2

Monografija “Centrotrans Eurolinesa”Od nastanka do opstanka

Autori tekstova: Marketing “Centrotrans Eurolinesa”

Glavni i odgovorni urednik: dr.sci. Muhamed Šaćiragić

Tehnička priprema, dizajn i ilustracije: Aida Smajić, dipl.žur.

Tehnička priprema i dizajn korica: Mira Babić, dr.sci. Muhamed Šaćiragić

Redakcijski odbor: mr.sci. Safudin Čengić, dr.sci. Šaćiragić Muhamed, Uprava “Centrotrans Eurolinesa”

Fotografije: Arhiva i “Centrotrans Eurolines”

Štampa: Amos graf

Izdavač: “Centrotrans Eurolines”

Od nastanka do opstankaSarajevo, 2013. godina

-------------------------------------------------CIP - Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

656.132:061.5](497.6 Sarajevo)(084)

OD nastanka do opstanka : monografija“Centrotrans Eurolinesa” / [glavni i odgovorni

urednik Muhamed Šaćiragić]. - Sarajevo :Centrotrans Eurolines, 2013. - [33] str. : ilustr.

; 24 cm

ISBN 978-9958-0959-0-0

COBISS.BH-ID 20453382-------------------------------------------------

3

Uvod

Kompanija “Centrotrans Eurolines” je jedan od najpoznatijih brandova Bosne i Hercegovine. Poslujući u proteklom vremenu u različitim društveno-ekonomskim uvjetima, stalno se suočavajući sa poslovnim izazovima i teškoćama, za razliku od mnogih srodnih kompanija iz okruženja, uspjela je da zadrži poslovni kontinuitet i lidersku poziciju u oblasti javnog drumskog prijevoza putnika.

Monografija “Centrotrans Eurolines”, koja daje presjek razvoja kompanije u njenom 65-godišnjem razvoju, ima za cilj da istakne najvažnije faze i događaje u cijelom proteklom periodu. Uz jubilej 65 godina postojanja, paralelno se obilježava i slavi 50 godina rada i poslovanja pod imenom “Centrotrans”. Od 1. januara 1963. godine, udruživanjem tri zasebna preduzeća drumskog saobraćaja; “Udarnika”, “Autocentra” i “Drvotransporta”, stvoren je najveći i najznačajniji poslovni sistem za javni prijevoz putnika i tereta u Bosni i Hercegovini. U vremenu zamaha i snažnog razvoja cjelokupnog privrednog sistema Bosne i Hercegovine, “Centrotrans” je bio nezamjenjiv faktor svih pozitivnih procesa i neophodna poslovna infrastruktura koja je bila garant uspješnosti funkcionisanja transportnog sistema kakav je zahtijevala tadašnja privredna struktura.

Iako je bivša Socijalistička federativna republika Jugoslavija, u kojoj se odvija najveći razvoj “Centrotransa”, bila ekonomski i politički samostalna država, čija se privredna infrastruktura zasnivala na vlastitim proizvodnim snagama i kapacitetima u svim fazama razvoja, neminovan je bio utjecaj političkih, ekonomskih, tehnoloških i drugih procesa na stanje u njenoj privredi. Iz tih razloga ova je monografija konceptualno zamišljena kao svojevrsni uvid u vremenske korelacije između najvažnijih događaja u okviru bivše Jugoslavije, Evrope i svijeta, te prikaz paralelnih događaja u historiji “Centrotransa”.

Monografija je podijeljena u osam posebnih cjelina, od kojih svaka obrađuje događaje u okviru jedne dekade. Zbog posebnih teškoća i razaranja uzrokovanih agresijom na Bosnu i Hercegovinu 1992.- 1995. godine, ovaj period je posebno tretiran u zasebnoj cjelini.

Želja autora Monografije je da ona postane trajan dokument koji autentično svjedoči o dinamičnom razvoju “Centrotrans Eurolinesa” u prethodnom periodu.

4

mr. sci. Safudin ČengićGeneralni direktor kompanije Centrotrans Eurolines

Biti generalni direktor kompanije koja slavi znameniti rođendan velika je čast, ali i ogromna obaveza da se nastavi tradicija i uspjeh mnogih generacija koje su u prethodnih 65 godina u formiranje i razvoj “Centrotransa” ugradile svoju ljubav, znanje, vrijeme, novac, a neki i vlastiti život. Za dugogodišnji uspjeh svake kompanije, pa i “Centrotransa”, neophodno je kon-tinuirano pratiti tehnološki razvoj te u voznom parku imati najkvalitetnije autobuse. Evidentno je da je “Centrotrans” uspješno uvodio novitete u oblasti autobuskog prijevoza i da je zahvaljujući tome uspijevao postići konkurentsku prednost i u preth-odnih 50 godina zadržati lidersku poziciju u Bosni i Hercegovini. U ovoj monografiji prikazan je razvoj naše kompanije, usporedo sa značajnijim svjetskim događajima.

Međutim, uspjeh “Centrotransa” u proteklih 50 godina, osim kvalitetom autobusa, ostvaren je, prije svega, nesebičnim doprinosom njegovih uposlenika. Svakako, najvredniji dio “Centrotrans Eurolinesa” su njegovi kadrovi. Stručni, vrijedni, u cjelini odani firmi te posvećeni svojim korisnicima i svome pozivu; oni generišu neiscrpnu energiju koja je potrebna za postizanje kvalitetnih poslovnih rezultata, održanje i opstanak firme u najtežim uvjetima i izazovima. U dosadašnjoj historiji u “Centro-transu” je radilo više od 3.000 uposlenika, raznih profila, zanimanja i kvalifikacija koji su, osim gotovo 1.500 autobusa, na raspolaganju imali savremene radioničke prostore i tehnologiju, šest autobuskih stanica u vlasništvu te turističke agencije za pružanje kvalitetne usluge putnicima.

Posao u “Centrotransu” uvijek se dobivao na preporuku uposlenika ili prijatelja naše kompanije, ali se mogao zadržati isključivo na osnovu vlastitoga kvaliteta, stručnosti i znanja. Tokom proteklih 50 godina u kompaniji su radile tri ili četiri generacije iz jedne porodice, a navest ću samo neke: Arnautović, Begić, Hodžić, Arnautlija, Krupalija, Pavić, Ćato, Kalafat, Pržulj, Ljukovac, Alihodžić, Čengić, Matasić, Radojčić, Omerbašić, Rovčanin, Džananović... Također, veoma je važna činjenica da su 202

uposlenika cijeli svoj radni vijek provela u “Centrotransu”, a 65 bračnih parova zajedno je radilo u našoj kompaniji.

Uspjeh kompanije zavisi i od kvaliteta rukovodećih kadrova. Tokom prethodnih godina veliki broj kvalitetnih i uspješnih kadrova dao je puni doprinos prosperitetu naše kompanije. Može se reći da je kamen temeljac u poslovanju „Centrotransa“ postavio prvi direktor Rasim Volić, radeći prvo u „Drvotransportu“ od 1948., a zatim kao direktor u „Centrotransu“ od 1963. do odlaska u penziju. „Centrotrans Eurolines” u prethodnih 50 godina vodili su: Josip Frančić Joža, Vinko Babaja, Mustafa Arnautlija, Rodoljub Zuvić, Hamdija Arnautlija, Veljko Subotić, Jusuf Burdžović, Muhamed Šaćiragić. Njihova vizija, mudrost i sposobnost osigurale su kontinuitet, opstojnost i uspjeh kompanije koja je prepoznatljiva svim građanima, privrednim subjektima, institucijama i državnim organima Bosne i Hercegovine, regiona i Evrope.

Uvjeren sam da će iskusni, ali i mladi, kvalificirani uposlenici koji sada rade i ruko-vode “Centrotrans Eurolinesom” nastaviti ono što su generacije vrijednih i stručnih radnika i rukovodilaca do sada učinile da naša kompanija postane prepoznatljiva korisnicima, ali i velikom broju porodica čija egzistencija zavisi od rada u “Centro-trans Eurolinesu”.

Tokom proteklih 50 godina putnicima, odnosno korisnicima naših usluga, pokušali smo pružiti najkvalitetniju uslugu, a oni su ti koji ocjenjuju uspješnost ove kom-panije. Naš prioritet u budućnosti će biti osigurati im zadovoljstvo i putovanje s osmijehom.

5

65 godina u vremenskom presjeku predstavlja jedan ljudski životni ciklus, koji počinje rađanjem, djetinjstvom, obrazovanjem, mladalačkom energijom sposobnom da stvara i mijenja stvari, mudrim i produktivnim aktivnostima zrelog doba.

Nastanak kompanije „Centrotrans Eurolines“ datira od prvih godina nakon završetka II svjetskog rata. Početak razvoja države i naše kompanije karakteriše ogromna energija i entuzijazam cjelokupnog stanovništva, a posebno omladine, koja je brojnim dobrovoljnim akcijama i odricanjem doprinijela bržem oporavku i razvoju ratom devastirane države. Za prijevoz putnika korišteni su rijetki autobusi i kamioni s dograđenim sjedištima na karoseriji, ceradom koja je štitila putnike od vremenskih nepogoda, improviziranom furunom koja je služila za zagrijavanje u zimskim uvjetima. Na krovu tadašnjih autobusa bila je ugrađena galerija koja je služila za smještaj prtljaga, a nerijetko su se na njoj prevozili i putnici.

