2 milyar ABD Doları) ve Katar (1.1 milyar ABD Doları) gelmektedir.

Ummanda yurtdışı yatırımlara yönelik iki önemli ulusal fon bulunmaktadır. Bunlardan Devlet Genel Rezerv Fonu 1980 yılında petrol ve gaz sektöründen elde edilen karlılığın artırılması amacıyla kurulmuş ve şimdiye kadar genellikle diğer ülkelerde kamu tahvilleri, hisse senetleri, şirket ortaklıkları ve gayrımenkul alımı alanlarında faaliyet göstermiştir. 25 değişik ülkede yatırımı bulunan fonun ülkemizdeki Kumport limanı kendi ağ sayfalarında en önemli yatırımları arasında sayılmakta ve yatırım varlıklarının toplamının 13 Milyar ABD Doları seviyesinde olduğu belirtilmektedir.

Bir diğer yatırım fonu olan Umman Yatırım Fonu ise 2006 yılında kurulmuş olup yaklaşık 6 Milyar ABD Dolarlık büyüklüğe ulaşmıştır.

Anılan fonların, önümüzdeki dönemde ülke dışındaki yatırımlardan ziyade ülke içindeki projelere kanalize edilmesi kaçınılmaz gözükmektedir. Nitekim, Devlet Genel Rezerv Fonu Umman’da Shell ve Total firmalarının katılımıyla gerçekletirilecek 600 milyon ABD Dolarlık güneş enerjisi projesinine ortak olma kararı aldığını açıklamıştır.

Öte yandan, ham petrol fiyatlarındaki düşüşler Körfez Ülkelerindeki banka mevduat miktarlarını da etkilemektedir. KİK üyesi ülkelerdeki banka mevduatlarının %10-35'lik bölümü ülkelerin milli petrol şirketlerinin hesaplarında bulunmaktadır. Söz konusu hesaplardaki mevduat miktarı, diğer hesaplara göre maliyetleri daha düşük olduğundan, hem bankaların karlılığı hem de likiditeleri açısından büyük önem arz etmektedir.

Petrole dayalı bir ekonomik yapıya sahip olmasından dolayı Umman hükümeti ülke ekonomisinin çeşitlendirilmesi ve özelleştirme politikalarına yönelmekte, çok iddialı olan ve bizce erişilmesi neredeyse imkansız olan 2020 yılına (Vision 2020) gelindiğinde petrol gelirlerinin GSYİH içindeki payının % 9’a düşürülmesi ve doğalgazın payının % 10’a çıkarılması hedeflenmektedir.

Ancak, Umman Sultanlığının önünüzdeki dönemde alternatif gelir kaynakları yaratma yoluna gitmesinin kaçınılmaz olduğu değerlendirilmektedir. Akla gelen ilk çözümün de ülkemizdeki KDV uygulamasına benzer dolaylı bir vergi uygulamasının başlatılması olduğu değerlendirilmektedir. Nitekim, Umman Sultanlığı Maliye Bakanı Darwish bin İsmail Al Balushi, geçtiğimiz aylarda yaptığı açıklamada ülkede 2018 ya da 2019 yılınının başında katma değer vergisi uygulamasına geçileceğini belirtmiştir. Umman Maliye Bakanlığından yapılan açıklamada, katma değer vergisi uygulamasına geçişle birlikte, yıllık olarak yaklaşık 780 milyon ABD Dolarlık Umman bütçesine ek kaynak yaratılacağı tahmininde bulunulmaktadır.

Bu kapsamda, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi'nin (KİK) bu sene 100'üncüsü yapılan Mali ve Ekonomik İşbirliği Komitesi'nde alınan karar çerçevesinde, üye ülkelerde

12


ortak bir şekilde uygulanabilecek nitelikte katma değer vergisi düzenlemesi taslağı konusunda anlaşmaya varılmıştır. Bu kapsamda, Suudi Arabistan ve BAE, KDV uygulamasına 2018 yılı başında geçmekle birlikte, Umman anılan vergiyi halen yürürlüğe koymamıştır.

Dünya Ekonomik Forumu 2016-2017 yılları küresel rekabetçilik endeksinde Umman, 138 ülke arasında 52. Sıradan 66. sıraya gerilemiştir.

Dünya Bankası "İş Yapma Kolaylığı 2018" raporununda Umman Sultanlığı’na, 10 ayrı kritere göre yapılan değerlendirme sonucunda 100 üzerinden 67,20 puan verilmiştir. bu puanla ülke, geçen yıla kıyasla aynı basamak olan 190 ülke arasında en kolay iş yapılan 71. ülke konumunda bulunmaktadır.

Umman, anılan raporda, en iyi performansını "vergi ödemeleri" kriterinde göstererek 190 ülke arasında 11. sırada yer alırken, "İş Kurulumu” kriterlerinde ise 31. sırada kendine yer bulmuştur. 10 kriter arasında en düşük sıralama “Kredi Temini” (133) ve “Azınlık Yatırımcılarının Haklarının Korunması” (124) kriterlerinde tespit edilmiştir.

Oman WEF Küresel Rekabet Raporu Sıralamasında 4,2 puan ile 62. sırada bulunmaktadır. Rapordaki değişik kıstaslara göre ülkenin sıralaması verilen puanlar aşağıdaki gibidir.

Temel gereksinimler 29. sıra, 5,3 puan; verimlilik arttırıcılar 63. sıra, 4,1 puan ; kurumlar 31. sıra, 4,7 puan; yüksek eğitim ve öğretim 88. sıra, 3,9 puan; altyapı 36. sıra, 4,8 puan; ürün piyasa etkinliği 52. sıra, 4,4 puan; makroekonomik ortam 19. sıra, 6,0 puan; işgücü piyasa etkinliği 89. sıra, 4,1 puan; sağlık ve ilköğretim 66. sıra, 5,8 puan; mali piyasa gelişimi 45 . sıra, 4,2 puan; inovasyon ve gelişmişlik faktörleri 85. sıra, 3,5 puan; teknolojik atiklik 62. sıra, 4,2 puan; iş gelişmişliği 71. sıra, 3,9 puan; piyasa büyüklüğü 64 . sıra, 3,9 puan ve inovasyon 103. sıra, 3,0 puan.

1.2 Enflasyon:

Nisan 2017 Umman verilerine göre Umman Sultanlığı'nda enflasyon % 2.82 oranında gerçekleşmiştir.

Ülkede enflasyonun en fazla olduğu ürün grubunu ulaşım giderleri olurken (% 10.83); özelikle elektrik, su, gaz ve sair yakıt giderlerinde de % 2.2'lik bir yükseliş meydana gelmiştir.

Konut fiyatları ve kiralar 2016 yılında bir önceki yıla göre düşmüştür. Konut kredisi kullanımında ise maaşa göre yapılan kredi kullandırma miktarı düşürülmüş, bu düzenleme yeni konut kredisi kullanımını etkilemiştir.

1.3 İstihdam, Omanizyon ve Sosyal Güvenlik:

2016 yılında yoplam çalışanların sayısı 3.67 milyon kişiye ulaşmıştır.

13


Nisan 2017 tarihi itibariyle yayınlanan ve Umman İşgücü Bakanı açıklamasına dayandırılan bir haberde ülkede özel sektörde yaklaşık 1.95 milyon kişinin istihdam edildiği, Umman vatandaşı çalışan sayısı ise yalnızca 228.070 seviyesinde bulunduğu belirtilmiştir. Buna göre özel sektörde çalışanların % 88,3'ünü yabancılar oluşturmaktadır. İnşaat sektörünün yabancı işçi oranındaki payı yaklaşık % 92,5 seviyesindedir.

Kamuda çalışan Ummanlıların oranı ise % 85 olmuştur.

Umman’da işsizlik oranı İLO trafından yayınlanan bir çelışmada % 7.17 olarak gösterilirken, Umman İşgücü Bakanlığı rakamı % 2.1 seviyesindedir. Buna rağmen, bazı uzmanlarca, gerçek oranın % 15 civarlarında olduğu tahmini yapılmaktadır. Bu nedenle, devlet özel sektörde Ummanlıların istihdamını artırmak için çeşitli tedbirler almaktadır.

Bu çerçevede, Umman Sultanlığı'nda işgücünün Umman vatandaşları ağırlıklı olarak yapılanması ve özel sektörde çalışan Ummanlı sayısının artırılması amacıyla Ummanlı vatandaşların çalıştırılmasına yönelik belirli zorunlu işgücü kotaları belirlenmiştir. Omanizasyon adı verilen bu politikanın ana hedefi olarak çalışanlar arasındaki yabancıların oranının % 33'ü aşmaması belirlenmiştir. Ancak, pratikte bu kota kalifiye eleman eksikliği veya özel sektörde çalışma isteksizliği gibi nedenlerle doldurulamamaktadır.

Yine istihdama yönelik ülkedeki politikalar çerçevesinde sektörel bazda bazı iş kollarında Umman vatandaşlarının çalıştırılması zorunluluğu bulunmaktadır. Örneğin taksi, servis ve yük taşıma araçlarının sürücülerinin tamamı Ummanlı olmak zorundadır. Yine son yayınlanan mevzuatta, 87 iş alanında (elektronik teknisyeni, grafik tasarımcı, ticaret müdürleri vs.) çalışacak yabancılar için çalışma vizesi verilmesi uygulamasına son verilmiştir. Anılan görevlerin tam listesine http://timesofoman.com/article/127000 haberinden ulaşılmaktadır.

Yeterli oranda kalifiye Umman vatandaşı personel bulma güçlüğü nedeniyle, ülkedeki Türk firmalarının karşılaştığı en önemli sorunlardan biri niteliğine bürünen Omanizasyon düzenlemeleri çerçevesinde elde edilen 2017 yılı verileri açıklanmıştır.

Buna göre, ülkede sektörlere göre sağlanan Omanizasyon oranları aşağıdaki gibidir:

Bankalar % 90; elektrik, gaz ve su % 90; Telekom % 68, madencilik % 60, sigorta % 45, endüstri % 35, özel eğitim kurumları % 31’dir.

Müteahhitlik için hedef % 30 olup, bu hedefin ardında kalındığından firmalara bu konularda baskılar yapıldığı bilinmektedir. Tüm bu veriler çerçevesinde ülkede özel sektördeki Omanizasyon oranının hedefin çok altında kaldığı görülmektedir.

Ülkede uygulanan sınırlandırıcı düzenlemelere rağmen yabancıların içgücünün en önemli bölümünü oluşturmaya devam ettiği görülmektedir. Bu durumun en önemli nedenleri olarak, Umman vatandaşı yeterli nitelikte kalifiye eleman bulma zorluğunun yanında, ülke

14

http://timesofoman.com/article/127000


insanının inşaat ve hizmet sektörü gibi emek yoğun alanlarda çalışma isteksizliğini göstermek mümkündür. Ummanlıların çoğu kamu sektöründe iş bulmak için çaba harcamaktadır.

Rakamlar, Omanizasyon çabalarına rağmen, özel sektörün halen ucuz olması nedeniyle yabancı işçileri seçtiğini göstermektedir. Yabancı çalışanların vatandaşlık bağlarının ülkelere göre dağılımına bakıldığında 687.592 Hindistan; 630.433 Bangladeş ve 225.112 Pakistan vatandaşlarının ülkedeki yabancı çalışanların büyük bir kısmını meydana getirdiği görülmektedir. Sıralamada daha sonra Filipinliler ve diğer yakın bölge ülkeleri vatandaşları gelmektedir.

Umman’da çeşitli projeler yürüten Türk şirketleri bulunması nedeniyle 2.000’e yakın Türk (işçi, mühendis, proje müdürleri, formen, esnaf ve diğer meslek grupları) yaşamaktadır.

Öte yandan, Ummanlılar için 200 Umman Riyali olan asgari ücret 2013 yılı Temmuz ayından itibaren 325 Umman Riyali olarak belirlenmiştir. Yabancılar için asgari ücret uygulaması bulunmamakta ve aylık ücretler işçinin vasfına göre 70 Umman Riyalinden başlamaktadır İşçilere barınma ve yemek de sağlanmaktadır. Sosyal güvenlik Ummanlılar için mecburi olup, aylık maaşın % 18,5’si dolayındadır. Bunun % 11,5’i firmalarca ödenmektedir. Yabancı çalışanlar için sosyal güvenlik ödemesi bulunmamakla birlikte, kamu sözleşmelerinde zorunlu kaza sigortası vb. hükümler bulunabilmektedir. Ayrıca yabancı çalışanlara sözleşme sonunda kıdem tazminatı benzeri bir ödeme yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. Firmalar getirdikleri işçileri başka şirketlere kiralayamamakta yahut başka bir şirketin getirdiği işçileri çalıştıramamaktadırlar.

2. EKONOMİK SEKTÖRLER

2.1. Enerji (Petrol ve Doğalgaz) Sektörü:

Petrol Umman’da 1962 yılında bulunmuştur, 1967 yılında itibaren de ihraç edilmeye başlanmıştır. Ülkenin petrol rezervleri diğer petrol ihracatçısı ülkelere göre sınırlı olup, 2016 yılı itibariyle keşfedilmiş petrol varlığı 5.1 milyar varildir. Bunun yanında ülkede 21.1 Trilyon Kübik metre doğal gaz rezervi olduğu tahmin edilmektedir.

Umman Sultanlığı 2017 yılında günlük 970.000 varil ham petrol ve türevleri üretmiştir. 2016 yılında bu rakam günlük 1.004.000 varil seviyesindeydi. Üretimdeki düşüşün nedenini OPEC üyesi olmamasına rağmen üretim rakamlarında % 4,5 oranında indirim yapma taahhüdü oluşturmakla birlikte, azalış oranı bu miktarın altında kalmıştır.

2017 yılında Umman'ın ham petrolünü yıl içinde ortalama 51.3 ABD Dolarına sattığı ve varil başına değerin 2016 yılına göre yaklaşık % 28 oranında arttığı (40.1 ABD Doları) görülmektedir.

2017 yılında üretim miktarının % 80’inden fazlası ihraç edilmiştir. Umman'dan petrol ithal eden ülkeler arasında; ÇHC, Hindistan Tayvan, Güney Kore, Japonya, ve Singapur başta

15


gelmektedir. Ülkenin gelirlerinin büyük oranda ham petrol üretimi ve ihracatına bağlı olması dolayısıyla, ham petrol fiyatlarındaki artış ülkede büyük oranda yaşanan bütçe açığının azalması yönünde olumlu gelişmelerin yaşanmasına neden olmaktadır.

