mobilizacyjne rozwiniĘcie jednostki wojskowej w...

OBRONNOŚĆ. Zeszyty Naukowe 4(28)/2018 ISSN 2299-2316

45

AUTOR

mjr mgr inż. Jacek Droszcz

Adres e-mail: [email protected]

Afiliacja: Wydział Wojskowy

Akademia Sztuki Wojennej

MOBILIZACYJNE ROZWINIĘCIE JEDNOSTKI WOJSKOWEJ W REJONIE ALARMOWYM

Słowa kluczowe: obronność, mobilizacyjne rozwinięcie wojsk,

rejon alarmowy, mobilizacja

Niniejszy artykuł jest próbą wskazania rozwiązań związanych z mobili-zacyjnym rozwinięciem jednostki wojskowej (JW) Wojsk Lądowych w wa-runkach zakłóceń uniemożliwiających przeprowadzenie tego procesu w miejscu stałej dyslokacji (MSD) i przeniesienia go do rejonu alarmowego (RA).

Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej jest jednym z najistot-niejszych etapów osiągnięcia pełnej gotowości do działania. Prawidłowe, sprawne i zgodne z planem przeprowadzenie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej związane jest z uzupełnieniem jej stanem osobowym oraz środkami transportowymi i maszynami pobieranymi z gospodarki na-rodowej. Stanowi gwarant osiągnięcia pełnej zdolności do działania przez jednostkę wojskową. Mobilizacyjne rozwinięcie przeprowadza się z zasady w MSD, gdzie jest zawczasu przygotowana baza mobilizacyjna funkcjonu-jąca na bazie istniejącej infrastruktury koszarowej.

Aktualnie obowiązujący Plan Mobilizacyjny 2010 (PM2010) przewiduje funkcjonowanie jednostek wojskowych o etatach wojenno-pokojowych, pokojowych i wojennych. Taka struktura jednostek wojskowych występują-cych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wymusza posiadanie planów mobilizacyjnego rozwinięcia, w tym przewidujących także przenie-sienie tego procesu do RA.

Przedsięwzięcie to mimo swojej rangi nie ma pełnego opracowania w dokumentach doktrynalnych dotyczących problematyki gotowości mobi-lizacyjnej i bojowej. Oficerowie zajmujący się tą problematyką niejedno-krotnie posiłkują się własną wiedzą i doświadczeniem, a w obowiązującym systemie doskonalenia zawodowego brak jest odpowiednio ukierunkowa-nych kursów przygotowujących żołnierzy do wykonywania zadań związa-nych z problematyką gotowości mobilizacyjnej i bojowej w JW (w JW nie

Jacek Droszcz

46

ma sekcji gotowości mobilizacyjnej i bojowej, a kompetencje są rozrzucone po poszczególnych sekcjach sztabu).

Rejon alarmowy, jego parametry oraz zasady zajmowania i ubezpie-czania rejonu są realizowane zgodnie z zasadami sztuki wojennej ujętymi w regulaminach. Natomiast problemem jest sposób rozmieszczenia ele-mentów bazy mobilizacyjnej (EBMob.) i ich funkcjonowanie podczas mobi-lizacyjnego rozwinięcia.

Zważywszy na treści, których dotyczyć będzie artykuł, związane z do-kumentami doktrynalnymi i instrukcjami opatrzonymi klauzulą tajności, pu-blikacja nie wyczerpuje tematu, a stanowi jedynie materiał dyskusyjny związany z problematyką gotowości mobilizacyjnej i bojowej.

Mobilizacja - podstawowe uwarunkowania

Mobilizacja sił zbrojnych swój rodowód bierze od początków istnienia sił zbrojnych w Polsce. Od zarania państwowości polskiej istniał system mobilizowania wojsk. Początkowo dotyczył uzupełniania drużyn książęcych oraz zwołania pospolitego ruszenia, przez cały czas ewoluując, osiągnął swoje apogeum w 1938 r., kiedy to przyjęto plan mobilizacyjny „W”. Plan ten zakładał przeprowadzenie mobilizacji w trzech okresach:

• wzmocnienia; • mobilizacji alarmowej; • mobilizacji powszechnej. Główną zaletą planu mobilizacyjnego „W” była możliwość szybkiego

rozwinięcia i rozśrodkowania dużej liczby jednostek wojskowych przed wybuchem wojny1. Szef Sztabu Głównego w myśl planu skupiał całość rozkazodawstwa związanego z realizacją zadań mobilizacyjnych. Ponadto z planu wynikały ustalenia dotyczące:

• rozśrodkowania mobilizowanych jednostek wojskowych w terenie poprzez zwiększenie liczby jednostek mobilizowanych, a także przekaza-nie części zadań mobilizacyjnych resortom łączności, poczty czy kolei;

• sformowania od podstaw 95 ośrodków zapasowych (średnio po jednym na powiat) w celu uzupełniania strat powstałych podczas prowa-dzenia działań bojowych (straty bojowe i niebojowe)2.

