morfologie dit college: onthouden (tentamen…) · 2011. 1. 21. · dit college: 1. foto-album van...
TRANSCRIPT
1
Morfologieop andereplaneten
(vooralMars)
Dr. Maarten KleinhansUniversiteit Utrecht
Fac. GeowetenschappenDept. Fysische Geografiewww.geo.uu.nl/fg/mkleinhans
Dit college:
1. Foto-album van het Zonnestelsel2. Vergelijking met aardse landvormen3. Sporen van water op Mars
Onthouden (tentamen…):
1. Soorten planeten en manen2. Wat zijn inslagkraters3. Landvormen op Mars die wijzen op water (vloeistof)
De Zon
Diameter: 1.390.000 km
Temperatuur: 5500 C
15.600.000 C
http://photojournal.jpl.nasa.gov/
Aardse planeten/ Gasplaneten / reuzenplaneten rotsplaneten
Soorten planeten/manen
• Rotsplaneten (Aardse planeten)– Aarde, Mars, de Maan, Io, etc.
• Gasplaneten (Reuzenplaneten)– Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus
• IJsplaneten– Pluto? Europa, Triton, Titan?
2
Mercurius en Venusrotsplaneten
Aarde en Mars rotsplaneten
De Maan(blauw is titanium)rotsmaan
Io:vulkanisme!rotsmaan van Jupiter
Titanatmosfeer!ijsmaan vanSaturnus
Europa:- gladder dan biljartbal- ijsmaan- oceaan onder ijs(zoektocht naar leven)
3
Europa Triton:ijsmaan van
Neptunus
Planeten rond andere sterren?
• Veel gasreuzen en stofschijven gevonden– Resolutie van telescopen
Vers van de pers: Gliese 581g• 3.1 M Earth
• 0.146 AU
• 36.6 days
• 228 K
• coupled rotation
• not confirmed!
Vorming van planeten
• Hete schijf van stof en gas en blokken
• Temperatuur neemt af van de Zon vandaan
• Zonnewind blaast lichte delen naar buiten
Gevolg:
• Rotsachtige planeten dicht bij Zon
• Gasreuzen en ijsmanen verder weg
4
Het gruis dat over bleef: planetoïden en kometen
Halley
PlanetoïdenVergelijkende morfologie op Aarde
en Mars• Continenten?
• Vulkanen
• Klimaat
• Inslagkraters
• Sporen van water!?
5
windduinen
Gullies
Water?? Droge puinstroom? (NASA 2006)
inslagkraters!
6
Impact craters
Kwam het eerste leven uit de ruimte?
7
Slinger je eigen rotsen op de Aarde: http://janus.astro.umd.edu/astro/impact/
Megapluimtectoniek
Olympus Mons
8
Huidige klimaat van Mars
• koud,
maar vooral• zeer droog!
9
BlueberriesGoethiet ->Hematiet(rode kleur van Mars)
Water op de polen
Sporen vangletsjers??
10
VorstpolygonenVorstpolygonen
Afwateringsnetwerk, stroomgebiedAfwateringsnetwerk, stroomgebied
Megavloeddalen
• rivier-achtig• enorme geulen• maar geen delta’s• niet vlechtend• of meanderend
• korte tijd actief?• catastrofaleuitstroom…
Stroming
•richting uit vormeilanden
•water kan dit
•sommige lava ook(komatïet)
Example: the R. Allier, FranceExample: the R. Allier, France
channelchannel
barsbars
bedformsbedforms
11
Pothole!
debietm3/s
Delta
•Opvulling van kratermeer
•Eerstemeanderende rivierop Mars!
•Meerderegeneraties?
Irwin et al. 2005 fig. 13Irwin et al. 2005 fig. 18Interpretation agrees with our experiments:rising base level, perhaps waves
12
3 meterAlluvial fan (in leaky cauldron)
Moore & Howard 2005 JGR
Gilbert delta in kratermeer
Eurotank (Utrecht): Erin Kraal, Maurits van Dijk, George Postma and me maximum duur:lobben zouden nietnietnietnietbewaard zijn geblevenin tweede overstromingStijgendewaterspiegel
en uitslijtende geulveroorzaakt lobben
13
TINY BIT OF 21 Feb 2008Erin Kraal, Maurits van Dijk, George Postma & Maarten KleinhansHRSC
HRSC
Begin van stromenen geulen
• alcoven…• grondwateruitstroming?
14
Op het strand van Teignmouth (UK) Twee minuten later
Wouter Poos (uitgebreide BSc scriptie)
Samengevat: aanwijzingen voor water• Water op de polen
• Eskers en vorstpolygonen
• Afwateringsnetwerken
• Geulen, rivieren
• Grondwater sapping valleien
• Ribbelstratificatie
• Delta’s en fans
• Mineralen die in water gevormd zijn
Wat gebeurde er nou echt op Mars?
1. Inslagkraters <3.5 Ga, sterke afname
2. Gigavulkanisme <3.5 Ga, later pulsen
3. Stromend water 4-3.5 Ga• maar niet zoveel dat kraters werden weggeschuurd
• later pulsen door vulkanisme
• en pulsen door ijstijden
4.5 3.5 2.5 1.5 0.5 0 time (Ga)
actie(relatief)
inslagenvulkanismewater/ijsleven??
+??
15
Grondwater… waar is het nu? Mega-regolith Klimaatverandering
•Snowball, hothouse•Kwartair (2.4 miljoen jaar):
•~22 Sterke fluctuaties!•Meerdere mass-extinctions
KT
PT
neerslag
temperatuur
Jij!!?
• 3e jaars vak Planetary Science Introduction
• Bachelorscriptie? Advanced course?
• afstuderen (geologie, morfologie/processen, geofysica)
• experimenten, 3D/spectral remote sensing, modellen!
stelling:
• Beste planeetwetenschapper is specialist op Aarde
Can we really twist a real lion’s tail?(with just one tool?)
reality
conceptual model,description
numericalmodel
experiment