Doğalgaz çalışmalarına da ağırlık veren ülke, basında yeralan haberlere göre Al Wusta bölgesi çevresinde yeralan sahalarda zengin doğalgaz kaynakları olabileceği düşüncesindedir. Bu amaçla, BP şirketinin yıllar içinde bölgeye yaklaşık 15 milyar dolar tutarında yatırım yapabileceği dile getirilmektedir.

Merkez Bankası Raporuna göre; Umman Sultanlığı'nda doğal gazdan elde ettiği gelirler 2016 yılı içerisinde % 2,7 oranında artarak 3.09 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır.

Buna rağmen ülke belirli miktarda doğal gaz ithalatçısı olma konumunu halen sürdürmektedir. Doğal gaz, özellikle büyük ölçekli endüstriyel işletmelerde ve ham petrol sondaj aktivitelerinde kullanılmaktadır.

Halihazırda, ülkede çıkarılan doğalgazın yeterli olmayışı, uzun vadeli anlaşmalar nedeniyle ihracı taahhüt edilmiş olan gazın da etkisiyle, doğalgaza dayalı enerjiye bağımlı sanayinin genişleme ve daha büyüme planlarını olumsuz etkilemektedir. Ülke ağır sanayiinin merkezi durumundaki Sohar’a Dolphin hattı ile Katar’dan doğalgaz alımı yapılmaktadır. İran ile 2014 yılında yapılan anlaşma çerçevesinde İran’dan yıllık 10 milyon metreküp gaz alımı yapılması planlanmakta olup bu sevkiyat iki ülke arasında inşa edilecek olan 260 km’lik boru hattı vasıtasıyla yapılacaktır.

Umman’da petrol üretiminin % 90’ı doğalgaz üretiminin tamamı PDO (Petroleum Development Oman) şirketince yapılmaktadır. PDO’nun % 60 hissesi Umman devletine aittir. Geriye kalan hissesinin % 34’ünü Royal Dutch Shell, % 4’ünü Total ve % 2’sini ise Partex paylaşmaktadır.

Umman'da şu anda faal iki rafineri işletmesi bulunmaktadır. Bunlardan Oman Refineries and Petroleum Industries Company’s (Orpic) tarafından işletilen Sohar Rafinerisi'nin kapasitesi 116.000 Varil/Gün seviyesindedir. Çalışmalarının sonuçlanmasının ardından rafineriye 82.000 Varil/Gün işleme kapasitesinin eklenmesi öngörülmektedir. ORPIC Umman’da rafine petrol ürünleri üreten tek şirkettir. Bu Projeye ilave olarak, 2017 yılının Nisan ayında yapılan anlaşmalar çerçevesinde inşa edilecek Duqm Rafinerisinin de günlük 230.000 Varil/Gün işleme kapasitesine sahip olması ve projenin de 2020 yılında tamamlanması planlanmaktadır.

2016 yılında Umman menşeli rafineri ürünlerinde yaklaşık % 20’lik üretim artışı yaşanmış ve rafineri çıkışlı ürünler miktarı 253.800 varile ulaşmıştır. Uzmanlar 2020 yılında bu mikatarın 482.000 varili geçeceği tahmininde bulunmaktadırlar.

2.2 Tarım ve Balıkçılık:

Tarımsal sulama için kullanılabilecek suyun yetersizliği ve ülkenin coğrafi yapısı tarımsal üretim önündeki başlıca engellerdir. Bu nedenle, dışa bağımlılık büyük miktardadır. 2015

16


yılında tarım ve balıkçılığın GSYİH içindeki payı sadece % 1,6 olmuştur. “Vision 2020” kapsamında payın % 3,1’e çıkarılması hedeflenmektedir.

En son açıklanan 2016 yılı verilerine göre ülkedeki tarım alanlarının büyüklüğü 84.840 hektardır. Tahmini 1.869 bin ton üretim gerçekleştirilmiştir. Tarım üretiminde en önemli kalemleri; hurmalar, domates, muz, biberler, patlıcan, mango , limon, tütün, kavun ve karpuzdur.

Hükümet gıda güvenliği ve kırsal kesimde istihdama katkı amacıyla tarım ve balıkçılığın gelişimine önem ermektedir. Tarımsal üretimin modernize edilmesi, çağdaş sulama teknikleri, yeni üretim tür ve teknikleri başlıca hedeflerdir.

Ayrıca, üretilmekte olan ürünlerin pazara ulaştırılmasındaki eksiklikler, yeterli gelirin elde edilmesini engellemektedir. Yine sık olmasa da yaşanan seller ekili ve dikili alanlara zarar verebilmektedir.

Bu alanda kuruluş ve firmalarımızın sunabileceği hizmetler; tarımsal üretim danışmanlığı, modern tarım ve sulama tekniği danışmanlığı ve ürün tedariki, tarımsal makine-ekipman tedariği ve doğal olarak gıda ve tahıl ürünleri satışıdır. Ülkemizden bazı müteşebbislerin Ummanda sera üreticiliği alanında küçük çaplı girişimlerde bulundukları bilinmektedir.

Ülke geleneksel olarak denizci bir millete sahip olmakla birlikte, unutulan bu özelliğini geliştirmeye çalışmakta, zira bunu vatandaşları için bir gelir ve istihdam kaynağı olarak görmektedir. Açık deniz balıkçılığı ile kültür balıkçılığının geliştirilmesi hedeflerdendir. Firmalarımız bu alanda da ürün ve hizmetlerini tanıtabilir.

Umman sularında bulunan başlıca deniz ürünleri; ton balığı, kerevit, kaya balığı, ıstakoz, sardalya ve karidestir. Tarım ve Balıkçılık Bakanlığının açıklamalarına göre 2015 yılında 257.172 bin ton balık üretimi sağlanmış, bu rakamın 111 Bin tonu ihraç edilmiş ve bu işlemlerden re-eksport hariç 126.9 milyon ABD Doları gelir elde edilmiştir.

2020 yılında üretim miktarının 480.000 tona çıkarılması ve 20.000 ek istihdam sağlanması hedeflenmektedir.

Tanfeedh Programı kapsamında, kültür balıkçılığına yönelik önemli yatırımlar yapılmasına karar verilmiştir.

2.3 Hayvancılık:

Umman Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı 2016 yılı tarımsal istatistiklerine göre, Ülkede, 2016 yılı sonu itibariyle, 381.000 inek, 258.000 deve, 582.000 koyun ve 2.2 milyon keçi beslenmektedir.

Aynı verilere göre yerli üretim; kırmızı et 44 bin ton, kümes hayvanları eti 84 bin ton, taze süt ve ürünleri 95 bin ton sofralık yumurta 400 milyon adet olmuştur. Özellikle 2015 yıllı

17


verileri ile karşılaştırıldığında kümes hayvanları eti ve yumurta üretiminde önemli artış yaşandığı görülmektedir.

Avustralya, Somali, İran, Hindistan, Yeni Zelanda ve ülkemizden kırmızı et alımı ve canlı hayvan ithalatı yapılmaktadır.

2.4 Madencilik:

Başlıca madenleri krom, magnezyum, nikel, demir, altın ve gümüştür. Ayrıca ülkede metalik olmayan alçıtaşı, kireçtaşı ve kaliteli mermer yatakları da bulunmaktadır. Ancak sözkonusu sektörün GSYİH’e katkısı son derece düşüktür. 2016 yılı tahmini verilerine göre madencilik ve taşocakçılığından elde edilen gelir toplamı 348 milyon ABD Doları seviyesindedir.

Son yılda olumlu gelişme seyri izleyen en önemli maden üretimi alanı ise mermerdir. Ülkede 2016 toplam değeri 44.2 Milyon ABD Doları olan mermer üretimi yapılmıştır. Bunun dışında kireç taşı ve alçı taşı üretimi de önemli miktarlarda bulunmaktadır.

2.5 İmalat Sanayi:

Hükümet, ekonominin petrole bağımlılığının azaltılması için 1995-2020 arasında imalat sanayinin GSYİH içindeki payının % 5’ten % 15’e çıkarılmasını hedeflemektedir. Bunun başlıca yapı taşı olarak KOBİ’ler görülmektedir. İstihdama katkısı, petro-kimya ve ağır metal ürünlerinin alt sanayi ürünlerine dönüştürülmesi ve ithalata bağımlılığın azaltılması noktalarında KOBİ’lere önemli bir misyon yüklenmiş, eğitim ve kredi çalışmaları hızlanmıştır. Bununla birlikte, pratikte Ummanlı nüfusun inovasyon ve girişimcilik noktalarında bakış açısının hangi hızla değişeceği belirsizdir. KOBİ’lerin çoğunda da ucuz işgücü olarak Asyalı işçiler istihdam edilmektedir.

2016 yılı tahmini verilerin göre imalat sanayinde bir önceki yıla göre % 17,2 oranında düşüş yaşanmış ve toplam üretim değeri 5,6 Milyar ABD Dolarına gerilemiştir. Kimya sanayinde de % 26.5 oranında düşüş yaşanması beklenmektedir.

Umman Sultanlığı'nda elektrik ve su üretiminde 2016 yılında önemli artışlar yaşanmıştır. Umman İstatistik ve Enformasyon Milli Merkezi'nin yayınladığı geçici veriler çarçevesinde, ülkede, 2016 yılında Umman Sultanlığı'nın elektrik ve su üretim değerleri 2015 yılı seviyesinin % 5.4 oranında üstüne çıkmıştır.

Ülkenin sanayi ve üretim faaliyetleri 9 sanayi bölgesinde (industrial estate) yoğunlaştırılmıştır: Bunlar Rusayl, Sohar, Raysut, Sur, Nizwa, Buraimi, Al Mazunah, Sumail ve Knowledge Oasis Muscat’tır. (KOM)

Yanısıra, Duqm bölgesinde kurulan Özel Ekonomik Bölgesine ülke yönetimi çok büyük önem vermektedir. Gemi inşa tesislerinin faaliyete geçtiği bölgede yatırım yapacak şirketlere önemli teşvik unsurlarından faydalanmaları sağlanmaktadır. Duqm Special

18


Economic Zone Authority (SEZAD), Duqm bölgesinin ekonomik kalkınmasından sorumlu kamu idaresi olup, bölgede yatırım yapmak isteyen yabancı firmaların başvuru ve bilgi istemlerine tek durak hizmeti vermek üzere yetkilendirilmiştir. (www. http://duqm.gov.om) Ayrıca, aynı sayfada doğrudan açılan ihalelere de yer verilmektedir. Son olarak varılan anlaşma çerçevesinde ÇHC’nin bölgede 2022 yılına kadar yoplan 10 Milyar ABD Dolarlık yatırım yapması beklenmektedir. 2017 yılı sonunda imzalanan anlaşma uyarınca 3.1 Milyar ABD Dolarlık yatırıma başlanılması kararı alınmıştır.

KOM bilgi teknolojileri alanında yatırım yapmak isteyen firmaları özendirmek için kurulmuştur. Diğer bölgeler ise değişik üretim alanlarında faaliyet gösteren farklı büyüklükteki yerli ve yabancı firmalara açıktır. Ucuz arazi kiralanması, Omanizasyon kurallarında esneklik, elektrik, gaz ve su tedariki, altyapı imkanı gibi özendirici tedbirlerle bu bölgelere yatırım çekilmek istenmektedir.

Bölgelerden sorumlu kamu idaresi “The Public Establishment for Industrial Estates” olup, kurumun web sayfasında (www.peie.om) bölgelerin özelliklerine dair bilgi mevcuttur.

Ayrıca, “Public Authority for Investment Promotion and Export Development-PAIPED, http://www.ociped.com/) yabancı yatırımcılar ve yerli ihracatçılar için bilgi ve destek imkanları sunmaktadır.

Ummanda kayıtlı endüstri işletmeleri ve bunların toplam yatırımlarına yönelik Umman İstatistik Milli Merkezince yayınlanan veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

UMMAN ENDÜSTRİ İŞLETMELERI VERİLERİ

Sanayi TürüToplam Yatırımlar

(1000 Umman Riyali) İşletmelerin Sayısı2014 2013 2012 2014 2013 2012

Gıda, İçecek 441,478 431,114 382,136 454 442 430Tekstil ve Deri 182,716 182,555 182,415 82 74 62Ağaç Ürünleri 105,712 101,756 96,996 164 156 141Kağıt Sanayi 119,419 117,211 114,331 121 115 101Kimya Sanayi 5,977,436 5,943,522 5,886,528 330 308 294Metal Harici

Mineral Ürünler 2,110,351 2,093,546 2,082,427 65 58 51

Temel Mineral Ürünler

2,110,351 2,093,546 2,082,427 71 64 53

İşlenmiş Metaller 2,905,357 2,873,623 2,861,572 321 279 268Diğer İmalat

Sanayi10,471,423 9,657,950 9,592,245 910 854 806

Toplam 24,424,243 23,494,823 23,281,077 2,518 2,350 2,206

2.6 İnşaat Sektörü ve Sunduğu Fırsatlar:

19

http://www.ociped.com/

http://www.peie.om/

http://duqm.gov.om/


Umman son yıllarda dünya şirketleri için hem iyi bir yatırım yeri hem de inşaatla ilgili firmalar için iyi bir saha ve pazar olmuştur. Umman devleti ekonominin çeşitlendirilmesi ve altyapının güçlendirilmesi için bir çok büyük çaplı turizm, sanayi, elektrik ve su, karayolları, savunma ve havaalanları projeleri başlatmıştır. Nitekim, inşaat sektörünün cari fiyatlarla GSYİH’ya katkısının 2015 yılında yaklaşık 5 milyar ABD doları, net katkısının da 3 Milyar ABD doları seviyesinde olduğu tahmini açıklanmıştır.

Umman Sultanlığı Maliye Bakanlığı'nca 2016-2020 yıllarını kapsayan Umman 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı süresince yapılacak toplam yatırımların mali büyüklüğünün 171.6 Milyar ABD Dolarını bulacağı belirtilmiştir. Ancak, petrol fiyatlarındaki olumsuz sürecin devam etmesi halinde bu rakamın aşağıya çekilebileceği düşünülmektedir.

Büyük ve nitelikli projeler, tecrübe ve büyük makine parkı gerektirdigi için yabancı firmalar tarafından üstlenilebilmekte ve sözkonusu firmalar bu projeleri gerek yerli ve gerekse yabancı taşeron firmaları kullanmak suretiyle sonuçlandırmaktadırlar. Bu çerçevede, pek çok yabancı müteahhitlik ve müşavirlik firması Umman’da şirket kurarak projeleri izlemekte ve ihalelere katılmaktadır.