Iz novoizgrađenih jugoslavenskih fabrika, kao vlastiti proizvod, petnaestak godina nakon završetka rata , počeli su da se proizvode prvi autobusi “FAP Standard” i “TAM Vesna”. “Centrotrans” je bio među prvim kupcima ovih vozila.

Sa sadašnje vremenske distance, u razvoju “Centrotransa”, jasno se prepoznaje nekoliko etapa:

1. Počeci razvoja kompanije koji obuhvataju period nakon završetka II svjetskog rata do 1962. godine u kojim preteču sadašnjeg “Centrotransa” nalazimo u raznim oblicima organizacija državnih preduzeća, namijenjenih za javni prijevoz putnika. Od početka pedesetih nastavak ovih poslovnih aktivnosti je vezan za preduzeće „Udarnik“.

2. Period nakon 1. januara 1963. godine, kada integracijom preduzeća “Udarnik”, “Drvotransport” i “Autocentar” nastaje nova kompanija “Centrotrans Sarajevo”,

kao centralni transportni sistem Bosne i Hercegovine, predstavlja poslovnu fazu koja traje do 1978. godine. U ovoj etapi razvoja postavljeni su osnovni principi organizacije “Centrotransa”, kao složenog poslovnog sistema u kojem je djelatnost prijevoza putnika bila jasno tehnološki odvojena od drugih komplementarnih djelatnosti. U ovom periodu “Centrotrans” je bio generator brojnih integracionih procesa i poslovnih kooperacija usmjerenih ka stvaranju snažnog saobraćajnog sistema.

3. Naredna faza razvoja, koja obuhvata period od 1979. do 1992. godine, predstavlja jedan od najuspješnijih perioda u razvoju i poslovanju „Centrotrans Eurolinesa“. Izgrađena je autobaza u Sarajevu, te autobuske stanice i autobaze u Vlasenici, Han - Pijesku, Sokocu, Palama, Kalinoviku, Ilijašu, Olovu, Visokom i Kaknju. Unutrašnja organizacija radne organizacije “Centrotrans Prevoz putnika” Sarajevo, kakav je bio tadašnji puni naziv, bila je zasnovana na snažnim kohezi-onim vezama utemeljenim na jedinstvenoj razvojnoj, ekonomskoj i marketinškoj funkciji uz istovremenu operativnu samostalnost, slobodu i odgovornost lokalnih poslovnih centara. U ovom periodu “Centrotrans” , kao oficijelni prijevoznik, uspješno obavlja prijevoz učesnika XIV zimskih olimpijskih igara Sarajevo 1984.

4. Period od 1992. do 1996. godine obuhvata najdramatičniji period u historiji “Centrotransa” koji većina privrednih subjekata u Bosni i Hercegovini nije preživjela. To je period brutalne agresije na BiH, period žrtvovanja i ponosa, gdje su objekti, vozila i ljudi “Centrotransa” bili posebna meta agresora. Svi objekti koji su izgrađeni u proteklom periodu su razrušeni, zapaljeni, opljačkani ili otuđeni. Vozni park je otuđen ili spaljen. I pored brojnih ljudskih žrtava i uništenja materijalnih dobara, iz svih ratnih nedaća iznikla je nova snaga i odlučnost koja je bila presudna za opstanak i poslijeratni razvoj firme.

5. Poslijeratni period od 1996. do 2012. godine karaktezira intenzivna obnova uništenih objekata i prijevoznih sredstava. U snažnom zamahu, odricanju i energiji svih zaposlenika obnavlja se i ponovo razvija kompanija „Centrotrans Eurolines“, ne samo kakva je nekad bila, već sa daleko kvalitetnijom organizacijom i koncep-tom savremene kompanije. U ovom vremenu dolazi do izražaja uspješna saradnja s poslovnim partnerima u Njemačkoj, Austriji, Belgiji, Holandiji, Francuskoj, Švedskoj, Danskoj, Sloveniji, Hrvatskoj, Srbiji i drugim zemljama. U tom periodu „Centrotrans Eurolines“ postaje jedan od najznačajnijih bh brandova.

dr. sci. Muhamed ŠaćiragićPredsjednik Nadzornog odbora

6

7

Historija razvoja “Centrotransa”

Legenda:1. DASP - Državno automobilsko saobraćajno preduzeće BiH; 2. ZATP - Zemaljsko automobilsko transportno preduzeće; 3. ŽAO - Željeznički autoodjeljak; 4. GSP - Gradsko saobraćajno preduzeće

1945. DASP

1948.DRVOTRANSPORT

(Kamioni)

1946. ZATP

1947.AUTOPREVOZ

1950. GSPAUTOPREVOZ

1948. ŽAO1947.

AUTOCENTAR

1951. UDARNIK

DRVOTRANSPORT UDARNIK AUTOCENTAR

1963.

8

a) Prvi ustav FNRJ jednoglasno je proglašen na zajedničkoj sjed-nici oba doma Ustavotvorne skupštine 31.01.1946. godine. Jugo-slavija je definisana kao “savezna narodna država republikanskog oblika, zajednica ravnopravnih naroda koji su na osnovu prava na samoopredjeljenje, uključujući pravo na otcjepljenje izrazili svoju volju da žive zajedno u federativnoj državi” koju je sačinjavalo šest republika.

b) Povelja UN-a potpisana u San Franciscu 26. juna 1945. godine od 50 zemalja članica, stupila je na snagu 24. oktobra 1945., pošto ju je ratifikovalo pet zemalja osnivača - Republika Kina, Francuska, Sovjetski savez, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Američke Države i većina drugih potpisnica.

c) Pruga Brčko – Banovići je nastala kao rezultat prve omladinske radne akcije u Jugoslaviji. Na njenoj izgradnji radilo je 62.268 omladinaca iz cijele Jugoslavije i više od 1.000 brigadira iz inozemstva. 1. maja 1946. godine prve omladinske radne brigade otvorile su radove na pruzi Brčko - Banovići dugoj 92 km. Miroslav Krleža je rekao:„Nije ovo prva pruga na svijetu, sigurno, ali je prva koju su izgradila djeca“.

d) ENIAC, prvi programabilni kompjuter, konstruisan na Uni-versity of Pennsylvania u Americi, predstavljen je široj javnosti 14. februara 1946. godine. Sastavljen je bio od 17.468 elektron-skih cijevi i više od 100.000 drugih elektronskih komponenti. Težio je 30 tona i imao dimenzije 2,4 x 0,9 x 30,5 m ili 67 m². Suvremeni personalni računari imaju nekoliko miliona veću računarsku snagu mjerenu u MIPS.

e) Željezničku prugu Bosanski Šamac - Sarajevo pustio je u pogon lično Josip Broz Tito svojim govorom na otvaranju Nove željezničke stanice u Sarajevu 1948. godine. Karakterističnost ove pruge je da je ona izgrađena tzv. dobrovoljnim omladinskim radom. Pod paro-lom “Mi gradimo prugu - pruga gradi nas” stotine hiljada mladih iz cijele bivše Jugoslavije i svijeta vrlo primitivnim alatkama, najčešće lopatama i krampovima, probile su ovu trasu kroz brdovitu Bosnu.

f) U augustu 1947. Chuck Yeager u prob-nom avionu “Bell X-1” probija zvučni zid, iako su neki britanski piloti tvrdili da su br-zinu zvuka probili sa “Spitfireom” prilikom obrušavanja.

g) 30. juni. 1948. - Jugoslavenska štampa objavila je Rezoluciju Informacionog biroa komunističkih i radničkih partija o stanju u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Poslije ob-javljivanja Rezolucije prekinute su političke, diplomatske, ekonomske i kulturne veze Sovjetskog saveza i ostalih istočnoevropskih zemalja s Jugoslavijom.

1945.

b

1946.

c

1946.

d

1948.e

1947.

f

1948.

g

a

1946.

9

Nakon završetka Drugog svjetskog rata

formirana je prva transportna organizacija

u Bosni i Hercegovini, koja se zvala Državno

automobilsko saobraćajno preduzeće BiH, ili

popularno DASP. Kao preteča “Centrotransa”,

preduzeće mijenja naziv u “Autoprevoz” koji

počinje da održava redovne autobuske linije

iz Sarajeva za Zvornik, Banju Luku, Kalinovik,

Fojnicu i Kreševo.

