MONITORING MONITORING ŽIVOTNE SREDINEŽIVOTNE SREDINE

Kvalitetnom upravljanju Kvalitetnom upravljanju prirodnim resursima i živim prirodnim resursima i živim organizmima na staništima, organizmima na staništima, doprinosi i uspostavljanje doprinosi i uspostavljanje monitoring sistema kao procesa monitoring sistema kao procesa koji obezbeđuje pravovremene, koji obezbeđuje pravovremene, obuhvatne i precizne podatke o obuhvatne i precizne podatke o stanju životne sredine.stanju životne sredine.

Monitoring sistemi predstavljaju Monitoring sistemi predstavljaju instrument za dobijanje instrument za dobijanje pravovremenih podataka o pravovremenih podataka o procesu, parametru ili objektu koji procesu, parametru ili objektu koji se nadzire ili kojim se upravljase nadzire ili kojim se upravlja

Monitoring se u cilju donošenja Monitoring se u cilju donošenja adekvatnih odluka i evaluacije adekvatnih odluka i evaluacije rezultata uspostavlja u rezultata uspostavlja u proizvodnim procesima, različitim proizvodnim procesima, različitim privrednim, društvenim i privrednim, društvenim i upravljačkim oblastimaupravljačkim oblastima

Jedan od oblika monitoringa jeste i Jedan od oblika monitoringa jeste i monitoring životne sredinemonitoring životne sredine

Funkcionisanju ovih složenih Funkcionisanju ovih složenih sistema nadzora kao i elementima i sistema nadzora kao i elementima i karakteristikama specifičnog i karakteristikama specifičnog i složenog oblika kakav je složenog oblika kakav je monitoring životne sredinemonitoring životne sredine

POJAM I POJAM I KARAKTERISTIKE KARAKTERISTIKE

MONITORINGAMONITORINGA

Michael L. MorrisonMichael L. Morrison definiše definiše monitoring kao: monitoring kao: ""cikličnu promenu cikličnu promenu statusa nekog kvaniteta, atributa statusa nekog kvaniteta, atributa ili stavke u okviru definisanog ili stavke u okviru definisanog područja i vremenskog periodapodručja i vremenskog perioda""

Morrison, M. L.Morrison, M. L. ""Wildlife resoration: techniques for habitat analysis and animal Wildlife resoration: techniques for habitat analysis and animal monitoringmonitoring"", Island Press, Washington, 2002, Island Press, Washington, 2002

Morrison navodi četri kategorije Morrison navodi četri kategorije monitoring sistema u monitoring sistema u sprovođenju upravljačkih sprovođenju upravljačkih akcija:akcija:

1.1. Monitoring implementacijeMonitoring implementacije

2.2. Monitoring efektaMonitoring efekta

3.3. Monitoring vrednovanjaMonitoring vrednovanja

4.4. Monitoring usaglašenostiMonitoring usaglašenosti

Adaptivni menadžmentAdaptivni menadžment Potreba da upravljanje Potreba da upravljanje

procesima ili resursima bude procesima ili resursima bude dinamično i fleksibilnodinamično i fleksibilno

Kontinuirano prikupljanje i Kontinuirano prikupljanje i analizu podataka, stalne izmene analizu podataka, stalne izmene odluka i načina delovanja s odluka i načina delovanja s obzirom na dobijene rezultateobzirom na dobijene rezultate

Monitoring jeste u funkciji Monitoring jeste u funkciji obezbeđivanja pravovremenih obezbeđivanja pravovremenih informacija i omogućavanja informacija i omogućavanja prilagodljivosti u upravljačkim prilagodljivosti u upravljačkim aktivnostima!!!aktivnostima!!!