Umman’da sürdürülen büyük altyapı yatırımları kapsamındaki kamu ihaleleri oldukça şeffaf bir süreç içinde yürütülmektedir. “yerel” ve “uluslararası” olarak ikiye ayrılan ihalelerde zaman zaman ön yeterlilik aranmaktadır. Yerel ihalelerde genel olarak aranan şart firmanın İhale Kurulu nezdinde kayıtlı olmasıdır. İhale Kurulu tarafından açılan ihaleler Umman İhale Kurulu’nun https://etendering.tenderboard.gov.om, adresli internet sitesinden takip edilebilmektedir. Kurul tarafından açılan uluslararası ihaleler ise bu sitenin yanı sıra, Middle East Economic Digest isimli dergide yayımlanmaktadır. Ayrıca, www.chamberoman.com ve https://was01.pdo.co.om/PPTVendor/Vendor/Home.aspx diger ihale ilanlarının yer aldıgı internet adresleridir. Umman’daki ihalelere başvurmak isteyen firmalarımızın yukarıda verilen internet adreslerini sık sık ziyaret etmelerinde fayda bulunmaktadır.

Ummanlı yetkililer büyük ihalelerin hepsinin yabancı şirketlere de açık olduğunu belirtmektedirler. Pratikte ise 2011 yılı başından bu yana İhale Kurulu (Tender Board) web sayfasında da duyurulmakta olan büyük ihalelerin az bir bölümünün “International” kaydıyla açıldığı, çok sayıda büyük ihalenin ise “Excellent” derecesine sahip yerli firmalara dönük olduğu görülmektedir. Bu durumda, Ummanlı yetkililerin yabancı firmaların ülkede müteahhitlik alanında yerli firma yatırımı yapmış olanlarını da uluslararası firma olarak değerlendirerek farklı bir yoruma gittikleri, ancak, davet, önyeterlilik ve projenin farklı özelliklerine göre bazen ülkede yatırımı olmayan yabancı firmaları da kapsayabilecek şekilde ihaleye çıktıkları anlaşılmaktadır. Ancak, yabancı firmaların “Excellent” derecesine sahip yerli firmalarla birlikte ihale dosyası almakta oldukları ve sorunun bu şekilde çözüldüğü görülmektedir.

20

https://was01.pdo.co.om/PPTVendor/Vendor/Home.aspx

http://www.chamberoman.com/

https://etendering.tenderboard.gov.om/


2.7 Bankacılık ve Finans:

1974 yılında kurulan Umman Merkez Bankası (CBO) hem para politikasını yürütmekte, hem de ticari bankaları düzenlemekte ve yönlendirmektedir. Bankanın Yıllık Raporuna göre ülkedeki tüm bankalar sermaye yeterliliği açısından Basel II’ye uyumludur. Ülkenin en büyük üç bankası toplam varlıkların % 62’sine, toplam kredilerin % 65’ine ve toplam mevduatın % 59’una sahiptir.

Ülkede 16 banka 470 şubede faaliyet göstermektedir. Bu bankaların 7 tanesi yerel banka olup diğerleri uluslararası bankaların ülkede açılan şubeleridir. Yerel bankalar şunlardır:

Bank Muscat National Bank of Oman HSBC Bank Middle East (*)Oman Arab Bank Bank Dhofar Bank Sohar Al Ahli Bank

(*) 2012 yılı Haziran ayında Oman International Bank ile birleşmiştir.

Bu bankaların 6 tanesinin hisseleri borsada işlem görmektedir.

Ayrıca, 23 adet şubeyle hizmet veren 2 adet uzmanlaşmış kamu bankası bulunmaktadır: Oman Development Bank ve Oman Housing Bank.

Yanısıra, toplam 70 şubeleri olan 2 adet tümüyle İslami bankacılık hizmeti veren kurum mevcuttur (Bank Nizwa ve All Izz Islamic Bank) . Bunun dışında yerel bankaların 6 tanesi de İslami bankacılık hizmeti vermektedir. Bu kapsamdaki bankacılık hizmetleri ülkede hızlı bir şekilde yaygınlaşmakta olup ülke piyasasındaki payları 2015 yılında % 5.1’den Mart 2016 tarihi itibariyle % 7.8’e yükselmiştir.

Ülkede, varlık temelli finansman hizmeti veren (leasing, factoring, vs.) 6 kuruluş, hepsi Umman’da yerleşik 37 şubede hizmet vermektedir. 2016 yılında bankalar tarafından sağlanan toplam kredilerin GSMH’ya oranı bir önceki yıla göre % 16 oranında artarak, % 86.8.4 seviyesine yükselmiştir. Umman Sultanlığı Merkez Bankasınca yayınlanan Temmuz 2017’de istatistik bülteninde yer alan bilgilere göre, ülkede bankalarca kullandırılan kredilerin toplamı, 52 milyar ABD Doları seviyesini geçmiştir. Bu rakam geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yaklaşık % 4'lük bir artışa tekabül etmektedir. Kullandırılan kredilerin sektörel dağılımına bakıldığında ise, kişisel kredilerin 21 Milyar ABD Doları ve % 40.1'lik payla ilk sırayı aldığı görülmektedir. Kişisel kredileri, inşaat sektörü % 10.9, hizmet sektörü % 8.8 ve imalat sanayi sektörü % 6.9 payla izlemektedir.

Toplam mevduatın GSMH’ya oranı ise % 80.1’dir.

21


Ülke bankacılık ve finans sistemi göstergeleri ve daha kapsamlı bilgiler için Umman Merkez Bankası Yıllık Raporu’nun incelenmesi önerilmektedir. (www.cbo-oman.org)

2.8 Muskat Menkul Kımetler Borsası:

1988 yılında kurulan Sermaye Piyasası Otoritesi piyasayı düzenlemektedir. Muskat Menkul Kıymetler Borsası 1989’da faaliyete geçmiştir.

2017 yılı genelinde Borsa endeksindeki kayıplar % 11,82 oranında gerçekleşmiştir. Uzmanlar yaşanan bu hızlı düşüşü, ham petrol fiyatlarındaki gerilemenin bugüne kadar geçici bir gelişme olarak görülmesi inancının yavaş yavaş ülkede kaybolmasına, piyasadaki likidite sorununa ve fiyatların gittikçe daha da düşmesinden kaynaklanan endişelere bağlamaktadırlar.

Öte yandan, Umman Sultanlığı Muskat Menkul Kıymetler Borsası 2018 yılına da kötü bir başlangıç yapmış ve senenin ilk çeyreği sonunda endeks % 6,4 oranında değer kaybetmiştir. 29 Mart 2018 tarihinde son yılların en düşük seviyesi olan 4.773 seviyesine inmiştir.

2018 yılı Mart ayı itibariyle piyasada işlem gören hisse senetlerinin toplam piyasa değerinin 46.6 Milyar ABD Doları olduğu açıklanmıştır. (https://www.msm.gov.om/)

İMKB ile MSM Arasında Anlaşma

27 Aralık 2009 tarihinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ile Muskat Menkul Kıymetler Borsası (MSM) arasında bir Mutabakat Zaptı (Memorandum of Understanding) imzalanmış olup, sözkonusu Anlaşma ile iki borsa arasında işbirliğinin geliştirilmesi, karşılıklı ziyaret ve eğitim programlarının düzenlenmesi ve özellikle de transit ticaret konusunda çıkabilecek fırsatların değerlendirilmesi hedeflenmektedir.

2.9 Emlak Edinme ve Turizm Sektörü

5/80 sayılı Umman Toprak Kanun hükümleri çerçevesinde ülke toprakları devlete ait olup, Umman vatandaşları yasanın elverdiğince mülkiyet ve kiralama haklarından yararlanabilmektedirler. Ayrıca, tamimiyle Umman sermayeli şirketler ve %51 hissesi halka açık anonim şirketler de bu haklardan yararlanabilmekte, ancak hiçbir şirket salt yatırım amacıyla arazi alamamaktadır. Üzerine katma değer üretecek bir tesis veya bina yapmak üzere satın alınan araziler iki yıl boyunca devredilememektedir.

Öte yandan, kısaca başkasına ait bir taşınmazdan tamamıyla yararlanma ve kullanma hakkı olarak tanımlanan intifa hakkı, yabancı yatırımcıların Umman’da turizme yönelik çeşitli projelerini gerçekleştirmek üzere en sık başvurdukları araçtır. Devlete ait arazilerin kullanım hakkı, arazinin büyüklüğüne göre 25-50 yıllığına bir yatırımcıya verilebilmekte, bu süre 25-50 yıl daha uzatılabilmektedir. Bu hak kullanıcıya sadece kamu yararını

22

https://www.msm.gov.om/

http://www.cbo-oman.org/


gözetmesi ve turizme yönelik yatırımı karşılığında verilmektedir. Burada yabancı yatırımcıya 5 yıla kadar kira ve gelir vergisi muafiyeti de tanınmaktadır.

Turizmi teşvik etmek, piyasayı hareketlendirmek ve yabancı yatırımcı çekmek amacıyla, 2006 yılında çıkarılan bir kanunla ülkenin belli bölgelerinde oluşturulan“entegre turizm kompleksleri”nde yabancı bireylerin ve şirketlerin mülk edinebilmesinin önü açılmıştır.

Buna göre yabancı yatırımcılar belirtilen bu bölgelerde müstakil konut, apartman dairesi ve dükkan alabilmektedirler. Dolayısıyla bu alanlar yerleşim bölgeleri olarak da kullanılabilmektedir. Arazi alımında yatırımcıdan 4 yıl içerisinde bina yapması istenmekte, bu süreye 2 yıl eklenebilmektedir. Alıcı, bu süre içinde arazisini elden çıkaramamaktadır.Entegre turizm kompleksinden mülk alımında yatırımcı 5 yıllığına gelir vergisinden muaf tutulmaktadır. Malikler mülklerini kiralayabilmekte ve istedikleri zaman satabilmekte veya mülkler miras yoluyla devrededilebilmektedir. Mülkü, istimlak edilen yatırımcıya yeterli miktarda tazminat ödenmekte ve bu kişiye ayrıca, başka bir yerden mülk edinme hakkı tanınmaktadır.

Yine benzer nitelikte olarak, 1/1979 sayılı “Endüstrinin Organizasyonu ve Teşviği Kanunu” hükümleri çerçevesinde, yabancı yatırımcılara ülkede yapacakları yatırımlara yönelik olarak mülk edinme hakkı ve vergi muafiyetleri tanınmıştır.

Entegre turizm kompleksine yatırım yapan yabancılara vatandaşlık hakkı verilmemektedir. Ancak, bu bölgelerden, üzerine bina yapmak üzere arazi satın alanlara çok girişli vize verilmekte, bina satın alan kişiye ise, uzun süreli oturum hakkı tanınmaktadır. Bu hak belli sürelerle uzatılabilmektedir. Eşler, anne, baba ve 18 yaşına kadar çocuklar da bu haktan yararlanabilmektedir. Yatırımcı taşınmazı miras olarak bir başkasına devrettiğinde, o kişiye de oturum hakkı verilmektedir. Entegre turizm kompleksinden yatırım yapacaklar için herhangi bir ülke veya parasal değer kısıtlaması bulunmamaktadır.

Yabancılar, bugüne kadar sadece başkent Muskat’ta belirli bazı bölgelerden taşınmaz alabilmekte iken, önümüzdeki dönemde Umman’ın ikinci büyük şehri Salalah başta olmak üzere ülkenin farklı belgelerinde yapımı devam eden entegre turizm tesislerinin yabancılara açılması öngörülmektedir. Petrol fiyatlarındaki düşüşün etkilerini, turizme yönelik projelerin hayata geçirilmesiyle aşmak isteyen Umman’ın, bu amaçla yabancı yatırımcı çekmek için uzun süreli oturum ve vergi muafiyeti gibi uygulamaları genişletilerek devam ettireceği değerlendirilmektedir.

Umman 2040 Turizm Stratejisi kapsamında Turizm yatırımlarına önümüzdeki dönemde yaklaşık 2,6 milyar dolarlık kaynak aktarılması planlanmaktadır.

3. YABANCI YATIRIMLAR YASASI VE YATIRIM ORTAMI

3.1. Yatırım Ortamı ve Yasal Düzenlemeler:

Umman, ülkeye yabancı yatırım çekebilmek için önemli adımlar atmaktadır. Bu kapsamda yabancı sermaye mevzuatında önemli degişiklikler yapmış ve yabancı sermayeli şirket

23


kurulması prosedürünü kolaylaştırılmıştır. Ülkede kurumlar vergisinin petrol ve madencilik sektöründeki bazı işletmeler hariç % 15 gibi düşük bir seviyede uygulanması, sermaye ve kar transferlerinde kısıtlama olmaması birçok Körfez ülkesine nazaran Umman’ı daha çekici bir hale getirmektedir. Ayrıca yabancı yatırımlar için belirli koşullarda sağlanan 10 yıla varabilen vergi muafiyeti ve üretimde kullanılacak makine ithalatı için sağlanan gümrük vergisi muafiyeti diğer avantajlar arasındadır.

İç pazar hacminin çok büyük olmaması nedeniyle imalat sektöründe ihracata yönelik yatırımlar teşvik edilmektedir. Bu proje alanları şöyledir:

- Yerli hammaddeleri kullanan sanayiler- İhracatı esas alan sanayiler- Sermaye, bilgi ve teknoloji yoğun olan projeler- Umman vatandaşlarına istihdam imkanı yaratan projeler- Petro-kimya sanayileri- Re-export için hammadde ve yarı mamul işleyen sanayiler- Çok uluslu şirketler için üretim merkezleri

Ülkede yatırım yapmak isteyen firmalar, Umman’da yürürlükte bulunan mevzuata yönelik olrak aşağıdaki ağ sayfasında önemli tüm mevzuatın İngilizce çevirilerine ulaşabirler. http://www.fiu.gov.om/forms.html.