W latach powojennych władze komunistyczne dokonywały ciągłych ko-rekt planów mobilizacyjnych związanych ze zmieniającą się sytuacją poli-tyczną oraz zmianami w podziale administracyjnym kraju. Szczególnie ożywiona działalność mobilizacyjna prowadzona była w latach 1975 – 1989, kiedy to wprowadzono:

1 J. Wojnarowski, Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania bezpieczeństwa Polski, AON, Warszawa, 2008, s. 28.

2 Tamże, s. 11-12.

Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie alarmowym

47

• nowelizację dyrektywy MON o gotowości bojowej sił zbrojnych; • aktualizacje planów mobilizacyjnych; • obarczenie zadaniami mobilizacyjnymi szkół wojskowych, składnic,

szpitali, sanatoriów itp. Współcześnie natomiast mobilizacja sił zbrojnych wynika z charakteru

strategii bezpieczeństwa państwa. Zasadniczo głównym celem mobilizacji sił zbrojnych zawsze było i będzie przejście sił zbrojnych z funkcjonowania pokojowego na wojenne, związane z uzupełnieniem jednostek wojskowych stanami osobowymi (żołnierze służby czynnej i rezerwy) oraz pojazdami i maszynami pobieranymi z gospodarki narodowej3.

W dostępnych źródłach jawnych mobilizacja postrzegana jest jako: • prawne i organizacyjne przygotowanie struktur państwa, jego orga-

nów władzy i administracji oraz poszczególnych działów (sektorów) gospo-darki narodowej do działalności w okresie kryzysu i wojny4;

• prawne, organizacyjne i praktyczne przygotowanie struktur pań-stwa, w tym sił zbrojnych do działalności w okresie kryzysu i wojny, z jed-noczesnym uregulowaniem zasad i sposobów ich funkcjonowania na wy-padek zaistnienia tych stanów5;

• uzupełnienie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej stanem oso-bowym oraz środkami transportowymi i maszynami pobieranymi z gospo-darki narodowej6;

• potrzeby mobilizacyjne w zakresie stanu osobowego oraz środków transportowych i maszyn zarówno etatowe, jak i ponadetatowe7.

Realizacja tych przedsięwzięć rozpoczyna się od pierwszego dnia mo-bilizacji (M1), a kończy złożeniem meldunku do przełożonego o zakończe-niu mobilizacyjnego rozwinięcia.

Mobilizacyjne rozwinięcie jako przedsięwzięcie funkcjonuje w ramach systemu mobilizacyjnego, który można zdefiniować jako uporządkowany wewnętrznie układ elementów oraz zespół zasad i norm regulujących jego funkcjonowanie w czasie pokoju, mobilizacji i wojny8. System obejmuje:

• regulacje prawne (ustawy, rozporządzenia, zarządzenia, dokumen-ty dyrektywne, instrukcje, decyzje, rozkazy), a także wytyczne i wszelkiego rodzaju porozumienia zawarte z podmiotami uczestniczącymi w planowa-niu mobilizacyjnym państwa;

3 Tamże, s. 11-12. 4 Problemy organizacji gotowości bojowej i mobilizacji sił zbrojnych, AON, Warszawa,

1997, s. 61. 5 Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa, 2008,

s. 72. 6 Por., Kompendium planowanie i realizacja uzupełnień mobilizacyjnych w Siłach

Zbrojnych RP, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Warszawa, 2006, s. 9. 7 Por., Poradnik do działalności kadrowo-mobilizacyjnej w Siłach Zbrojnych RP, Sztab

Generalny Wojska Polskiego, Warszawa, 2008, s. 175. 8 https://pl.wikipedia.org/wiki/System_mobilizacyjny [dostęp: 18.01.2018].

Jacek Droszcz

48

• dokumentację planistyczną i wykonawczą sporządzaną na wszyst-kich poziomach dowodzenia oraz w organach administracji publicznej i podmiotach gospodarczych;

• organy dowodzenia i kierowania; • stany osobowe żołnierzy w służbie czynnej i pracowników wojska

w czasie pokoju; • zasoby rezerw osobowych (w tym pracowników wojska i żołnierzy

Narodowych Sił Rezerwowych); • zasoby środków transportowych, statków powietrznych, pływają-

cych, taboru kolejowego i maszyn znajdujące się w gospodarce narodowej; • zapasy środków materiałowych przechowywanych w magazynach,

składach (WOG, RBLog.), a także u kontrahentów, w ramach zakontrakto-wanych wcześniej usług;

• zapasy środków zaopatrzenia zgromadzone w ramach rezerwy państwowej zastrzeżonej dla Sił Zbrojnych;

• elementy bazy mobilizacyjnej jednostek mobilizujących; • procedury uruchamiania mobilizacyjnego rozwinięcia (powoływania

żołnierzy rezerwy posiadających przydziały mobilizacyjne, pracowników wojska z nadanymi pracowniczymi przydziałami mobilizacyjnymi, a także środków transportowych i maszyn pobieranych z gospodarki narodowej);

• szkolenie żołnierzy służby czynnej i pracowników wojska w ramach dni gotowości mobilizacyjnej i bojowej oraz rezerw osobowych i żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych w ramach ćwiczeń żołnierzy rezerwy;

• posiadanie w czasie pokoju sił zbrojnych mających zdolności do osłonięcia mobilizacyjnego rozwinięcia państwa, w tym w pełnym zakresie zaspokojone potrzeby materiałowe;

