In deze nieuwsbrief

kunt u lezen over

de archeologische

onderzoeken op

het Bolwerk en aan de

Rozendaal. De vondsten

tonen hoe Gouwenaren in

de Middeleeuwen en de

17e eeuw leefden. Ook

komt de geschiedenis

van de Donkere Sluis aan

bod en beschrijven we de

restauratie van dit

unieke monument.

Daarnaast besteden

we aandacht aan de

klankpotten in

de Agnietenkapel

en nemen we u mee

naar onze partnerstad

Solingen.

Donkere Sluis en Sint-Jansbrug 8 The Passion 12Open Monumentendag 11

nieuwsbrief 37, juni 2011

monumentenzorgen archeologie

Onlangs heeft een onderzoek plaatsgevonden naar klankpotten in de Agnietenkapel. Maar wat zijn klank-potten eigenlijk? “Wat zijn toch die gaten hoog boven in de muren?” Die vraag wordt regelmatig gesteld wanneer bezoekers een kijkje nemen in de Agnietenkapel. Dit soort gaten zijn niet alleen hier te vinden maar in vele middel-eeuwse kerken in heel Europa. Onlangs is onderzoek naar deze klankpotten gedaan.

Klankpotten in de Goudse Agnietenkapel

OverheelEuropawordeninkerkenuitde12etotde15eeeuwklankpottenaan-getroffen,doorgaanshoogingemetseldinmurenofgewelven.Vaakzijnzemetvierofvijfgegroepeerd,maarzekomen

ook“solo”voor.Hetbetreftbijnaaltijdzogenaamdekogelpottenvanaardewerkvanverschillendegrootteenmeteenopeningvangemiddeldeencentimeterofacht.Dezeopeningenzijnmetde

Klankpotten uit het koor van de St. Paulusabdij te Utrecht, anonieme tekening uit 1804

kerkruimteverbonden.Zezijnteherkennenals“zwartegaten”.Dezegatenmoetennietverwardwordenmetsteigergateninmurenofmetafwateringsgatendieookvoorkun-nenkomeningewelven.Somszijndeklankgatenafgedektmetsierlijkgesneden,opengewerkteplankjes,somszijndegatennietmeerzicht-baaromdatzebijlatererestauratieszijndichtgesmeerd.Ookkomtvoordatdegatenzijnopgenomeninmuurschilderingen.

Onderzoek in de AgnietenkapelDiverseonderzoekendoorakoes-ticihebbennooitgeleidtoteenaannemelijkeverklaringvoordezinofwerkingvandezepotten.Werdenzegebruiktomdeakoes-tiekteverbeterenenginghetdanomdemuziekofhadhetjuisttemakenmetdespraak?Moestenzegeluidversterkendofjuistabsorbe-rendzijn?MusicusHugovanVeenmeetinzijnonderzoekdeeigen-resonantiefrequentievanelkepotafzonderlijkenprobeerteenrelatietevindenmetdemiddeleeuwsemuziekpraktijk.

Erblijkentweesystementebestaanvantoegepasteklankpotten,deafgestemdeendenietafgestemdepotten.Bijheteerstesysteemisderesonantiefrequentievandepottenafgestemdopalleofopenkeletonenvandemiddeleeuwsetoon-ladder:ut(=do),re,mi,fa,solenla,waarbijdemiendefadehelftdich-terbijelkaarliggendandeoverigetonen.Omdatdepottenpasgaantrillenwanneerzewordenaange-stuurddooreentoonterhoogtevandeeigenfrequentie,klinkendindekerkruimte,nemenweaandatdemonnikendepottengebruiktenombijhun(eenstemmige)zang

“optoon”teblijven.DittypepottenwerdonderandereaangetroffeninhetkoorvandeMartinikerkinGroningen.

Bijhettweedesysteemliggeneigenfrequentiesvandepot-tenveeldichterbijelkaardandevoormuziekgebruiktetonen.Zebestrijkenalshetwareeenhelefrequentieband,doorgaansinhetcentrumvanhetvoormusicerengebruiktespectrumvandeman-nenstem:dezingendemonnik.Ditsysteemwerdinjanuari2011aangetroffenbijde90(!)potten,18groepenvan5,indeAgnietenkapelinGouda.Opmerkelijkisechterdathetfrequentiegebiedzichhierinhetmiddenbevindtvanhetspectrumvandevrouwenstem,dusongeveereenoctaafhogerdangebruikelijk.Logisch,hetwarenhierimmersdezustersvanSintAgnesdieerzongen!