Dva osnovna cilja monitoringa u Dva osnovna cilja monitoringa u odnosu na adaptivni menadžment:odnosu na adaptivni menadžment:

1.1. Podrška menadžerima koji se bave Podrška menadžerima koji se bave procesima i resursima u procesima i resursima u (re)definisanju ciljeva, (re)definisanju ciljeva, implementaciji planova i KAO implementaciji planova i KAO NAJVAŽNIJE RAZUMEVANJU STATUSA NAJVAŽNIJE RAZUMEVANJU STATUSA RESURSA KOJIM SE UPRAVLJARESURSA KOJIM SE UPRAVLJA

2.2. Podrška projektantima monitoring Podrška projektantima monitoring sistema u njegovom redizajniranjusistema u njegovom redizajniranju

Osnovne faze u funkcionisanju Osnovne faze u funkcionisanju adaptivnog menadžmentaadaptivnog menadžmenta

1.1. Izrada početnog opisa uslova sredine i Izrada početnog opisa uslova sredine i stvaranje modela na osnovu postojećih stvaranje modela na osnovu postojećih znanjaznanja

2.2. Postavljanje ciljeva (opis željenog stanja)Postavljanje ciljeva (opis željenog stanja)3.3. Projektovanje upravljačkog sistemaProjektovanje upravljačkog sistema4.4. Prepoznavanje i praćenje životnog ciklusa Prepoznavanje i praćenje životnog ciklusa

u prirodiu prirodi5.5. Uspostavljanje monitoringa, načina analize Uspostavljanje monitoringa, načina analize

podataka i prikazivanje rezultatapodataka i prikazivanje rezultata6.6. Izmena upravljanja i odluka u odnosu na Izmena upravljanja i odluka u odnosu na

dobijene rezultatedobijene rezultate

Kvalitetan monitoring i Kvalitetan monitoring i upravljanje procesima i upravljanje procesima i

resursima zahteva:resursima zahteva:1.1. Normativno regulisanjeNormativno regulisanje

2.2. Korišćenje znanja iz različitih Korišćenje znanja iz različitih naučnih disciplinanaučnih disciplina

3.3. Uspostavljanje tehničko-tehnoloških Uspostavljanje tehničko-tehnoloških komponenti monitoring sistemakomponenti monitoring sistema

4.4. Poštovanje načela adaptivnosti u Poštovanje načela adaptivnosti u menadžmentumenadžmentu

Integrisani monitoringIntegrisani monitoring

Integrisani pristup monitoringu Integrisani pristup monitoringu podrazumeva uključivanje i podrazumeva uključivanje i usaglašeno funkcionisanje svih usaglašeno funkcionisanje svih navedenih elemenata, njihovo navedenih elemenata, njihovo koordinisanje i usaglašavanjekoordinisanje i usaglašavanje

Pojam i karakteristike Pojam i karakteristike monitoringa životne sredinemonitoringa životne sredine

Jedan od elemenata uspešnog upravljanja Jedan od elemenata uspešnog upravljanja kvalitetetom životne sredinekvalitetetom životne sredine

Sistem praćenja u životnoj sredini odn. Sistem praćenja u životnoj sredini odn. pojedinim njenim segmentimapojedinim njenim segmentima

""Monitoring sistem predstavlja jedan od Monitoring sistem predstavlja jedan od osnovnih uslova za praćenje stanja i osnovnih uslova za praćenje stanja i upravljanje kvalitetom životne sredine, a upravljanje kvalitetom životne sredine, a preko organizovanja posebnog nadzornog preko organizovanja posebnog nadzornog i alarmantnog sistemai alarmantnog sistema"" (Mirko Cvijan) (Mirko Cvijan)

Cvijan, M. Cvijan, M. ""Ekologija zagađenih sredina, bioindikatori i monitoring sistemEkologija zagađenih sredina, bioindikatori i monitoring sistem““, Biološki fakultet, Beograd, 2000, Biološki fakultet, Beograd, 2000

Složenost životne sredineSloženost životne sredine Monitoring nežive sredine (voda, Monitoring nežive sredine (voda,

vazduh, zemljište), biljnog ili vazduh, zemljište), biljnog ili životinjskog svetaživotinjskog sveta