• zdolność do przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia sił zbrojnych w każdych warunkach. Wielowariantowa zdolność do osiągania gotowości do podjęcia działań przez wyznaczone JW w ramach mobilizacji częściowej;

• wykorzystanie zasobów państwa do zabezpieczenia mobilizacyjne-go rozwinięcia sił zbrojnych obejmującego: zasoby rezerw osobowych, świadczenia na rzecz wojska (świadczenia rzeczowe, osobiste i doraźne), odpowiednio przygotowanych rezerw mobilizacyjnych państwa (paliwa, żywność, zabezpieczenie medyczne);

• sprawdzanie stanu przygotowania JW do mobilizacyjnego rozwinię-cia w ramach prowadzonych kontroli gotowości mobilizacyjnej i bojowej (planowych i doraźnych)9.

Rozpoczęcie prac związanych z planowaniem przedsięwzięć mobiliza-cyjnego rozwinięcia w JW uruchamia otrzymanie od przełożonego nowego zadania mobilizacyjnego. Prace związane z planowaniem procesu mobili-

9 J. Wojnarowski, Mobilizacja…, s. 75-77.


49

zacyjnego rozwinięcia rozpatrywane są w ramach gry decyzyjnej na temat Planowanie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej. Celem gry jest wypracowanie optymalnego modelu przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia przez jednostkę wojskową. Podstawę do przeprowadzenia gry decyzyjnej stanowią:

• ustawy, rozporządzenia; • rozkazy, wytyczne przełożonego w sprawie gotowości mobilizacyj-

nej i bojowej; • wyciągi z Zestawienia zadań mobilizacyjnych dla JW; • etaty, tabele i normy należności; • wyciąg z Planu przydziałów gospodarczych; • Instrukcja mobilizacyjna; • Instrukcja gotowości bojowej. W grze uczestniczy kierownicza kadra jednostki wojskowej oraz osoby

zajmujące się problematyką gotowości mobilizacyjnej i bojowej oraz wo-jennym systemem dowodzenia (oficerowie sekcji S-1, S-3, S-4, S-6). Pod-czas gry, której przewodniczy Dowódca JW, a moderatorem jest Szef Sztabu (lub inna osoba funkcyjna w przypadku braku szefa sztabu) spo-rządzany jest szczegółowy harmonogram opracowania zasadniczych do-kumentów gotowości mobilizacyjnej i bojowej wraz z wyznaczeniem osób funkcyjnych odpowiedzialnych za zredagowanie poszczególnych doku-mentów.

Powyższe dokumenty stanowią podstawę do opracowania zasadni-czych dokumentów gotowości mobilizacyjnej i bojowej, do których zalicza-my:

• Plan osiągania gotowości do podjęcia działań przez JW10, • Plan osiągania gotowości do podjęcia działań – część graficzna, • Organizację mobilizacyjnego rozwinięcia (stanowiącą załącznik do

planu jako oddzielny dokument), • Plan szkolenia po mobilizacyjnym rozwinięciu (stanowiący załącz-

nik do planu jako oddzielny dokument), • Koncepcję mobilizacyjnego rozwinięcia (w formie planszy), • Kartę(y) Gotowości Mobilizacyjnej, • Dokumentację Elementów Bazy Mobilizacyjnej, • Imienne i zbiorcze rozliczenia bojowe, • tabele, naliczenia, harmonogramy - zgodnie z decyzją dowódcy. Dokumentacja ta powinna być sporządzona w dwóch egzemplarzach

i odzwierciedlać wszelkie warianty przeprowadzenia mobilizacyjnego roz-winięcia z przeniesieniem do rejonu alarmowego włącznie.

10 W zależności od rodzaju JW opracowuje się Plany... zgodnie ze wzorami zawartymi

w Instrukcji gotowości bojowej.

Jacek Droszcz

50

Elementy bazy mobilizacyjnej

Prawidłowe i sprawne przeprowadzenie procesu mobilizacyjnego roz-winięcia jednostki wojskowej stanowi jeden z filarów osiągnięcia gotowości do podjęcia działań przez jednostkę wojskową (JW). Jednostka Wojskowa to jednostka organizacyjna Sił Zbrojnych, funkcjonująca na podstawie na-danego przez Ministra Obrony Narodowej etatu określającego jej strukturę wewnętrzną, liczbę, rodzaje i rangę wszystkich stanowisk służbowych wy-stępujących w tej jednostce, oraz posłująca się pieczęcią urzędową z go-dłem Rzeczypospolitej Polskiej i nazwą (numerem) jednostki11.

Przedsięwzięciami związanymi z mobilizacyjnym rozwinięciem JW zajmują się specjalnie do tego stworzone i odpowiednio wyposażone ele-menty bazy mobilizacyjnej (EBMob.), których głównym zadaniem jest przeprowadzenie sprawnego uzupełnienia JW stanem osobowym i pojaz-dami (maszynami) pobieranymi z gospodarki narodowej.

