ISSN-0118-6051

GGAGAWAManli6kh-aTorno 12 BHang 3 Hulyo-Setyembre 2008

Tatluhang-buwang publikasyon ng Workers 'Assistance Center, Inc.

PatnugutanRev. Fr. Jose P. Dizon

Arnel V. SalvadorLaura DC Sarmiento

Artwork at Lay-outLynette Olabe

SubskripsyonP 150/taon sa lokalUS $ 20 sa dayuhan

PatalastasP 3,000 buong pahina

P 1,500 kalahating pahinaP 750 isang kapat na pahina

Ang Manggagawa Manlilikha ayinilimbag ng Workers' Assistance Center, Inc.na may tanggapan sa YlAI-1A\.f 'Mf::vJc;.(;.j:;.C.AwA,Indian Mango St., Manggahan Cpd., Sapa I,Rosario 41 06 Cavite, PHILIPPINES sa tulong ngKAIROS: Canadian Ecumenical Justice Initiativeat ng Canadian International DevelopmentAgency.

Phone: (+63)46-8840076;Fax: (+63-46)438-47-36.E-mail: wacphilippines@yahoo.com.ph

wacrdip@hotmail.comWebsite: www.wacphilippines.com

Naitala bilang Second Class Mail saRosario Post Office, Cavite noong 19 Setyembre1997.

I.NILALAMANI

III

Editorya/:Diktador, p.3

Balita:Pangulo ng unyon, tinanggal, pA

Phils-Jeon Garments, magbabayaran, pACBA ng Batangas Pier, nagkapirmahan na! p.5Patuloy na panggigipit sa mga manggagawa sa

Golden Will, p.5Protesta sa SONA, pilit hinarangan

ng mga pulis sa Kabite, p.6Talakayan hinggil sa Kalusugan at Hanapbuhay,

inilunsad sa Batangas, p.6Hanapbuhay sa Deco Candles,

Mitsa ng kamatayan? p.7Lakbayan ng mga Magsasaka, p.8

Muling pagdulog ng kaso ng SCW,isang hamon sa CHR, p.9

Opinyon:Proyektong CALABARZON sa Cavite,

Hindi mamamayan ang nakikinabang, p.1O

Lathalain:Buhay at Kamatayan sa Baybay Dagat,p.18

Pagta/akay:Tamasahin ang Karampatang Benepisyo,

Ipaglaban ang Karapatan sa SAF! p.11,Tubong lugaw sa petrolyo, p.15

Rep/eksyon:Marami tayong magagawa!

Baguhin ang papel mo, manggagawa, p.20

Maikling Kwento:Nagsimula, p.21

Tula:Sa hanay ng mga nilupig at inapi p.23

Tao p. 23Oyayi sa Anak ng Welgista, p. 24

,(

Editoryal

Diktador

Setyembre 21, 1972, tatlumpu't anim nataon na ang nakakaraan, nang ipataw ng datingdiktador na pangulong Ferdinand Marcos ang batasmilitar sa bansa. Bago pa man ito, sinuspinde nani Marcos ang writ of habeas corpus noong Agosto1971. Mabangis ang pasistang atake ng rehimengMarcos sa mamamayang tumunggali dito.Gayundin, batbat ng pangungurakot sa kaban ngbayan at pagkakalubog sa utang ang Pilipinas sai1alim ng nasabing rehimen.

Ang pait at bangis ng diktadurang Marcosay muling nararamdaman at mas pinatindi sapatuloy na panunungkulan ni Gng. GloriaMacapagal-Arroyo.

Noong isang taon, isinabatas ni Gng. Arroyoang Human Security Law (HSL) upang, diumano,ay sugpuin ang terorismo. Katulad ng suspensionng writ of habeas corpus ni Marcos, nilegalisa ngHSLang pag-aresto sa sinumang pinaghihinalaangterorista nang walang kaukulang warrant ofarrest. Ipinataw ni Marcos ang batas militar,samantalang si Gng. Arroyo ay may kapangyarihangipasailalim ang buong bansa sa state of nationalemergency. Ipinakita nya fto sa pamamagitan ngmga kautusang tulad ng Calibrated Pre-EmptiveResponse at Executive Order 464. Kilala si Marcossa kanyang mga kroni. Hindi naiiba angadministrasyon ni Gng. Arroyo. Pareho din silangnasangkot sa garapalang pandaraya sa eleksyon.

