module 3 | cest-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | digitaliseren
DESCRIPTION
Digitaliseren van erfgoedcollecties wordt vaak nog gelijkgesteld met het scannen van documenten of digitale fotografie. In realiteit blijkt – kwaliteitsvolle – digitalisering echter een complex proces, waarbij technische en organisatorische expertise vereist is. De CEST-richtlijnen voor digitalisering bieden hiervoor een kader aan, in de vorm van aanbevolen en minimale standaarden. Tijdens deze introductie worden de richtlijnen voor het digitaliseren van tekst, beeld, geluid en video nader toegelicht.TRANSCRIPT
![Page 1: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/2.jpg)
CESTRICHTLIJNEN
DIGITALISEREN
![Page 3: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/3.jpg)
• kopieën
• binair coderen
• metadata
digitaliseren (overg.; digitaliseerde, h. gedigita-liseerd) in een digitale code overbrengen
DIGITALISEREN?
![Page 4: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/4.jpg)
BINAIRE CODE
![Page 5: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/5.jpg)
TEKST
![Page 6: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/6.jpg)
BEELD: RASTERAFBEELDING
![Page 7: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/7.jpg)
VIDEO
![Page 8: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/8.jpg)
BEELD: RGB KLEURMODEL
![Page 9: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/9.jpg)
KLEUR & KLEURDIEPTE
RED GREEN BLUE000000000000000000000000000000000000000000000001000000000000000000000010…111111111111111111111111
256 * 256 * 256
= 16,7 miljoen combinaties
![Page 10: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/10.jpg)
BEELD: RGB KLEURMODEL
![Page 11: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/11.jpg)
KLEURDIEPTE
• Aantal bits gebruikt om een kleur te bepalen
• Bepalend voor grootte bestand
![Page 12: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/12.jpg)
BEELD: KLEURRUIMTE
![Page 13: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/13.jpg)
GELUID
![Page 14: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/14.jpg)
GELUID
![Page 15: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/15.jpg)
GELUID: ANALOOG SIGNAAL
![Page 16: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/16.jpg)
GELUID: DIGITAAL SIGNAAL
![Page 17: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/17.jpg)
bestandsformaten
![Page 18: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/18.jpg)
DIGITAAL BESTAND
Om welk type bestand gaat het?
Welk kleurruimte gebruikt het bestand?
Wat beeldt het bestand precies af?
Hoe is het beeld opgebouwd?
De gecodeerde afbeelding zelf.
![Page 19: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/19.jpg)
RESOLUTIE
• sample rate (“bemonsteringsfrequentie”)• uitgedrukt in PPI (beeld) of Hz (geluid)• bepalend voor bestandsgrootte:
• Audio: sample rate x2 bestand x2• 2D: resolutie x2 bestand x4
![Page 20: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/20.jpg)
RESOLUTIE
• Beeld• Pixels per Inch (PPI)• Let op met interpolatie!
• Video• lineaire pixels: 2K, 4K, 8K • originele frame rate
• Audio• Sample frequency: 48 tot 96 kHz
![Page 21: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/21.jpg)
RESOLUTIE BEREKENEN
• 1 inch = 2,56 cm• voorbeeld dia op A4:
21 cm x 300 dpi / 3,6 cm = 1750 ppi• voorbeeld poster op A4:
21 cm x 300 dpi / 70 cm = 90 ppi
breedte gewenste afdruk x gewenste resolutie afdrukbreedte origineel
![Page 22: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/22.jpg)
COMPRESSIE
• Afhankelijk van bestandsformaat• Lossless: geen informatieverlies (bv. LZW, ZIP)• Lossy: artefacten, kleurverlies (JPEG)
![Page 23: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/23.jpg)
• Embedded/extern
• Descriptief: wat is de inhoud van het bestand?
• Administratief: hoe kan/mag ik het bestandgebruiken?
• Structureel: hoe is het bestand opgebouwd?