Deomvangvande“frequentie-band”vandeGoudsepottenbedraagtdievaneenmuzikalekwart,watgelijkstaataandeom-vangvandeviergrondtonenvandestandaardkerktonen:dorisch,phrygisch,lydischenmixolydisch.Deeigenfrequentieszijnopmerke-

lijkgelijkverdeeldtussende362en585Hz.Zezijndusoverduidelijkbewustoptoonhoogtegeselec-teerd,maarzezijnnietindievolg-

ordegeplaatst.Depotinhetmiddentussendehoogsteendelaagstefrequentiemeet464Hz,datiseenhalvetoonhogerdanonzehuidigestandaard‘a’van440Hz.Wanneerwediecentraletoondenaam‘a’meege-venkomtdezeongeveerovereenmetandereon-

derzoekennaardetoonhoogtevande‘a’indemiddeleeuwen:dezehoogtewastoenwathogerdantegenwoordig.InhetonderzoekwerdentotnutoealleenindemiddeleeuwseschoolinGoedereedeklankpottengevon-denopdeGoudse“vrouwentoon-hoogte”.Daarnatuurlijkvanwegedehogejongenssopraanstemmen.

Klankpotten in kaart gebrachtHetonderzoekindeAgnietenka-pelmaaktdeeluitvaneenbrederonderzoeknaardefunctievaninge-metseldepotteninmiddeleeuwsekerken.Hetdoelisomeenbewijstevindenvooreenconnectietus-sendezepottenendemuziekprak-tijkindemiddeleeuwen.Ditbewijslevertopzichweerinformatieoverdeontwikkelingvandetoonhoogtevandemenselijkezangstem.Inverbandmetgewenstvervolgon-derzoekroeptHugovanVeendele-zersopomkerkenmetklankpotten,ookinhetbuitenland,temeldenaaninfo@musica1600.nl

Klankpotten in de Agnietenkapel

2 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e

Eerder werd in de serie Goudse zustersteden aandacht besteed aan de partnerstad Glouchester, Engeland. Deze keer is het de beurt aan het Duitse Solingen, partnerstad van Gouda sinds 1957. De stad ligt in deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen, 40 kilometer ten noorden van Keulen en 30 kilo-meter ten oostenvan Düsseldorf aan de rivier de Wupper. Ze is ruim twee keer zo groot als Gouda en is in de jaren twintig van de vorige eeuw met een aantal dorpjes samengevoegd zodat ze nu de naam “Grossstadt” mag dragen.

Solingen, meer dan staalindustrie en messen

Solingen, handelsmerk en stad tegelijkWieSolingenzegt,zegtmessen.HetmerkSolingenissindsde16eeeuwinternationaalbekend.Aldietijdishetmetaalambachthiereenbelangrijkerolblijvenspelen.DoordebijzonderekwaliteitvanhetertsinhetWuppergebergteincombinatiemeteeneeuwenoudvakman-schapzijndestaalproductenuitditgebiedwereldberoemd.AlindemiddeleeuwenwarendezwaardenuitSolingenberoemd.Het‘Deut-scheKlingenmuseum‘heefteenuitgebreidecollectiedievarieertvanzwaardenuitde17eeeuwtotdemeestrecenteproducten.InarchiefstukkenwordtSolingenin965voorheteerstgenoemdmaaralveeleerderbevondenzichvelesmederijenindeomgevingvandestad.In1374krijgtSolingenstadsrechten(Goudakreegin1272stads-rechten).Inde15eeeuwwerddestadversterkt.DezeoudestadisindeTweedeWereldoorlogvernietigd.