Isang panibagong mukha ng diktadura?Oiktadurang hindi Ian tad ngunit tahasangnakapangingibabaw at nakapangyayari.

Sa maraming bagay, dinaig pa ni Arroyoang rehimeng Marcos.

Sa ginawang survey ng Pulse Asia noongOktubre 2007, 47% ang tinamo ng Gng. Arroyobilang pinaka-korap na pangulo ng P1lipinas, masmataas ng 7% sa nakamit na puntos ni Marcos,habang pumapangatlo naman ang Pilipinas bilangpinaka-korap sa buong Asya.

Magkagayon man, pilit na pinagtakpan itong rehimeng Arroyo nang buong yabang nitongpinagmamalaki ang 7.3% paglakf ng gross domesticproduct (GOP,ang kabuuang produktong nalilikhasa bansa) noong 2007. Totoong ito angpinakamalaking pagtaas ng GOP ng bansa sanakalipas na 30 taon subali't kung pakasusuriin,kalakhan dito ay buhat din sa ibang bansa nadumaan lamang sa proseso ng manupaktura atasembliya sa bansa bago muling i-export.

Samatala, nagpapatuloy angpambubusabos sa buhay at kabuhayan ng mgamamamayan sa malawak na land use conversionupang bigyang daan ang mga proyektongdiumano'y pang-kaunlaran at aakit sa dayuhangkapital. Walang pinagkaiba ang Super Regions niGng. Arroyo sa mga ambisyosong proyekto niMarcos na mga gusali at imprastrakturangipinangungutang pa sa mga mayayamang dayuhangbansa. Han dito'y pagpapatuloy lamang ng mganaunang proyekto ni Marcos tulad ng Manila-caviteCoastal Project.

Sa kabilang banda, tumataginting naP3.927 trilyon na ang utang ng Pilipinas sapagtatapos ng Mayo 2008 ayon sa Bureau ofTreasury mula sa halagang P2,384.9 bilyon noong2001. Oi hamak na mas malaki ito sa utang nanilikha sa tagal ng panunungkulan ni Marcos bilangpangulo na nagsfmula sa $1 bilyon noong 1965 atumabot sa $28 bilyon 0 P 570.6 bilyon (base sapalitan ng dolyar noon na P20.38) matapos siyangpatalsikin sa pwesto noong 1986.

Sangayon, tinatayang nasa P42,819.42 naang pagkaka-utang na bawat isang Pilipino attanging interes lamang nita ang nababayaran taun-taon buhat sa 12% VAT at iba pang buwis sa napinapasan din ng karaniwang mamamayan.

Numero uno din si Gng. Arroyo kungpagbabatayan ang mga kaso ng paglabag sakarapatang pantao. Kung noong panahon ni Marcos,bumilang sa 1,500 katao ang biktima ng

Sundan sa pahina 4

HULYO-SETYEMBRE2008. 3

Ba !ita

Pangulo ng unyon, tinanggal

Tinanggal si Geny Capalad, pangulo ng Deco Candle Inc.WorkersUnion-Independent (OCIWU-Ind),ang ..-lyonngmanggagawasa DecoCandles Inc., dahil sa pagtanggi diumano nitong pt.mirma saisang kasulatang nagsasaad na babayaran ang heater, siyangginagamit sa produksyon, sa oras na masira ito. Sa timangmanggagawa na tumanggi sa paglagda noong Marso ng taong ito,tanging si Capalad lamang ang tinanggal sa trabaho.

Mahigpit namang inuugnay ng mga kasamahan ni Capaladang pagkakatanggal niya sa muting pagkabuhay ng myon sa loob ngpabrika. Tinanggal si Capalad noong Hulyo 18, ilang araw mataposmakapagparehistro ang unyon noong Hulyo9.

