Myndun stjarna

Efnisþokur

• Dreift um geiminn er mikið af lausu efni.

• Þar sem efnið er þéttast myndast efnisþokur.– Ljómþokur (emission

nebula)– Dimmar efnisþokur

(dark nebula)– Endurskinsþokur

(reflection nebula)

Ljómþokur

• Ljómþokur eru (emission nebula eða HII svæði) er glóandi jónað gas.

• Þær eru heitar og bjartar því þær soga í sig útfjólubláa geislun frá nálægum stjörnum.

Dimmar efnisþokur• Dimmar

efnisþokur eru svo þéttar að þær eru ógegnsæjar.

• Þær sjást vel þar sem ljómþokur eða bjartar stjörnur eru bak við þær.

Endurskinsþokur

• Endurskinsþokur eru þokur þar sem ljósið endurkastast milli efnisagnanna.

• Þær þekkjast á bláleitum lit.

Trifid þokan í Bogmanninum.

Á myndinni má greina ljómþoku (HII svæði), endurskinsþoku, dimmar gleypniþokur og svæði þar sem nýmyndun stjarna getur orðið.

Frumstjörnur

• Frumstjörnur myndast í dimmum köldum þokum þar sem þyngdarkrafturinn nær að draga efnisagnirnar saman.

• Upphafið verður vegna utanaðkomandi truflana, t.d. höggbylgja frá sprengistjörnu.

• Þegar höggbylgja frá sprengistjörnu fer um efnisþoku myndast þétt svæði sem geta valdið myndun nýrrar stjörnu.

• Höggbylgjan getur líka hitað efnið svo það fer að glóa.

• Hreyfingar vetrarbrautanna geta einnig komið af stað nýmyndun stjarna.

• Þegar armur þyrilþoku berst um svæði þar sem mikið er af efni geta myndast svæði hagstæð fyrir nýmyndun stjarna.

Útvarpsbylgjur sýna svæði þar sem efniþokurnar eru mjög þéttar.

• Frumstjarnan stækkar smám saman og hleður sífellt meiru utan á sig.

• Hún þéttist meir og meir, mest innst.

• Við þetta losnar stöðuorka og smám saman fer stjarnan að glóa.

• Að því kemur að hitinn í kjarnanum verður nógu hár til að vetnissamruni geti orðið.

Súlurnar þrjár, dimmar efnisþokur í Arnarþokunni (M16) í stjörnumerkinu Höggormshalinn

Frumstjarna á H-R grafi

• Þar sem frumstjarnan hefur lágt hitastig og mikið ljósafl lendir hún hægra megin á grafinu.

• Þegar hún þróast nálgast hún meginröðina.

• Því meiri sem massinn er því hraðar þróast frumstjarnan.

• Innri gerð verður mismunandi eftir stærð stjörnunnar.

• Á lokaskeiði myndunar, þegar kjarnasamruni hefst mundast öflugur stjörnuvindur.

• Við það missir stjarnan mikið efni frá sér.• Vegna vindsins geta aðeins litlir berghnettir

myndast nærri henni.

• Umhverfis frumstjörnuna er efnisský sem hún dregur til sín efni úr en þeytir sumu burtu.

• Við enda gastrókanna sem berast frá frumstjörnunum geta myndast ljómþokur.

Hópar nýrra stjarna• Þar sem aðstæður er

heppilegar fyrir myndun stjarna myndast gjarnan hópar stjarna.

• Ef aðdráttarkraftar milli stjarnanna eru nógu sterkir þá helst hópurinn saman.

• Annars dreifast stjörnurnar fljótlega.

• Dæmi um hóp nýmyndaðra stjarna er Sjöstirnið í Nautinu (Pleiades).

Meginraðar stjörnur

• Með tímanum þróast stjörnurnar í átt að meginröðinni.

• Stjörnurnar eru mismassamiklar og þróast því mishratt og ná megiröð á mismunandi tíma.

• Í ungum stjörnuþyrpingum geta sumar stjörnurnar verið komnar á meginröð en aðrar ekki.