monitorowanie niepożądanych działań leków · 2013-03-12 · przedłużenie (>24 h) •...
TRANSCRIPT
Monitorowanie niepożądanych działań Monitorowanie niepożądanych działań lekówleków
Anna Wiela-Hojeńska
Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Niepożądane działanie leku (ndl)Niepożądane działanie leku (ndl)Adverse Drug ReactionAdverse Drug Reaction (ADR)(ADR)
(definicja przyjęta przez WHO w 1972 r.)(definicja przyjęta przez WHO w 1972 r.)Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczneUstawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne
(zm. 2007, 2011)(zm. 2007, 2011)
każde szkodliwe i niezamierzone działanie leku, które występuje podczas stosowania dawek zalecanych u ludzi w celach profilaktycznych,
diagnostycznych, terapeutycznych lub dla modyfikacji funkcji fizjologicznych
nie można wykluczyć związku przyczynowego między zastosowanym lekiem a powikłaniem
Zdarzenie niepożądaneZdarzenie niepożądaneadverse eventadverse event
każda niepożądana reakcja, występująca u pacjenta w czasie lub po leczeniu, niezależnie
czy jest uznana za związaną z danym produktem leczniczym, czy nie
przyczyną nie musi być (chociaż może) zastosowany lek
Niepożądane działanie leku (ndl)Niepożądane działanie leku (ndl)Adverse Drug ReactionAdverse Drug Reaction (ADR) (ADR)
Dyrektywa 2010/84/UEDyrektywa 2010/84/UE
szkodliwe i niezamierzone reakcje, które wynikają z błędnego stosowania,
stosowania we wskazaniach, które nie zostały potwierdzone (off-label use),
reakcje będące konsekwencją stosowania niezgodnego z przeznaczeniem,
nadużywania leku, jego przedawkowania
Ciężkie niepożądane działanie lekuCiężkie niepożądane działanie lekuserious adverse drug reactionserious adverse drug reaction
• zgon pacjenta• zagrożenie życia (krwotok śródmózgowy, wstrząs
anafilaktyczny)• konieczność leczenia szpitalnego lub jego
przedłużenie (>24 h)• trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu
(upośledzenie zdolności do wykonywania prawidłowych czynności życiowych – FDA)
• choroba, wada wrodzona, uszkodzenie płodu• inne, które lekarz według swojego stanu wiedzy uzna
za ciężkie („Current Challenges in Pharmacovigilance: Pragmatic Approach” – Report of CIOMS Working Group V, Geneva 2001)
Zgłoszenia Zgłoszenia ciężkich niepożądanych działańciężkich niepożądanych działań
produktów leczniczych produktów leczniczych dokonuje siędokonuje się
nie później niż w terminie 15 dni od uzyskania informacji
Czy reakcjaCzy reakcja
ciężka = poważnaciężka = poważna??
NIENIE!!
Poważne niepożądane działanie lekuPoważne niepożądane działanie lekusevere adverse drug reactionsevere adverse drug reaction
• określa stopień nasilenia reakcji• reakcja łagodna, o średnim stopniu
nasilenia, o dużym nasileniu• nasilenie reakcji może decydować o tym
czy jest ona ciężka
Niespodziewane niepożądane działanie lekuNiespodziewane niepożądane działanie leku unexpected adverse reactionunexpected adverse reaction
każde działanie niepożądane, którego charakter lub stopień nasilenia nie jest zgodny z informacjami zawartymi w: - Charakterystyce Produktu Leczniczego (Summary of Product Characteristics, SPC) - zatwierdzonych drukach informacyjnych dla produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu - Broszurze Badaczadla produktów leczniczych nie dopuszczonych do obrotu
Niepożądane działania leków typu Niepożądane działania leków typu AA ((drug actionsdrug actions))
reakcje zależne od właściwości farmakologicznych leku, podanej dawki, obserwowane w czasie prowadzenia badań klinicznych, możliwe do przewidzenia
Niepożądane działania leków typu B (bizarre, patient reactions)
reakcje niezależne od zastosowanej dawki leku, zagrażające życiu chorego (reakcje alergiczne i pseudoalergiczne)
Niepożądane działania leków typuNiepożądane działania leków typu CC ( (not true drug reactions, not true drug reactions, chronic use)chronic use)
reakcje obserwowane z większą częstością u osób poddanych terapii danym lekiem, ale dla konkretnego pacjenta trudno wykazać czy zastosowany lek był przyczyną ich wystąpienia
(chronic use) - reakcje zależne od przewlekłego stosowania leku
Niepożądane działania lekówNiepożądane działania leków typ D (retarded actions, delayed) - reakcje
ujawniające się po długim czasie od zastosowania leku, tzw. reakcje opóźnione- kardiotoksyczność antybiotyków antracyklinowych- późne dyskinezy po neuroleptykach
typ E (end of use) – reakcje wywołane odstawieniem leku- nasilenie objawów choroby niedokrwiennej serca po nagłym przerwaniu terapii beta-adrenolitykiem
typ F (failure of therapy) - brak skuteczności terapii (głównie z powodu oporności)
Grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia Grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia niepożądanych interakcji NLPZniepożądanych interakcji NLPZ
• osoby starsze• osoby cierpiące z powodu niewydolności wątroby i nerek • osoby z zaburzeniami metabolicznymi (niedoczynność
tarczycy)• ciężko chorzy (niewydolność krążenia, zapalenie płuc) • chorzy z zaostrzeniem chorób, takich jak: zaburzenia
rytmu serca, padaczka, cukrzyca, astma • pacjenci cierpiący z powodu przewlekłych schorzeń,