EBMob. – to zorganizowane zespoły specjalistów wyposażone w od-powiednią dokumentację, sprzęt i wyposażenie, przeznaczone do zapew-nienia zorganizowanego, sprawnego i bezkolizyjnego przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek (instytucji) wojskowych oraz jedno-stek zmilitaryzowanych. Do elementów bazy mobilizacyjnej w jednostce wojskowej zalicza się miedzy innymi organy kierowania mobilizacyjnym rozwinięciem:

• Zespół Kierowania Mobilizacyjnym Rozwinięciem Jednostki (ZKMRJ);

oraz pozostałe elementy bazy mobilizacyjnej: • Punkt Kontrolno – Informacyjny (PKI); • Punkt Przyjęcia i Wyposażania (PPW); • Grupa Ewakuacyjna (GE); • Punkt Przyjęcia i Rozdziału Środków Transportowych (PRT)12 Zespół Kierowania Mobilizacyjnym Rozwini ęciem Jednostki

(ZKMRJ) to zespół oficerów (podoficerów) sztabu rozwijany na czas mobi-lizacyjnego rozwinięcia, pełniący rolę organu dowodzenia wspomagające-go dowódcę w czasie kierowania mobilizacyjnym rozwinięciem jednostki wojskowej. W skład ZKMRJ wchodzą żołnierze zajmujący się problematy-ką gotowości mobilizacyjnej i bojowej (S-1, S-3), a także specjaliści S-4 odpowiedzialni za część materiałową i techniczną. W tabeli przedstawiono proponowany skład ZKMRJ JW.

11 Poradnik planowanie i realizacja świadczeń gospodarki narodowej w procesie

zabezpieczenia mobilizacyjnego Rozwinięcia Sił Zbrojnych RP (DD/3.12.2), Warszawa, 2008, s. 55.

12 J. Jankowski, J. Wojnarowski, Planowanie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej, AON, Warszawa, 2012, s. 20.


51

Tabela 1. Obsada ZKMRJ

Źródło: opracowanie własne.

Głównymi zadaniami ZKMRJ są: • kierowanie mobilizacyjnym rozwinięciem JW; • reagowanie na zakłócenia w procesie mobilizacyjnego rozwinięcia,

wypracowywanie propozycji decyzji dla dowódcy; • sprawowanie nadzoru nad przebiegiem narastania ukompletowania

stanami osobowymi i pojazdami (maszynami); • kontrolowanie przez oficerów kierunku właściwego funkcjonowania

poszczególnych EBMob.; • współdziałanie z WKU, WOG, UM, UMiG oraz pozostałymi podmio-

tami dostarczającymi pojazdy (maszyny) z gospodarki narodowej; • współdziałanie z Oddziałem Żandarmerii Wojskowej, Policją, Strażą

Miejską w zakresie wzmocnienia ochrony JW oraz ochrony tras prze-mieszczania się żołnierzy rezerwy (dworce kolejowe, autobusowe itp.);

• aktualizacja dokumentacji będącej na wyposażeniu ZKMRJ, w tym dostosowanie czasu i miejsca realizacji zaplanowanych przedsięwzięć do zadań otrzymanych w rozkazie (sygnale) lub bezpośrednio od osób upo-ważnionych do zarządzenia mobilizacji;

• sporządzanie i przekazywanie do przełożonego meldunków z prze-biegu mobilizacyjnego rozwinięcia JW (okresowe meldunki mobilizacyjne, doraźne meldunki mobilizacyjne);

• uruchamianie w razie konieczności Grupy Zabezpieczenia Ukom-pletowania (GZU);

• wnioskowanie do właściwego terytorialnie komendanta WKU o uru-chomienie Grupy Zabezpieczenia Dostarczania (GZD)13.

13 J. Jankowski, J. Wojnarowski, Planowanie…, s. 19.

Jacek Droszcz

52

Funkcjonowanie ZKMRJ oparte jest na dwuzmianowym systemie pra-cy, w czasie którego w sposób ciągły prowadzone jest nadzorowanie wła-ściwego przebiegu mobilizacyjnego rozwinięcia JW.

Punkt Kontrolno–Informacyjny (PKI) - jako element bazy mobiliza-cyjnej organizowany jest w celu sprawnego przyjęcia żołnierzy rezerwy, osób posiadających nadane pracownicze przydziały mobilizacyjne i skie-rowaniu ich na stanowiska (funkcje) do właściwych pododdziałów. Kierow-nik PKI składa do ZKMRJ meldunki o przebiegu narastania ukompletowa-nia stanem osobowym JW14.

PKI rozwija się w pierwszym dniu mobilizacji do godziny 20.00, tak aby gotowość do działania osiągnęło przed przybyciem pierwszych żołnierzy rezerwy. Liczbę PKI oraz ilość rozwijanych stanowisk określa dowódca jednostki mobilizującej podczas gry decyzyjnej.

PKI może składać się z następujących stanowisk: • stanowiska przyjęcia żołnierzy i osób posiadających nadane pra-

cownicze przydziały mobilizacyjne; • punkt medyczny; • rejon wyczekiwania; • punkt OPBMR; • punkt informacji finansowej i logistycznej; • stanowiska statystyczne – według potrzeb; • punkt fotograficzny; • służba porządkowo – ochronna. Punkt Przyj ęcia i Wyposa żania (PPW) odpowiada za sprawne i ter-

minowe wydanie wyposażenia indywidualnego dla żołnierzy rezerwy oraz osób posiadających nadane pracownicze przydziały mobilizacyjne, a także ujęcie ich w ewidencji we właściwym pododdziale.