U početku prijevoz je obavljan kamionima

koji su bili prilagođeni za prijevoz putnika i

rijetkim autobusima. Struktura putne mreže u

BiH bila je nepovoljna sa samo 35 kilometara

puteva sa savremenim kolovoznim zastorom

(Sarajevo – Ilidža i Banja Luka – Klašnice) ili

0,5% ukupne putne mreže.

a) Nakon završetka Drugog svjetskog rata prijevoz putnika

vršio se prilagođenim kamionima “Dodge”.

b) Teretno vozilo marke “Dodge” s prilagođenom karoserijom

je služilo za redovni prijevoz putnika. Vozilo je održavano u

tehnički ispravnom stanju u teškim uvjetima, zbog nedostatka

rezervnih dijelova, lošeg puta, samo uz veliku snalažljivost i

odricanje vozača i rijetkih majstora automehaničara. Veoma

često su upotrebljavani rezervni dijelovi s drugih vozila. Na

fotografiji se vidi da su na kamion ugrađena dva različita

fara, što je rezultat “snalaženja”, da bi vozilo bilo ispravno.

c) Trofejni autobus iz Drugog svjetskog rata održavao je

prijevoz na liniji Sarajevo – Zvornik .

d) Fotografija kamiona s posadom koji je obavljao prijevoz

na liniji Sarajevo – Kalinovik 1948. godine.

a b

c

d

10

1950.-1959.

a) Hidroelektrana “Jablanica” je prvo i najveće hidroenergetsko postrojenje izgrađeno na rijeci Neretvi. Građena je u dvije faze: od 1947. do 1955. i od 1955. do 1958. godine. Proizvodnja električne energije u Hidroelek-trani “Jablanica” započela je u februaru 1955. godine.

b) UNIVAC I (Universal Automatic Computer I) bio je prvi komer-cijalni računar. Proizveden je u Sjedinjenim Američkim Državama u istoimenoj tvor-nici. Dizajnirali su ga J. Presper Eckert i John Mauchly, koji su

prethodno projektovali i napravili ENIAC.

c) 12. oktobra 1958. godine završena je izgradnja visokih peći Željezare “Zenica”. Gra-ditelje i metalce je tada posjetio predsjednik Tito, koji je potpalio treću visoku peć.

d) 29. maja 1953. godine Sir Edmund Hillary se zajedno sa Sherpom Tenzingom Norgayem uspio popeti na Mount Everest, najviši planin-ski vrh na svijetu koji se nalazi na Himalajima u Nepalu.

e) 1956. godine “Jugoton” počeo s izdavanjem long play ploča što je značilo početak razvoja diskografske industrije u Jugoslaviji. Ploče su imale osam pjesama sa po 12 minuta muzike

po strani. Proizvedeno je sedam ploča s narodnom, a pet s “lakom” i “oz-biljnom” muzikom.

f) 1954 - SAD je porinuo prvu pod-mornicu na atomski pogon “Nautilus“. Dobila je ime po podmornici iz romana Julesa Vernea “20.000 milja pod morem“.

g) 4. oktobra 1957. godine lansiran je “Sput-nik”, prvi vještački satelit koji je ušao u orbitu oko Zemlje. Mjesec dana nakon toga, lansiran je “Sputnik 2”, u kojem je bio pas Lajka. Ovi događaji su označili početak osvajanja svemira.

1955.

a

1951.

b

1958.

c

1953.

d

1954.

f

g1957.

e

1956.

11

Početkom pedesetih godina formirano je transportno špeditersko preduzeće „Udarnik“

Sarajevo. Djelatnost prijevoza putnika postepeno postaje dominantna, tako da će

ubrzo autobusi „Udarnika“ obavljati prijevoz na brojnim lokalnim i međugradskim linijama,

povezujući Sarajevo s Beogradom, Ulcinjom, Dubrovnikom, Zagrebom, Novim Sadom, Tuzlom i

drugim važnijim centrima u okviru bivše SFRJ.

Prijevoz se obavljao sa autobusima marke FAP, “Škoda” i OM. Pri obavljanju prijevoza posade autobusa izuzetnu pažnju posvećuju urednosti i ispravnosti autobusa, a posebno preciznosti održavanja redova vožnje. Autobaza preduzeća s radionicom za održavanje vozila se nalazila u Velešićima. Linije iz Sarajeva su polazile s platoa ispred nove željezničke stanice.

a) Autobus “FAP – Raketa” bio je jedno od prvih vozila proizvedenih u domaćim tvornicama.

b) Autobus “OM” bio je u voznom parku preduzeća „Putnik“ prije spajanja s „Udarnikom“

c) Autobus “FAP – Standard” bio je najkvalitetniji autobus u voznom parku „Udarnika“. Ukupno je u voznom parku združenog preduzeća bilo 20 ovih

autobusa. d) Autobus marke „Škoda“ s posadom koji je obavljao prijevoz na liniji Sarajevo – Pljevlja, snimljen u Čajniču 1958. godine.

a

b

c

d

12

1960.-1969.

a) 10. decembra 1961. godine jugoslavenski pisac Ivo Andrić, koji je rođen u Travniku, dobio je Nobelovu nagradu za književnost za svoj roman “Na Drini ćuprija”. Ujedno je bio prvi dobitnik Nobelove nagrade sa prostora bivše Jugoslavije.

b) 22. novembra 1963. godine u Dallasu Texas, ubijen je pred-sjednik SAD-a John Fitzgerald Kennedy. Jedan od najmlađih izabranih predsjednika, za vrijeme svoga života, pokazao je ogromnu energiju i želju za demokratskim promjenama u američkom društvu. Za atentat osumnjičen je Lee Harvey Oswald.

c) Prva konferencija Pokreta nesvrstanih, na kojoj je učestvovalo 25 predsjednika država ili vlada, održana je od 1. do 6. septembra 1961. godine u Beogradu. Na konferenciji su udareni temelji Pokreta nesvrstanih koji je u narednim godinama bio značajan politički faktor u svijetu, interesno podijeljenom između dva politička bloka.

d) Izdavanjem prvog singla grupe, “The Beatles” “Love Me Do”, 5. oktobra 1962. godina počela je era “Beatlesa”, najznačajnije muzičke grupe u historiji popularne muzike. U svojoj karijeri izdali su 14 oficijelnih albuma (“White” album je bio dupli), od kojih je svaki stvarao nove standarde u muzici. Osim utjecaja na muziku, pop - kultura koja je stvorena u ovom desetljeću bitno je utjecala na brojne kulturološke, socijalne i političke promjene u svijetu.

e) Početkom 1960. godine “RIZ”, Radioindustrija Zagreb, započinje samo-stalnu proizvodnju domaćih televizora.

Te godine u Jugoslaviji je bilo oko 20.000 TV-prijemnika.

f) “Apolo 11” je lansiran 16. jula 1969. s tročlanom posadom koju su činili Neil Armstrong, Edwin (Buzz) Aldrin i Michael Collins. 21. jula 1969. Neil Armstrong je postao prvi čovjek koji je zakoračio na Mjesec.

g) Woodstock je naziv za kultni koncert koji je održan 1969. godine i trajao tri dana. Okupio je brojne popularne rock-grupe, a najvažnija odrednica je da je ovaj festival prikazao snagu i drugu dimenziju života savremene omladine. Procjenjuje se da se okupilo oko 500.000 mladih, dok je još dvaput toliko ostalo na zakrčenim prilaznim putevima.

1961.

a

1961.

c

1960.

e

1969.

f

1962.

d

1963. b

1969.g

13

Rađanje prijevozničkog diva...

Od 1. januara 1963. godine integracijom

preduzeća „Udarnik“, „Drvotransport“ i „Au-

tocentar“ formirano je preduzeće „Centrotrans“.

Od početka svoga konstituisanja „Centrotrans“

narasta u najveću i najkvalitetniju organizaciju

drumskog saobraćaja u Bosni i Hercegovini. U tom

periodu „Centrotrans“ je bio nosilac integracionih

procesa, primajući u svoj sastav i pomažući im u

razvoju brojna preduzeća drumskog saobraćaja u

Bosni i Hercegovini. Također „Centrotrans“ je bio

osnivač i aktivni član „K“ - Konferencije prijevoznika

u drumskom saobraćaju SFRJ, koja je bila preteča

kompleksnijim oblicima saradnje i organizovanja

preduzeća koja imaju srodnu djelatnost. Poslujući u

veoma teškim uvjetima, na putevima s dominantnim

makadamskim kolovozom, „Centrotrans“ je uspješno

obavljao javni linijski prijevoz putnika. U toku zime, veoma česta pojava bili

su prekidi saobraćaja zbog snježnih smetova, posebno na prevojima Rogoj,

Karaula, Čemerno, Ivan itd., što je imalo za posljedicu gotovo redovne prekide

saobraćaja na tim relacijama. U kontinuitetu razvoja „Centrotrans“ uspostavlja svoje radne jedinice u gra-

dovima širom Bosne i Hercegovine, od Doboja, Rogatice, Višegrada, Goražda,

Foče, Kaknja, Visokog, Olova, a poslije i Sokoca, Han-Pijeska, Pala, Kalino-

vika, Ilijaša, Kreševa i Kiseljaka.

6. aprila 1968. godine „Centrotrans“ je pustio u rad novoizgrađenu Autobusku

stanicu Sarajevo, prvi moderan objekt te namjene u Bosni i Hercegovini. Ova

investicija je u potpunosti finansirana iz ličnih primanja svih zaposlenika,

odricanjem od dijela mjesečne plaće u trajanju od dvije godine.

a) Autobus “OHRID”, kapaciteta 42 mjesta, proizveden u fabrici FAS „11

Oktomvri“ Skoplje, obavljao je prijevoz na međugradskim linijama.

b) Autobus “TAM – Vesna”, kapaciteta 36 sjedišta, raspolagao je s 11

pomoćnih sjedišta. Uspješno je obavljao prijevoz makadamskim putevima na

linijama za Dubrovnik, Split, Pljevalja, Ljubuški itd.

c) Autobus “TAM AS 3500 – Janez”, skromnih tehničkih karakteristika, po-

gonjen je motorom rađenim po licenci “Deutza”, s 135 KS. Kapacitet vozila je

bio 41 sjedište + 11 pomoćnih sjedišta. Vozilo “TAM Janez” bio je dominan-

tan u voznom parku „Centrotransa“. Konvoj vozila koja su obavila prijevoz za

Hadž u Meku 1967. i 1968. godine bio je sastavljen od vozila “TAM Janez”.

d) 6.aprila 1968. godine svečano je puštena u rad nova Autobuska stanica

Sarajevo, izgrađena vlastitim sredstvima zaposlenih radnika ove firme.

b

d

c

a

14

1970.-1979.