wymagający długotrwałej farmakoterapii • osoby o genetycznie uwarunkowanej zmniejszonej
aktywności izoenzymu CYP2C9, odpowiedzialnego za metabolizm diklofenaku, ibuprofenu, naproksenu, piroksykamu, celekoksybu
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia komorowych zaburzeń rytmu sercakomorowych zaburzeń rytmu serca
• stosowanie dwóch lub więcej leków wydłużających odstęp QT
• stosowanie dużych dawek tych leków• łączenie z inhibitorami ich metabolizmu• płeć żeńska• predyspozycje genetyczne• ciężkie choroby serca• hipokaliemia• hipomagnezemia
Przyczyna wystąpienia Przyczyna wystąpienia niepożądanych działań lekówniepożądanych działań leków
stosowanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi (off-label)
wymienionymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego
Stosowanie leków „Stosowanie leków „off labeloff label””inna: • jednostka chorobowa• dawka • droga podania (np. doustnie postać
przeznaczoną do iniekcji)• forma leku (np. z tabletki sporządzenie
zawiesiny celem podania noworodkowi) • populacja (np. podanie dziecku leku
przeznaczonego do stosowania u dorosłych)
Przyczyny zwiększonego ryzyka stosowania Przyczyny zwiększonego ryzyka stosowania leków poza wskazaniamileków poza wskazaniami
• nieznane bezpieczeństwo stosowania• możliwość wystąpienia niepożądanej interakcji
lek-choroba• ryzyko wynikające ze zmienionej
farmakokinetyki leku w różnych populacjach wiekowych
• nieznane czynniki zwiększające niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań polekowych
• niemożliwe wyznaczenie stosunku korzyść/ryzyko
Kiedy można stosować leki poza Kiedy można stosować leki poza zarejestrowanymi wskazaniami?zarejestrowanymi wskazaniami?
• istnieje dowód naukowy dotyczący skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku wyprzedzający jego rejestrację
• lek znajduje się w zaleceniach towarzystw naukowych
• w przypadku ciężkiej choroby zagrażającej życiu
• w sytuacji gdy nie jest dostępne leczenie alternatywne lub jest ono nieskuteczne
Kiedy można stosować leki poza Kiedy można stosować leki poza zarejestrowanymi wskazaniami?zarejestrowanymi wskazaniami?
• po uzyskaniu pisemnej, świadomej zgody pacjenta na rozpoczęcie leczenia
• poinformowaniu pacjenta o ewentualnych negatywnych konsekwencjach i potencjalnych korzyściach
• prowadzeniu monitorowania stanu zdrowia pacjenta
Nadzór nad bezpieczenstwem farmakoterapiiNadzór nad bezpieczenstwem farmakoterapiiPharmacovigilancePharmacovigilance
• aktywne monitorowanie i raportowanie ndl• wykrywanie oraz identyfikacja ndl, w tym niepożądanych
interakcji, wykrywanie wzrostu częstości ich występowania• określanie czynników ryzyka i mechanizmów wystąpienia
ndl• ocena zagrożeń i korzyści wynikających ze stosowania leku• wdrażanie działań prewencyjnych, przekazywanie nowych
informacji pracownikom służby zdrowia i pacjentom
Dlaczego potrzebny jest nadzór Dlaczego potrzebny jest nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii?nad bezpieczeństwem farmakoterapii?
• Nie możność zapewnienia bezpieczeństwa stosowania nowych leków u ludzi na podstawie braku obserwacji ndl u zwierząt doświadczalnych
• Mała grupa osób uczestnicząca w badaniach klinicznych
• Szczególne warunki prowadzenia badań klinicznych, odbiegające od codziennej praktyki lekarskiej
• Zbyt krótki czas trwania badań dla obserwacji odległych skutków wpływu substancji leczniczej na organizm
Droga informacji Droga informacji o niepożądanym działaniu lekuo niepożądanym działaniu leku
• wypełnienie formularza i przesłanie do: Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych
www.urpl.gov.plwww.urpl.gov.pl
03-736 Warszawa03-736 Warszawaul. Ząbkowska 41ul. Ząbkowska 41
Droga informacji Droga informacji o niepożądanym działaniu lekuo niepożądanym działaniu leku
• ocena raportu pod względem formalnym, nadanie numeru
• ocena związku przyczynowo-skutkowego• przesłanie raportu przez WMNDPL do
centralnej bazy danych Światowej Organizacji Zdrowia w Uppsali i do Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency) w Londynie
Droga informacji Droga informacji o niepożądanym działaniu lekuo niepożądanym działaniu leku
• uaktualnienie informacji o leku – ograniczenie wskazań, dodanie informacji o nowych ndl, zmiana dawkowania, ostrzeżenia, przeciwwskazaniach do stosowania dla poszczególnych grup pacjentów
• skierowanie komunikatu do fachowych pracowników ochrony zdrowia
Źródła pozyskiwania przez URPL Źródła pozyskiwania przez URPL zgłoszeń zgłoszeń
o niepożądanych działaniach lekówo niepożądanych działaniach leków• raporty spontaniczne przesyłane przez fachowych
pracowników służby zdrowia• raporty przesyłane przez firmy farmaceutyczne
(zgłoszenia spontaniczne – uzyskane przez firmę farmaceutyczną od fachowych pracowników służby zdrowia, raporty literaturowe – opracowane w oparciu o opisy pojedynczych przypadków niepożądanych działań leków przedstawione w piśmiennictwie fachowym oraz raporty z badań obserwacyjnych)
• niepożądane odczyny poszczepienne przesyłane przez stacje sanitarno-epidemiologiczne