METADATA
![Page 24: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/24.jpg)
• moederbestand
• archiveringsbestand
• reproductiebestand
• raadplegingsbestand
KOPIEËN
![Page 25: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/25.jpg)
“Een moederbestand is een digitale kopie waarvan verder kopieën worden
afgeleid.”
KOPIEËN: MOEDERBESTAND
![Page 26: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/26.jpg)
“Een archiveringsbestand is een digitale kopie van het oorspronkelijke (digitale of analoge) document in de
hoogst mogelijke kwaliteit - bij voorkeur voldoende hoog om het origineel in geval van vernietiging of
beschadiging te vervangen. Archiveringsbestanden worden gemaakt wanneer het oorspronkelijke document te kwetsbaar is om het te
kunnen raadplegen, of wanneer het verloren dreigt te gaan.
Ze worden bij voorkeur bewaard in een beveiligde opslagomgeving.”
UF: preservation master
KOPIEËN: ARCHIVERINGSBESTAND
![Page 27: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/27.jpg)
“Een reproductiebestand is een digitale kopie waarvan de kwaliteit voldoende hoog is om de
inhoud van het oorspronkelijke (digitale of analoge) document op een betekenisvolle manier
toegankelijk te maken.
Reproductiebestanden worden bij voorkeur bewaard in een beveiligde opslagomgeving en zijn
doorgaans enkel ter beschikking via het intranet van een bewaarinstelling.”
UF: reproduction master, submaster, distributiekopie
KOPIEËN: REPRODUCTIEBESTAND
![Page 28: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/28.jpg)
“Een raadplegingsbestand is een digitale kopie die gebruikt wordt om een document digitaal ter beschikking te stellen. De kwaliteit van een raadplegingsbestand wordt bepaald
door de aard van het gebruik. De kwaliteit is vaak veel lager om de opslagcapaciteit en de benodigde bandbreedte
beperkt te houden en het document makkelijker raadpleegbaar te maken.
Een raadplegingsbestand worden enkel bewaard en beheerd voor de termijn van het beoogde gebruik.
UF: distribution copy, access copy, raadplegingskopie
KOPIEËN: RAADPLEGINGSBESTAND
![Page 29: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/29.jpg)
BEGRIPPEN:
![Page 30: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/30.jpg)
• Concrete gevallen
• Do’s & don’ts
• Minimum standaarden
• Aanbevolen standaar-den
CEST RICHTLIJNEN
![Page 31: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/31.jpg)
• Ik wil mijn fotocollectie digitaliseren
• Ik wil tekstdocumenten digitaliseren
• Ik wil geluidsopnames digitaliseren
• Ik wil video digitaliseren
4 DIGITALISERINGSSCENARIO’S
![Page 32: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/32.jpg)
• Beschrijf steeds de collectie die je digitaliseert
• Maak een moederbestand van voldoende hoge kwaliteit
• Registreer metadata
• Maak archiverings-, reproductie en raadplegingsbestanden
DIGITALISEREN IN 4 STAPPEN
![Page 33: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/33.jpg)
1STE GEBOD: BESCHRIJF DE COLLECTIE
Minimum:
• Beschrijft de (deel)collectie (COMETA)
• Beschrijf het niveau waarop je ontsluit (reeks, stuk)
Aanbevolen:• Beschrijf volgens het 1-op-1-principe (object, inhoud, representatie)
• Beschrijf het niveau van het digitale bestand (reeks, stuk, onderdeel)
• Beschrijf m.b.v. de standaarden voor:• het type collectie (musea, bibliotheek, archief)
• het soort object (tekst, foto, geluid, video)
![Page 34: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/34.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND
Algemeen:
• Bewaar een onbewerkte versie van het moederbestand
• Kwaliteitseisen doelstellingen digitalisering• Toegang tot de inhoud?
• Betrouwbare weergave?
• Substitutie origineel?