Nagsampangkaso si Capalad ng illegal dismissal sa Nationallabor Relation Commission. Kasabay nito, pursigido niyangpinamumunuan ang OCIWUhabang sumasailalim ito sa mga prosesoupang maging sole exclusive bargaining agent 0 lehitimong unyonna kakatawan sa mga manggagawasa negosasyonsa kapitalista parasa isang collective bargaining agreement. (L.Olabe)

Phils-Jeon Garments, magbabayaran

Makataposang isang buwang bakasyon ng mga manggagawasa Phils Jeon Garments Inc. (PJGI) noong Setyembre 15 hanggangOktubre 8 ng taong ito, nagpahayang ang management ng naturangpabrika ng bayaran sa lahat ng mga manggagawang regular.

Apektado ang tinatayang 200 manggagawang regular nanagsimulang magtrabaho noong 1991-1992na nasa edad 41 pataasat yaong diumano ay may hindi magandang rekord sa kumpanya.habang ang mga tinagurtang may "good performanceUay maarimakakabaUksa trabaho, ngunit dapat tanggapin ang ..wcx; na bayadsa kanilang pinagtraOOho.Angmga manggagawa ay babayaran ng 13days per year of service na makukuha pagsapit ng Nobyembre 7,2008, avon sa itinatakda ng Batas Paggawa.

Sa alok ng bayaran, patuloy lamang na niyuyurakan ngmanagement ang karapatan ng mgamanggagawasa pagtangginitonghumarap sa negosasyon para sa collective bargaining agreement.Sukdulangpangigipit na ipinahayag nitong 13th month pay lamangang tatanggapin ng mga nagwelga buhat sa kanila.

Ayonkay MerlyGrafe ng Kaisahan ng Manggagawasa Phils-Jeon Garments, Inc.- Ind. (KMPJI-I),hindi dapat t.angkilikinng mgamanggagawaang naturang alok ngbayaran. Angganitong hakbanginng PJGI na maaga at boluntaryong pagreretiro sa bahagi ngmanggagawa ay nangangahulugan lamang ng pagtatanggal sa mgamanggagawangmatatagal nang regular upang maiwas ngkLmpanyasa lumalaking benepisyo na dapat tanggapin ng mga manggagawa;gayundin, bilang paghahanda ng kumpanya sa iskemangkontraktwalisasyon kung saan mas nakakatipid ang mga kapitalista.

Aniya, "Huwagnating ipagpaUt sa napakaliit na halaga angpagiging regular sapagka't ootid nating mahirap sa ngayon ang ma-regular sa trabaho, at ang maghanap ng OOgongmapapasukan lalona para sa mga manggagawang may edad na.77 Dagdag pa niya,"Madalingmaubos ang halaga, lalu pa't napakaliit nito. Tayongmgamanggagawa ang higit na nakakaranas ng kaapihan, matuto tayongmagtanggol sa ating karapatan." (MS)

4 • MANGGAGAWA MANUUKHA TOMO 12 BILANG 3

Editoryaf: DiIctadormula sa paNna 3

pampulitikal na pamamaslang(extra-judicial killings) at 759katao ang dinampot: na hindi panatatagpuan (desaparecidos).Wala pa mang 21 taon nananunungkulan ni Gng. Arrayo,ipinakita ng datos mula saKarapatan na umabot na sa 910katao ang extra-judicial kiltingsat193 ang desaparecidos mula ng2001 hanggang Hunyo ng taongito.

Kung iaabereyds,nilampasan na nea ni Gng. Arrayoang rekord ni Marcos. Sa ika-pitong taon nito sa pagka-presidente, tumataginting namayroong 130 na extrajudicialkillings at 28 na desaparecidos sabawat taon kumpara sa rekord niMarcos na bumibllang lamang sa72 extra-judicial killings at 36 nadesaparecidos sa bawat taon.Hindipa kasama dito ang malakingbUangng mea bllanggong pulitikalat mea biktima ng karahasan ngmilitar sa kanayunan.

Kung kaya, hindi na rinnakapagtataka kung tinamo rin niGog.Arrayo ana pinakamababanggrado sa kasaysayan ng mganaging pangulo ng PUipinas.Bagsak 51 6ng. Arroyo sa -38puntos base sa serbey na glnawang Social Weather Station noongunang kuwarto ng taon.