Dla zapewnienia właściwego wyposażenia wcielanych żołnierzy re-zerwy i pracowników rozwijane są:

• stanowiska ewidencyjne; • stanowisko wydawania wyposażenia mundurowego; • przebieralnie (dla kobiet i mężczyzn) wraz z punktem depozytowym

przyjęcia ubrań cywilnych i przedmiotów osobistych; • stanowisko wydawania broni i pozostałych należności służb

OPBMR, Inż. – Sap., medycznej i żywnościowej; • służba porządkowo – ochronna. Do podstawowych zadań PPW należy: • sprawdzenie tożsamości żołnierzy rezerwy i pracowników wojska

skierowanych przez PKI; • ujęcie żołnierzy rezerwy i pracowników wojska do ewidencji właści-

wego pododdziału;

14 Zob., Kompendium…, s. 66.


53

• wydanie żołnierzom rezerwy i pracownikom wojska należnych im przedmiotów zaopatrzenia mundurowego oraz pozostałego wyposażenia indywidualnego;

• zbieranie danych ewidencyjno – statystycznych dotyczących prze-biegu wyposażania;

• cykliczne składanie meldunków do ZKMRJ. Punkt Przyj ęcia i Rozdziału Środków Transportowych (PRT) jest

odpowiedzialny za przyjęcie i dostosowanie pojazdów i maszyn pobiera-nych z gospodarki narodowej do sprawnego funkcjonowania w Siłach Zbrojnych. Ilość rozwijanych PRT zależy od wielkości pobieranych pojaz-dów i maszyn z gospodarki narodowej.

Zasadniczo powinien być rozwinięty na bazie warsztatu mechaniczne-go (stacji diagnostycznej itp.), na który nadano świadczenie rzeczowe. Rozwija się następujące stanowiska:

• stanowisko kontroli stawiennictwa (wraz z rejonem wyczekiwania); • stanowiska przyjęcia; • stanowiska dostosowania i wyposażania; • stanowiska rozdziału wraz z rejonem wyczekiwania przyjętych na

ewidencje pojazdów i maszyn; W skład PRT wchodzi ponadto służba porządkowo – ochronna odpo-

wiedzialna także za regulację ruchu. W RA punkt OPBMR należałoby połączyć z punktem rozwijanym

w ramach PKI, aby uniknąć krzyżowania się dróg przemieszczania żołnie-rzy rezerwy z pojazdami (maszynami).

Grupy Ewakuacyjne (GE) – zespoły żołnierzy i pracowników wojska (osób wykonywujących świadczenia osobiste), przeznaczone do rozkon-serwowania, uruchomienia i ewakuacji sprzętu do wyznaczonych rejonów (obiektów)15. Rozwijane są w celu i przygotowania sprzętu wojskowego i broni do użycia przez żołnierzy rezerwy. Ilość i skład poszczególnych GE uzależniona jest od specyfiki JW., SpW oraz decyzji dowódcy.

Zakres funkcjonowania, wyposażenie oraz wymagana dokumentacja dla poszczególnych EBMob. ujęte są we Wzorach dokumentów mobiliza-cyjnych. Wyjątek stanowi GE, jako jedyny element nie posiada ujętego w instrukcji sposobu działania, wyposażenia oraz zakresu wymaganej do-kumentacji. Poniżej tabela przedstawia przykład GE.

15 Poradnik – Planowanie i realizacja świadczeń gospodarki narodowej w procesie

zabezpieczenia mobilizacyjnego rozwinięcia Sił Zbrojnych RP DD/3.12.2, Warszawa, 2008, s. 55.

Jacek Droszcz

54

Tabela 2. Zadania, skład i wyposa żenie GE – przykład


Rejon alarmowy – informacje ogólne

Rejon alarmowy (RA) to teren (akwen) wyznaczony jednostce woj-skowej, który zajmuje po ogłoszeniu alarmu i wyjściu z miejsca stałej dys-lokacji. Może być wyznaczony także do przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia. Może też być wyznaczony w innych sytuacjach16. Należy przy-jąć, że do rozmieszczenia pododdziałów najbardziej dogodne warunki ist-nieją w niewielkich lasach, a także w niedużych miejscowościach (wsiach, osiedlach). Natomiast zdecydowanie należy unikać rozmieszczenia wojsk w dużych kompleksach leśnych, dużych miastach oraz w pobliżu obiektów, które same w sobie stanowią opłacalne cele dla przeciwnika, np. węzłów drogowych i kolejowych, mostów, lotnisk itp17.