Cvijan razlikuje 2 osnovne vrste Cvijan razlikuje 2 osnovne vrste monitoringa:monitoringa:

1.1. Cilj-monitoring (živa ili neživa priroda)Cilj-monitoring (živa ili neživa priroda)

2.2. Faktor monitoring (CO, NFaktor monitoring (CO, N22, SO, SO22, , temperatura, vazdušne struje, temperatura, vazdušne struje, epidemije)epidemije)

Adekvatni monitoring Adekvatni monitoring podrazumeva:podrazumeva:

1.1. Ciljevi monitoringa (dokumentovanje stanja u Ciljevi monitoringa (dokumentovanje stanja u životnoj sredini,praćenje promena, sprovođenje životnoj sredini,praćenje promena, sprovođenje merta zaštite i obnavljanje prirode)merta zaštite i obnavljanje prirode)

2.2. Uzorak čiji će kvalitet, odnosno stanje biti praćeno Uzorak čiji će kvalitet, odnosno stanje biti praćeno ili analiziranoili analizirano

3.3. Analiza (bioloških, hemijskih, fizičkih, Analiza (bioloških, hemijskih, fizičkih, meteoroloških) koji izazivaju poremećajmeteoroloških) koji izazivaju poremećaj

4.4. Normativna regulativa i standardiNormativna regulativa i standardi5.5. Postavljanje parametara čije će se variranje Postavljanje parametara čije će se variranje

registrovati registrovati 6.6. Izbor bioindikatoraIzbor bioindikatora7.7. Prostorno određenje monitoringaProstorno određenje monitoringa8.8. Vremenski interval praćenjaVremenski interval praćenja9.9. Tehnički i finansijski resursi uspostavljanja sistema Tehnički i finansijski resursi uspostavljanja sistema

monitoringamonitoringa10.10. Metod analize podataka i prikazivanje rezultataMetod analize podataka i prikazivanje rezultata

Osnovni elementi životne sredine Osnovni elementi životne sredine – voda, vazduh i zemljište– voda, vazduh i zemljište

Monitoring svakog od njih Monitoring svakog od njih podrazumeva poseban i podrazumeva poseban i specifičan pristupspecifičan pristup

Prema zakonu o zaštiti životne sredine Prema zakonu o zaštiti životne sredine monitoring se vrši sistematskim monitoring se vrši sistematskim merenjem, ispitivanjem i ocenjivanjem merenjem, ispitivanjem i ocenjivanjem indikatora stanja i zagađenja životne indikatora stanja i zagađenja životne sredine koja obuhvata praćenje sredine koja obuhvata praćenje prirodnih faktora, odnosno promena prirodnih faktora, odnosno promena stanja i karakteristika životne sredine, stanja i karakteristika životne sredine, uključujući: vazduh, vodu, zemljište, uključujući: vazduh, vodu, zemljište, šume, biodiverzitet, buku, otpad kao i šume, biodiverzitet, buku, otpad kao i preuzetih obaveza iz međunarodnih preuzetih obaveza iz međunarodnih ugovoraugovora

Vlada donosi program monitoringa Vlada donosi program monitoringa za period od dve godineza period od dve godine

Vlada utvrđuje kriterijume za Vlada utvrđuje kriterijume za određivanje broja i raspodelu određivanje broja i raspodelu mernih mesta, mrežu mernih mernih mesta, mrežu mernih mesta, obim i učestalost merenja, mesta, obim i učestalost merenja, klasifikaciju pojava koje se prate, klasifikaciju pojava koje se prate, metodologiju rada i indikatore metodologiju rada i indikatore životne sredine i njihovog praćenja, životne sredine i njihovog praćenja, rokove i način dostavljanja rokove i način dostavljanja podatakapodataka

Autonomna pokrajina i jedinica Autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave donose lokalne samouprave donose program monitoringa na svojoj program monitoringa na svojoj teritoriji koji mora biti u skladu teritoriji koji mora biti u skladu sa programom Vlade.sa programom Vlade.