Magkagayunman, kapit-tuko pa rin 51 Gng. Arroyo bilangdiumano'y matatag na pangulo ngbansa sa kablla III kawalan ngtiwala ng mamamayan atkahthfyan sa samu't saringalegasyong kinasangkutan nito.Patulay par rin ang pagmamatigassa pwesto habang patuloy nanagaganap at sa katunaya'ypatulay na lumalala ang tahasangpagyurak at pagnunupil sakarapatan ng mga mamamayan.

Tunay ngang hinigftan pasf Marcos sa pagkadiktador.

Balita

CBA ng Ba~ngas Pier, nagkapirmahan na!

Bise Lumalang, Pangulong Saez at Atty. Corvite

Patuloy na panggigipitsa mga manggagawa ng Golden Will

Naisara na ang angCollective, BargainingAgreement (CBA) sa pagitanng Asian Terminals Inc.-Batangas (ATIB) at BatangasPier Stevedoring Labor Union(BPSLU) matapos ang labing-siyam (19) na paghaharappara sa Collective BargainingNegotiations (CBN) nanagsimula noong January 17ng taong ito. Nilagdaan angkasunduan noong July 31,2008 sa Sawali Restaurant saBatangas City. Ang bisa ngnaturang limang taongkasunduan ay retroactive mulaNobyembre 6 noong nakaraang taonat tatagal hanggang Nobyembre 6,2012.

Pinagkasunduan atpinagtibay ang CBA na dinaluhanng mga kinatawan ng managementng kumpanya at ng pamunuan ngunyon ng mga manggagawa. Dumalomula saATIB management sina Atty.Rodolfo G. Corvite, Jr, Maxilinda M.Lee, Ms. Fe Faytaren at BatangasPort Manager Ms. Josephine Cudal

Matapos mapagtagumpayanng unyon sa Golden Will FashionPhilippines Inc. (GWFPI) angcertification election noong Mayo 5,patuloy naman ang pagkakait ngnaturang kumpanya sa mga karapatanng mga manggagawa sa sahod,benepisyo at seguridad sahanapbuhay . Napakabagal ngkasalukuyang pag-usad ng negosasyonpara sa collective bargainingagreement (CBA) na nagsimula noongHunyo 21, 2008. Dagdag pa dito angnakaambang pagsasara ng GWFPI sapakikipagsabwatan nito sa PhilippineEconomic Zone Authority (PEZA).

Sa walong beses napaghaharap ng mga manggagawa atkapitalista sa negosasyon, pangitangayaw ng kumpanyangbaguhin ang mgadati nitong patakaran. Halimbawa nitoay ang paggigiit ng kompanya napanatilihing company prerogative angsubcontracting 0 ang paglalabas ng

habang dumalo naman ang lahat ngopisyales ng BPSLUsa pangungunang presidente ng unyon na si AntonioM. Saez at pangalawang pangulo nasi Mar E. Lumalang. Dumalo din angkinatawan ng WAC na sina LitoValdez atAdel Salvador.

Tampok na bahagi sa ilalimng economic provisions ng CBA angna P24 na karagdagang arawangsahod para sa unang taon at P14kada taon sa susunod pang mgataon hanggang 2010.

produksyon sa ibang pabrika taliwassa inihapag na probisyon ng mgamanggagawasailalim ngJob Security.Gayundin, kasamasaiminumungkahi ngunyon na malimitahan ang bilang ngkontraktwal na manggagawakumparasa bilang ng mga regular upangmatiyak ang seguridad sa trabaho ngmga manggagawa. Kaakibat nito,mahigpit na tinututulan ng Golden WillFashion Philippines WorkersOrganization Independent (GWFPWO-Ind.), ang unyon ng mga manggagawa,ang paggamit ng mga manpoweragency sa pag-eempleyo ng mgamanggagawa.