a) “Bijelo dugme”, jedna od najpoznatijih rock - grupa bivše Jugoslavije, osnovana je u Sarajevu 1974. godine

kada je objavila i prvi album pod nazivom “Kad bi bio bijelo dugme”. Sastav je aktivno djelovao do 1989.

godine i u tom vremenu objavljuju devet studijskih albuma, nekoliko kompilacija i singlova.

b) 11. aprila 1976. godine Steve Jobs i Steve Wozniak napravili su “Apple I” kompjuter. U

prodaju je pušten u julu 1976. godine. Ovaj kompjuter je predstavljao prekretnicu u

poimanju i konceptu korištenja person-alnih računara u svijetu u kojem su dominirali veliki mainframe kompjuter-

ski poslovni sistemi.

c) Ukidanjem putničkog prometa na uskotračnoj pruzi Sarajevo – Priboj, 28.5.1978. završena je jedna faza u razvoju saobraćaja u Bosni i Hercegovini u kojoj su uskotračne pruge, izgrađene u

vrijeme Austro - Ugarske, imale svoju primarnu prijevoznu funkciju. Sup-stitucija prijevoza izvršena je uvođenjem autobuskih linija. d) Najuspješnija u historiji izbora za pjesmu Evrovizije bila je švedska grupa ABBA s pjesmom „Waterloo“ 1974. godine. Grupa je poslije osvojenog 1. mjesta na ovom takmičenju doživjela svjetski uspjeh i popularnost koja ni danas ne jenjava.

e) KK “Bosna” je 4. aprila 1979. godine u fran-cuskom Grenobleu ostvarila historijsku pobjedu nad italijanskim “Emersonom” i postala prvi put šampion Evrope u košarci.

f) ”Concorde” je bio prvi nadzvučni putnički avion. U komercijalni promet ušao je

21.01.1976. godine. Proizvedena su ukupno četiri prototipa i samo 16 serijskih primjeraka. Nakon 28 godina rada, povučen je iz prometa 2003. godine poslije nesreće koja se desila prilikom polijetanja s aerodroma Charles de Gaulle u Parizu.

1974.

a

1976.

b

1978.

c

1974.

d

1979.

e

1976.

f

15

U ovoj dekadi “Centrotrans Prevoz putnika”, poslujući u okviru složenog

poslovnog sistema „Centrotrans“, postoje samostalni pravni subjekt u okviru

kojeg se organizacija prilagođava specifičnim tehnološkim karakteristikama

dijelova preduzeća. Ovo je period kada počinje da se primjenjuje ZUR - Za-

kon o udruženom radu, koji je pored veće brige i poboljšanja ekonomičnosti

u poslovanju doveo do rascjepkanosti brojnih privrednih subjekata.

Poslije ukidanja lokalnih vozova i uskotračnih pruga „Centrotrans“ je

uspješno izvršio supstituciju prijevoza. Javni prijevoz putnika, kao bitna

djelatnost za funkcionisanje privrednih i drugih aktivnosti stanovništva,

na razne načine je dobivao stimulativne zakonske preferencije, što je sve

odgovaralo njegovom intenzivnom razvoju u ovom periodu.

Jedna od strateških odluka koje su donesene u ovom periodu je preori-

jentacija s vozila marke TAM na vozila proizvedena u FAS „11 Oktomvri“

Skoplje. Ova fabrika je sa svojim autobusom “SANOS”, koji je proizveden u

raznim verzijama, postala konkurentna kako na tržištu bivše SFRJ, tako i na

drugim, inozemnim tržištima. FAS je postigao značajan nivo kvaliteta svojih

autobusa koji su prema svojim tehničkim karakteristikama, kvalitetu izrade

i pouzdanošću postali najpopularnije vozilo u javnom saobraćaja u bivšoj

državi.

a) Autobus “MAGIRUS”, kapaciteta 49 mjesta, proizveden prema licenci u

fabrici “TAM” Maribor, bio je prvo vozilo sa zračnim jastucima u voznom

parku „Centrotransa“. Više od 40 ovih vozila kupljeno je početkom sedam-

desetih godina. Vozila su zbog svoje udobnosti i kvaliteta doživjela izvrstan

prijem od korisnika usluga.

b) “SANOS 14”, kapaciteta 49 mjesta, opremljen FAMOS-ovim motorom

postao je dominantan tip vozila u voznom parku „Centrotransa“ .

c) “MERCEDES O 302”, prvi je autobus u voznom parku „Centrotransa” koji

je napravljen u domaćim fabrikama s uvoznim – Mercedesovim kompo-

nentama. Kvalitet i pouzdanost ovoga vozila uveli su nove standarde kako

u pogledu troškova eksploatacije i održavanja tako i u pogledu pouzdanosti

cijelog vozila.

d) “SANOS 415”, naknadna modifikacija prethodnog modela, postao je

standardno vozilo u većini transportnih organizacija u SFRJ.

Godine stasanja...

a

b

d

c

16

a) 4. maj 1980. godine - U Kliničkom centru u Ljubljani, u 15.05 sati, umro je doživotni pred-sjednik SFRJ i SKJ – Josip Broz Tito. 8. maja, uz prisustvo 209 delegacija iz 127 zemalja i 700 000 ljudi, u Kući cvijeća na Dedinju sah-ranjen je Josip Broz Tito. Nakon njegove smrti desili su se brojni dezintegracioni procesi koji su na kraju rezultirali raspadom Socijalističke federativne republike Jugoslavije.

b) 12. augusta 1981. godine IBM je predstavio “Personal Computer”, odnosno personalni računar, (poznat i kao IBM PC) model 5150, koji je prvobitna verzija i predak hardverske platforme IBM PC kompatibilnih računara. Ovaj model računara zasnovan na Intel xx86 procesorima postao je standard s brojnim IBM kompatibilnim računarima koji se koriste za lične i poslovne potrebe. Uz sistemski softver zasnovan na Microsoft DOS i Windows opera-tivnim sistemima i bezbroj raznih korisničkih aplikacija, ova vrsta računara je postala nezamjenjiv dio svakog ureda, škole, stana itd.

c) 1984. godine održane su XIV zimske olimpi-jske igre u Sarajevu. Olimpijsku baklju zapalila

1980.-1989.

je klizačica Sanda Dubravčić. Učestvovala su 1.272 sportista iz 49 zemalja, a sa ZOI je izvještavalo više od 4.500 novinara. Period od 8. do 19. februara 1984. godine mnogi sma-traju najuspješnijim u historiji Sarajeva. Glavni grad BiH tada je bio centar sportskog svijeta.

d) Dva velika humanitarna koncerta za pomoć gladnoj djeci u Etiopiji pod nazivom “Live Aid” istovremeno su održana 13. jula 1985. godine na Wembley stadionu u Londonu, Engleska (oko 82.000

gledatelja) i na “JFK stadionu” Philadelphia, USA (oko 99.000 gledatelja). Događaj su organizirali Bob Geldof i Midge Ure. “Live Aid”

je jedan od najvećih televizijskih događaja svih vremena.

e) 1986. godine izgrađene su UNIS-ove poslovno - upravne zgrade u Sarajevu. UNIS-ovi tornjevi, popularno nazvani „Momo i Uzeir“, su u

vrijeme izgradnje imali najsavremeniju sistemsku opremu, uključujući i automatski sistem za gašenje požara s rezervoarima vode na krovovima. Tokom rata ovi objekti su teško oštećeni od agresorskih snaga JNA i VRS.

f) 26. aprila 1986., kombinacijom nesigurnog dizajna sovjetskog nuklearnog reaktora te ljudskom pogreškom, uzrokovana je eksplozija koja je uništila jedan od četiri reaktora u “Memorijalnoj elektrani Vladimir Iljič Lenjin”, odnosno takozvanoj

Černobilskoj nuklearnoj elektrani. Zbog ove najveće nuklearne katastrofe nakon završetka II svjetskog rata, izravne i neizravne posljedice radioaktivnog zračenja osjetilo je do pet miliona ljudi. Oblaci radioaktivne prašine zaustavili su se tek nad Skandinavi-

jom.

1980.

a

1984.c

e

1986.

1981.

b

1985.

d

1986.

f

17

Gigant na cestama...

Karakteristika ovoga perioda je početak ekonomske krize koja je zahvatila bivšu državu, što se odrazilo na teškoćama pri nabavci osnovnih energe-nata, rezervnih dijelova i repromaterijala iz uvoza.

U ovom periodu 1984. godine grad Sarajevo je bio domaćin XIV zimskih olimpijskih igara. Za organizaciju ove prestižne sportske manifestacije su angažovani najkvalitetniji kadrovi. “Centrotrasu” je povjerena organi-zacija službenog prijevoza sportista, novinara, tehničke organizacije i VIP - gostiju. Za potrebe ovoga projekta angažovano je više od 300 autobusa iz cijele Jugoslavije i više od 600 vozača i drugog pratećeg osoblja. Ovaj zahtjevan i odgovoran posao „Centrotrans“ je obavio uz pohvale svih korisnika i nadležnih organa.