Rejon alarmowy przydzielany jest jednostce wojskowej przez przeło-żonego, który w stosownym dokumencie graficznym uwzględnia:

• skale mapy, • współrzędne rozmieszczenia stanowiska dowodzenia, • drogę dojazdu do RA, • odległość w km. Czynnością dowódcy po otrzymaniu RA jest przeprowadzenie rekone-

sansu, podczas którego należy ustalić: • drogi przemieszczania wewnątrz RA; • miejsca wystawienia posterunków regulacji ruchu; • miejsca kanalizujące ruch oraz zaplanować stosowne obejścia; • rozmieszczenie poszczególnych pododdziałów w RA;

16 Regulamin działań wojsk lądowych DD/3.2, Warszawa, 2008, s. 142. 17 Tamże.


55

• rejon rozmieszczenia SD (umiejscowić w terenie poszczególne elementy składowe SD: organ dowodzenia, grupę zabezpieczenia, węzeł łączności);

• stanowiska ogniowe, rozmieszczenie pododdziałów OPL, artylerii; • miejsca rozmieszczenia ubezpieczeń RA; • budynki z istniejącej infrastruktury w obrębie RA przydatne do wy-

korzystania przez EBMob. (PRT, PKI, PPW), na które nałożone zostaną świadczenia rzeczowe;

• szczegółowe kalkulacje czasowo – przestrzenne związane z prze-mieszczeniem i zajmowaniem RA;


Rys. 1. Rejon Alarmowy BZ – rozmieszczenie EBMob.

Podczas rekonesansu należy także szczegółowo sprawdzić drożność

dróg wewnątrz RA, sprawdzić możliwość manewrowania pojazdami po-nadgabarytowymi oraz rodzaj podłoża.

Ustalenia powzięte podczas przeprowadzonego rekonesansu mają swoje odzwierciedlenie w rozkazach i dokumentacji planistycznej.

Zagadnienia związane z wizualizacją przemieszczenia do RA ujmowa-ne są w części graficznej Planu, a szczegółowość zależy od decyzji do-wódcy, niemniej jednak część graficzna Planu powinna zawierać:

• drogi marszu, wraz z obejściami; • regulację ruchu; • rozmieszczenie EBMob. w RA; • ubezpieczenie RA; • rozmieszczenie poszczególnych pododdziałów w RA; • tabele z kalkulacjami czasowo – przestrzennymi; • schemat łączności;

Jacek Droszcz

56

• Terenowe Organy Administracji Wojskowej zabezpieczające uzu-pełnienie JW;

• inne dane według decyzji dowódcy.

Przeniesienie mobilizacji do rejonu alarmowego

Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej realizowane jest w try-bie alarmowym lub nakazowym w ramach mobilizacji częściowej lub po-wszechnej. Mówiąc o uruchomieniu mobilizacji Sił Zbrojnych Rzeczypo-spolitej Polskiej, mówimy o czynnościach wykonawczych w stosunku do zarządzenia (ogłoszenia) mobilizacji18. Mobilizację (częściową lub po-wszechną) zarządza Prezydent RP, na wniosek Prezesa Rady Ministrów oraz postanawia o użyciu Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Pol-skiej19.

Dowódca jednostki wojskowej po otrzymaniu sygnału (rozkazu) naka-zującego osiągniecie gotowości do podjęcia działań przez JW, realizuje czynności określone w Planie osiągania gotowości do podjęcia działań przez JW, w pierwszej kolejności alarmując osoby funkcyjne JW biorące udział w procesie mobilizacyjnego rozwinięcia.

Pośród osób objętych alarmowaniem znajduje się obsada Zespołu Kie-rowania Mobilizacyjnym Rozwinięciem Jednostki (ZKMRJ), która stanowi dla dowódcy swoisty organ dowodzenia odpowiedzialny za sprawne zaini-cjowanie oraz kierowanie procesem mobilizacyjnego rozwinięcia.

Jednostka wojskowa zajmuje rejon alarmowy z powodu wystąpienia zakłóceń, które uniemożliwiają przeprowadzenie (dokończenie) procesu mobilizacyjnego rozwinięcia w MSD. Zakłócenia te identyfikowane są wczasie planowania mobilizacyjnego jako:

• klęska naturalna (powódź, pożar, trzęsienie ziemi itp.); • działania przeciwnika; • skażenie terenu (zarówno środkami bojowymi jak i toksycznymi

środkami przemysłowymi); • działania Grup Specjalnych, Grup Dywersyjno – Rozpoznawczych; • niepokoje społeczne inicjowane z zewnątrz. Przeniesienie mobilizacyjnego rozwinięcia JW do RA rozpoczyna się

z chwilą otrzymania poprzez techniczne środki łączności wcześniej ustalo-nego sygnału wewnętrznego alarmowania. Pododdziały, sztab wykonują przemieszczenie do RA zgodnie z opracowanym wcześniej harmonogra-mem i kalkulacjami czasowo – przestrzennymi, w których określono kolej-ność wyjścia, ugrupowanie marszowe, długości kolumn, czasy, miejsca

18 J. Wojnarowski, Mobilizacja…, s. 69. 19 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997, Dz. U. z 1997 r., nr

78, poz. 483, art. 136.


57

wystawienia regulacji ruchu, sposób zajęcia oraz miejsce w RA. Poniżej przykład tabeli z kalkulacjami czasowo – przestrzennymi do marszu.