Yatırımların teşviği konusundaki en önemli 2 mevzuat olan Yabancı Sermaye Yatırım Kanunu ve Yatırımların Teşviki ve Organizasyonu Kanunu’na ise doğrudan adresten temin edilebilmektedir.

http://www.fiu.gov.om/files/English/THE%20FOREIGN%20CAPITAL/THE%20FOREIGN%20CAPITAL.pdf

Yatırımlara sağlanan avantajların en belli başlıcaları olarak, makine, aksam ve parçaları gümrük muafiyeti, 5 yıllık vergi muafiyeti (5 yıl daha uzatılabilmektedir), Endüstriyel Bölgeler Kamu Otoritesinden uzun vadeli arsa kiralanması, son yıllarda azaltılmasına rağmen elektrik, su ve doğal gaz kullanımına sağlanan sübvansiyonlar ve Oman Development Bankası’ndan sağlanabilecek uygun vadeli kredi imkanları, çalışma izinlerin alınmasında kolaylık sağlanması olarak belirtilmektedir.

Maliye Bakanlığında verilecek izne tabi kılınan vergi muafiyeti, imalat sanayi, madencilik, tarım, balıkçılık, hayvancılık ve turizm ve eğitime yönelik tüm yatırımlara sağlanmaktadır. Müteahhtilik hizmetleri kapsam haricindedir.

Bunun dışında ülkede üretilen ürünlere yönelik ithal edilecek ham madde ve bazı ara mallara, belirli şartlar dahilinde gümrük muafiyeti de tanınmaktadır.

Umman Sultanlığı’nda, taahhüt işlerinde sıklıkla müşavir firmaların hizmetlerini kullanmakta, büyük çaplı işlerin müteahhitlik ihalelerinden önce, müşavirlik hizmetleri için ihaleler düzenlemektedir.

24



http://www.fiu.gov.om/forms.html


Müteahhitlik firmalarımızın ülke pazarından daha fazla pay almaları için yürütülmekte olan çalışmalar devam etmekte, ayrıca, müşavirlik firmalarımızın da Umman Sultanlığı’nda değerlendirebilecekleri bir potansiyel olduğu düşünülmektedir.

Umman Sultanlığı Devlet Konseyi, Bakanlar Kurulu tarafından gündemine getirilen teknik müşavirlik hizmetleri alandaki tüm usul ve esasları düzenleyen Kanun Teklifini, Şura Meclisi ile koordineli bir şekilde inceledikten sonra Mart 2015 tarihinde kabul etmiştir.

Yukarıda bölümlerde de belirtildiği üzere; Salalah, Al Mazunah, Sohar ve Duqm Bölgelerinde bulunan 4 adet serbest bölgede, kendi yönetmeliklerine göre daha uygun koşullarda ve basitleştirilmiş usulde, %100’a varan yabancı sermayeli işletme kurulmasına izin verilebilmektedir. Bu bölgelerde ulaşılması istenilen Ominizasyon oranları da diğer yerlerdeki yatırımlara göre daha düşük bulunmaktadır.

Bu bölgelerde sağlanan yatırım teşviklerine yönelik özet mahiyette İngilizce dilindeki bilgilere aşağıdaki ağ adreslerinden ulaşılabilmektedir.

1. Duqm (SEZAD) - http://www.duqm.gov.om/invest/incentives

2. Sohar - http://www.soharportandfreezone.com/en/setting-up-business/incentives#

3. Salalah - http://www.sfzco.com/en/salalah/value-proposition/investment-incentives

4. Al Mazunah - https://www.peie.om/ESTATES/Al-Mazunah/Incentives-Exemptions

3.2 Ummanda Türk Müteahhitlik Hizmetleri:

Umman’ın kalkınması, altyapısını geliştirmesi ve güçlendirmesi çalışmalarında 2000 yılından beri Türk müteaahhitlik şirketlerinin de önemli katkısı olmaktadır. 2000 yılından beri Ummanda hem Türk firmalarının sayısı hem de aldıkları proje adedi ve bedeli artmıştır. Bugüne kadar alınan projelerin toplam bedelinin yaklaşık 10 milyar ABD doları seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. Yabancı ortağın payını çıkardığımızda ise bu miktarın 6 milyar doların biraz üzerinde olduğu görülmektedir. Bunların çoğu devletten alınan projelerdir.

Umman Sultanlığında müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteren firmalar için % 30 oranında Ummanlı çalıştırma zorunluluğu (Omanization) vardır. Firmalarda, kamu kurum ve kuruluşları nezdinde işleri takip etmek için çalıştırılan personel genelde Ummanlıdır. Yabancı firmalar yeterli sayıda kalifiye yerli eleman bulunamadığını belirtmektedirler. Omanizasyon politikaları çerçevesinde nitelikli işgücü bulmak konusundaki sorunlar şiddetini artırarak devam etmektedir.

25

https://www.peie.om/ESTATES/Al-Mazunah/Incentives-Exemptions

http://www.sfzco.com/en/salalah/value-proposition/investment-incentives

http://www.soharportandfreezone.com/en/setting-up-business/incentives

http://www.duqm.gov.om/invest/incentives


Öte yandan, müteahhitlik sektöründe firmaların zaman zaman hakediş ödemelerinde gecikme yaşanması da söz konusu olabilmektedir.

Türk firmalarının doğrudan yerli ortaklarla ya da diğer yabancı firmalarla kurdukları konsorsiyumlarla projelerini yürüttükleri görülmektedir. Firmalarımızın ayrıca, Körfez ülkelerinde yerleşik muhtelif ülke firmalarıyla proje bazında ortak harekete edebildikleri de gözlenmektedir.

Üstlenilen Projeler

Firma Adı Proje Adı DurumTEKFEN Oman - Harweel Cluster 2. Aşama

İşleri, Gaz ve Petrol Boru Hattı

Tamamlandı(Yaklaşık 145 milyon ABD Doları)

STFA-FERNAS ORTAKLIĞI

Hubara-Sahmah ve Sahmah-KP114 Pipeline Project

Tamamlandı(40,5 milyon ABD Doları)

STFA Duqm Limanı ve Mendirek yapımı (1. Aşama)

Tamamlandı(toplam 1,8 milyar, STFA payı 514 milyon ABD Doları)

STFA Quriyat-Sur yolunda bakım, onarım işleri


STFA Sohar Sanayi Bölgesi Balıkçı barınağı (3.aşama)


STFA Sohar Alüminyum döküm delme kazık işleri


STFA Sohar Sanayi Bölgesi deniz suyu giriş-çıkış projesi

Tamamlandı(62 milyon ABD Doları)

STFASohar Limanı ve balıkçılık barınağı, rıhtım duvarı ve yanaşması (Aşama 1,2 ve 2A)

Tamamlandı(87 milyon ABD Doları)

STFA Sohar Bulk liquid berth Tamamlandı(19,5 milyon ABD Doları)

STFAMusannah Kanalizasyon Sistemi Yenileştirme Projesi (Alt Yüklenici Olarak)

(Yaklaşık 10 milyon ABD Doları)

STFA Khasab-Tibat Sahil Yolu iyileştirme Projesi

(Ihalesi Alındı Yaklaşık 110 milyon ABD Doları)

STFA Taqah Balıkçı Barınağı Devam ediyor. (Yaklaşık 40 milyon ABD Doları)

26


STFA Musannah Balıkçı BarınağıDevam ediyor.(33,8 milyon ABD Doları)

STFA-LEIGHTON Bid Bid Sur Yolu 1. Aşama 2. KısımDevam ediyor(Yaklaşık 370 milyon ABD Doları)

TAV+CCC Yeni Muscat Uluslararası Havalimanı 2. Aşama

Devam ediyor(1,2 milyar ABD Doları)

MAK-YOL Al Batinah Sahil YoluGeçici kabulü yapıldı.(300 milyon ABD Doları)

ENKA Muskat Uluslararası Havalimanı 3. Aşama (Terminal Binası)

Devam ediyor (ENKA fiili olarak Konsorsiyumdan çekilmiştir. Ama isim ve çalışanlar olarak varlığı devam ediyor) (Yaklaşık 1,8 milyar ABD Doları)

ÖZKAR Bid Bid Sur Yolu 1. Aşama 1. KısımDevam ediyor(Yaklaşık 430 milyon ABD Doları)

YÜKSEL İNŞAAT Ibri Yankul Yol Projesi (Ihalesi Alındı Yaklaşık 110 milyon ABD Doları)

ATU Duty Free Salalah Havalimanı Duty Free ve yiyecek-içecek ihalesi

10 yıllığına kazandı. 2015 Mayıs’ında faaliyete geçecek.

BOTEKBatinah Ekspres Yolunun Teknik Müşavirlik Hizmetleri (Phase Three) 3 milyon ABD Doları

SERKA TAAHHÜT İNŞAAT A.Ş.

Umman Sultanlığı DUQM Bölgesinde Kanal İnşaatı 24,125,000 ABD Doları

SERKA TAAHHÜT İNŞAAT A.Ş

Duqm bölgesinde kurulan serbest bölge ve limanında inşa edilecek ticari rıhtım inşaatı

270 milyon ABD Doları

SERKA TAAHHÜT İNŞAAT A.Ş

Duqm bölgesinde Jurf ve Saay Kanalları İnşaatı 129 milyon ABD Doları

Bunun dışında, TAV Havalimanları'nın iştiraki TAV İşletme Hizmetleri ve TAV Havalimanlarına bağlı olarak hizmet sunan BTA firmaları, Umman'daki Muskat Havalimanı'nın yiyecek-içecek alanlarının 10 yıllığına işletmesi ile Muskat Havalimanı'nın Yeni Terminal Binasında özel yolcu salonu işletmesi için açılan ihaleleri kazanmıştır. Bu yıl açılan havaalanının özel yolcu salonunda yılda yaklaşık 250.000 yolcuya hizmet verilmesi beklenmektedir.

27


Öte yandan, Müşavirlik firmalarımızın Umman Sultanlığı’nda proje yürütmelerinin ilgili sektörde ve gelecekteki muhtemel müşavirlik projelerinde ülkemize fayda sağlayabileceği değerlendirilmektedir. Müteahhitlik ihaleleri, müşavirlik ihalelerinden bağımsız ve ayrı olarak yapılmakta ve idareler tarafından sonuçlandırılmaktadır. Bugüne kadar teknik müşavirlik hizmetleri kapsamında 1 ülkemiz firmasının proje üstlendiği tespit edilmiş olup bunun yeterli olmadığı açıktır.

3.3. Umman’da Yabancı Sermayeli Şirket Kurmaya Yönelik Bilgiler:

Yabancı yatırımların ülkeye girişi ve yabancı tüzel kişilerin Umman’da kurulu bir şirketi yönetmeleri için gerekli yasal düzenlemeler, 102/94 sayılı “Yabancı Sermaye Yatırım Kanunu” (FCIL) ile belirlenmiştir.

Bu yasal düzenlemeye göre, hissedarları Umman vatandaşı ve yabancı ülke vatandaşı olan bir şirket, karma (mixed) ticari şirket olarak adlandırılmaktadır. FCIL Kanunu’na göre, Umman vatandaşı olmayan gerçek ya da tüzel kişilerin Umman’da ticari, sanayi ya da herhangi bir iş faaliyetinde bulunmaları için öncelikle Umman Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’ndan yabancı sermaye yatırım lisansı almaları gerekmektedir.

2000 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üyelikle birlikte ülkede yapılacak yatırımlarda yabancı sermaye tavanı % 70’e çıkarılmış olup; bu oranın % 70’ten fazla olabilmesi için Bakanlar Kurulu’nun onayı gerekmektedir. Enerjinin önemli girdi olarak kullanıldığı sektörlerde Umman’da yapılacak yatırımlar oldukça avantajlıdır. Ayrıca bu sektörlerdeki yatırımlarda yabancı sermaye oranı % 100 olabilmektedir.

Toplam sermayesi 52 000 ABD Doları ve üstü olan işletmelerin Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’na kayıt yaptırması zorunlu olup; ilgili firmanın bölgesel belediyelerden ve Çevre ve Su İşleri Bakanlıklarından da izin almış olması gerekmektedir.

Yabancı çalışanların ise İşgücü Bakanlığı ve Umman Göçmenlik Ofisi’nden konaklama ve çalışma izni almaları gerekmektedir.

Yabancı bir firma, uluslararası firmalara açık ihalelere, Umman Sultanlığında şirket kurmadan doğrudan katılabilir. İhaleyi kazandığında ise şube açması veya şirket kurması gerekmektedir. Ülkede yerleşik yabancı ortaklı firmalar ise derecelerine ve yeterliliklerine göre açılan ihalelere katılabilmektedir. İhale belgeleri, ilan edilen bedel İhale Kurulu’na nakit veya kredi kartıyla ödenerek veya anılan kurumun belirteceği banka hesabına nakden yatırıldığını gösteren banka belgesiyle, İhale Kurulu’ndan alınabilir. Umman İhale Kurulu internet sayfasında (www.tenderboard.gov.om) mevcut olan notta genel teknik şartlar yer almaktadır.

Ülkede kamu ihalelerini kazanan firmalar ve bazı durumlarda bu ihaleleri kazanan firmaların alt yüklenicileri, kurulma prosedürü daha kolay olan ve yerli ortak şartı aranmayan şube açma yoluna da gidebilmektedir. Bu şubelerin Ticaret ve Sanayi Bakanlığında Yatırımcı Hizmetleri Bölümüne tescil olması gerekmektedir. Tescil,

28

http://www.tenderboard.gov.om/


üstlenen iş ile ilgili sözleşmenin süresi kadar geçerli olup sözleşmenin uzaması halinde bu süreler de belirli ücret karşılığı uzatılabilmektedir. Şube için sermaye şartı yoktur. Tescil masrafları ise şirket kurulumunda belirtildiği şekildedir. Şube sadece ilgili projeye dair işleri yürütür, yerli/yabancı firmalara açık başka projelere teklif veremez veya tescil sırasında belirtilenler dışında başka faaliyet yürütemez.

Bunun dışında Umman’da ülkemizde Ananonim Şirket benzeri bir yapılanma olan Joint Stock Company tipi şirket kurulması da mümkündür. Prosedürü daha zor ve minimum sermaye miktarı daha fazla olan (1.3 Milyon ABD Doları) bu tür şirketler bankacılık ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren firmalar için zorunlu tutulmuştur.

Ayrıca, ülkede Holding şeklinde yapılanmanın tercih edilmesi de olanak dahilindedir. Bunun için diğer şartlar haricinde asgari 5.2 Milyon ABD Doları sermaye yatırılması gerekmektedir.