Schloss Burg Ookopcultuurhistorischgebiedisindezestadhetnodigetevinden.InhetzuidelijkestadsdeelBurgamWupperverheftzichdeforseSchlossBurg.Ditgrafelijkslotkenteengeschiedenisdieteruggaattotdeeerstehelftvandetwaalfdeeeuw.Eenlangeperiodevanveldslagenenoorlo-genzorgdevooreenhelerijopvolgendebewoners.Pasinde15eeeuwkreeghetslotnaeenaanzienlijkerestauratietotjachtkasteeldehuidigenaam.In1648isdeburchtnaeenbelegeringvernietigdmaarlater

Klingenmuseum

3

deelsgereconstru-eerd.Halverwegede19eeeuwwerdhetkasteelverkochtomgesloopttewordenenvervielhettoteenruïne.Ronddevorigeeeuwwisse-lingishetslotgeheelgerestaureerd.Hetkasteel,datnueenpopulairetoeristi-schetrekpleisterisbevateenmuseumoverhetomliggendeBergischeLand.Debijbehorendekas-teelkerkiseenpopulairetrouwlocatie.

Müngstener BrückeVaneengeheelandereordeisdeimposanteMüng-stenerBrücke.DezestalenspoorwegbrugverbindtdestedenSolingenenRemscheidentorent107meteruitbovenhetWupperdal.DaarmeeisdezebrugdehoogstespoorwegbrugvanDuitsland.Tentijdevandebouwin1897wasdezebrugeentechnischhoog-standje.OorspronkelijkwerddebruggenoemdnaarkeizerWilhelmI.Toendemonarchieeindigdekreegdebrugeennieuwenaam,naardedestijdsnabijgelegennederzettingMüngsten.

Maria hemelvaartInhetnoordenligthetstadsdeelGräfräthmetzijnhisto-rischestadskern.Vanafhetmarktpleinwaardetypisch

Bergsehuizenuitde18eeeuweenfraaibeeldtonen,leidteenlangetrapnaardekloosterkerkSintMariaHemelvaart,hetoudstegebouwinGräfräth,waarinzichdriebarokkealtarenbevinden.

HoogopdeKloosterbergstondooiteenRomaansepijlerbasiliekmetklooster.Hetcomplexwerdin1686doorbrandverwoest.Kortdaarnawerddekerkweeropgebouwd.Begin18eeeuwwerddekerkinverschij-ningsvormeenbarokkehallenkerk,metbehoudvanhetvroeggotischewestportaalevenalseengotischekapelwaarzichnudesacristiebevindt.Naeeuwenwaarinvelerestauratiesplaatsvondenisdekerkin2009heropend.ZoalswevaneenkerkinSolingenkunnenverwachtenbestaatdevoornaamsteschatvandekerkuitkostbaarsmeedwerk.

Werkplaatsen in vakwerkTenslottevindenwebuitendestadnogtweeleukemonumentenvandestaalbewerking,dezogenaamdeSchleifkotten.Dezeslijperswerkplaatsenontstondenindelate14eeeuwindebeekdalenrondSolingenentweeeeuwenlaterookaanderivierdeWupper.AndersdanindebeekdalenwerdenaandeWupperveelaldubbelehuizengebouwdmeteenbinnen-eneenbuitenwerk-plaats.Eind17eeeuwwarendatermeerdan100.Dezedoorwaterkrachtbediendewerkplaatsenzijnmetdeinvoeringvandestoommachinelangzamerhandver-dreven.DeWipperKottenenBalkhauserKottenblevenbehoudenenzijndelaatsteslijpinrichtingeninSolingendienogopwaterkrachtwerken.DezevakwerkhuizenzijnprachtiggesitueerdaandeWupper.Indebinnen-werkplaatsvandeWipperKottenwordtookvandaagnogmetbehulpvanwaterkrachtgeslepen.

Wipper Kotten

Schloss Burg

4 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e

Müngstener Brücke

Natweejaarvanintensieveuit-werkingisonlangsderapportageverschenenoverderesultatenvandeopgravingophetBolwerk.VeleGouwenaarshebbenhetarcheologischonderzoekvanafdepubliekstribunegevolgd.Hetonderzoekheeftheelveelinfor-matieopgeleverd.ErzijnsporenteruggevondenvanhetkloostervanSinte-Marieuitde15een16eeeuwenvanhetproveniershuisdatnahetkloosterophetterreinwerdgevestigd.Datproveniers-huisbezorgdeGoudadeeerstebeerputvandestad!