Tabela 3. Kalkulacje czasowo – przestrzenne - przyk ład


Pododdziały wykonują przemieszczenie w kolumnach marszowych po drodze/drogach wskazanych w rozkazie przełożonego. Ilość dróg zależy od specyfiki JW oraz posiadanego sprzętu wojskowego (SpW) (trakcja gąsienicowa, kołowa). Poniżej wariant przemieszczenia jednostki wojsko-wej po dwóch drogach marszu.

Źródło: opracowanie własne20.

Rys. 2. Przemieszczenie do rejonu alarmowego rzutu gąsienicowego

20 Kalkulacje, Por., L. Elak, R. Sieczka, Organizacja pracy podczas rozwiązywania

problemów taktycznych, Warszawa, 2014, s. 93

Jacek Droszcz

58

Przedsięwzięcia mobilizacyjnego rozwinięcia w RA zasadniczo nie różnią się od tych realizowanych w MSD. Uzupełnienie stanem osobowym oraz pojazdami i maszynami pobieranymi z gospodarki narodowej realizo-wane są przez Elementy Bazy Mobilizacyjnej (EBMob.).

Wyposażanie żołnierzy rezerwy oraz dostosowywanie pojazdów i ma-szyn realizowane jest podczas pory dziennej (od 6.00 do 20.00), pora noc-na przeznaczona jest na odpoczynek. Na czas odpoczynku w EBMob. pozostają jedynie dyżurni (z wyjątkiem ZKMRJ), którzy w razie przybycia żołnierzy rezerwy kierują ich do wyznaczonych miejsc na odpoczynek. Pojazdy pobierane z GN kierowane są na wyznaczone miejsce postoju. Rano po przystąpieniu do pracy przez EBMob. żołnierzy rezerwy oraz po-jazdy poddaje się czynnościom związanym z wyposażeniem żołnierzy re-zerwy oraz dostosowaniem pojazdów (maszyn) do potrzeb eksploatacji w wojsku. Poniżej rysunek przedstawia algorytm uzupełnienia stanami osobowymi i pojazdami (maszynami) pododdziałów w RA.


Rys. 3. Uzupełnienie JW w RA

Oficer dyżurny JW po potwierdzeniu rozkazu (sygnału) o osiągnięciu

gotowości do podjęcia działań alarmuje kierowniczą kadrę jednostki oraz przesyła informacje do Wojskowego Oddziału Gospodarczego. Podczas odprawy dowódca zapoznaje podwładnych z treścią otrzymanego zadania, a także jest informowany przez podwładnych o stanie realizacji przedsię-wzięć mobilizacyjnego rozwinięcia.

Zasadniczo przedsięwzięcia mobilizacyjnego rozwinięcia dla JW o czasie mobilizacji M6 można przedstawić następująco:


59


Rys. 4. Wariant mobilizacyjnego rozwini ęcia JW o czasie M6

Całością prac związanych z wyposażeniem żołnierzy rezerwy oraz do-

stosowaniem pojazdów i maszyn pobieranych z gospodarki narodowej kieruje ZKMRJ. Do tego organu dowodzenia spływają wszelkie informacje związane z narastaniem ukompletowania pododdziałów stanem osobowym oraz pojazdami i maszynami, a także o wystąpieniu wszelkiego rodzaju zakłóceń w tym procesie.

Przykład kierowania procesem mobilizacyjnego rozwinięcia JW przed-stawia rys. nr 5.


Rys. 5. Schemat kierowania mobilizacyjnym rozwini ęciem w RA

Jacek Droszcz

60

ZKMRJ każdego dnia mobilizacji dokonuje analizy stanu narastania ukompletowania. Dane o postępach w formie okresowego meldunku mobi-lizacyjnego składane są do przełożonego z każdego dnia mobilizacji. Po stwierdzeniu braków w ukompletowaniu (stan osobowy, pojazdy, maszy-ny), podejmowana jest decyzja o uruchomieniu Grupy Zabezpieczenia Ukompletowania (GZU) w odniesieniu do stanu osobowego, a także kiero-wany jest wniosek do Komendanta WKU o uruchomienie Grupy Zabezpie-czenia Dostarczania (GZD). Po przyjęciu GZU i GZD w ostatnim dniu mo-bilizacji oraz przeprowadzeniu apelu ewidencyjnego, Kierownik ZKMRJ składa meldunek do przełożonego o zakończeniu przez JW mobilizacyjne-go rozwinięcia.

Efektem zakończonego apelu ewidencyjnego może być powstanie nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu. Powodów takiego zjawiska mo-że być kilka, choćby powołanie GZU (żołnierze rezerwy dublujący kluczo-we stanowiska w JW).

Nadwyżki po mobilizacyjnym rozwinięciu przekazywane są w systemie pododdziałów zapasowych i gromadzone przez wyznaczoną JW w garni-zonie. Poniższy schemat przedstawia model funkcjonowania przekazywa-nia nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu.


