Morpolohiya (palabuuan)

Isang bahagi ng lingguistika na nagsusuri sa kahalagahan ng morpema ng isang wika at ng pagsasama ng mga ito upang makabuo ng salita.

Pinag-aaralan dito ang sistema ng pagsasalansan ng mga morpema upang makabuo ng salita na may payak o kumplikadong kahulugan.

Kaibahan at kahulugan ng mga salitang-ugat at ng salitang ugat na mayroong panlapi.

Talino (katutubo o pinaunlad na kakayahan)matalino (maraming talino o talent)

Bulaklak (bumukadkad na usbong ng halaman)mabulaklak ( maraming bulaklak)

Bahay ( tahanan o tirahan)pambahay ( para sa bahay)

Maliit o malaki mang bahagi ng salita o ang mismong salita ay nagtataglay ng kahulugan

Ang pinakamaliit na bahagi o yunit na isang

salita na ito ay tinatawag na morpemaAng morpema ay maaring isang salitang ugat o panlapi.

ito ay hindi na maari pang mahati nang hindi masisira ang kahulugan nito.

Lahat ng kahulugan at anyo ng salita ay nagkakaroon ng pagbabago ng ang panlapi ay idinagdag. Samakatuwid, nagkaroon ng pagbabagong morpoponemiko nang ang isang maliit na bahagi ng salita (ponema) ay nagbago dahil sa mga makapaligid dito.

Morpolohiya – ay ang sangay ng linggwistika na nag-aaral ng morpema.

Morpema -ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan.

morpemang di-malaya (panlapi)morpemang malaya (salitang ugat)morpemang di-malaya na may kasamang salitang ugat.

Ponema - ay ang pundamental at teoretikong yunit ng tunog na nagbubuklod ng salita.

Morpemang di-malayaHalimbawa ng morpemang di-malaya o panlapi ang mga unlaping ma-, mag-, at ang mga hulaping -um, at -un

Morpemang malayaAng uring ito ng morpema ay binubuo ng pangalan, pang-uri, pandiwa o panghalip at ang pang-abay kasama ang pangatnig na may sariling diwa at katuturing ipinahahayag. Halimbawa ng morpemang malaya o salitang ugat ang galing, sipag, linis, linaw, dilim, at dasal.

Morpemang di-malaya at salitang ugatHalimbawa ng tambalang ito ang mga sumusunod:Unlaping nag- + salitang ugat na dasal = nagdasalGitlaping –um- + salitang ugat na bili = bumiliHulaping -in + salitang ugat na linis = linisin

Sugnay – lipon ng mga salita na may paksa at panaguri na maaring buo o hindi ang diwa.Hal:Nang nanalo sa paligsahanDahil siya ay matulunginNaglalaro ang bunsoKahit hindi ako papansininKami ay nagsisikapBago umalis ng bahay

Mga uri ng SugnaySugnay na makapag-iisa (punong sugnay) – nagtataglay ng buong diwa o kaisipan.

Hal:Ang bansang Pilipinas ay naghihirap ngayon dahil sa pagnanakaw sa kaban ng bayan.

Sugnay na Di-makapag-iisa (pantulong na sugnay) – mayroon ding paksa at panaguri ngunit hindi nagtataglay ng buong diwa o kaisipan.

Hal:Ang mga Pilipino ay labis na nagtitipid.

Mga gamit ng Sugnay sa pangungusapSimuno - kung ito ay pinag uusapanHal:Si Bonn ay isang matalinong bata. Simuno - Si BonnPanaguri – kung nagsasaad tungkol sa paksa.Hal:Panaguri – ay isang matalinong bata.Panuring – kung ito ay tumuturing sa isang

pandiwa, pang uri o pang abay.

Ang sugnay na PangngalanSinasabing sugnay na pangngalan

kung ito ay ginagamit na paksa o panaguri ng pangungusap. Ito’y karaniwang pinangnungunahan ng kung o na.

Hal:Kung ituloy niya ang pag aabroad,

iyon ay nasa sa kanya na.Hindi ako sigurado na siya’y dadalo

sa mitting.

Ang Sugnay na Pang-abayPang abay ang gamit ng sugnay kung ito ay

nag bibigay-turing sa isang pandiwa, pang-uri o kapwa pang abay. Ito ay karaniwang pinangungunahan ng pag, kapag, kung, sapagkat, sakali, nang, atbp.

Hal:Kung wala ang mga pulis, hindi mahuhuli ang

magnanakaw.Marami ang nawalan ng trabaho sapagkat

bumagsak ang kumpanya.

 1. Asimilasyon - kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / d, l, r, s, t /, ang panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / b, p /.

Paalala: Nananatilinng pang- kapag ang kasunod na tunog

ay mga katinig na /k, m, n, ng, w, y / o patinig (a, e, I, o, u ). Nilalagyan ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.

 Halimbawa:

Pang + lunas = panglunas - panlunas Pang = baon = pangbaon - pambaonPang + kulay = pangkulay Pang + isahan = pang - isahan

  

2. Pagkakaltas - sa pagbabagong ito, may nawawalang ponema sa loob ng salita.

Halimbawa: Sunod + in = sunodin - sundinTakip + an = takipan - takpanDala + han = dalahan - dalhan

3. Maypalit - may mga ponemang napapalitan o nagbabago sa pagbuo ng salita. Nagaganap ang pagpapalitan ng/r/ at /d/ kapag ang /d/ ay nasa pagitan ng dalawang patinig.

Halimbawa : Ma + dami = madami -

maramiBakod + bakudan -

bakuran

4.      Pagpapaikli ng salita - Pagpapaikli at pagpapabilis ng pagbigkas ng salita.Halimbawa :

Hinatay ka = Tayka - tekaTayo na = Tayna - tena, tanaWikain mo = Ikamo - kamoWika ko = ikako - kako

 

SUGNAY NA MAKAPAG-ISAHal: Ang pandaraya ay maiiwasan kung maraming tapat sa paglilingkod.

SUGNAY NA DI-MAKAPAG-ISA

Hal: Ginawa mo akong tanga.

PANGNGALAN

Hal: Ang tao ay may tungkuling paunlarin ang kanyang lipunan.

PANG-URI

Hal: Naging matigas ang puso ni Ariel sa pagsusumamo ng ale.

PANG-ABAY

Hal: Binuksan nang marahan ng dalaga ang pintuan ng kanyang silid..