Beerputten als archiefBeerputtenwerdenvroeger,voordaterrioleringwas,gebruiktommenselijkeuitwerpseleninoptevangen.Eenoudebeerputisarcheologischzeerwaardevol,zekerwanneerheteengoedbewaardeputbetreft.Debeerputwerdnamelijkookalseensoortafvalputgebruiktwaarinnaastont-lastingenallerleikeukenafvalookkapotteenafgedanktegebruiks-

voorwerpenvanglas,aardewerk,metaal,hout,leerentextielverdwenen.Debeerputbevatdusveelinformatieoverdevoedingenleefomstandighedenvandebewonersdievandeputgebruikhebbengemaakt,inditgevaldeproveniers.EndevondstisextrabijzonderomdaterinGoudatotnutoenoggeenbeerputtenwarengevonden.

Pijpenmakers en pottenbakkers UitdeopgravingisookduidelijkgewordendathetBolwerkeenlocatiewaswaarhardwerdgewerkt:erzijnsporenaange-troffenvaneenleerlooier,eenschoenmakerenverschillendepot-tenbakkers.Uitdegrotehoeveel-hedenaardewerkbleekbovendiendatGoudainde17eeeuwéénvandeweinigeovergeblevenproduc-tiecentravanaardewerkwas.DatGoudazichineentijdwaarinveelproductiecentravanaardewerkwegvielenstaandekonhoudenalsproductiecentrum,heeftallestemakenmetdatanderetypischGoudseproduct:dekleipijp.

Depijpenmakershaddennamelijkgeeneigenovens,zegebruiktendeovensvandepottenbakkersomhunpijpenintebakken.Hier-doorwarendepottenbakkersookinslechteretijdenvoorzienvaneenvasteinkomstenbronenkondenzefinancieelgezienhethoofdbovenwaterhouden.

Tentoonstelling in het GoldapoortjeAlmetalheeftdeopgravingheelveelinformatieopgeleverdoverhetlevenophetBolwerk.Dieinformatieisverwerktineen

drietalvisualisatiesdieeenbeeldgevenvanhetBolwerkindetijdvandeontginningsfase(circa1350),dekloosterfaseendeperiodevandeproveniers.Dezevisua-lisaties,gecombineerdmethetverhaalendevondstenvandeopgra-

ving,zijntotdezomervan2012tebezichtigeninhetGoldapoortje.DezetentoonstellingisgemaaktdoorarcheologischeverenigingGolda(Adres:AchterdeKerk11A.GratistoegankelijktijdensopeningsurenmuseumgoudA).

Archeologisch onderzoek Bolwerk tentoongesteld

De beerput bij het Proveniershuis

Deze Gouds-Groene pispot is een typisch voorbeeld van aardewerk

dat in Gouda is geproduceerd.

Hetrapport,‘OverlevenaanderandvanGouda’istebestellenviawww.spa-uitgevers.nl

5

Reconstructie van het klooster Sinte-Marie rond 1500

Rozendaal 24:Huis en werkplaats van een 17e eeuwse

messenmaker

Tijdens archeologisch onderzoek op de Rozendaal zijn begin april bijzondere vondsten naar boven ge-komen. Het archeologisch onderzoek was noodzake-lijk vanwege de geplande nieuwbouw op de hoek van het Paradijs en de Rozendaal. Dit bouwplan is voor een deel archeologievriendelijk: het bodemarchief wordt op de meeste plekken niet verstoord. Op twee stukken van het terrein moesten echter funderingen worden verwijderd voordat er geheid kon worden, die twee delen zijn archeologisch onderzocht. De uitwer-king is nog in volle gang, maar hierbij presenteren wij alvast de eerste resultaten.

Handvat van een mes, in de vorm van een doedelzakspeler. Gemaakt van koper en ingelegd

met emaille.

Woonhuizen uit 1450 Indeeersteputwerdensporenaangetroffenvanwoonhuizen,waarvandeoudstebouwfase-opbijnatweemeterdiepte-dateertrond1450.Daarbovenopisindeeeuwendaarnanogtweekeereennieuwhuisgezet,watblijktuitdeverschillendefunderingen.Indithuiszijnbovendiendiversevloeren,haardenenstookplaatsenterug-gevonden.