Son olarak serbest Bölgelerde (Duqm, Sohar ve Salalah gibi) kurulan ve 5. türü oluşturan şirketlerde %100 yabancı ortaklığa izin verildiğini, bu şirketler için basitleştirilmiş bir kurulma usulü belirlendiği, avantajlı vergi uygulamalarına tabi tutuldukları ve minimum sermaye miktarı kurallarının bunlar için uygulanmadığını belirtmek faydalı olacaktır.

Knowledge Oasis Muscat Teknoloji Parkında faaliyet gösteren bilgi teknolojisi ve iletişim firmalarına % 100 yabancı ortaklık izni verilmekte olup bu firmalar için istenen minumum sermaye miktarıda da 52.000 ABD Doları olarak belirlenmiştir.

Şirket kurulurken Umman Ticaret ve Sanayi Odası ile Ticaret ve Sanayi Bakanlığı kayıt tescil işlemleri için yaklaşık 1.000 OR masraf ödenmektedir. Umman Sultanlığı makamları şirket kurulumunun yaklaşık 1,5 ay içinde tamamlandığını belirtmektedir. Ancak, pratikte bu sürenin daha da uzadığı, ayrıca, İhale Kurulu yeterlilik başvurularının, sözkonusu kurumun iş yükü ve biriken başvurular sebebiyle çok daha uzun süre alabildiği bilinmektedir.

Ülkede yukarıda belirtildiği üzere KDV ve ÖTV benzeri vergi uygulaması şu an için yoktur. Kurumlar vergisi oranı petrol, LNG ve madencilik sektörü bazı dalları gibi işletmeler dışındaki % 15’dir. Umman Sultanlığında gelir ya da firmalara yönelik kurumlar vergisi petrol ve madencilik sektöründeki bazı işletmeler hariç 2016 yılına kadar % 12 oranında uygulanıyordu. 26/2/2017 tarihli ve 1183 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 9/2017 sayılı Sultanlık Kararı ile ülkedeki Gelir Vergisi Kanunu değiştirilerek bu oran % 15’e çıkartılmıştır.

Aynı değişiklik düzenlemeleri kapsamında daha önce 30.000 Umman Riyali altında geliri olan firmalar kurumlar vergisinden muafken, bu muafiyet kaldırarak anılan miktarda geliri olan küçük ölçekli işletmelerin de % 3 oranında gelir vergisi vermesi kararlaştırılmıştır. Yine; madencilik, özel okul işletmeciliği, kreşler, oteller ve üniversitelere yönelik olarak sağlanmakta olan çeşitli vergi muafiyetlerine de son verilmiştir.

29


Yabancı hisse payı toplam şirket sermayesinin % 70’ini geçmediği sürece, Umman’da bulunan şirketler aynı oranda vergiye tabidir. Petrol sektörü ve bazı madencilik sektörü alanlarında faaliyet gösteren firmalar için bu oran değişebilmektedir. Yabancı hisse payı % 70’in üzerinde olan şirketler veya şubeler için uygulanan vergi oranı ise elde edilen kar oranına göre karın % 30’una kadar çıkabilmektedir.

İnşaat malzemeleri için gümrük vergisi % 5’tir. Konuyla ilgili gelişmelerin, gümrük idaresinin de çatı kuruluşu olan Royal Oman Police (www.rop.gov.om) sayfasından izlenmesinde yarar bulunmaktadır. Bu durumun istisnası ise, kamu tarafından açılan bir ihaleyi yürütmek için gerekli olan ve ülkede temin edilemeyen makine, ağır ekipmanların 6’şar aylık sürelerle ve 3 yıla kadar (projede belirtilen süre daha uzun ise uzatılabilir) ülkeye nakit gümrük vergisi ödemeden geçici olarak ithal edilebilmesidir. İşi veren idare tarafından temin edilecek resmi yazı ile Gümrük İdaresine (ROP) başvurulması gerekmektedir. Bu durumda nakit gümrük vergisi ödenmeyip, teminat verilmektedir. Yazının süresi 6 aylık olup, süre sonunda yenilenerek ilgili makama tekrar verilmesi gerekmektedir. Süre bitmeden makul bir süre önce (en geç 1-1,5 ay), işi veren idare ile de görüşülerek, yenilenmesi için girişimlere başlanmasında yarar görülmektedir. Konuyla ilgili olarak yukarıda belirtilen internet sayfasının incelenmesi yararlı olacaktır.

İhalelerde, ülkede üretilen mallar için genellikle % 10’luk bir tercih marjı uygulanmaktadır. Dolayısıyla yerel üretimin ithal mallarına yönelik avantaşı gümrük vergisinin de eklenmesi ile % 15’in üzerine çıkabilmektedir. Son zamanlarda açıklanan uluslararası ihalelerin bazılarında, makine parkının belirli bir bölümünün Umman içerisinden alınmasını şart koşan hükümlere ihale belgelerinde yer verilmekte olup bu durumun firmalarımıza ayrı bir külfet getireceği değerlendirilmektedir.

Ülkede villa olarak tabir edilen müstakil binalar, ticari kiralama ruhsatıyla şirketlere daire olarak kiralanan apartman binaları ve açık alan olarak kiralanan ofis binaları olarak üç seçenek mevcuttur. 2015 yılı için birinci seçenekte yaklaşık aylık kira bedeli 700-4.000 OR, ikinci seçenek için 500-900 OR, açık alan için ise m2 aylık kirası ise yaklaşık en az 7 OR’dir. Kiralar altı aylık veya yıllık peşin olarak ödenmektedir. Kira bedelinin yer ve bölgeye göre farklılık gösterebileceğine dikkat edilmelidir. 2016 yılında gayrimenkul kiralarında nisbi bir azalma (Yaklaşık % 6) yaşanmaya başlandığı görülmektedir.

Umman Sultanlığında büyük kamu projeleri devlet tarafından yaptırılmaktadır. Yatırımlarda BOT modelinin bazı alanlarda uygulanmaya başladığı görülmektedir. 2015’te bitirilmesi planlanan Sur Independent Power Plant buna bir örnektir. Ayrıca, büyük turizm yatırımlarının sermayesinin tamamı devlete ait olan turizm yatırım şirketi Omran eliyle yaptırıldığı da görülmektedir.

Ülkede büyük aile şirketleri, piyasada bilinen makine/ekipman vb. markalarının temsilciliğini üstlenmiş durumdadır. Dolayısıyla bunların temininde bir sıkıntı yaşanmamaktadır. Projelerde istihdam edilen Hint yarı kıtası ülkelerinin vatandaşlarının temininde bir sıkıntı da gündeme gelmemektedir. Ancak, % 30 Ummanlı kotası içinde istihdam edilmesi istenen ve teknik pozisyonlarda çalışacak yerli kalifiye işgücü temini her zaman mümkün olmamaktadır.

30


Umman pek çok yabancı ülke firmasının faaliyet sahasındadır. Özellikle Hindistan kökenli firmaların geçmişten gelen bir ağırlıkları bulunmaktadır.

Ülkede son dönemde Yabancı Sermaye Mevzuatında kapsamlı değişiklikler yapılacağı ve yukarıda belirtilen minumum sermaye tutarı yükümlülüğü dahil, şirketleri Ummanlı ortakla açma (kefil) ve omanizasyon düzenlemeleri gibi ülkede iş yapmak konusundaki en önemli engellerin kaldırılacağı ya da hafifletileceği beklenmekteydi. Ancak henüz söz konusu kanun çıkarılmamıştır.

Karma şirketler içinde en çok tercih edileni asgari sermaye miktarı 150.000 Umman Riyali (yaklaşık 400.000 ABD Doları) olan yukarıda firma sermayesi ile ilgili kısımlarda ayrıntılı bir şekilde belirtttiğimiz Limited Şirketlerdir (Limited Liabiliy Company). İlgili Kanun gereğince, yabancı hissedarlı şirket kurulabilmesi için yabancı sermaye miktarına bağlı olarak üç aşamalı onay süreci bulunmaktadır.

Yabancı hisse payının şirket toplam sermayesinin % 49’undan az olduğu durumları kapsayan ilk aşama, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’ndan alınan onaydır. Yabancı hissedarların payı toplam sermayenin 70’i aşmaması halinde ikinci aşama olarak Yabancı Sermaye Yatırım Komitesi’nin onayı gerekmektedir. Son aşama ise yabancı hisse paylarının toplam sermayenin % 70’inden fazla olduğu durumları içermekte olup, bu durumda Bakanlar Konseyi’nin onayının alınması zorunludur. Ancak, yabancı hissedar Körfez İşbirliği Konseyi ülkelerinden ABD’den olmadığı sürece bu orandaki bir katılımın onay olması oldukça zordur.

Firmalar ortaklarıyla bir ortaklık anlaşması imzalamaları gerekmektedir. Bu anlaşmanın içeriği konusunda Umman düzenlemeleri oldukça liberal bir yol kabul etmiş ve ortaklık oranlarına bakılmadan kar ve zararların paylaşım oranlarının serbestçe kararlaştırabileceği belirlenmiştir.

Uygulamada bir çok küçük esnaf şirketi, hukuken bir çok sorunlara neden olan ve tarafımızca tavsiye edilmeyen, “Silent Partner” denilen tip ortakları tercih etmektedir. Ortağa örneğin aylık bir ücret ödenmekte ve tüm iş ve işlemlerle ilgili yükümlülük ve bunun sonucunda doğacak kar ve zarar yabancı ortağa ait olabilmektedir.

Anlaşma iki tarafında belirleyeceği 2’şer adet şahitler huzurunda yapılmakta ve taraflar anlaşmazlık halinde uygulanacak hukuku ve istenirse tahkim usulünü belirleme yetkisine sahip bulunmaktadır. Eğer bu şekilde bir belirleme yapılmadıysa Umman Medeni Kanunu hükümleri uygulanmaktadur.

Bunun dışında ülkede kiralardan, otel konaklamalarından ve eğlence hizmet sektörü faaliyetlerinden alınan belediye vergisi ile turizm resmi gibi ek bazı mali mükellefiyetler de bulunmaktadır.

31


3.4. Umman’da Önemli Projeler

Halihazırda diğer alanların yanında, otoyol, liman, turizm, su dağıtım ve enerji projeleri gündemde olup, ülke bir anlamda petrol sonrası döneme hazırlık yapmaktadır.

En önemli yatırım projeleri aşağıda sıralanmaktadır.

DUQM Bölgesi Yatırımları (Rafineri, Liman vb.) 20 milyar ABD Doları BP Khazan ve Makarem Petrol Kuyuları 9,9 milyar ABD Doları Liwa Plastik Projesi 6,4 milyar ABD Doları Batinah Ekspres Yolu Projesi 3,9 milyar ABD Doları Muskat Havaalanı 3,1 milyar ABD Doları Sohar Rafinerisi Büyütme Projesi 2,1 milyar ABD Doları The Wave Yerleşim Alanı Projesi 1,5 milyar ABD Doları Quriyat Turizm Projesi 1,4 milyar ABD Doları Port Sultan Qaboos Projesi 1,3 milyar ABD Doları Sohar Serbest Bölgesi Yatırımları 1,1 milyar ABD Doları Salalah Bağımsız Su ve enerji Santrali Projesi 1,0 milyar ABD Doları

3.5. Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi ve Arap Ligi

Körfez bölgesinde istikrar ve ekonomik işbirliği sağlamak amacıyla 1982 yılında kurulan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK-Cooperation Council for the Arab States of the Gulf), BAE, Bahreyn, Katar, Kuveyt, Umman ve Suudi Arabistan olmak üzere 6 ülkeden oluşmaktadır. Bu altı ülke arasında 2003’ten bu yana gümrük birliği uygulaması başlatılmıştır. Körfez ülkeleri daha gelişmiş bir ekonomik entegrasyona gitmeyi, tek pazar uygulamasına ve ortak para birimine geçmeyi hedeflemektedir. Bütün ürünlerde Gümrük Birliği uygulamasına 2005 yılında geçilmiştir.

Gümrük Birliği kapsamında bu altı ülke, genelde gıda ürünlerini kapsayan istisnalar dışındaki tüm mallar için, diğer ülkelere (serbest ticaret anlaşması imzalanan ülkeler hariç) % 5 gümrük vergisi uygulamaktadır.

1971 yılından bu yana Arap Ligi (Arap Birliği ) üyesi olan Umman, Arap Gümrük Birliği kapsamında bu ülkeler menşeli ürünlere de gerekli menşe kuralları şartlarını taşımaları halinde gümrük vergisi muafiyeti tanımaktadır.

3.6. ABD ve Singapur ile Serbest Ticaret Anlaşması:

ABD ile Umman Sultanlığı arasında 19 Haziran 2006 tarihinde bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ve Ocak 2009’da yürürlüğe girmiştir. Anlaşma hakkında daha geniş bilgi için http://www.ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/oman-fta adresi ziyaret edilebilir. Anlaşma, özellikle ABD’yi hedef pazar olarak seçen yatırımcı firmalarımız için önem arz etmektedir.

32

http://www.ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/oman-fta


Yine, KİK ilkeleri ile Singapur ve EFTA Ülkeleri arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmaları Umman için de bağlayıcıdır.

BÖLÜM II

DIŞ TİCARET:

1-Dış Ticarete İlişkin Düzenlemeler:

1.1. Gümrük Vergileri:

Umman KİK üyesi olduğu için Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaktadır. Tüm KİK üyesi ülkeler ile aralarında STA anlaşması olan ABD ve Singapur dışındaki ülkelerden gelen mallar hariç tüm diğer ülkelerden gelen mallara genelde % 5 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. GTİP bazında bilgiler içeren Umman İthalat Rejimi Sayfasına https://www.customs.gov.om/portal/rest/jcr/repository/collaboration/sites/esw/documents/oman-tariff-2017/en/OMAN%20TARIFF%202017.pdf adresinden erişilebilmektedir.

1.2. Gümrük vergileri ile korunan mallar: Umman’da yetişen bazı ürünlerde nisbeten daha yüksek bir koruma uygulanmaktadır. Bunlar kuru limon % 100, hurma, % 20 ve taze muz, % 25’tir.

1.3. Özel gümrük vergisi uygulanan mallar: Domuz eti ve ürünlerinde, alkollü içeceklerde, tütün ve tütün ürünlerinde % 100 gümrük vergisi uygulanmaktadır.