Nanatiling walangnapagkakasunduanang dalawang panigsa usapin ng sahod. Patuloy naipinagkakait ng GWFPIang mandatedminimum wage order no. IVA-13 samga matatagal nang manggagawangregular na nanatiling sumasahod ngP282 kada araw. Sa kabila ito ng

Sundan sa pahina 9

Isang malakingtagumpay sa bagongCBA na naigiit ng unyonna mapabilang ang mgaporter sa bargainingunit. Sa ilalim ng mganakaraang CBA, hindikabilang ang mga portersa bargaining unit natumatanggap ng mgabenepisyo na nilamanng CBA. Bukod sa mgaporter ang bargainingunit ay kinabibilanganng mga Dockworkers,Stevedores, Signalmen,

Tradesmen, Car and Shuttle Driverat Heavy Equipment Operators.

Napagtagumpayan din sabagong CBA ang mga bagongprovision tulad ng P1,000educational assistance para sa lahatng manggagawa, pagpapalaki samedical at accident insurance atP15,OOOeducation fund ng unyon.

Sa pangkalahatang pulongng mga kasapi noong July 28, 2008,ipinaliwanag ni Pangulong Saez nabagama't hindi nakamit nangbuong-buo ang kahilingan ng unyonay maituturing na malaki na anginiigpaw nita kung ikukumpara sanaunang CBA na halos isang arawlamang ang itinatagal ng mganegosasyon at sadya diumanongkaduda-duda ang mgapinagkasunduan.

Aniya "Umpisa pa lamangito. Kailangang tiyakin natin sa mgasusunod pa na higit pang mapalakiang mga tagumpay (ng CBA). "

Ipinaliwanag naman niBise-presidente Lumalang na paramatiyak ang isang mainam na CBAay kailangang tiyakin angpagkakaisa at konsolidasyon ng mgakasapi ng unyon para sa pagsuportasa pagsusulong ng CBA. Kaugnaynita, maglulunsad ang unyon ngkampanyang edukasyon para salahat ng kasapi at pamunuan ngunyon sa mga susunod na buwan,mga hakbangin hindi naisagawanoong mga nakaraang pamunuan.(L. Valdez)

HULYO-SETYEMBRE2008 • 5

Balita

Protesta sa SONA, pilit hinaranganng mga pulis ng Kabite

Talakayan hinggil sa Kalusugan atHanapbuhay, inilunsad sa Batangas

Hulyo' 28 - hinarap ngSolidarity of Cavite Workers (SCW)kasama ang iba't ibang sektor atorganisasyon ang iba't ibangparaang ginamit ng PhilippineNational Police (PNP)upang biguinangisinagawangprotest-carovan salalawigan. Ang protest-caravan ayinilunsad bilang pagkondena saState of the Nation Address(SONA)ni Gng.Arroyo ng taong ito.

Dalawang araw bago angSONAni Gng. Arroyo, nagtayo ngprotest camp ang iba't ibangmilitanteng organisasyon kasamaang SCWsa iba't ibang bayan saboongprobinsya. Nagingtampok saprotest camp ng SCW ang isangeffigy na kamukha ni Gng. Arroyona sinasampalng mga mamamayanng Rosario na nais ipakita angkanilang matinding galit at protesta

Inilunsad ang unang seryeng talakayan sa lalawigan ngBatangas hinggil sa panganib ngmga ginagamit na kemikal sa loobng mga pagawaan noong ika-5 ngOktubre sa gusali ng Knights ofColumbussa lungsodngTanauansapagtutulungan ng Workers'Assistance Center (WAC Inc.) atBatangas Labor Alliance for SocialTransformation (BLAST).Tinawagna"Talakayan Hinggil sa Panganib ngKemikals sa kalusugan atHanapbuhay",layuninnitong imulatang mga manggagawa sa mgapanganibsaloob ngpabrika, lalung-lalo na sa mga manggagawangdirekta at indirektang gumagamitng mgakemikal sapagpoprosesongmga produkto.

sa mga anti-mamamayang polisiyang administrasyongArroyo.

Maagang binaklas ng SCWang kanilang protest camp sa arawng SONA ni Gng. Arroyo upangsumanib sa iba't ibang militantengorganisasyon sa lalawigan para saisang protest-caravan. Bitbit angislogang "Itigil ang Anti-MaralitangDevelopment Projects sa Cavite,Dambuhalang Pondo Dalhin saPagkain at Serbisyo", hindipinayagan ng PNP na makapag-programaanggrupo sakapitolyo nglalawigan sa Lungsod ng TreceMartirez.