MessenmakerIndetweedeputwerdookeenwoonhuisopgegraven,metdaarineenwerkplaatsvaneenmessen-maker.Achterinhethuisstondeengrotebakwaarineenvuurwerdgestooktomhetmetaalteverhitten.Vanuitdekamerernaastwerdmeteenblaasbalghetvuuraangewakkerd.Bijzonderisdathetkoperentuitjevandeblaasbalgisteruggevonden:eenzeldzamevondst!Inhetmiddenvanderuimte

hebbenweheelveelhamerslaggevonden,datzijnstukjesijzerdiewegspringenbijhethamerenophetijzer.Hiermoetduseenaambeeldhebbengestaan,diehebbenwehelaasnietteruggevonden.Ineenhoekvondenweeenhoutenton,hierinkoeldedemessenmakerhethetemetaal.

Opgravingslocatie

6 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e

Koperen tuitje van een blaasbalg, datering +/- 1650

Diverse funderingen die op elkaar zijn gezet. De onderste laag dateert uit ongeveer 1450, de

bovenste laag rond 1750. Ophetachterterreinvanhethuiswerdhetproductieafvalvandemessenmakkeraangetroffen:houtskool,metaalslakken,stuk-kenvanmesseneneenheelmooiversierdmesheftindevormvaneendoedelzakspelerDitmesheftisgeëmailleerd,hiervoorwordtgesmoltenglasgebruikt.Vondstenvangekleurdeglasscherventussenhetafvalwijzeneropdatookdatemaillerenterplekkegebeurde.Enookdeaangetroffenwetstenen,slijpstenenomdemessenmeetescherpen,horenduidelijkbijhetmesenmakersproces.

Pieter Thobiasz. Sterre Hethelemessenmakersproceskomtopdezelocatiedusmooiinbeeld,enhetaardigeisdatwewetenwiedemessenmakermoetzijngeweest!Uithistorischonder-zoekblijktnamelijkdathethuisin1648isgekochtdoorenePieterThobiasz.Sterre,vanberoepmes-senmaker!

Devondstenwordenmomenteeluitgewerktenzullendaarnawordenopgeslageninhetarcheologischdepotvandegemeente.

7

8 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e 9

De Donkere Sluis aan het begin van de Haven is een van de meest bijzondere sluizen van Gouda. Het is de enige sluis in Nederland met zogenaamde kruisende deuren en dat maakt deze sluis uniek. Samen met de Sint-Jansbrug geeft het een bijzonder beeld van de Goudse watergeschiedenis. De sluis en de brug hebben er lange tijd verwaarloosd bijgelegen maar in het voorjaar van 2011 kon het complex toch geres-taureerd worden. Op 23 juni aanstaande neemt wet-houder Bergman tijdens de Waterconferentie de sluis officieel in gebruik.

Donkere SluisDeDonkereSluisligtopeenvandeoudsteplekkenvandestad.Waarschijnlijklaghieralinde11eeeuweenuitwateringsluisindeGouwe.Toeninde13eeeuwdeHavengegravenwerd,kreegdesluisookeenrolvoordescheep-vaart.DekeersluisdiendevooralomhethogewatervandeHol-landscheIJsseldattotindestadkwamtegentehouden.Schepenkondenalleenpasserenbijgelijke

waterstandvanGouweenIJssel.Hetduurdedaaromurenensomszelfsdagen,voordathetscheep-vaartverkeerdoordestadwas.Tot1436wasditdeenigesluisindeGoudsebinnenstad.IndatjaarishetAmsterdamsVerlaatgebouwdenontstondeenschutkolkvanbijna400meter.Hetscheepvaart-verkeerkondaardoorsnellerGoudapasseren.ToenbeginzeventiendeeeuwdeHavensluiswerdge-bouwd,ontstondeentweedekolk

Donkere Sluis en Sint-Jansbrug gerestaureerd

Bruggehoofd van de Sint-Jansbrug in Amsterdamse Schoolstijl

8 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e

8 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e 9

Watermonumenten staan zelden op

zichzelf. Zij gaan een relatie aan met

hun omgeving.

De kaart van Blaeu uit 1648 laat zien dat de sluis op dat moment voorzien was van puntdeuren

Op de kaart van Braun en Hogenberg uit 1585 is te zien dat de sluis toen een hefdeur had die met een rad getild werd

vaneveneensbijna400meter.DaarmeewashetsluizencomplexdelangsteschutsluisterwereldmetdeDonkereSluisalsmiddelpunt.