1.4. Gümrük vergisinden muaf mallar:

-Canlı hayvanlar (yenebilir olanları)-Soğutulmuş veya dondurulmuş etler (domuz eti hariç)-Her türlü süt ürünleri (tatlandırılmış olanlar hariç)-Tereyağı, tohumlar-Fideler ve kesme bitkiler-Taze sebzeler ve meyveler (muz, hurma, limon hariç)-Pirinç, buğday, arpa, susam-Pişirme yağları ve hertürlü yağ (domuz yağı hariç)-Şeker-Petrol rafine ürünleri-Tarım ilaçları-Hertürlü kitap ve basılı ürünler, -Mühendislik çimleri-Tarım makineleri ve teçhizatı-Hayvan yemleri-Altın külçeler-Gübre-Devlet ithalatına konu olan mallar

33

https://www.customs.gov.om/portal/rest/jcr/repository/collaboration/sites/esw/documents/oman-tariff-2017/en/OMAN%20TARIFF%202017.pdf

https://www.customs.gov.om/portal/rest/jcr/repository/collaboration/sites/esw/documents/oman-tariff-2017/en/OMAN%20TARIFF%202017.pdf


-KİK ülkelerinde üretilen mallar da gümrük vergisinden muaftır. Ancak, üretim ispat dökümanlarının gösterilmesi gerekmektedir.

1.5. İthali Yasak ne Sınırlandırılan Mallar: Silah ve mühimmat, patlayıcılar, bazı tohum türleri (Hindistan cevizi vs.) , fildişi, uyuşturucu maddeler ve bunların hammaddeleri, alkollü içecekler (özel izinle yapılabilmektedir) boş faturalar, radyo alıcı verici ve telgrafçılık malzemeleri, asbest, soğuk çelik bıçaklar sahta paralar vb. maddelerin ithalatı yasaktır. İthali yasak maddeler ve ithalata ilişkin düzenlemeler hakkında daha geniş bilgi için http://www.customs.gov.om/english/default.asp adresi ziyaret edilebilir.

1.6. Zorunlu İthalat dokümanları:

Genel Kargo için:

-Gerçek değerinde hazırlanmış yasal fatura-Menşe şehadetnamesi-Paketleme listesi-Konşimento ve/veya havayolu faturası

Kereste, Kontraplak, pirinç, tarım ürünleri ve meyveler için:

-Genel kargo için gereken dokümanlara ilave olarak Bitki Sağlığı Sertifikası istenmektedir.

İşlenmiş Gıda Ürünleri (çay, kahve, bisküviler, çikolatala vb.) için:

-Genel kargo için gereken dokümanlara ilave olarak Sağlık Sertifikası istenmektedir.

Et ve Dondurulmuş Ürünler:

-Genel kargo için gereken dokümanlara ilave olarak Et ürünleri için Helal Sertifikası istenmektedir.İthalatçılardan İstenen Dokümanlar:

-Gümrük kod numarası -İthalatçılar gümrük kodunu almak için Gümrüklere kayıt olmak zorundadırlar.-Başvuru formunun bir örneği ile ithalat lisanslarını da göstermeleri gerekmektedir.-Ticaret ve Sanayi Bakanlığınca verilen Ticaret Sicili Kaydının bir kopyası-Ticaret ve Sanayi Bakanlığınca verilen İthal Lisansının bir kopyası-Gümrük Departmanı tarafından ilave olarak, Gümrük İthalat Giriş Faturası istenmektedir.

1.8. Önemli Bazı Hususlar:

-Canlı veya kesilmiş hayvanlar, tavuk ve kuşlar, süt, süt ürünleri ve yumutalar, bütün taze ve dondurulmuş gıda ürünleri ile gübre, tohumlar vb. ürünlerin çekilmeden önce veteriner karantinasından geçmesi gerekmektedir.

34

http://www.customs.gov.om/english/default.asp


-Teneke kutu içerisinde gelen bütün ürünler sağlık karantinasından geçmek zorundadır.

-Kitaplar, gazeteler, dergiler vb. ürünler için Enformasyon Bakanlığı’nın izni gerekmektedir.

-Her türlü sinema filmi, ticari amaçlı görsel kaset, cd ve diskler için ithalattan önce Milli Kültür ve Miras Bakanlığı’ndan onay alınması gerekmektedir.

-İlaç ve tıbbi malzemeler ithalatı için Sağlık Bakanlığı onayı alınmaktadır.

- Umman Sultanlığı’nda Tüketicinin Korunması Kamu Otoritesi tarafından 3 Mart 2014 tarihli ve 7/2014 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında; pirinç, un, sıvı yağlar, hint yağı (ghee),şeker, tuz, çay, kahve, merimek, barbunya, bezelye, bazı lapalar, domates salça ve sosları, diş macunu, elde yıkama sabunları , kırmızı et, tavuk eti, balıklar, konsentre süt , süt tozu, taze süt içeren diğer mandıra ürünleri, peynir ve tereyağ satışlarında azami satış fiyatları-tarifeleri uygulanmaktadır.

Aşağıda ithalat aşamasında talep edilen belgelere yönelik özet bilgiler verilmektedir.

Ticari Faturada Olması Gereken Bilgiler:

-Malların tam olarak tanımlanması-Doğru değer bildirimi-Paket sayısı-Yükleme bildirimi-Menşe ülkesi-Üretici adı ve adres bilgileri

Menşe Şehadetnamesinde Olması Gereken Bilgiler:

-Malların tam olarak tanımlanması-Paket sayısı-Menşe ülkesi-Üretici adı ve adres bilgileri

Paketleme Listesi:

-Malların tam olarak tanımlanması-Paket sayısı, net ve brüt ağırlıkları-Kargonun boyutu

Bitki Sağlığı Sertifikası: İhracatçı ülkenin Tarım Bakanlığı tarafından bitki ve bitkisel ürünlerin uygun olup olmadığını, karantina zehirlerini ve ilaç kalıntılarını içermediğini gösterir belgedir.

35


Sağlık Sertifikası: İhraçatçı ülkenin ilgili sağlık yetkililerince işlenmiş gıda ürünlerinin sağlıklı olduğunu gösteren belgedir.

Dioksin Sertifikası: İhraçatçı ülkenin Gıda Tetkik Enstitüsü yahut benzeri organlarınca hazırlanan bir belgedir.

Radyasyon Aktivite Sertifikası: İlgili ihracatçı ülkenin sağlık departmanı radyasyon önleme birimlerinden alınması gereken bir belgedir.

Helal Sertifikası: Et ve et ürünleri için yetkili ve tanınmış Helal Sertifası veren bir kuruluş veya merkezden sözkonusu sertifikanın alınması gerekmektedir.

Umman Apostille Konvansiyonu’na taraftır. Ancak gümrüklerde bazen Apostil şerhi olmasına rağmen belgelerin Umman dış temsilciliklerince ya da Muskat’daki Umman Dışişleri Bakanlığı ve ardından Büyükelçiliğimizce onaylanması istenebilmektedir. Keyfi bir niteliğe bürünen söz konusu uygulamaların yukarıda belirtilen uluslararası anlaşmaya aykırı olduğu Umman makamlarına iletilmiştir.

BÖLÜM III

DIŞ TİCARET VERİLERİ

DIŞ TİCARET VERİLERİ

1- UMMAN’IN GENEL DIŞ TİCARETİ

UMMAN DIŞ TİCARET VERİLERİ

İHRACATUmman Riyali ABD Doları

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017

Petrol ve Gaz 13.393,9 7.779,7 5.840

,37.366,

1 34.556,3 20.071,6 15.184,78 19.151,86

Ham Petrol 11.591,3 6.642,6 4.936,7 5.795,3 29.905,6 17.137,9 12.835,42 15.067,78

Rafine Petrol 309,5 182,3 186,7 404,7 798,5 470,3 485,42 1.052,22

LNG 1.493,0 954,8 716,9 1.166,2 3.851,9 2.463,3 1.863,94 3.032,12Petrol Dışı 4.125,5 3.003,9 2.398

,83.176,

4 10.643,8 7.750 6.236,88 8.258,64

Maden Ürünleri 1.256,5 572,8 482,3 859,6 3.241,8 1.477,8 1.253,98 2.234,96

Kimya Sanayi

945,9 700,2 577,4 807,5 2.440,4 1.806,5 1.501,24 2.099,5

36


ÜrünleriPlastik ve Kauçuk San. Ürünleri

356,3 277,7 141,3 204,9 919,3 716,5 367,38 532,74

Temel Metaller ve Ürünleri

765,8 650,5 508,2 624,2 1.975,8 1.678,3 1.321,32 1.622,92

Diğerleri 801,1 802,8 689,6 680,1 2.066,8 2.071,2 1.792,96 1.768,26

Re-Export 2.944,1 2.571,6 2.056,4 2.109 7.595,8 6.634,7 5.346,64 5.483,4

Mineral Ürünler 516,1 565,5 655,3 696 1.331,5 1.459 1.703,78 1.809,6

Ulaştırma Ekipmanları

1.886,5 1.615,5 992,6 591,4 4.867,2 4.168 2.580,76 1.537,64

Diğerleri 541,5 390,6 408,5 821,5 1.397,1 1.007,7 1.062,1 2.135,9Toplam Mal İhracatı

20.463,4 13.355 10.295,3

12.651,5 52.795,6 34.456,4 26.767,78 32.893,9

İTHALAT Umman Riyali ABD Doları2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017

Canlı Hayvanlar ve Ürünleri

473,0 450,1 438,8 451 1.220,3 1.161,3 1.140,88 1172.6

Maden Ürünleri 1.297,9 1.682,7 1.100

,31.085,

7 3.348,6 4.341,4 2.860,78 2822.82

Kimya Sanayi Ürünleri

993,2 955,3 673,6 751,6 2.562,5 2.464,7 1.751,36 1954.16

Temel Metaller ve Ürünleri

1.320,7 1.256,6

1.160,7

1.395,4 3.407,4 3.242 3.017,82 3.628,04

Elektrikli Makine ve Mekanik Ekipman ve Parçaları

1.942,5 2.240,7 1.867,5

2.363,3 5.011,6 5.781 4.855,5 6.144,58

Ulaştırma Ekipmanları

2.568,4 1.778 1.103,2

1.244,2 6.626,5 4.587,2 2.868,32 3.234,92

Diğerleri 2.672,0 2.345,3 2.556,1 2.873 6.893,7 6.050,9 6.645,86 7.469,8Toplam Mal İthalatı

11.267,7 11.153 8.900,2

10.164,2 29.070,7 28.775,5 23.140,52 26.426,92

37


Kaynak: (UİEMM)

Umman’ın 201 yıllık dış ticaret verilerine gçre henüz yayınlanmamıştır. Umman’ın toplam ihracatında 2017 yılında yaklaşık % 26 oranında artış yaşanmıştır.

Umman’ın en çok ihraç ettiği ürünler sırasıyla ham petrol, sıvılaştırılmış doğalgaz, madenler ve kimyasal ürünlerdir. Ülkede ayrıca önemli miktarda gübre, alüminyum, plastik ürünler ile balık ihracatı gerçekleştirilmektedir.

İthalatındaki başlıca kalemler ise sırasıyla taşıtlar, elektrikli makineler, temel metaller, madenler ve kimyasal ürünlerdir. Umman’ın ithal ettiği diğer ürünler arasında; demir-çelik ürünleri, teraftalik asit ve tuzları, süt ve krema, altın mücevherat ve pirinç gelmektedir.

Ülke bazında yayınlanan son veriler olan 2016 yılında ülkenin en çok ithalat gerçekleştirilen ülkeler; BAE (% 48.5) , ÇHC (%5,1), Hindistan (%5,0), ABD (%4.7), Japonya (4,5) Suudi Arabistan (%3.6) , İran, Almanya, Birleşik Krallık, Brezilya, Belçika, Singapur, G. Kore ve Yemen’dir. Ülkemiz bu ülkelerin ardından 27. (% 0.48) sırada gelmektedir.

2016 yılında Umman’ın en çok ihracat yaptığı ülkeler ise; ÇHC (% 50.6), Güney Kore (% 8.6), BAE (% 7.3), Japonya (% 5.7 ), Hindistan (%4.2), Tayvan, ABD, Suudi Arabistan, Yemen, Kuveyt, Malezya, Singapur, Katari, Vietnam ve Pakistan’dır. Ülkemiz ihracat listesinde 29. sırada (% 0.16), gelmektedir.

BÖLÜM IV 1. TÜRKİYE İLE İKİLİ TİCARET VE EKONOMİK İLİŞKİLER1.1 Yasal Altyapı

Anlaşmanın Adı İmza TarihiTicaret ve Ekonomik, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması 24 Aralık 1995 TOBB ile Umman Ticaret ve Sanayi Odası Arasında İkili İşbirliği Protokolü

Aralık 1997

Sivil Havacılık Anlaşması Değişiklik Protokolü 21 Eylül 1999Tarım Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı 21 Eylül 1999Kültür,Eğitim,Enformasyon, Gençlik ve Spor Alanlarında İşbirliğine Yönelik Mutabakat Zaptı

21 Eylül 1999

Ticaret ve Ekonomik, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması (Revize) 13 Ocak 2004Uluslararası Kara Yolu Taşımacılığı Anlaşması 13 Ocak 2004Çevre Koruma Alanında İşbirliği Anlaşması 13 Ocak 2004İGEME ile Umman Yatırımların Teşviki ve İhracatı Geliştirme Merkezi (OCIPED) Arasında Mutabakat Zaptı

13 Ocak 2004

Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Umman Sultanlığı, Sanayi ve 13 Ocak 2004

38


Ticaret Bakanlığı, Spesifikasyonlar ve Ölçümler Genel Müdürlüğü (DGSM) Arasında Spesifikasyonlar ve Ölçümler Alanında Teknik İşbirligi ProgramıT.C.Tarım Bakanlığı ile Umman Sultanlığı Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı Arasında Mutabakat Zaptı

13 Eylül 2005

T.C. Sağlık Bakanlığı ile Umman Sultanlığı Sağlık Bakanlığı Arasında Sağlık Alanında İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı 24 Aralık 2005Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 31 Mayıs 2006Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 4 Şubat 2007

KEK 9. ve 10. Dönemler Protokolleri 2 Ekim 201210 Mayıs 2017

1.2 Türkiye-Umman 9. ve 10. Dönem KEK Toplantıkları

Türkiye-Umman 9. Dönem Ortak Komite Toplantısı 2 Ekim 2012 tarihinde Ankara’da düzenlenmiş olup, sözkonusu toplantıda Türk Heyetine Başbakan Yardımcısı Sayın Beşir Atalay, Umman Heyetine Duqm Bölgesinden Sorumlu Bakan başkanlık etmiştir.

