IPDET

Модуль 9: Түүврийн стратеги

сонгох нь

IPDET © 2009 2

Удиртгал

• Түүвэрлэлийн удиртгал • Түүврийн төрөл: Санамсаргүй

болон санаатай /санамсаргүй бус/түүвэрлэл

• Түүврийн хэмжээг тодорхойлох

IPDET © 2009 3

Түүвэрлэл• Бүхийл олонлогоос өгөгдөл

цуглуулж болох уу? (тооллого)– Хэрвээ тийм бол бүхийл олонлогийн

хувьд юу нь үнэн болох талаар бид ярьж болно.

– Ихэнхдээ бид тэгж чаддаггүй (цаг хугацаа/зардал)

– Хэрвээ тэгж чадахгүй бол арай багаахан дэд багцыг хэрэглэж болох юм: ТҮҮВЭР (дээж)

IPDET © 2009 4

Үзэл баримтлал • Олонлог

– Нэгжийн нийт багц• Тооллого

– Бүхий л олонлогоос өгөгдөл цуглуулна • Түүвэр

– Олонлогийн дэд багц • Түүвэрлэлийн хүрээ

– Түүвэр сонгох дэд багцын нэрийн жагсаалт

IPDET © 2009 5

Түүвэрлэлийн үзэл баримтлал

• Түүврийг төлөвлөх – Түүвэрлэх арга (магадлалтай, эсвэл

магадлалгүй)• Параметр

– Олонлогийн тодорхойлолт• Статистик

– Түүврийн тодорхойлолт

IPDET © 2009 6

Санамсаргүй түүвэр• Сугалаа – нэгж бүр сонголтод өртөх

ижил боломжтой • Дэд багцад суурилан том

олонлогийн тухай тооцоолж болно. • Давуу тал:

– Сонголтын ташааг арилгадаг– Олонлогт нь ерөнхийлж болдог – Ихэнхдээ ашиг-үр нөлөө сайтай

IPDET © 2009 7

Санамсаргүй түүврийн төрөл

• Энгийн санамсаргүй түүвэр• Санамсаргүй завсарлагатай түүвэр • Санамсаргүй эхлэлтэй болон

тогтмол завсарлагатай түүвэр • Давхраатай санамсаргүй түүвэр • Санамсаргүй үүрэн түүвэр • Олон алхамтай санамсаргүй түүвэр

IPDET © 2009 8

Энгийн санамсаргүй түүвэр

• Хамгийн нийтлэг, энгийн • Түүврийн хэмжээг тогтоож,тэр

хэмжээнд хүртэл нэгжийг санамсаргүйгээр соногоно

• Нэгжийг сонгохдоо санамсаргүй тооны хүснэгт хэрэглэнэ.

Санамсаргүй завсарлагаат түүвэр

• Дэс дараалсан олонлог байх, тэр нь дугаарлагдаагүй, тэгж дугаарлах нь төвөгтэй, цаг үрсэн ажил байдаг.

• Завсарлагааг сонгохдоо санамсаргүй тооны хүснэгт хэрэглэнэ.

IPDET © 2009 9

Санамсаргүй эхлэл болон тогтмол завсарлагаатай түүвэр

• Эхлэлийн цэг нь санамсаргүй боловч завсарлгаа нь санамсаргүй БУС

• Санамсаргүй байрлалаас эхлээд n-ын тохиолдол бүрийг сонгодог тогтолцоотой түүвэрлэл.

IPDET © 2009 10

Санамсаргүй эхлэл болон тогтмол завсарлагатай түүвэр

1.Олонлог дахь нэгжийн тоог бодож олно. 2.Хүсэмжит түүвэрийн хэмжээг тодорхойлно 3.(1) алхамыг (2) алхамд хуваавал =

завсарлага гарна4.Олонлог дотор эхлэх цэгийг сохроор авна 5.Завсарлагаа тоолж түүвэр авах нэгжээ

сонгоно 6.Тэр завсарлагаа үргэлжлүүлэн тоолж бусад

нэгжийг сонгоно.

Давхаргат санамсаргүй түүвэр

• Энгийн санамсаргүй түүвэр хийх орхигдох байсан тодорхой бүлгийг оруулах ёстой үед ашиглана – Ердийнхөөр бол олнлогийн өчүүхэн

хэсэг

IPDET © 2009 13

Бүх олонлог

Давхрагат санамсаргүй түүвэр

Дэд олонлог

Дэд олонло

г

Дэд олонлог

Энгийн санамсаргүй

түүвэрЭнгийн

санамсаргүйтүүвэр

Энгийн санамсаргүй

түүвэр

IPDET © 2009 14

Санамсаргүй багц түүвэр

• Санамсаргүй түүврийн бас нэг хэлбэр • Дараах үед хэрэглэгдэх, түүвэрлэх ёстой

нэгжийн жам ёсоор гарч ирсэн нийлбэр:– Сонирхож буй олонлог дахь юм бүрийн иж

бүрэн жагсаалт байхгүй боловч түүнд байгаа үүрүүдийн жагсаалт байгаа.

– Бүх юмны иж бүрэн жагсаалт байгаа хэдий ч маш өргөн хүрээнд тархсан учраас өгөгдөл цуглуулагч явуулж санамсаргүй түүвэр хийлгэх нь хэтэрхий их цаг авч, зардал их гарахаар байвал

IPDET © 2009 15

Олон үе шаттай санамсаргүй түүвэр

• Санамсаргүй түүврийн хоёроос олон хэлбэрийг нэгтгэж хэрэглэнэ

• Хамгийн нийтлэг нь санамсаргүй үүрэн түүврээр эхлээд дараа нь энгийн санамсаргүй түүвэр хийх буюу давхраат санамсаргүй түүвэр хийдэг.

