www.ootbmedialiteracy.org/iwasfake © 2020 Out of The Box Media Literacy Initiative

MODYUL A: “FAKE NEWS” UG ANG INFODEMIC

Leksyon A.1: Sa unsang pamaagi nagkaparehas ang “fake news” ug ang coronavirus?

HEADS UP! Paglista ug tulo ka butang nga nagkaparehas ang “fake news” ug coronavirus. Pananglitan: Ang duha parehas magkalat nga paspas ngadto daghan.

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

Tin-aw unsay nagkaparehas sa “fake news” ug sa coronavirus: parehas silang gakalat og paspas ngadto sa daghan. Samtang dili parehas ang pamaagi sa ilang pagkalat (i.e. nagkalat kasagaran ang “fake news” sa social media samtang ang coronavirus nagkalat pinaagi sa tao ngadto sa tao basta magkaduol), sa kasamtangan, ang pagkalat sa “fake news” ug sa coronavirus nagresulta og dagkong mga problema para sa tanan. Ang mas grabe pa gyud kung kini “fake news” mahitungod sa coronavirus nga magkalat ug muabot sa libuan ka mga tao. Para sa sunod nga upat ka semana, ang imong tumong mao ang paghibalo sa tanang nimong angay mahibaw-an mahitungod sa “fake news”. Sama sa COVID-19, para mapildi ang “fake news” kailangan nimong likayan nga dili ka matakdan niini. Pirmi ta gipahinumdumaan nga magsul-ob og mga mask, magpalayo sa matag usa, mag-disinfect sa palibot, ug magpakahimsog sa kaugalingon. Sa “fake news”, ang Out of the Box nagmugna ug 4-ka-lakang nga estratehiya para malikayan ug protektahan ang kaugalingon gikan niini ug gitawag namo kini og #IWASFAKE:

[I] kalma ang sarili (Pause and calm down)

[W] ag basta maniniwala (Be skeptical)

[A] lamin ang source at konteksto ng impormasyon (Check the source and context of the information)

[S] alain bago i-share at [S]itahin ang nagkakalat ng mali (Filter what you share and call out disinformation)

Ang pinakaduol nga makuha nato nga susama sa bakuna para sa “fake news” mao ang pagpakusog sa atong resistensya batok niini. Mao na ang pagdapat niining upat ka lakang dako og matabang sa atong pakigbatok sa “fake news”. Pero bag-o ta magkat-on sa matag lakang, importante nga ilhon usa nato ang kaaway ug ilhon kini pag-ayo.

www.ootbmedialiteracy.org/iwasfake © 2020 Out of The Box Media Literacy Initiative

Unsa ang “fake news” ug giunsa pagsugod niini?

Ang pagtumaw sa “fake news” masubay niadtong tuig 2016 kadtong nagkadungan ang presidential elections sa Pilipinas ug sa Estados Unidos. Ang mga storya-botbot, chismis, sayop ug makalingla nga mga unod, gihimo’g murag mga tinuod nga mga balita mahitungod sa mga nilansar nga politiko, ug kini nikuyanap pag-ayo sa social media. Nahimo kining isa sa labing gihisgutan nga panghitabo paghuman sa eleksyon. Giunsa pagkalat niining mga “fake news” nga paspas kaayo ug lapad kaayo ang naabot? Nakaapekto ba kini sa eleksyon, ug giunsa? Unsa’y mamahimong epekto niini sa panlantaw sa publiko ngadto sa media, sa gobyerno, ug sa demokrasya? Kining mga pangutana nagbunga og daghan kaayong mga research ug mga imbestigasyon sa “fake news” gikan sa akademya, sa gobyerno, sa tech industry ug sa mga civil society groups sa tibuok kalibutan. Sugod pag 2016 hangtod karon, naa tay nakit-an nga pipila ka pag-abante ug pipila ka pag-atras sa kung unsa ang gibuhat sa tibuok kalibutan batok sa “fake news”. Mao kini ang pipila ka mga headline:

Revealed: 50 million Facebook profiles harvested for Cambridge Analytica in major data breach The Guardian | March 17, 2018

Facebook takes down 200 pages, accounts, groups linked to Duterte campaign soc-med manager GMA News Online | March 29, 2019

Jail time, up to ₱1-M fine await peddlers of fake COVID-19 news CNN Philippines | March 25, 2020

Nakadungog ba ka niini? Samtang mahinungdanon ni nga mga panghitabo, dili nagpasabot nga nasabtan na nato ang problema sa “fake news.” Ug sa panahong abi nato nga dili na kini magkagrabe, nag-atubang ta karon og krisis pangkalibutan: ang pandemyang COVID-19. Gibutyag niining pandemya kung unsa pa ta kalayo sa pagsulbad niining krisis sa “fake news.”

* * *

PARA SA SUNOD NGA LEKSYON, atoang palawman ang topiko mahitungod sa COVID-19 Infodemic ug ang mga pinakakaylap nga “fake news” mahitungod sa coronavirus.

I-TWEET ANG NAIISIP. Unsay pasabot sa “fake news” para kanimo? I-tweet

kami sa @ootbmedialit at gamitin ang hashtag na #IWASFAKE.

www.ootbmedialiteracy.org/iwasfake © 2020 Out of The Box Media Literacy Initiative

MODYUL A: “FAKE NEWS” UG ANG INFODEMIC

Leksyon A.2: Unsa ang ‘Infodemic’ ug nganong dako kini siya nga problema?

HEADS UP! Maglista og 3 ka istoryang “fake news” nga imong nadunggan mahitungod sa COVID-19. Pananglitan: Ang pagkaon og saging epektibong tambal para sa COVID-19.