Tokom ovoga perioda izvršena su značajna investiciona ulaganja u objekte autobaze Sarajevo, autobaza i autobuskih stanica u Visokom, Kaknju, Ilijašu, Sokocu, Han - Pijesku, Kalinoviku, Palama i Olovu, s čime su stvoreni preduvjeti za kvalitetno obavljanje javnog prijevoza putnika, kako u međugradskom tako i na lokalnom nivou.Početkom 1983. godine „Centrotrans“ je preuzeo prijevoz radnika UNIS-a na lokalitetu Vogošće. Ovaj

prijevoz je s početnih 38 angažovanih autobusa povećan do nivoa radne jedinice s 80 voznih jedinica.

a) Autobus “SANOS 15”, rađen prema licenci “Mercedes O 303”. Prvi prototip ovog autobusa isporučen je „Centrotransu“ 1981. godine.

b) Organizovani prijevoz radnika UNIS-a s lokaliteta Vogošće, “Centrotrans” je preuzeo od 1983. godine.

c) Autobusi koji su obavljali službeni pri-jevoz XIV ZOI Sarajevo 1984. na parkingu autobaze u Sarajevu.

d) Autobus “SANOS 315.21” do početka rata predstavljao je najkvalitetnije vozilo u voznom parku „Centrotransa“.

a

b

c

d

18

a) Referendum o nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine održan je 29. februara i 1. marta 1992. godine. Većina Bosanaca i Hercegovaca glasala je za demokratsku i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana. 1. mart se danas u Federaciji BiH obilježava kao Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine.

b) 9. novembra 1989., Berlinski zid, koji je razdva-jao grad Berlin na dva dijela pod kontrolom velikih sila koje su pripadale Istočnom i Zapadom bloku, ot-

voren je za slobodan protok ljudi, a ubrzo potom je skoro potpuno srušen. Rušenje Berlinskog zida simbolički predstavlja kraj tzv. „hladnog rata“ koji je trajao od 1945. do 1991. godine.

c) Agresija na Bosnu i Hercegovinu počela je 6. aprila 1992. i trajala je do 14. decembra 1995. godine. U tom periodu sistematski je provođeno etničko čišćenje i masovna ubistva primarno nesrpskog stanovništva. Sarajevo kao glavni grad BiH, bio je u totalnoj opsadi bez vode, hrane, struje i energenata 1.425 dana, što je jedna od najdužih opsada u historiji modernog ratovanja. Širom BiH ubijeno je i nestalo više od 100.000 ljudi. Više od dva miliona stanovnika je protjerano iz svojih domova.

d) U maju 1992. godine službeno je odobren GSM standard za mobilne tel-efone. Prvi GSM poziv obavio je finski premijer Harri Holkeri godinu dana ranije 1. jula 1991. 10 novembra 1992. godine predstavljen je “Nokia 1011” koji je prvi masovno proizvedeni GSM telefon. Tehnološke prednosti GSM-a nad dotadašnjim standardima mobilne telefonije dovele su do revolucije u razvoju telekomunikacija.

e) Dana 9. novembra 1993. jedinice Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) srušile su Stari most u Mostaru. Na-kon višemjesečnoga granatiranja, 8. 11. 1993. HVO je započeo s kam-panjom rušenja Mosta, ispaljujući desetke projektila u luk i kule Mosta, što je okončano 9. novembra 1993., njegovim konačnim rušenjem.

f) Dejtonski mirovni sporazum je para firan u vojnoj zračnoj luci “Right-Paterson” kod Daytona, u američkoj državi Ohio, čime je zvanično prekinut rat u Bosni i Hercegovini, koji je trajao od 1992. do 1995. Konferencija je trajala od 1. do 21. novembra 1995. godine. Glavni učesnici su bili predsjednici Bosne i Hercegovine, Srbije i Hrvatske Alija Izetbegović, Slobodan Milošević, Franjo Tuđman te glavni američki posrednik Richard Holbrooke i general Wesley Clark.

g) Genocid u Srebrenici, koji se dogodio između 11. i 22. jula 1995. godine, među najstrašnijim je događajima u suvremenoj evropskoj historiji. To je najveći pokolj nedužnih ljudi u Evropi nakon Drugog svjetskog rata. Tada je ubijeno više 8.000 osoba.

1990.-1995.

1992.

a

1992.

c

1993.

e

1995.

g

1990.

b

1991.

d

1995.f

19

Između nestanka i opstanka

Ovaj period će ostati trajno zapisan kako u historiji naroda na ovim pros-

torima tako i u razvoju „Centrotransa“. Nagovještaj neslućenih razaranja,

ubijanja i destrukcije osjetio se u masovnim izlivima nacionalizma, što će na

kraju imati za posljedicu raspad bivše SFRJ.

Do samog početka rata “Centrotrans“ je uspio da izbjegne unutrašnje podjele

i nacionalizam koji je bio prisutan u svim segmentima društva.

Ratna razaranja su u najtežem obliku pogodila „Centrotrans“. U tom periodu

ubijeno je 60 radnika, 183 je ranjeno, a 256 autobusa uništeno ili otuđeno.

Svi kapitalni objekti su pretrpjeli granatiranja, požare i razaranja. Grad

Sarajevo je bio blokiran u najdužoj opsadi u modernoj historiji koja je trajala

1.425 dana. Autobaza „Centrotransa“ na Stupu se nalazila na prvoj borbenoj

liniji, gdje je sama ograda autobaze bila linija razgraničenja. Pretrpjela je 187

dana granatiranja. Poslovni centri i radne jedinice na Palama, Sokocu, Han -

Pijesku, Vlasenici, Kalinoviku i Ilijašu su bili blokirani i preuzeti od pripadnika

vojske RS.

I pored svih nevolja koje je donio rat, „Centrotrans“ niti jednog dana nije prestao

s radom, čak ni u opkoljenom Sarajevu. Centar svih poslovnih aktivnosti izvan

Sarajeva bio je u radnoj jedinici Visoko, odakle je organizovan prijevoz na

slobodnim teritorijama Bosne i Hercegovine kao i međunarodni saobraćaj sa

Republikom Hrvatskom i zemljama zapadne Evrope.

Nakon potpisivanja Vašingtonskog sporazuma 1994. godine „Centrotrans“ je

otpočeo novu borbu za obnovu i revitalizaciju objekata i voznog parka. Koncem

te godine vlastitim sredstvima kupljeno je šest autobusa “MERCEDES O 303” i

jedan O 305, koji su bili nagovještaj kraja rata i početak obnove „Centrotransa“.

Tokom 1994. ratne godine “Centrotrans” je izvršio kupovinu 17 autobusa od

čega šest autobusa “Mercedes 0303”. Ubrzana obnova je nastavljena i tokom

1995. godine kada je izvršena kupovina 33 autobusa.

a) Autobusi “SANOS 415”, nakon granatiranja autobaze Sarajevo u maju 1992.

godine.

b) Autobusi “SANOS 415” zaštićeni čeličnim pločama. U toku rata služili su za

obavljanje prijevoza u opkoljenom Sarajevu gdje su nasumična granatiranja i

snajperisti s okolnih brda bili svakodnevnica.

c) Autobusi “SANOS 415” na razrušenoj autobazi. Poredani u koloni jedan za

drugim služili su i kao zaštita od snajperista koji su djelovali po autobazi iz

obližnjih objekata koji su se nalazili na neprijateljskoj teritoriji.

d) Konvoj od prvih šest Centrotransovih autobusa “MERCEDES O 303”, kupljenih

u Njemačkoj, ušao je u Bosnu i Hercegovinu 24.12.1994. godine.

b

a

c

d

20

a) 12. i 13 aprila 1997. godine papa Ivan Pavao II posjetio je Sarajevu. Uz poruke mira i ljubavi, dola-zak pape Ivana Pavla II predstavljao je ohrabrenje i podršku narodima BiH za obnovu i oporavak ratom napaćene i razrušene zemlje. Na stadionu “Koševo”, gdje je održao prigodan govor, bilo je prisutno blizu 50.000 građana BiH, predstavnika svih nacionalnosti i religija.

b) 5. jula 1996. došla je na svijet ovca popularno nazvana Dolly, koja je bila prvi uspješno klonirani sisavac iz odrasle somatske ćelije. Klonirana je na Institutu Roslin u Midlothianu u Škotskoj, te je živjela šest godina.

c) 1. oktobra 1997. godine puštena je u opticaj jedinstvena valuta Bosne i Hercegovine - konvertibilna marka.

Uz primjenu strogih mehanizama currency boarda i vezivanja kursa za DM (njemačku marku), a kasnije za EURO, konvertibilna marka je važan faktor ekonomske stabil-nosti BiH.

d) 1997. godine snimljen je film “Ti-tanik” reditelja i scenarista Jamesa Camerona, koji je dobio 11 “Os-cara” i imao 14 nominacija za ovu prestižnu nagradu. U ovo uspješno filmsko ostvarenje, koje mnogi svrstavaju u red najboljih

i najgledanijih filmova svih vremena, filmska produkcija je uložila rekordnih 269 miliona dolara.

e) 12. oktobra 1999. godine, prema statističkim podacima Ujedinjenih naroda (UN), u Sarajevu je rođen Adnan Nević 6-milijarditi stanovnik Zemlje. Generalni sekretar UN-a, Kofi Annan, koji je bio kum novorođenčetu, u ovom događaju vidio je simbol nade i rađanja novog života u državi koja se oporavlja od ratnih strahota iz prethodnog perioda.

f) 1. januara 1999. godine predstavljena je nova valuta EURO. Novčanice i kovanice eura puštene su u opticaj 1. janu ara 2002. godine. Zajednička valuta Euro predstavlja jedan od ključnih mehanizama ekonom-skih integracija i stabilnosti Evropske unije.

1996.-2000.

1997.

a

1997.

c

1999.

e

1996.

b

1997.

d

1999.

f

21

Kao Feniks iz pepela...