Dehuidigevormmetdekruisendedeurenstamtuit1778.Helaasisertotophedennoggeenarchiefmateriaalgevon-denwaaruitdeexactebouwgeschiedenisvandesluisvaltteherlei-den,maarvermoedelijkhebbendeGebroedersBlankenuitHaastrechtdezesluisgebouwd.EenvandezebroersisdevadervandeberoemdewaterbouwkundigingenieurJanBlankendievan1808tot1826deeersteinspecteur-generaalvanRijkswaterstaatwas.HijisondermeerbekendvanhetdroogdokHellevoetsluisendeaan-legvanhetNoord-HollandsKanaal.

Kruisende deuren Omhetspoelen(schuren)vandegrachtenmogelijktemaken,werddesluisbehalvevaneenstelvloeddeurenvoorzienvaneenstelkruisendedeuren.Hetbijzondere

vandekruisendedeurenisdatzijtègenhethogewateringeopendkondenworden.Hierdoorkonoptimaalgebruikgemaaktwordenvandeeb-envloedwerkingopdeHollandscheIJsselvoorhetschurenvandegrachten.Hethoge

watervandeIJsselwerdopgevangenindeHaventotaandeDonkereSluis.Dooreeningenieussysteemvankleppenenomloopriolenwerdendedeuren

tegendewaterkrachtingeopendenkonhethogewatermetgrotekrachtdoordegrachtengestuwdworden.Kleinesluisdeurenindeverschillendegrachtendienaarbelievengeopendengeslotenkondenworden,stuurdenhetwaterindegewensterichting.OpdezemanierwerdendeGoudsegrachtenschoongespoeld.Ditsysteemheefttot1953gefunc-tioneerd.OmdatindatjaardeHa-vensluisgeslotenwerdalsreactieopdeWatersnoodramp,kwamhethogeIJsselwaternietmeertotin

destadenkonernietmeermetdeDonkereSluisgeschuurdworden.Na1953raaktedesluisbuitengebruikenenigszinsindevergetel-heid.DesluishadimmersgeenrolmeerinhetGoudsewatersysteemenbovendienwaserindejarenvijftig,zestigenzeventigvandevorigeeeuwnauwelijksbelangstel-lingvoordittypemonumenten.VanafdejarentachtigkreegdesluizengeschiedenisvanGoudameeraandachtenwerdookdecultuurhistorischewaardevandeDonkereSluiserkend.Hetheefteenaantaldecenniageduurd,maarin2011leiddedezeerkenningertoedatdeDonkereSluisgerestaureerdkonworden.

Cultuurhistorische eenheid Watermonumentenstaanzeldenopzichzelf.Zijgaaneenrelatieaanmethunomgevingofvergroeienermee.DatisooktezienaanhetcomplexwaardeDonkeresluiseenonderdeelvanis.DesluisendeSint-Jansbrugwordenalscultuur-historischensemblebeschouwd.Ookalstammenzijuitverschillende

9

m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e10

Sluisdeuren worden vervangen

Restauratie van de sluis en de brug

tijden,deonderdelenzijnzometelkaarvergroeiddatzijnietlosvanelkaargezienkunnenwordenenalseenheidervarenworden.SamenzijnzijeenbelangrijkonderdeelinhetverhaalvandeGoudsewater-geschiedenis.DeSint-Jansbrugisin1931ge-bouwdinAmsterdamseSchoolstijl.Debrugheeftzwaregemetseldeborstweringenmetbeeldhouw-werkvanBeiersgraniet.Alleinhetzichtblijvendeoppervlakkenzijnfijngestokt.Stokkeniseenmaniervannatuursteenbewerkenwaarbijeengrofgewelfdoppervlakontstaat.DeDonkereSluisisalshetwareopgenomeninhetgeheelvandeSint-Jansbrug.Dankzijdezeeen-heidkondesluisgerestaureerdworden.DeSint-Jansbrugiseenbelangrijkeenveelgebruiktebrugindebinnenstad.Hijwastoeaaneengroteonderhoudsbeurt.Derestauratievandesluisdeurenkontegelijkmeegenomenwordentegenrelatiefweinigkosten.Inditprojectzijnonderhoudsgeldenenrestau-ratiegeldengecombineerdenkoneenuniekcomplexuitdeGoudsewatergeschiedenishersteldworden.