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

Ang “fake news” mahitungod sa COVID-19 mamahimong mas delikado kaysa sa COVID-19 mismo. Ngano? Tungod ang pagpakaylap og mga sayop ug dili tukma nga impormasyon mahitungod sa sakit nga dali makatakod, mas makapataas sa posibilidad nga matakdan ang mga taong sayop ang nahibaw-an niini. Ang World Health Organization (WHO) mao ang nagbunyag sa terminong Infodemic. Usa kini ka kombinasyon sa mga pulong na “information” ug “pandemic” para ihulagway ang kasamtangang kahimtang sa atong kalibutan kung diin dunay “sobra-sobra nga mga impormasyon – ang uban tukma ug ang uban dili - nga mao’y hinungdan nga maglisod na ang katawhan sa pagpangita og masaligan nga mga tinubdan ug giya kung manginahanglan sila.”

Upat ka tema sa COVID-19 “Fake News”

Dinhi nga leksyon, atong tan-awon unsa ang mga pinakakaylap nga mga “fake-news” lambigit sa COVID-19 nga gibahin-bahin ngadto sa upat ka tema sumala sa First Draft, ang nag-unang nonprofit organization nga naglunsad og mga research mahitungod sa misinformation ug disinformation. 1. Kung diin kini gikan Ang “fake news” mulungtad sa kahimtang diin kulang ang pagsubay kung sakto ang mga datos. Tungod kay natural kitang matukion, gusto nato nga mapun-an ang atong kakulangan sa kahibalo. Hilig nato nga hatagan og kahulogan ang matag bag-o nga impormasyon nga atong makutlo subay sa kung unsa na daan atong nahibaw-an. Paggawas sa balita mahitungod niining bag-o nga strain sa coronavirus pag Disyembre, subay sa taho sa awtoridad sa Tsina ngadto sa World Health Organization (WHO), nagbaha dayon ang mga teorya sa social media kung diin ba kini gikan. Dagha’g mga conspiracy theorist ang nag-ingon nga ang coronavirus daw bioweapon nga minugna sa gobyerno sa Tsina nga gipunterya ngadto sa Estados Unidos.

www.ootbmedialiteracy.org/iwasfake © 2020 Out of The Box Media Literacy Initiative

2. Kung giunsa niini pagkalat Daghan sa mga sayop nga pasangil mahitungod sa coronavirus gipahimuslan ang atong kahadlok ug kalibog. Tinuod kini siya labi na pag-abot sa kung giunsa pagkalat sa coronavirus. Ang website sa WHO naggahin og usa ka seksyon para ipanghimakak ang mga bakak sama sa posibilidad sa pagkalat sa COVID-19 pinaagi sa mga sapatos nga makatakod sa mga tao (Oo posible, pero gamay ra ang puruhan); ang pagkalat sa COVID-19 pinaagi sa mga langaw (Dili, walay ebidensya para ani); ug ang pagpasa pinaagi sa 5G mobile networks (Dili, ang virus dili makaagi sa mga radio waves ug mobile networks!). 3. Mga sintomas ug pagtambal Ang dili maayo nga mga tambag kabahin sa pagtambal ang pinakakuyanap nga “fake news” mahitungod sa COVID-19, ug kini mamahimong musangpot sa dili maayong kapaingnan. Dili lang kini makapugong sa mga tao nga makakuha og tarong nga pag-atiman nga ilang gikinahanglan, makakalas pa kini og kinabuhi. Sa Iran, 44 ka tao ang namatay ug gatusan ang naospital human muinom og home-made alcohol para depensahan ilang kaugalingon sa sakit. Matag adlaw, nagkadaghan ang mga hugunhugon mahitungod sa home treatments (sama sa pag-inom og init-tubig nga gisagulan og asin), mga pang-check sa sintomas, ug mga bakuna. Kini sila magsige og kuyanap online.

4. Kung giunsa nato pag-atubang Tungod ang kadaghanan naningkamot nga musubay sa protokol nga magpondo sa balay, daghan ang nagsalig sa social media para mamahimong updated kung unsa ang kahimtang sa katawhan. Gikan sa mga litrato o video nga nagpakita nga ang mga tao nag-panic buying ngadto sa mga balita kabahin sa pag-apud-apud sa mga hinabang o ang kahimtang sa pagbyahe, daghan niini ang gipang-share online nga wala gisusi kung sakto ba. Sa pagsugod sa gobyerno og bag-ong mga lakang, daghan kaayong nagkalat nga mga litrato nga gitagaan og lahi nga kahulogan ug mga tsismis. Makasubo makakita nga nagkuyanap ang mga politikal nga “fake news”. Pero ato na kining gidahum sa

usa ka katilingban nga grabe ang pagkabahin-bahin. Pananglitan, ang mga litrato sa protesta pag Independence Day sa UP Diliman taliwala sa COVID-19, gimanipula sa kompyuter aron ingnon nga mas gamay lang ang nagtambong kaysa sa aktwal.

* * *

UG DIRI NATAPOS ANG ATONG MODYUL A. Andam na ba ka sukdon imong kahibalo ug ipraktika

imong mga kahanas? Pangayo lang sa imong magtutudlo o sa amoa ang worksheet para sa Modyul A.

TWEET YOUR THOUGHTS. Naa ba kay pamilya o higala nga nabiktima sa

“fake news” mahitungod sa COVID-19? Giunsa ni nila pag-atubang? Tweet us

at @ootbmedialit and use the hashtag #IWASFAKE.