Ovo je jedan od najznačajnijih perioda u razvoju

“Centrotransa”. Aktivnosti svih organizacionih

dijelova „Centrotransa“ usmjerene su na sanaciju

ratnih šteta, obnovu i revitalizaciju objekata i prije-

voznih sredstava.

Nakon kupovine autobusa “Mercedes O303” ugo-

voreno je i preuzeto još osam autobusa za gradsko -

prigradski saobraćaj od kojih je jedan bio namjenjen

djeci koja su mu, nakon javnog poziva, simbolično

dala ime “Bosanko” .

Tokom obnove uništenog voznog parka u periodu

od 1996. - 2000. godine “Centrotrans” je izvršio

kupovinu 129 voznih jedinica za prigradsko - grad-

ski, međugradski i međunarodni saobraćaj.

Ovaj period sa pravom se naziva “zlatnim dobom

obnove Centrotransa”. Prvi konvoj autobusa brojao

je 30 vozila “VAN HOOL”, zatim 24 vozila “STEYR”,

20 autobusa “GRAF STIFT”, 23 “NEOPLANA” od

čega su dva katna, 13 “SETRI”, osam autobusa

“MAN”, tri “IKARUS”, dva autobusa “MERCEDES”

itd.

Ukupni kapacitet ovih autobusa iznosio je 9417

sjedišta što dovoljno govori o razvoju i napretku u

tom kratkom periodu.

Prioritet u obnovi “Centrotransa” imao je vozni park

za domaći prijevoz , nakon toga počela je kupovina

autobusa za međunarodni saobraćaj.

a) “Bosanko”, dječiji autobus poklonjen je djeci

Sarajeva, a njegova osnovna funkcija bila je da

svakodnevno besplatno prevozi djecu od Dobrinje do

Vijećnice.

b) Svečanost povodom dovršetka prve faze rekon-

strukcije i obnove autobaze Sarajevo.

c) Samo u jednom mjesecu u 1997. godini izvršena

je kupovina je 30 vozila “VAN HOOL”.

a

b

c

22

c

aPočetkom 1997. godine stavljeno je u saobraćaj deset novih autobusa “NEO-PLAN CITYLINER N 116” koji su pred-stavljali prekretnicu u podizanju kvaliteta usluge javnog prijevoza putnika u Bosni i Hercegovini na veći – evropski nivo. Sve poslijeratne investicije „Centrotrans“ je realizovao iz vlastitih sredstava, bez ičije pomoći i donacija.

Također, intenzivirane su aktivnosti na ponovnoj uspostavi ratom prekinutih linijskih prijevoza. Obnovljeni su redovi vožnje za Njemačku, Austriju, Holandiju, Belgiju, Hrvatsku i Sloveniju, Francusku, Švedsku... Otpočeli su prvi međuentitetski prijevozi za Banju Luku i Bijeljinu te međunarodna linija za Beograd. Svečano su otvorene linije za Dubrovnik, i Pulu. Dovršena je rekonstrukcija i obnova objekata autobaze u Sarajevu. Izgrađena je nova autobaza u Kiseljaku. Otvorena je moderna turistička agencija “Ferhadija” u samom centru Sarajeva.

a) 16 novih autobusa “NEOPLAN”, nabav-ljenih iz vlastitih sredstava, predstavljali su okosnicu novog voznog parka „Centrotran-sa”. Fotografija napravljena ispred fabrike “Neoplan” prilikom preuzimanja vozila.

b) Krajem 1997. godine “Neoplan” je proizveo najmoderniji autobus sa futurističkim dizajnom “Starliner”. Koristeći ugled koji je “Centrotrans” imao u fabrici “Neoplan” od te godine na čelu voznog parka “Centrotransa” nalazio se ovaj autobus sa serijskim brojem 002. “Straliner”, generacija 1, na promotivnoj vožnji za Herceg Novi.

c) Smotra Neoplana tz. “Drumskih krstar-ica” na autobazi Sarajevo 1997. godine. Ovi autobusi postali su sinonim nastojanja “Centrotrans Eurolinesa” da bude lider u prijevozu putnika u Bosni i Hercegovini i šire.

1996.-2000.

b

23

Period nakon rata, pa do kraja 20 vijeka pored

kupovine novih vozila karakteriše i prijem “Cen-

trotransa” u Eurolines organizaciju. U augustu

1997. godine “Centrotrans” je postao ravnopravni

član najveće organizacije evropskih autobuskih

prijevoznika sa sjedištem u Briselu. Stupanjem u

“Eurolines”, “Centrotrans” je postao sastavni dio

jedinstvenog prijevozničkog sistema Evrope.

1998. godine “Centrotrans” se prijavljuje na javni

tender za obavljanje prijevoza za Hadž i dobija

povjerenje Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini za

organizaciju prijevoza kopnom. Ovaj posao je u “Centro-

transu” shvaćen izuzetno ozbiljno, prije svega kao naj

bolja prezentacija kvaliteta usluge firme, a istovremeno

jedinstvena šansa predstavljanja Bosne i Hercegovine, u

pozitivnom smislu, van granica naše države.

Paralelno sa obnovom i sanacijom voznog parka u

svim dijelovima preduzeća pristupilo se raščišćavanju

ruševina, popravci i obnovi razrušenih objekata, pri

čemu je realizovano 105 projekata čija vrijednost prelazi

pet miliona KM. Vrijedno je zabilježiti da je za sanaciju

stambenog fonda iz tekućih sredstava poslovanja

odobreno preko 1,5 miliona KM.

a) 1997. godine “Centrotrans” je primljen u puno-

pravno članstvo Eurolines organizacije.

b) 1998. godine ponovo je otpočeo prijevoz za Hadž

u Meku i Medinu za koji je do konca 2012. godine

obavljeno ukupno 149 vožnji. Najveći poslijeratni konvoj

autobusa organizovan je 2007. godine kada je iz Bosne

i Hercegovine, na put od 11.000 kilometara, krenulo 16

autobusa sa 800 hadžija.

c) Prilikom kupovine “Neoplana” vozni park kompanije

“Centrotrans” obnovljen je i sa dva katna autobusa.

Kapacitet ovih vozila je 74 sjedišta. Svojom pojavom

plijenili su pažnju kako domaćih punika, tako i onih na

međunarodnim linijama.

Kao Feniks iz pepela...a

c

b

24

a) Film “Ničija zemlja” Danisa Tanovića u martu 2002. godine nagrađen je prestižnom nagradom Oscar za najbolji strani film. “Ovo je za moju zemlju, za Bosnu i Hercegovinu“, izjavio je Danis Tanović prilikom svečanog uručenja.

b) 11. septembra 2001. godine u samoubilačkom terorističkom napadu otetim putničkim avionima, koji su izvedeni na Svjetski trgovinski centar u New Yorku i zgradu Pentagona u Washingtonu, poginulo je više od 3000 ljudi. Odgovornost za ove napade se pripisuju organizaciji Al - Qaeda.

c) Džejla Glavović, predstavljajući svoju državu Bosnu i Hercegovinu, 29. oktobra u gradu Quezon City, na Filipinima, proglašena je za Miss Earth. U konkurenciji za ovu laskavu titulu na finalnom izboru učestvovale su još 53 predstavnice iz cijelog svijeta.

d) Michael Schumacher, njemački vozač Formule 1 (F1), 2004. godine sedmi put je proglašen za pobjednika Formule 1. On je statistički najuspješniji F1 vozač svih vremena, s 91 pobjedom u karijeri, 155 plasmana među prva tri vozača te rekordom od sedam pobjeda na svjetskom šampionatu Formule 1.

e) 16.6.2008. godine, u Luksemburgu, Bosna i Hercegovina je potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Istovremeno s potpisivanjem ovog sporazuma potpisan je i Privremeni spora-zum o trgovini i trgovinskim pitanjima što predstavlja važnu fazu u procesu priključivanja Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji.

f) 25. juna 2009. godine, u 50. godini života, umro je kralj popa Michael Jackson. U svojoj karijeri je razvio specifičan stil interpretacije i scenskog nastupa, što je postao standard u modernoj muzici. Izdao je deset studijskih albuma sa ogromnim tiražom. Album „Thriller“ proglašen je za najpro-davaniji album svih vremena s tiražom većim od 65 miliona primjeraka.”

2001. - 2013.

g) 27. aprila 2005. u francuskom gradu Toulou-seu obavljen je prvi let “Airbusa A380”, trenutno najvećeg putničkog aviona na svijetu. Ovaj avion ogromnih dimenzija projektovan je da može primiti 853 putnika u ekonomskoj klasi.

2002.

a

2002.

c

2008.

e 2005.g

2009.

f

2001. b

2000. -te

d

25

Lider u prijevozu...

“Centrotrans Eurolines” u sadašnjem trenutku predstavlja najveću i najkvalitetniju organizaciju za javni prijevoz putnika u Bosni i Hercegovini. Ista uvijek prednjači u primjeni modernih tehnoloških organizacionih rješenja u vođenju firme. Globalna organizacija firme zasnovana je na tri poslovne funkcije i to: tehnička funkcija, funkcija marketinga, funkcija za zajedničke i opšte poslove. Posebno je važno istaći da se marketingu, kao najznačajnijoj funkciji u poslovanju modernih tržišno orijentisanih kompanija, posvećuje sve veća pažnja. Primjena i potvrda ISO standarda 9001-2000 i 14001-2000 postale su poslovni prioritet i općeprihvaćeni način rada. Dobro razvijen i prilagođen informacioni sistem postao je nezamjenjiva podrška upravljanja kompanijom. U sastavu firme kao dio sistema “Centrotrans Eurolines”, u većinskom vlasništvu kompanije, djeluju kćerke firme “Centrotrade”, “Centrotrans Istočno Sarajevo”, “Centrotrans Kakanj” i “Centrotours”.