De restauratieDedeurenvandesluiswarenzoslechtdatherstelnietmeermoge-lijkwas.Zijzijndaaromvervangendoornieuwedeuren.Eengespeci-aliseerdbedrijfuitHarlingenheeftdedeurennauwkeurignagemaakt.Dekademurenwarennoggoedgenoeg,alleensterkvervuild.Nadatgeblekenwasdatergeenzeldzameplantenindemurengroeiden,kon-denzijschoongemaaktworden.DemurenvandeSint-Jansbrugblekenconstructiefgoedtezijn,zijzijnschoongemaaktendescheu-renengatenzijngerepareerd.Het

hekwerkvandebrugwordtwaarmogelijkgerepareerdenwaarnodigwordenonderdelenvernieuwd.Debrugzelfwaswelineenslechtestaat.Hetaanvankelijkplanwasalleenhetbrugdektevervangenendestalenleggerstehandhaven.Dieblekenechterteslechtenerisvoorgekozenzewegtehalenenhettotalewegdektevernieuwen.

Opnieuw schuren van de grachten? DerestauratievandeDonkereSluisroeptdevraagopofdegrachtenweergeschuurdgaanworden.Daardiendendekruisendedeurenim-mersvoor.Hetzoukunnendathetschurenvandegrachtentoeristisch

interessantis.Aanvullendonder-zoekmoetduidelijkmakenwatdeeffectenvanhetschurenzijnopdekademurenendekeldersvandewoningenaandeHaven,enopdeTurfmarkt,deZeugstraatendeSpieringstraat.Degemeentewildaargeenenkelrisicoinlopenenzoalsheternunaaruitzietzalervoorlopignietgeschuurdworden.AlsutocheenindrukwiltkrijgenvandewerkingvandeDonkereSluisenhetschuren,dankuntukijkenopdewebsitevandegemeenteGouda:www.gouda.nl/watermonumentenDaarkuntueenanimatievindenvandeDonkereSluisdietergelegenheidvanderestauratieisgemaakt.

11

nieuwgebruikofeennieuwlevenhebbengekregen.InGoudazijnhiervanindrukwekkendevoorbeeldentevin-den.Opzaterdag10septemberopeneneenaantalvandezekarakteristiekemonumentenhundeuren.

DuurzaamheidHetthemapastuitstekendbijdehuidigetijdgeest,waarinduurzaamheidhetcredois.Hoewelhetherbestemmenvanoudegebouwenvanalletijdenis,wantookinvorigeeeuwenkregenkloostersofpakhuizeneennieuwebestemmingwanneerhunoorspronkelijkefunctiever-lorenging.EendagalsOpenMonumentendaglaatdeonschatbarewaardevanmonumentenzien.Meteennieuwebestemmingvaneenmonumentblijftdegeschie-

denisvaneenstadimmerstastbaar.

Opzienbarende metamorfosesDeSacramentskerkindeKorteAkkerenendeGoudsePraktijkschoolindeKadebuurtzijnvoor-beeldenvanpandenwaarhetinterieur(onlangs)eenopzienbarendemetamor-foseheeftondergaan.Dekerkisverbouwdtoteengezondheidscentrumendeschoolisnueenzorg-centrum.OokgeslaagdeherbestemmingenaanheteindvandevorigeeeuwzijntebewonderentijdensOpenMonumentendag.ZoalsdeAsschuurdiein1970veran-derdevanopslagplaatstotpoppodium.OfhetTolhuis

datin1990ingrijpendisgerestaureerd.Aldezepanden–ennogveelmeer–zijnzaterdag10septemberopentijdensOpenMonumentendag.Erwordenrondleidingengegeven,waarbijdebezoekerinvertrekkenkomtdienormalitergeslotenblijven.Nietalleenoverdeherbe-stemmingvanhetmonumentwordtuitgebreidverteld,maarookoverhethergebruikvanmaterialenenelemen-ten.Datlevertverrassendewetenswaardighedenop.