• Infrastructuur & kennis in huis?
![Page 35: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/35.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (TEKST)
Minimum:
• Open en goed gedocumenteerd formaat
• Beeldformaat: TIFF of JPEG2000, soms JPG of PNG, geen PDF!
• Resolutie: ‘punten’&‘openingen’ ↔ 300ppi
• Bitdiepte: 8bit ↔ 24 bit; sRGB ↔ ECIRGB
• Tekstformaat: UTF-8
Aanbevolen:• TEI
• METS
![Page 36: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/36.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (FOTO)
Minimum:
• TIFF v6.0 Part 1: Baseline Tiff Uncompressed
• Resolutie: 300ppi
• Bitdiepte: 8bit ↔ 24 bit; ECIRGB
Aanbevolen:• JPEG2000, soms JPG, PNG of GIF, geen PDF!
![Page 37: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/37.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (GELUID)
Minimum:
• Magneetbanden reinigen en correct identificeren!
• Vermijd subjectieve correcties!
• Open en goed gedocumenteerd formaat
• Linear Pulse Code Modulatie: 48kHz-96kHz; 24 bit
• Geen compressie!
Aanbevolen:• WAV, AIFF, FLAC
![Page 38: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/38.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (VIDEO)
Minimum:
• Magneetbanden reinigen en correct identificeren!
• Vermijd subjectieve correcties!
• Open en goed gedocumenteerd formaat
• Bewaar beeldeigenschappen (frame rate, aspect ration, etc.)
• Geen compressie!
Aanbevolen:• MXF, AVI, MOV
• MXF/JPEG2000 codering
![Page 39: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/39.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (BESTANDSNAMEN)
Minimum:
• uniek!
• letters
• cijfers
• liggend streepje ( _ )
• koppelteken (-)
Aanbevolen:• Betekenisloze namen (UUID)
• Betekenisvolle namen (collectiecode / identificatienummer)
![Page 40: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/40.jpg)
2DE GEBOD: MAAK EEN MOEDERBESTAND (STRUCTUUR)
Minimum:
• gestructureerd tekstbestand (CSV, XML)
• soms in de bestandsnaam (eenvoudige objecten)
• geen mappen!
Aanbevolen:• XML Schema’s:
• MPEG DIDL
• METS
• PREMIS
![Page 41: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/41.jpg)
3DE GEBOD: REGISTREER ADMINISTRATIEVE METADATA
‘editievermelding’:
• Wie heeft het bestand gemaakt en hoe? (technische data)
• Welke beperkingen rusten op het gebruik ? (rechten data)
• Hoe moet het bestand bewaard worden? (preserveringsdata)
![Page 42: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/42.jpg)
3DE GEBOD: REGISTREER ADMINISTRATIEVE METADATA
Minimum:
• Selecteer de elementen
• Gestructureerd tekstbestand (CSV, XML)
• Of in de header
Aanbevolen:• PREMIS
• Identificeer en valideer (DROID, JHOVE)
![Page 43: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/43.jpg)
4DE GEBOD: MAAK BESTANDEN: ARCHIVERING/REPRODUCTIE
Minimum:
• Archivering: Open
• Reproductie: Open en goed ondersteund
Aanbevolen:• XML/UTF-8
• TIFF
• JPEG2000
• WAV/LPCM
• AIFF/LPCM
• FLAC
• MXF/MJPEG2000
![Page 44: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/44.jpg)
4DE GEBOD: MAAK BESTANDEN: RAADPLEGING
Minimum:
• Breed ondersteund
• Gebruikt door je doelgroep
Aanbevolen:• JPEG2000
• JPG
• PNG
• HTML
• MP3
• MPEG-2
• MPEG-4
![Page 45: Module 3 | CEST-richtlijnen voor beheerders van digitale collecties | Digitaliseren](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062514/558df8541a28ab65348b45eb/html5/thumbnails/45.jpg)