IPDET © 2009 16

Санамсаргүй үүрэн, олон үе шаттай түүврүүдийн дутагдалтай тал

• Олонлогоо нарийн нягт төлөөлж чадахгүй байж болдог

IPDET © 2009 17

Санамсаргүй бус түүвэр (санаатай)

• Илүү төвлөрсөн байж чаддаг • Бага түүврийг төлөөлөл болгож

болоход туслана. • Том олонлогт нь дүгнэлт хийж

болдоггүй (санамсаргүй болгохгүй бол ерөнхийлэх боломжгүй...)

IPDET © 2009 18

Санамсаргүй бус түүврийн төрөл

Хялбархан уулзаж болох хүн бүртэй ярьж, ажиглаж болох юм бүрийг ажиглана

Амар дөхмийг харах

Оролцогчдын тусгай хольмог үүсгэхийн тулд шалгуур тогтооно

Чиглэсэн зорилготой (эрэгцүүлэл)

Ярилцлага өгөх боломжтой хүн бүрээс асууна.

Цасан бөмбөг (шилжих гинж)

Чиглэсэн зорилготой түүвэр

• Нийтлэг тохиолдол (медиан)• Хамгийн олон хэлбэлзэлтэй

(гетероген)• Тоо хэмжээ• Туйлын тохиолдол• Нотлох болон үгүйсгэх

тохиолдол IPDET © 2009 1

9

Цасан бөмбөг • Гинжин шилжлэгтэй түүвэр гэж бас

нэрэлдэг • Түүвэрт хэнийг, юуг оруулахаа

мэдэхгүй байвал хэрэглэдэг • Ихэнхдээ ярилцлагад хэрэглэнэ.

Ярилцлага өгч байгаа хүнээсээ өөр хэнээс ярилцлага авч болохыг асууна.

• Болгоомжтой хэрэглэнэ.IPDET © 2009 2

0

Амар дөхмийг харах • Үнэлээчийн ая туханд тохируулна.

– Төслийн байршил байгаа хамгийн ойр газарт очиж үзэх

– Төслийн аль ч менежертэй уулзаж ярилцлага хийх

– Төслийн ажилитнуудын сонгосон аль ч бодит талбарыг ажиглах

– Тааралдсан ТББ-ын төлөөлөгчтэй уулзаж ярилцах

IPDET © 2009 21

IPDET © 2009 22

Санамсаргүй бус түүврийн учир дутагдал

• Янз бүрийн буруу ташаа, гажуудал гарах магадлал өндөр /хөгшин хүнтэй ярих дургүй гэдэг ч юм уу…/

• Олонлогийн бусад хэсгээсээ мэдэгдэхүйц өөр байна уу? – Сонгосон хүмүүс том олонлогтойгоо

бараг адил гэдгийг харуулах өгөгдөл цуглуулна (ө.х. Хүн ам зүй)

IPDET © 2009 23

Хосломол түүврийн стратеги

• Жишээ нь:– Хамгийн ядуу элгэн олноос

хоёр сургууль, хамгийн баян элгэн олноос хоёр сургуулийг санаатайгаар сонгох.

– Энэ дөрвөн сургуулийн сурагчдаас санамсаргүй түүврээр сурагчдыг нь сонгох.

Түүвэрийн хэмжээг тодорхойлох

• Түүврийн үр дүн олонлогоо бүхэлд нь төлөөлж байгаа магадлалыг тооцоход статистикийг ашигладаг

• Үнэлээч тэдгээрийн үнэмшил ямар байхыг сонгоно.

IPDET © 2009 24

IPDET © 2009 25

Үнэмшлийн түвшин • Ерөнхийдээ 95% -ийн үнэмшлийн

түвшинг авдаг– 100-гийн 95 нь таарч байвал

олонлогоо бүхэлд нь нарийн төлөөлж чадна

• Үнэмшлийн түвшинг дээшлүүлбэл илүү том түүвэр хэрэгтэй болно.

IPDET © 2009 26

Түүврийн хэмжээ ба олонлог

• Түүврийн хэмжээг нэмэгдүүлснээр нарийвчлалыг дээшлүүлэх бөгөөд алдааны талбар нь багсана.

• Олонлог цөөн болох тусам түүврийн хэмжээг олонлогтой нь харьцуулсан шаардлагатай харьцаа их байх.

• Зорилго нь 95% -ийн үнэмшлийн түвшин буюу алдааны талбар нь ±5% байна

IPDET © 2009 27

Том олонлогийн түүврийн хэмжээ

271752

1,6916,765

90%

3841,0672,4019,604

95%

6661,8484,144

16,576 99%

± 5%± 3%± 2%± 1%

Үнэмшлийн түвшин Алдааны магадлал

Түүврийн хэмжээний асуудлын хураангуй дүгнэлт

• Нарийвчлал, яв цав байдлыг түүврийн хэмжээг нэмэгдүүлснээр дээшлүүлж болно.

• Стандартын зорилго нь 95%-ийн үнэмшлийн түвшин буюу алдааны талбар нь +/- 5%

• Алдааны талбар их байвал үр дүнгийн яв цав байдал буурна.

• Олонлог цөөн болох тусам түүврийн хэмжээг олонлогтой нь харьцуулсан шаардлагатай харьцаа их байна.

• IPDET © 2009 2

8

Төгсгөлийн тэмдэглэл ….

IPDET © 2009

“Ертөнц зогсч дараа нь бодно гэж байхгүй-ийм юм хэзээч болохгүй, түүний явах зам нь ч биш, ганцхан арга зам нь

түүврээс ерөнхийлэхэд /бүгдийг мэдэхэд/ л байна.” -- Марк Твейн

29

Асуулт ?