10. Dönem Ortak Komite Toplantısı ise 9-11 Mayıs 2017 tarihlerinde Başbakan Yardımcımız Sayın Mehmet Şimşek ve Sayın Yahya Al Jabri’nin başkanlıklarında Muskat’da düzenlenmiştir.

1.3 Karşılıklı Yatırımlar

2017 yılı itibarıyla ülkemizde 22 adet Umman sermayesine sahip şirket faaliyet göstermektedir. Bu şirketlerin faaliyet gösterdiği başlıca alanlar inşaat ve madencilik ve taşocakçılığı sektörleridir. Sözkonusu şirketlerin sermaye büyüklüğü ağırlıklı olarak 50.000 ile 200.000 ABD doları arasındadır.

Öte yandan, Umman devletinin Bunlardan Devlet Genel Rezerv Fonunun yatırımları arasında ülkemizdeki Kumport limanının % 35’lik hissesi de belirtilmekle birlikte, ülkemiz verilerinde bu yatırımın bir başka ülke (büyük bir olasılıkla Hollanda) kaynaklı olarak gösterildiği bilinmektedir.

Öte yandan, son yıllarda Türkiye ve Umman arasında karşılıklı yatırımları teşvik etmesini sağlayacak önemli anlaşmalar imzalanmıştır. 4 Şubat 2007 tarihinde Muskat’ta imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Oman Sultanlığı Hükümeti Arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma” ve 31 Mayıs 2006 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Oman Sultanlığı Hükümeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması” 16 Aralık 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

1.4 İkili Ticaret İstatistikleri

39


Umman-Türkiye İkili Ticaret ve İstatistikleri (2005-2017)

YILLAR İHRACAT DEĞİŞİM (%) İTHALAT DEĞİŞİM

(%) HACİM DENGE

2005 39.959 37,2 3.871 179,1 43.831 36.0882006 71.000 77,7 2.113 -45,4 73.113 68.8882007 91.831 29,3 24.334 1051,8 116.166 67.4972008 215.755 134,9 10.611 -56,4 226.366 205.1442009 105.541 -51,1 16.584 56,3 122.124 88.9572010 129.311 22,5 39.464 138 168.775 89.8462011 214.651 66 56.558 43,3 271.209 158.0932012 268.561 25,1 52.850 -6,5 321.411 215.7112013 373.988 39,3 150.394 184,6 524.382 223.5932014 491.049 31,3 101.364 -32,6 592.413 389.6852015 324.571 -33,9 60.169 -40,6 384.740 264.4022016 243.798 -24,9 49.087 -18.4 292.885 194.7122017 221.444 -9,2 95.049 93.6 316.493 126.395

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2017 Yılında 1.000.000 ABD Doları Üstünde İhracat Gerçekleştirilen Dörtlü GTİPler

GTIP İkili Kodu

GTIP İkili Adı GTIP Dörtlü Kodu

GTIP Dörtlü Adı Değer

73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 7308 DEMİR VEYA ÇELİKTEN İNŞAAT VE İNŞAAT AKSAMI, İNŞAATTA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANMIŞ DEMİR VEYA ÇELİK

12,043,274

94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB, PREFABRİK YAPILAR

9403 DİĞER MOBİLYALAR VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI

10,572,467

57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN YER KAPLAMALARI

5702 DOKUNMUŞ HALILAR VE DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN DİĞER YER KAPLAMALARI

9,347,764

87 MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖRLER, BİSİKLETLER, MOTOSİKLETLER VE DİĞER KARA TAŞITLARI, BUNLARIN AKSAM, PARÇA, AKSESUARI

8702 10 VEYA DAHA FAZLA KİŞİ TAŞIMAYA MAHSUS (SÜRÜCÜ DAHİL) MOTORLU TAŞITLAR

7,663,493

84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER, NÜKLEER REAKTÖRLER, BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI

8474 TOPRAK, TAŞ, METAL CEVHERİ VB. AYIKLAMA, ELEME, TASNİF, AYIRMA, YIKAMA, KIRMA, ÖĞÜTME, YOĞURMA, KALI

6,427,706


8710 TANKLAR VE DİĞER ZIRHLI SAVAŞ TAŞITLARI (MOTORLU) (SİLAHLA DONATILMIŞ OLSUN OLMASIN) VE BUNLARIN AKS

6,344,742

93 SİLAHLAR VE MÜHİMMAT, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI

9303 DİĞER ATEŞLİ SİLAHLAR (SPOR İÇİN AV TÜFEKLERİ VE DİĞER TÜFEKLER, İŞARET FİŞEĞİ, OK SİLAHLARI, HAYVAN

6,320,640

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3916 PLASTİKTEN MONOFİLLER, İNCE VE KALIN ÇUBUKLAR VE PROFİLLER (ENİNE KESİTİNİN EN GENİŞ YERİ > 1MM)

5,880,243

94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB,

9401 OTURMAYA MAHSUS MOBİLYALAR VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI

5,746,876

40


PREFABRİK YAPILAR19 HUBUBAT, UN, NİŞASTA VEYA SÜT MÜSTAHZARLARI,

PASTACILIK ÜRÜNLERİ1905 EKMEK, PASTA, KEK, BİSKÜVİ VE DİĞER

EKMEKÇİ MAMÜLLER, HOSTİ, BOŞ İLAÇ KAPSÜLÜ MÜHÜR GÜLLACI, PİRİNÇ

5,500,827

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3923 PLASTİKLERDEN EŞYA TAŞINMASINA VEYA AMBALAJLANMASINA MAHSUS MALZEME, TIPA, KAPAK, KAPSÜL VE DİĞER KA

4,423,999

18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 1806 ÇİKOLATA VE KAKAO İÇEREN DİĞER GIDA MÜSTAHZARLARI

4,254,821


8479 KENDİNE ÖZGÜ BİR FONKSİYONU OLAN DİĞER MAKİNALAR VE MEKANİK CİHAZLAR

3,575,027

19 HUBUBAT, UN, NİŞASTA VEYA SÜT MÜSTAHZARLARI, PASTACILIK ÜRÜNLERİ

1902 MAKARNALAR VE KUSKUS 3,289,966

04 SÜT ÜRÜNLERİ, YUMURTALAR, TABİİ BAL, DİĞER YENİLEBİLİR HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER

0407 KUŞ VE KÜMES HAYVANLARININ KABUKLU YUMURTALARI

3,001,159

85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, SES KAYDETME-VERME, TELEVİZYON GÖRÜNTÜ-SES KAYDETME-VERME CİHAZLARI,AKSAM-PARÇA-AKSESUARI

8504 ELEKTRİK TRANSFORMATÖRLERİ, STATİK KONVERTÖRLER (ÖRNEĞİN; REDRESÖRLER) VE ENDÜKTÖRLER

2,898,993

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3925 PLASTİKTEN İNŞAAT MALZEMESİ 2,867,842

68 TAŞ, ALÇI, ÇİMENTO, AMYANT, MİKA VEYA BENZERİ MADDELERDEN EŞYA

6802 YONTULMAYA VEYA İNŞAATA ELVERİŞLİ İŞLENMİŞ TAŞLAR (KAYAGAN TAŞI HARİÇ), MOZİK İÇİN KÜP ŞEKLİNDE TAŞL

2,685,491

83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA (KİLİT, KASA, MOBİLYA TERTİBATI, VB.)

8302 ADİ METALLERDEN DONANIM, TERTİBAT VB. EŞYA (MOBİLYA, KAPI, PENCERE, BAVUL, ASKILIK VB İÇİN)

2,576,490

73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 7321 DEMİR VEYA ÇELİKTEN SOBALAR, MUTFAK SOBA VE OCAKLARI, BARBEKÜ, MANGAL, GAZ OCAKLARI VB İLE BUNLARIN

2,558,025


8703 BİNEK OTOMOBİLLERİ VE ESAS İTİBARİYLE İNSAN TAŞIMAK ÜZERE İMAL EDİLMİŞ DİĞER MOTORLU TAŞITLAR (YARIŞ

2,549,855

72 DEMİR VE ÇELİK 7217 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN TELLER 2,498,094

72 DEMİR VE ÇELİK 7216 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN PROFİLLER

2,456,850

02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 0207 KÜMES HAYVANLARININ ETLERİ VE YENİLEN SAKATATI (TAZE, SOĞUTULMUŞ VEYA DONDURULMUŞ)

2,414,237


8437 TOHUM, HUBUBAT, KURU BAKLAGİLLERİ TEMİZLEME, TASNİF ETME AYIKLAMA VE ÖĞÜTMEYE MAHSUS MAKİNA VE CİHAZ

2,220,159

40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 4011 KAUÇUKTAN YENİ DIŞ LASTİKLER 1,838,564


8418 BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR VE DİĞER SOĞUTUCU VE DONDURUCU CİHAZLAR VE ISI POMPALARI

1,771,676


8537 ELEKTRİK KONTROL, DAĞITIM TABLOLARI, PANOLAR, KONSOLLAR, KABİNLER, DİĞER MESNETLER VE SAYISAL KONTRO

1,717,459

17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 1704 KAKAO İÇERMEYEN ŞEKER MAMULLERİ (BEYAZ ÇİKOLATA DAHİL)

1,692,999

44 AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA, ODUN KÖMÜRÜ 4418 AĞAÇTAN BİNA VE İNŞAAT İÇİN MARANGOZLUK, MAMÜLLERİ, DOĞRAMA PARÇALARI

1,678,282

15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR, YEMEKLİK KATI YAĞLAR, HAYVANSAL VE BİTKİSEL MUMLAR

1512 AYÇİÇEĞİ, ASPİR, PAMUK TOHUMU YAĞLARI VE BUNLARIN FRAKSİYONLARI (KİMYASAL OLARAK DEĞİŞTİRİLMEMİŞ)

1,616,723

33 UÇUCU YAĞLAR VE REZİNOİTLER, PARFÜMERİ, KOZMETİK VEYA TUVALET MÜSTAHZARLARI

3302 SANAYİDE VE İÇECEK İMALİNDE HAMMADDE VEYA KOKU VERİCİ MADDELER VE KARIŞIMLAR

1,466,035

41


94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB, PREFABRİK YAPILAR

9405 DİĞER AYDINLATMA CİHAZLARI, IŞIKLI PANOLAR, IŞIKLI TABELALARI VE BENZER EŞYA VE BU EŞYANIN AKSAM VE

1,443,853

04 SÜT ÜRÜNLERİ, YUMURTALAR, TABİİ BAL, DİĞER YENİLEBİLİR HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER

0406 PEYNİR VE PIHTILAŞMIŞ ÜRÜNLER 1,350,969


8428 KALDIRMA, ELLEÇLEME, YÜKLEME, BOŞALTMA MAKİNALARI (ASANSÖRLER, YÜRÜYEN MERDİVENLER, KONVEYÖRLER, TEL

1,220,729


8481 BORULAR, KAZANLAR, TANKLAR, DEPOLAR VE BENZERİ DİĞER KAPLAR İÇİN MUSLUKLAR, VALFLER (VANALAR) VE BEN

1,187,869

64 AYAKKABILAR, GETRLER, TOZLUKLAR VE BENZERİ EŞYA, BUNLARIN AKSAMI

6403 DIŞ TABANI KAUÇUKTAN, PLASTİK MADDEDEN, TABİİ VEYA TERKİP YOLUYLA ELDE EDİLEN KÖSELEDEN VE YÜZÜ DERİ

1,183,970

24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 2402 TÜTÜN/TÜTÜN YERİNE GEÇEN MADDELERDEN PUROLAR, SİGARİLLOLAR VE SİGARALAR

1,179,816

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3920 PLASTİKTEN DİĞER LEVHA, PLAKA, ŞERİT, FİLM, FOLYE (GÖZENEKSİZ)

1,177,660


8708 KARAYOLU TAŞITLARI İÇİN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARLAR

1,172,328


8716 RÖMORKLAR VE YARI RÖMORKLAR; HAREKET ETTİRİCİ TERTİBATI BULUNMAYAN DİĞER TAŞITLAR; BUNLARIN AKSAM VE

1,130,546


8544 İZOLE EDİLMİŞ TELLER, KABLOLAR VE DİĞER ELEKTRİK İLETKENLER; TEK TEK KAPLANMIŞ LİFLERDEN OLUŞAN FİBE

1,098,701

73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 7326 DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİĞER EŞYA: 1,078,576

90 OPTİK, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR, TIBBİ, CERRAHİ ALET VE CİHAZLAR, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI

9028 GAZ, SIVI VE ELEKTRİK SAYAÇLARI (BUNLARIN KALİBRE CİHAZLARI DAHİL)

1,035,156

61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 6109 TİŞÖRTLER, FANİLALAR, ATLETLER, KAŞKORSELER VE DİĞER İÇ GİYİM EŞYASI (ÖRME VEYA KROŞE)

1,001,589

Liste Toplamı 147,162,540

Genel Toplam 221,444.000

2017 Yılında 1.000.000 ABD Doları Üstünde İthalat Gerçekleştirilen Dörtlü GTİPler

GTIP İkili Kodu

GTIP İkili Adı GTIP Dörtlü Kodu

GTIP Dörtlü Adı Değer

76 ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUMDAN EŞYA 7601 İŞLENMEMİŞ ALUMİNYUM 33,076,087

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3907 POLİASETALLER, DİĞER POLİETERLER, EPOKSİ REÇİNELER, POLİKARBONATLAR, ALKİT REÇİNELER, POLİALİESTERLE

23,416,221

27 MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE BUNLARIN DAMITILMASINDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNLER, BİTÜMENLİ MADDELER, MİNERAL MUMLAR

2710 PETROL YAĞLARI VE BİTÜMENLİ MİNERALLERDEN ELDE EDİLEN YAĞLAR

10,214,193

28 İNORGANİK KİMYASALLAR, KIYMETLİ METAL, RADYOAKTİF ELEMENT, METAL VE İZOTOPLARIN ORGANİK-ANORGANİK BİLEŞİKLERİ

2814 SAF AMONYAK VEYA AMONYAĞIN SULU ÇÖZELTİLERİ

8,115,282

39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 3902 PROPİLEN VE DİĞER OLEFİNLERİN POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLLERDE)

7,088,830

42


55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 5508 SUNİ VE SENTETİK DEVAMSIZ LİFLERDEN DİKİŞ İPLİĞİ

5,502,299

29 ORGANİK KİMYASAL ÜRÜNLER 2905 ASİKLİK ALKOLLER VE BUNLARIN HALOJENLENMİŞ, SÜLFOLANMIŞ, NİTROLANMIŞ VEYA NİTROZALANMIŞ TÜREVLERİ

4,754,717

Liste Toplamı 92,167,629

Genel Toplam 95,049,000

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

1.5 İkili Ticaretin Değerlendirilmesi

2017 yılında ülkemizin Umman’a olan ihracatında bir önceki yıla göre yaklaşık %9.2 oranında azalış gerçekleşmiştir. İthalat da ise aynı dönemde % 93.6 oranında yükselme yaşanmıştır. İki değerda de, 2014 yılı verileriyle karşılaştırıldığında azalma yaşandığı görülmektedir. Ülkeye olan ihracatımızda en önemli kalemler olan petrol yağlarında ham petrol fiyatlarında yaşanan düşme nedeniyle kar marjının azalması neticesinde oluşan ihracat azalışı bu düşüşteki başlıca neden konumundadır. Söz konusu ürün grubunun 2014 yılı ihracatı 245 milyon ABD dolarından 2015 yılında 65 milyon ABD dolarına gerilemiş ve 2017 yılında ise neredeyse sıfırlanmıştır. Son yıllarda, ülkede yeni proje alınmasında yaşanan güçlükler nedeniyle, demir-çelik ürünleri ihracatımızda önemli azalma yaşanmıştır.