Rys. 6. Model przekazywania nadwy żek

Z chwilą wystąpienia nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu, Kie-rownik ZKMRJ podejmuje decyzję dotyczącą w pierwszej kolejności uzu-pełnienia własnego pododdziału zapasowego (kompania w brygadzie, ba-talion w dywizji) lub pododdziału przełożonego. Nadwyżki niewykorzystane


61

kierowane są do punktu zbornego w garnizonie, gdzie po sprawdzeniu wyposażenia indywidualnego kierowane są do Ośrodków Zapasowych (OZapas.). Całość tworzy swoiste naczynia połączone, ponieważ z chwilą wystąpienia strat (bojowych, niebojowych) w JW uzupełniają się one wła-snymi pododdziałami zapasowymi. Ubytki powstałe w stanie zmiennym pododdziałów zapasowych uzupełnianie są natomiast żołnierzami z OZa-pas.

Wnioski

Konkludując, przeniesienie mobilizacyjnego rozwinięcia JW do rejonu alarmowego jest niewątpliwie skomplikowanym przedsięwzięciem wyma-gającym koordynacji działań oraz zgrania wielu czynników w czasie i prze-strzeni. Brak szczegółowych regulacji dotyczących zasad przeniesienia mobilizacyjnego rozwinięcia do RA ujętych w instrukcjach zaopatrzonych odpowiednimi wzorami dokumentów, niewątpliwie powoduje spore trudno-ści w sporządzeniu stosownych dokumentów planistycznych.

Szczególnej wagi omawiane przedsięwzięcie nabiera w dobie armii zawodowej, gdzie żołnierze nie są skoszarowani w JW, a mieszkają nie-jednokrotnie w dużej odległości od miejsca stacjonowania JW. Dlatego młodzi adepci rzemiosła wojskowego winni być wychowywani we właści-wym postrzeganiu zagadnień zwianych z mobilizacją. Wydaje się, że przy kolejnej edycji planu mobilizacyjnego powyższa problematyka powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w instrukcjach i wzorach dokumentów.

Natomiast biorąc pod uwagę aktualny stan, zasadne byłoby przedsię-wzięcia związane z przeniesieniem mobilizacji do RA ujmować w:

• szkoleniu wojsk z przedmiotowej problematyki w ramach zajęć pro-gramowych, uzupełniających, dni gotowości mobilizacyjnej i bojowej;

• cyklicznym sprawdzaniu gotowości poszczególnych pododdziałów do ewakuacji i przeniesienia mobilizacji do RA w ramach prowadzonych kontroli i nadzorów służbowych;

• szkoleniu poligonowym, podczas przemieszczenia pododdziałów do obiektów poligonowych, realizując zagadnienia związane z alarmowa-niem, wyjściem na punkty zbiórek oraz wystawianiem posterunków regula-cji ruchu;

• wszelkiego rodzaju ćwiczeniach, rozpatrując zagadnienia związane z mobilizacyjnym rozwinięciem oraz z reagowaniem na zaistniałe zakłóce-nia w tym procesie;

• szkoleniu służb dyżurnych (w szczególności oficerów dyżurnych i pomocników) z procedur uruchomienia mobilizacyjnego rozwinięcia JW i kierowania jego początkowym przebiegiem;

Jacek Droszcz

62

• szkoleniu w ramach Dnia Gotowości Mobilizacyjnej i Bojowej nadać odpowiednią rangę. Szkoleniem objąć wszystkich żołnierzy i pracowników wojska posiadających nadane przydziały mobilizacyjne, a także w miarę możliwości włączyć przedstawicieli WOG i macierzystej WKU;

• prowadzeniu rekonesansów RA, podczas których sprawdzać moż-liwości manewrowe dróg wewnętrznych (w szczególności dotyczące po-nadgabarytowego SpW), budynki wytypowane jako miejsca rozwinięcia EBMob. w RA.

Bibliografia

1. Elak Leszek, Sieczka Rafał, Organizacja pracy podczas rozwiązywania problemów taktycznych, AON, Warszawa, 2014.

2. Jankowski Janusz, Wojnarowski Jan, Planowanie mobilizacyjnego rozwi-nięcia jednostki wojskowej, AON, Warszawa, 2012.

3. Kompendium planowanie i realizacja uzupełnień mobilizacyjnych w Siłach Zbrojnych RP, Szt. Gen., Warszawa, 2006.

4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.

5. Poradnik do działalności kadrowo-mobilizacyjnej w Siłach Zbrojnych RP, Szt. Gen., Warszawa, 2008.

6. Poradnik planowanie i realizacja świadczeń gospodarki narodowej w pro-cesie zabezpieczenia mobilizacyjnego rozwinięcia Sił Zbrojnych RP (DD/3.12.2), Szt. Gen., Warszawa, 2008.

7. Problemy organizacji gotowości bojowej i mobilizacji sił zbrojnych, AON, Warszawa, 1997.

8. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warsza-wa, 2008.

9. Wojnarowski Jan, Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania bezpie-czeństwa polski, AON, Warszawa, 2008.

DEPLOYMENT OF A MILITARY UNIT ON MOBILISATION IN THE DESIGNATED DEPLOYMENT AREA

The paper discusses mobilisation and combat readiness. It focuses especially on one of the aspects of deployment i.e. the transfer of this complex undertaking to the Designated Deployment Area, in the event of various difficulties. This is one of the most complicated undertakings that requires detailed planning and coordination of a number of actions in time and space.

Keywords: defence, deployment, designated deployment area, mobi-lisation

mobilizacyjne rozwiniĘcie jednostki wojskowej w...

Documents