U uvjetima djelovanja snažne konkurencije moguće je opstati samo uz primjenu savremenih metoda organizacije i upravljanja. Iz tih razloga “Centrotrans Euro-lines” primjenjuje pozitivna iskustva korporativnog upravljanja neophodnog za upravljanje složenim tehnološkim procesima koji sada vladaju u okviru kompanije.

U ovom dijelu važno je istaći: kadrovi su najvažniji resurs “Centrotrans Eurolinesa”. Stručni, vrijedni, odani i privrženi svojoj kompaniji uspijevaju da nadvladaju sve izazove vremena i razvoja. Menadžment i zaposlenici su u proteklom periodu, posebno u ratnom periodu i vremenu obnove, uspjeli da harmonizuju odnose i pozicije prevladavajući uspješno sve radne i organizacione probleme kao i probleme privatizacije kompanije koja je prema općem mišljenju javnosti i zaposlenika pošteno i uspješno završena. Kroz ortački ugovor zaposlenici i menadžment su postali većinski vlasnici firme. U procesu koji je pred mnoge firme stvorio nepremos-tive i razarajuće barijere, novi vlasnici “Centrotrans Eurolinesa” su postali upravo oni koji su ga kroz dugi period i stvarali. To je dalo novu snagu i podstrek za uspješno funkcinisanje “Centrotrans Eurolinesa”.Najbolji pokazatelj razvoja “Centrotransa” je i podatak da je kompanija “Cen-trotrans Eurolinesa” u periodu od 1995. do 2013. godine kupila ukupno 329 autobusa.

a) „Centroservis“, novootvoreni objekt za servisiranje i opravku autobusa MAN, NEOPLAN i ISUZU svečano je otvoren 2003. godine

b) Autobuska stanica u Kiseljaku izgrađena i puštena u rad 2005. godine

c.) “Starliner II” na promotivnoj vožnji u Dubrovniku 2006. godine

d) Menadžment i zaposlenici “Centrotrans Eurolinesa”.

b

c

d

a

26

1963. - 2013.

Turizam, kao djelatnost, u okviru “Centrotransa” ima dugogodišnju tradiciju. Punih 50 godina “Centrotrans” je prisutan u jednoj od najvažnijih privrednih grana - turizmu. Karakteristično za ovaj segment poslovanja “Centrotransa” je podatak da turizam nije u potpunosti pratio kontinu-

itet napredovanja i razvoja kompletnog poslovnog sistema. U određenim periodima ova djelatnost je imala ekspanziju, a bilo je i perioda kada se svodila samo na osnovnu funkciju. U poslijeratnom periodu, od 1995. godine pa nadalje, “Centrotrans Eurolines” je počeo s obnavljanjem infrastrukture na planu turističke ponude, pa je uz posebno definiranu poslovnu strategiju započeo jačanje ovoga segmenta poslovanja kako bi preuzeo značajniju ulogu na atraktivnom tržištu i nastavio raditi gdje je djelovao u proteklih nekoliko decenija.

Tokom rata, od nekadašnjih poslovnih prostora ostala je samo jedna turistička agencija, u centru grada Sarajeva, simbolično naslonjena na zgradu stare direkcije preduzeća “Centrotrans”. Još u toku rata 1993. godine u Zenici je otvorena prva turistička agencija, a nakon toga u martu 1995. godine otvorena je još jedna agencija u Sarajevu. Veliki broj turističkih radnika napustio je u toku

rata, iz raznih razloga, svoja radna mjesta, tako da je pored prioritetnog zadatka proširenja poslovnog prostora, trebalo stvarati nove kadrove.

Veoma atraktivna i funkcionalna agencija “Ferhadija”, koja se nalazi u pješačkoj zoni Sarajeva, svečano je otvorena u maju 1998. godine. Ovaj poslovni prostor svojom lokacijom, eksterijerom, interijerom i opremom osposobljen je da može pružiti najkvalitetniju turističku uslugu. Ubrzo poslije toga otvorene su još dvije agencije, jedna u prostorijama Općine Novi Grad Sarajevo, a druga u prostorijama Autobuske stanice u Sarajevu. Ove četiri sarajevske agencije, s onom u Zenici, zadovoljavale su potrebe tržišta i realizovale poslovnu politiku “Centrotransa” u turizmu. Djelatnost agencija se proširila sa segmenata angažmana autobusa do or-ganizacije izleta, turističkih aranžmana, posjeta sajmovima, organizacije sportskih, turističkih manifestacija, kongresa, naučnih skupova itd.

Sve aktivnosti turizma se obavljaju u okviru organizacione jedinice “Centrotours”, koji od početka 2012. godine djeluje kao samostalna firma. Iako ranije nije poslovao

kao samostalni privredni subjekt, ovaj dio “Centrotransa” imao je u prezentaciji i samostalnom nastupu na tržištu u potpunosti fizionomiju pravnog subjekta, što mu daje veći značaj i fleksibilnost pri donošenju operativnih poslovnih odluka. Realizujući originalne turističke projekte “Centrotours” je postao jedan od najznačajnijih turističkih operatera Bosne i Hercegovine.

U segmentu pružanja turističkih usluga “Centrotrans Eurolines” je vo-dio računa o prilagođavanju savremenim tržišnim zahtjevima, prateći aktuelna događanja u sferi potencijalnih tržišta, kao što je perspektivni razvoj Neuma kao jedinog bosanskohercegovačkog turističkog mjesta na jadranskoj obali, s prirodnim resursima u neumskom zaleđu. Iz tih razloga pravovremeno je otvorena turistička agencija u ovom mjestu. U prve dvije godine svoga postojanja, radeći u skromnim uvjetima, agencija je potvrdila i opravdala svoje postojanje, pa je u fazi nastavka stvaranja preduvjeta za bolji smještaj i proširenja obima poslova.

27

1990. - 2013.

Centrotrade d.o.o. Sarajevo osnovan je 1990. godine sa ciljem da obezbijedi kvaletetne i originalne rezervne dijelove i potrebni repromaterijal kako za članice “Centrotrans Eurolinesa” tako i za

sve prijevoznike iz Bosne i Hercegovine i šire.

Osnovna djelatnost firme je nabavka i prodaja rezervnih dijelova, opreme i pribora sa orjentacijom na svjetski poznate proizvođače (au-tobuse, kamione, dizalice, cisterne i dr.), pretežno za privredna vozila marke “NEOPLAN”, “MAN”, “MERCEDES”, “ISUZU”, “VOLVO” itd.

“Centrotrade”, za sve tipove i marke vozila, vrši nabavku i prodaju servisne opreme, ulja i maziva, autoguma, auto stakala, dijelova mjenjača, elektronike, grijanja i dr. Posjeduje vlastito skladište na lokalitetu autobaze “Centrotrans Eurolinesa” u kojem su smještene zalihe rezervnih dijelova u vrijednosti od preko jedan milion KM.

Vlastitim vozilima vrši prijevoz roba u međunarodnom transportu. “Centrotrade” također obavlja i djelatnost uvoza i izvoza roba. U okviru uspješne saradnje s “Centroservisom”, kroz koji godišnje

prođe cca 1.800 vozila (autobusa, kamiona i dizalica), “Centro-trade”, ovu tehnološku cjelinu “Centrotrans Eurolinesa” snabdijeva rezervnim dijelovima, auto gumama, motorima, mjenjačima, dijelovima za grijanje i klimatizaciju, elektronskim uređajima itd.

Cjelokupno poslovanje firme je i certificirano od referentne DQS i BH CERT certifikacijske kuće s ispunjavanjem uvjeta iz ISO 9001:2008.

Danas, “Centrotrade” ostvaruje godišnji promet od preko pet miliona KM. Stručno i educirano osoblje “Centrotoursa” svojim kupcima obezbijeđuje najkvalitetnije originalne dijelove.

28

2004. - 2000.

Ovo privredno društvo osnovano je 1993. godine, a od 2001. godine posluje pod nazivom A.D. „Centrotrans“ Prevoz putnika i robe u drumskom saobraćaju.

“Centrotrans Eurolines” postaje većinski vlasnik ovoga društva 2005. godine kada preuzima više od 50% vlasništva dionica. Kompanija “Cen-trotrans Eurolines” je kupovinom ove firme proširila i integrisala tržište na međunarodnim linijama za Srbiju i Crnu Goru, uvezala lokalne linije u Istočnom Sarajevu, a sve u cilju uvezivanja tržišta BiH u jedinstveni poslovni prostor i ambijent.

Nakon tih promjena ciljevi i namjere većinskog vlasnika, Upravnog odbo-ra, menadžmenta i zaposlenih radnika ovog društva su bili povećanje obima poslovanja, unapređivanje načina rada, smanjenje troškova i poboljšanje komunikacije s korisnicima usluga. U skladu sa postav-ljenim ciljevima društvo je povećalo broj polazaka na registrovanim redovima vožnje međunarodnih autobuskih linija za koje je nosilac registracije “Centrotrans Eurolines” d.d. Sarajevo i to Istočno Sarajevo-Niš, Istočno Sarajevo-Novi Sad.