Buna karşılık, ihracatımız daha dengeli bir yapıya kavuşmuş temel ihracat kalemlerimiz olan mobilya, halı, savunma sanayi ürünleri, gıda ürünleri, makineler ve hububat gibi ürün gruplarında ise artışlar olmuştur.

Umman’a ihracatın bir kısmı BAE yoluyla da yapılmakta olup bu nedenle ihracat rakamları tam olarak yaşanan hacmi göstermemektedir. ihracatın arttırılmasına yönelik görüş ve önerilerimize aşağıdaki bölümde değinilecektir.

1.6 Görüş ve Değerlendirmeler:

Umman, az bir nüfusa sahip olmasına rağmen, kişi başına düşen yüksek gelir seviyesi ve nihai tüketim mallarına dayalı ithalatı ile ihracatçı firmalarımız için Körfez bölgesinin önemli pazarlarından birini teşkil etmektedir. Körfez Bölgesinde dış ilişkilerinde en tutarlı ve tarafsız politika izleyen ülke konumundadır. Yemen krizinde taraf olmamış ve hatta bu ülkeye insani yardım göndermeye devam etmiştir. Bölge ülkeleri içinde İran’la ilişkileri en iyi olan ülkedir. ABD-İran görüşmelerine evsahipliği ve arabuluculuk yapmıştır. Ülkenin ABD ve batı ülkeleriyle de ilişkileri son derece iyi konumdadır. ABD 5. Filosunun Umman’ın Duqm bölgesinde konumlandırılacağı belirtilmektedir.

Tüm bu hususlar ile ülkenin 2017 yıl bütçesinde, Kalkınma Planlarında ve Ekonomik Faaliyetlerde Çeşitlenmenin Arttırılmasına Yönelik Milli Plan “Tanfeedh”’de yer aldığı üzere bir çok alanda yeni yatırımlar yapılacağının, hatta yatırımlara bütçeden verilecek payın arttırılacağının açıklandığı, yeni bir merkez olarak kurulan Duqm bölgesinin halen

43


yatırımlara muhtaç olduğu ve Yemen krizinin sona ermesi halinde ülkenin Yemen’deki yatırımlar için merkez olarak kullanılması ihtimalinin bulunduğu dikkate alındığında, ülkedeki yatırım projelerinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceği ve önemini sürdüreceği değerlendirilmektedir.

Bu kapsamda, müteahhitlik ve teknik müşavirlik firmalarımızın ülke pazarından daha fazla pay almaları için girişimlere devam edilmesinde yarar görülmektedir. Özellikle, petrol krizinin etkilerini devam ettirdiği bu dönemde, kendi finans kaynakları ile ülkeye gelecek firmaların gelecek projelerde daha fazla tercih edilecekleri düşünülmektedir. Ayrıca, müşavirlik firmalarımızın da Umman Sultanlığı’nda değerlendirebilecekleri bir potansiyel olduğu düşünülmektedir.

Yukarıdaki bölümlerde de belirttiğimiz gibi, Umman Sultanlığına yönelik ihracatımızda özellikle inşaat-elektrik malzemeleri, mobilya, oto yedek parça, doğalgaz ve petrol ekipmanları, makine ve gıda, ayakkabı ve tekstil-hazır giyim ürünlerinde ciddi bir potansiyel söz konusudur.

İhracatımızı artırmak için yapılması gerektiği düşünülen diğer bazı hususlara yönelik görüşlerimiz aşağıda belirtilmektedir:

- İhracatçılarımızın ve işadamlarımızın hedef pazarlarda başarılı olabilmesi için pazarın ihtiyaçlarını doğru tespit etmeleri gereği yanısıra, o ülkedeki iş kültürü konusunda da bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Örneğin, Arap dünyası ile Avrupa’nın iş kültürü birbirinden tamamen farklıdır. Arap dünyasında kişisel ilişkiler ve dostluklar bazen malın niteliklerinden daha önemli olabilmektedir. Bu nedenle firmalarımızın bu hususa önem vermeleri gerekmektedir.

- İhracatçı firmalarımızın satış sonrası destek hizmetlerine önem vermeleri ve bu hizmetleri pazarlama çalışmalarında özellikle belirtmeleri yarar getirecektir.

- Firmalarımız Umman’da bir distribütörlük ilişkisi kurmaya önem vermelidirler. Fuarlarda firmalarımıza en sık yöneltilen soru burada distribütörlerinin olup olmadığıdır.

- Umman’a yönelik ihracatımızın geliştirilmesinde diğer Körfez ülkelerinde olduğu gibi ürün ve firma tanıtımı konusu büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede firmalarımızın izleyebileceği iki önemli yol bulunmaktadır: 1. Umman’daki fuarlara ve Umman’a yapılacak ticaret heyetlerine katılmak. 2. Umman Ticaret ve Sanayi Odası’nın ağ adresine girerek ilgili olduğu alandaki firmalara ve irtibat bilgilerine ulaşmak ve sözkonusu firmalara ürünlerini ve firmalarını tanıtıcı mahiyette broşürler göndermektir. Ancak, firmalarımızın bizzat veya bir ticaret heyeti programı kapsamında Umman’ı ziyaret ederek, yahut potansiyel alıcıları Türkiye’ye davet ederek kendilerini ve ürünlerini tanıtmaları daha yararlı olacaktır.

- Umman’da ve Muskat özelinde firmaların çoğu yabancı ve özellikle Hintli personel çalıştırmaktadır. Dolayısıyla, tanıtıcı materyal gönderilmesi ve iletişimde Arapça’nın yanısıra İngilizce’nin de kullanılması gerekmektedir.

44


- Ülke tatil günlerinde ve özellikle Cuma günleri cep telefonuyla bile olsa muhatapların cevabını almak zor olabileceğinden, görüşmelerin Pazar-Perşembe günlerinde yapılması kolaylık sağlayacaktır.

- İhracatçılarımızın dikkat etmesi gereken bir konu da ürünlerinin yeni pazarlarda tescil edilmesi gerekliliğidir. Özellikle kamu projelerinde veya büyük şirketlerce yapılan ihalelerde belirli standartlar aranmakta ve hatta proje kapsamında alınacak ürünlerin daha önce firma veya ihale kurulunca tescil edilmiş ürünlerden ve firmalardan alınması şartı koşulmaktadır. Bu sebeple büyük ihalelere ilgi duyan firmalarımızın bu tür ürünlerini tescil ettirmeleri gerekmektedir.

- Umman Apostil Konvansiyonu’na taraf ülkedir. Yukarıda belirtildiği gibi gümrüklerde bazen sorunlar yaşansa da, belge onaylarında bu hususa dikkat edilmesi zaman tasarrufunu beraberinde getirecektir.

- Umman pek çok alanda olduğu gibi gıdada da ithalata bağımlıdır. Bazı firmalarımız tarafından gündeme getirilen ülkenin uzaklığı, doğrudan deniz ulaşımının zorluğu vb. nedenlerin, ABD, Güney Amerika ülkeleri ve Avrupa ülkeleri mahreçli ürünlerin ülke pazarında rahatça satılabildiği düşünüldüğünde geçerliliğini korumadığı düşünülmektedir. Kalite, rekabetçi fiyat ve helal sertifikası gibi avantajların kullanılması için öncelikle ülkede dağıtım ağı kurabilecek büyük firmalarla anlaşma yoluna gidilmesi ve istenen ürünlerin belirlenen şartlarla tedarikinin temini bu alanda pazarda payın artmasını beraberinde getirecektir. Ayrıca, katma değeri yüksek ürün gruplarında THY’nin ülkeye hergün sefer yaptığı düşünülerek, hava kargonun kullanılması imkanı da mevcuttur.

- Duqm Özel Ekonomik Bölgesi de yine entegre bir proje olup, Limanı ile birlikte yeni bir şehir inşa edilmiştir. Orta ve uzun vadeli olarak Afrika ve Uzak Asya pazarlarına yönelik ihracatımız ile ABD ile Umman arasındaki STA kapsamında bu ülkeye yapılacak kotaya tabi ihracatımıza yönelik üretim açısından bölgede ülkemiz firmalarının yatırım yapmasının düşünülebileceği değerlendirilmektedir.

- Yeni hipermarket zinciri ve özellikle eksik olduğu düşünülen alışveriş merkezi yatırımları Türk markalarının doğrudan pazarlanması imkanına yardımcı olabilecektir.

1.7 Sorunlar:

- Dubai’ye yakın olması, Dubai’nin gerek nüfusu, gerek ticari canlılığı ve gerekse diğer sunduğu avantajlar nedeniyle diğer ülkeler gibi ülkemiz ihracatçıları için de bir merkez gibi kullanılması Umman’a olan ihracatımızda başlıca engellerden biridir. Türk ihracatçıları daha çok Dubai’ye yönelmektedirler. Dubai’den ithalat Ummanlılar için de daha cazip olmaktadır. Çünkü karayoluyla bir gün içerisinde gidip alışveriş yaparak geri dönebilmektedirler. Dolayısıyla Türk ürünlerinin önemli bir bölümü de re-export yoluyla Dubai’den BAE orijiniyle gelmektedir.

45


- Umman’ın ithalat kompozisyonu da ülkemiz için bir dezevantaj ve yapısal bir sorundur. Zira, Umman’ın ithalatındaki en büyük kalem taşıtlar, özellikle de jeep vb. lüks araçlardır.

- Ülkede bulunan yabancı mevcudunun büyük bir kısmı alt gelir düzeyinden, harcama eğilimi düşük, biriktirme eğilimi yüksek insanlardan müteşekkildir.

- İhracatçılarımız, gümrükte belgelerin İngilizce ya da Arapça olmaması durumunda zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Belgelerin ülkeye gönderilmeden önce noter onaylı İngilizce veya tercihan Arapça çevirilerinin yapılması ve bunların ülkemizde Umman dış temsilciliklerine onaylattırılması yerinde olacaktır.

Öte yandan, ülkede iş yapmanın önündeki diğer başlıca zorluklar; kısıtlayıcı işgücü düzenlemeleri, yetersiz kalifiye işgücü, finansmana erişim, mahalli işgücünün çalışma etiği ve geliştirilmesi gereken yetersiz altyapı olarak görülmektedir.

Ülkeye gelecek doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına yönelik olarak karşılaşılabilecek başlıca sorunlar, faaliyet gösteren şirketlerin sektörlere göre değişir oranlarda Umman vatandaşı çalıştırma zorunluluğu olarak tanımlanan Ummanlılaştırma kotası kapsamında istihdam edilecek teknik pozisyonlarda çalışacak yerli kalifiye işgücü bulmada yaşanan sıkıntılar, 2013 yılı Temmuz ayından itibaren Umman vatandaşları için uygulanan aylık 325 OR (yaklaşık 845 dolar) asgari ücret, Türk işgücü maliyetinin diğer bazı ülke işgücü maliyetlerine oranla yüksek olması, bürokratik işlemlerin uzaması, teknik müşavirlik firmalarıyla ülkemiz müteahhitlik firmalarının bazı konularda görüş ayrılıkları yaşamaları ve bu hususların üstlenen projelerin zamanında bitirilmesi konusunda olumsuz etki yaratması, doğalgazı girdi olarak kullanan işletmeler için, doğalgaz tahsisinde karşılaşılan güçlük ve kredi imkânlarına erişmede yetersizliktir.

Geçtiğimiz yıl, müteahhitlik alanında faaliyet gösteren tüm firmalarımızca dile getirilen ortak sorun, ülkede üstlenilen işler ile ilgili hakediş ödemelerinde yaşanmaya başlanan normalin çok üzerindeki gecikmelerdir. Sorun ham petrol fiyatlarında yaşanan düşüş nedeniyle 2016 yılında Umman Maliyesinin bütçe gelir-gider dengesini tam olarak sağlayamanasından kaynaklanmaktadır.

Umman müteahhitlik sektöründe yaşanan bir başka önemli sınırlandırıcı gelişmenin müteahhitlik firmalarımızın aldıkları işlere yönelik proje bedellerinin genelde % 50’lik oranında ülkede yatırım yapma zorunluğunu içeren yeni uygulama ve düzenlemeler olduğu, bazen bu uygulamaların Offset taahhüdü ya da başka bir şekilde idareyle yapılan sözleşme hükümlerine eklendiği, bu durumun firmalarımızın yüklenecekleri işlerde çeşitli bürokratik sorunların doğmasına yol açtığı belirtilmiştir.

Gündeme getirilebilecek bir başka sorun petrol ürünleri fiyatlarına gelen zamlar nedeniyle iş yapma bedellerinde yaşanan (inşaat firmalarımın ülkede üstlendikleri projelerle ilgili en önemli gider kalemlerinden birini mazot oluşturmaktadır.) önemli orandaki artışın Ummanlı kurum ve kuruluşlardan tahsil edilememesidir.

46


2016 yılında başlayan uygulamalar çerçevesinde ülkedeki bir çok projenin durdurulması ve ertelenmesi neticesinde ortaya çıkan belirsizlik ortamı da firmalarımızca sıklıkla vurgulanan sorunlar arasında yer almaktadır.

47

İmza tarihi - ticaret · web viewumman vatandaşları için devlet okullarında eğitim...

Documents