Nationale Monumentenestafette en Open Monumentendag 2011

Stadhuis bij top 25 van nationale monumentenDitjaarbestaatOpenMonumentendag25jaar.TererehiervanisdeNationaleMonumentenEstafettege-start.Dezeestafettestart25wekenvoorafgaandaandeOpenMonumentendag.25wekenlanggaaterelkweekendeenmonumentopendatbehoorttotdena-tionaletop25vanbestbezochtemonumentenvan25jaarOpenMonumentendag.Dezemonumentenbevin-denzichdoorheelNederlandenzijngeheelindetradi-tievanOpenMonumenten-daggratistoegankelijkvoorhetpubliek.DeaankomendewekenzijnbijvoorbeelddechocoladefabriekDeBaronieinAlphenaandenRijnendeMariavanJessekerkinDelftopen.Inveelmonumentenwordtbovendieneenextraactiviteitgeorganiseerd,zoalseenrondleidingofeenspeurtocht.Kijkvoordeopenstellingtijdenendeoverigemonumentenuitdeestafetteopwww.openmo-numentendag.nl/estafette

HetGoudsestadhuisiseenvandemonumentendiebehoorttotdezetop25vannationalemonumenten.Eennoteringwaarwetrotsopkunnenzijn.Zaterdag14meiwashetstadhuistebezich-tigen.LedenvandehistorischeverenigingDieGoudeverteldenenthousiastoverdebijzonderehistorievanditvijftiendeeeuwsemonument.

Open Monumentendag in GoudaVoordezeOpenMonumentendagisgekozenvooreeneigentijdsthema:Nieuwgebruik-Oudgebouw.Ditthemabelichtmonumentendieeennieuwefunctie,een

Paviljoen Welgelegen te Haarlem

Korte berichten

Donderdag21aprilwasdeGoudsemonumentalebin-nenstadhetdecorvanhetpopspektakelThePassion.InThePassionwerdhetlijdensverhaalvanChristusverteldaandehandvanbekendeNederlandstaligepopsongs.BeroemdeartiestenalsSybvanderPloeg,DoenThomasBergespeeldendehoofdrolinhetverhaal.Erwarennaarschattingtussende15.000en20.000toeschouwers.Hetoptredenwerdliveuitgezon-denopNederland3enopPaaszaterdagherhaald.Intotaalkekenereenmiljoenmensennaardetelevisie-uitzendingen.

Indezomervan2010benaderdeproductie-maatschappijEye-to-Eyedegemeentevoorditevenementnamensdeomroe-penRKKenEO.HetgemeentebestuurheeftenthousiastjagezegdomdatditeengoedemanierisomGoudaopdekaarttezetten.HetevenementlaatzienopwatvoormanieronscultureelerfgoedbijdraagtaandemodernestadGouda.Eenbeterepromotiekanjealsmonumentalestadbijnanietwensen.

12 m o n u m e n t e n z o r g e n a r c h e o l o g i e

colofonDezenieuwsbriefiseenuitgavevandegemeenteGouda.Erkunnengeenrechtenaanwordenontleend.

oplage: 1.000exredactie: DorotheePosthumusMeyjes(gemeenteGouda),

SjoerdvandeWal(Communicatiewinkel).

auteurs: AnsvandenBerg,JacquelinevanDam,

MaartenGroenendijk,MarjovanLoon,

HugovanVeen.

foto’s: JacquelinevanDam,MarjovanLoon,PimMul,

OscarvanderWijk,SandraZeilstra,GemeenteGouda,

GemeenteSolingen,ProvincieNoord-Holland,

ADCArcheoProjecten,ArcheoMedia,Evangelische

Omroep

tekeningen: M.Kriek,HetUtrechtsArchief.vormgeving: HenriëtteWildschut,CommunicatiegemeenteGouda.druk: TwigtGrafischFacilitairWaddinxveen.

DenieuwsbriefisgratisaftehaleninstadswinkelBuytenerf(Klein

Amerika20),bijbalieAntwerpseweg5,bijdebalievanhetStads-

kantoorAgnietenstraat24enbijdeVVV,BibliotheekenMusea.Ook

vindtudenieuwsbriefopwww.gouda.nl/archeologie.

©gemeenteGoudajuni2011

Goudse monumentale binnenstad in beeld bij The Passion-

© P

im M

ul