Godine 1996. “Centrotrans Eurolines” – Sarajevo i AD “Centro-trans- Istočno Sarajevo” otkupili su “Romanijaprevoz u stečaju” i to poslovni centar Pale i Han - Pijesak. Ovim otkupom preuzeta je linija Istočno Sarajevo - Beograd, četiri reda vožnje u gradsko - prigradskom saobraćaju Pale. Zaposleno je 10 radnika „Romanijaprevoza u stečaju”, a u poslovnom centru Pale renoviran je i u funkciju stavljen radionički prostor za potrebe ovog društva.

Krajem 2007. godine u potpunosti je preuzeta i gradska linija Trnovo – Istočno Sarajevo. S ciljem povećanja poslovanja preuzet je najveći dio gradskih linija grada Istočno Sarajevo (15 gradskih redova vožnje ). Treba istaći da je u ovom periodu kupljen određeni broj voznih jedinica, koje u potpunosti zadovoljavaju potrebe ovog društva za pružanje kvalitetne prijevozne usluge.

Tokom 2007. godine, uvedeni su ISO standardi 9001:2000, čime je sistem upravljanja društva podignut na veći nivo i u najvećoj mjeri poslovanje je usklađeno sa zahtjevima savremenog poslovanja. S tim u vezi, a u svrhu poboljšanja procesa rada, redovno se provodi edu-kacija zaposlenih radnika u svim organizacionim dijelovima društva.

Danas, “Centrotrans” Istočno Sarajevo saobraća na sedam međunarodnih, četiri republičke i 12 gradsko - prigradskih linija. Firma zapošljava

74 uposlenika i raspolaže sa 25 kvalitetnih autobusa. U uvjetima koji vladaju u saobraćajnom sistemu Bosne i Hercegovine “Centrotrans” Istočno Sarajevo, predstavlja jednu od najvećih i najznačajnijih organizacija drumskog saobraćaja koje prednjači kvalitetom i obimom svoje usluge u regiji.

29

Centrotrans Kakanj je jedna od “kćerki” firmi “Centrotrans Eurolinesa” koja egzistira nekoliko decenija na području Kaknja i šire okoline. Početak poslovanja bio je vezan uz RMU

“Kakanj”, u čijem sastavu je egizistirao Autopark rudnika uglja. Svojim kapacitetima opsluživao je potrebe u prijevozu rudara na posao, kao i u prijevozu putnika na području općine Kakanj.

Među prvim preduzećima koja su se počela uključivati u proces integracije saobraćajnih preduzeća s “Centrotransom” Sarajevo, polovicom šezdesetih godina prošlog vijeka, Autopark rudnika “Kakanj” je integrisan u sastav putničkog pogona “Centro-trans” Sarajevo. Nakon što je izvršena supstitucija željezničkog saobraćaja s drumskim, ova poslovna jedinica proširuje svoje poslovanje otvaranjem autobuskih linija u pravcu Visokog, Fojnice, Kiseljaka i Sarajeva. Izgradnjom magistralnog puta M-17, na putu Sarajevo - Zenica, općina Kakanj se otvara modernom saobraćajnicom pored rijeke Bosne, čime su stvoreni uvjeti za proširivanje osnovne djelatnosti te je nakon toga otvorena auto-buska linija, s više polazaka, od Kaknja do Zenice.

U sastavu Putničkog pogona, a kasnije RO “Prevoz putnika Sarajevo”, radna jedinica “Kakanj”, koja se transformisala u OOUR “Kakanj”, poslovala je veoma uspješno. Prateći razvoj tržišta transportnih usluga “Centrotrans Prevoz putnika” Sarajevo je donio odluku o izgradnji Autobuske stanice Kakanj. Konačno je u martu 1987. godine na svečan način otvorena, u ono vrijeme savremena stanica, koja je u potpunosti zadovoljavala potrebe za prijevozom putnika na području Kaknja i šire okoline. Koncem osamdesetih godina tadašnji OOUR “Kakanj” je izašao iz sastava RO “Centrotrans Prevoz putnika” Sarajevo i postao samostalna radna organizacija.

Do početka agresije na Bosnu i Hercegovinu u aprilu 1992. godine preduzeće je mijenjalo organizacione oblike, a u ratu se, zahvaljujući sretnim okolnostima što je područje Kaknja bilo slobodna teritorija, normalno nastavio rad na prijevozu putnika.

Tokom 2004. godine „Centrotrans Eurolines“ ponovo postaje većinski vlasnik ove firme. Na taj način su zaustavljeni i sanirani negativni trendovi koji su u poslijeratnom periodu opterećivali uspješno poslovanje. Danas, „Centrotrans“ Kakanj, uprkos nelojalnoj konkurenciji i teškoćama u poslovanju koje su rezultat globalne ekonomske krize, predstavlja osnovnog nosioca javnog prijevoza putnika na području općine Kakanj.

30

2004. - 2000. Budući projekti

Dugi niz godina aktuelan je problem funkcionisanja javnog grad-sko - prigradskog prijevoza na području Kantona Sarajevo. Od-likom Skupštine grada Sarajeva iz 1990. godine “Centrotransu” je povjerena funkcija prijevoza na linijama gradsko - prigradskog saobraćaja grada Sarajeva.

Do ove godine “Centrotrans Eurolines” je obavljao prijevoz u prigradskom saobraćaju. Nakon višegodišnjeg nastojanja, popraćenog i sudskim presudama, 2013. godine od strane nadležnog ministarstva Kantona Sarajevo, odobreno je 12 linija u gradskom i prigradskom saobraćaju. Preuzimanjem linija u gradsko - prigradskom saobraćaju “Centrotrans Eurolines” građanima Kantona Sarajevo je omogućio kvalitetniji prijevoz, uz uvođenje novih, kvalitetnih autobusa kao i poštivanje odo-brenih redova vožnje.

Građani Sarajeva očekuju od “Centrotrans Eurolinesa” kvalitetnu uslugu i da opravda povjerenje građana, afirmiše i potvrdi godi-nama građen rejting.

Povećanje nivoa kvaliteta usluga za korisnike je prva i osnovna misija kompanije “Centrotrans Eurolines”. Napori koji su učinjeni

za obnavljanje voznog parka od strane putnika uvijek su prepoznati i ocijenjeni pozitivno. Prioritetan zadatak uposlenika kompanije “Centrotrans Eurolines”, koji je ujedno i geslo firme je “zadovojstvo putnika je uvijek na prvom mjestu”.

“Centrotrans Eurolinesa” u javnom gradskom prijevozu znači:Jačanje i poboljšanje nivoa kvaliteta javnog gradskog prijevoza.Uspostavljanje racionalnijeg, efikasnijeg i kvalitetnijeg sistema javnog gradskog prijevoza.Unapređenje usluge prijevoza uvođenjem novih vozila za gradske linije.Ujednačeni intervali između polazaka kao i poštivanje reda vožnje.Kulturna i susretljiva posada autobusa.Interaktivan odnos između korisnika usluga i prijevoznika.Korištenjem javnog gradskog prijevoza smanjuje se zagađenje okoline i gužva u gradu.

Moj gradski prijevozPGSPGS

31

Kompanija “Centrotrans Eurolines” već posjeduje kvalitetom poznati “Centro servis” čija je osnovna djelatnost ovlašteno servisiranje i tehničko održavanje vozila iz programa “MAN”, “NEOPLAN” I “ISUZU”! “Centroservis” raspolaže sa 4 propusna radna mjesta koja su podržana pratećim specijalističkim radioničkim sadržajima gdje se vrše tehnički zahvati na karakterističnim agregatnim skupi-nama vozila (motor, mjenjač, karoserija, električne i elektronske komponente vozila itd.) Tehnologija rada je zasnovana na najsavremenijim principima i standar-dima iz okvira djelatnosti kao veoma strogim zahtjevima proizvođača, dok je praćenje i nadzor procesa rada podržan i kontrolisan primijenjenim integralnim informacionim sistemom.

Prateći potrebe klijenata, prilikom servi-siranja vozila, u moderno uređenom servisu vozila “Centroservis” u Sarajevu otvara se stanica za tehnički pregled vozila . Nova stanica za tehnički pregled vozila će osim novih radnih mjesta, osigurati najmoderniju i kvalitetniju uslugu tehničkih pregleda automobila u gradu, a time i veću sigurnost građana u prometu. Tehnički pregled je uređen u skladu sa europskim standardima i bit će jedna je od najsavremenije opremljenih stanica u regiji.

Otvaranjem ove tehničko ispitne stanice “Centrotrans Eurolines” će pojačati svoj spektor poslovanja kroz ovu vrstu usluge, ali prije svega će uticati na podizanje kvalitete usluge tehničkih pregleda čime će se omogućiti bolji sigurnosni uvjeti na cestama.

Opremu za obavljanje djelatnosti čine savremeni dijagnostički uređaji čiji rad podržava stalna internet konekcija sa servisnim centrima proizvođača vozila kao i svi potrebni specijalni alati koji osiguravaju obavljanje svih tehničkih zahvata na vozilu u vremenu koje je normativno propisao proizvođač vozila.

Sa stanicom za tehnički pregled vozila korisnici Centroservisa imat će punu uslugu uključujući servis vozila, nabavku rezervnih dijelova i tehnički pregled vozila. Za ove

usluge odgovorno je stručno osoblje i rukovodni kadar koji čine visokokvalifikovani zaposlenici sa dugogodišnjim radnim iskustvom i posebnim specijalističkim znanjima stečenim kroz permanentnu edukaciju u vlastitom edukacionom centru ili u trening-centrima proizvođača vozila i/ili pojedinih agregatnih sklopova vozila.

Tehnički pregled vozila

32

33

34

35

36

Centrotrans u medijima

37

38

39