Limang beses panghinarang ang caravan mula TreceMartirez kung saan angpinakamatagal ay naganapsa Imuskung saan pinigil ng pulis angtrapikong papuntang Maynila ng

Angtalakayan ay dinaluhanng mga manggagawa mula sa mgakumpanya sa mga enklabo ngBatangaskatulad ng First PhilippineIndustrial Park at Lima Technologyat gayundin yaong mula sa ilangpabrika sa labas ng mga processingzones katulad ng Mariwasa SiamCeramics at mga kumpanya ngelektroniks.

Dumalo bilang panauhingtagapagsalita si Bb. Cecilia Tuico,kinatawan ng bansa sa GOODElectronics, isang pandaigdigangsamahan na nagtataguyod ngkagalingangmay kaugnayansamgaissuesa industriya ng electronics.

Tinalakay sa forum angtungkol sa mga kemikal nakadalasang ginagamit sa loob ng

mahigit isangoras na nagresulta sapagkaabalasa mga pasahero.

Tinapos ng grupo angprogramang caravan saBacoorkungsaan huling hinarang ang grupoupang ihayag ang mariing pagtutolsa perwisyong dulot ng proyektongCoastal RoadII Extension.

Ipinaliwanag naman niMerly Grafe, tagapangulo ng SCW,"angreaksyonngPNPat ngmgalokalna gobyerno na harangin at pigilanang sama-samangpagkilos ngayonng mga mamamayan aynagpapatunay lamang na angbangkaroteng gobyerno ni Gng.Arroyo ay desperadona kapitan angnalalabing kapangyarihan.Angmgamanggagawa kasama ang iba'tibang sektor at organisasyon aynagpapatunay at naggigiit na angtalumpati ni Gng. Arroyo saKongresoay hungkagat malayo satunay na kalagayan ng bayan."(D.Mariano)

mga pabrika at kung paano itonakakaapekto sa katawan ng mgamanggagawang nalalantad ngmatagal dito. Ibinahagi din sanasabing forum ang mgapamamaraan upang maiwasan angkontaminasyon sa mga kemikal.Kaugnaydito ay ang presentasyonng ilang biktima 0 mga kaso ngpagkakasakit dulot ng mapanganibna mga kemikal sa loob ng pabrika.Binigyang diin sa talakayan angkatotohanan na ipinatutupadlamang ng mga kompanya ang mgahakbanging pangkaligtasan sa mgapagkakataongkinakailangan upangmakapasa sa mga standards naitinatakda ng batas at buyer nito.

Ang mga manggagawangdumalo sa pagtitipon ay masiglangnakipagtalakayan kay Bb. Tuicomatapos ang kanyang pananalita.Nagtapos ang forum bandang ika-12 ng tanghali. (8. Ordonez)

6 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA TOMO 12 BILANG 3

Sal ita-Lathalain

Hanapbuhay sa .Deco Candles, Mitsa ng kamatayan?

Madalasna ma·ground angmga manggagawa sa pabrika ngDeco Candles loc., pagawaan ngkandila na matatagpuan sa loob ngCavite Economic Zone at pag-aaring isang Pranses. Bungaito OK hindimaayos ng sistema ng wiring mulasa tangke kung saan tinutunawangwax hanggang sa mesang yari saaluminumkungsaan gumagawaangmga manggagawa.

Ayonsa mga manggagawa,nang minsangmayroon ng tumalsiksa sahig dahil sa tindi ng daloy ngkuryente ay sinabihan pa ito ngproduction manager na "akala mobubuhatin ka ni Joel",ipinahihiwatig na umarte lamangang nasabing manggagawa upangmagpabuhat sa isa nitongkatrabahong lalake. Sa halip natulungan, naging kumpulan pa ngtawanan at kantyawan angkawawangmanggagawa.

Masikip din diumano angpagitan ng mga mesa kung kavamay mga pagkakataon nanagkakabanggaan ang mga siko ngmgamagkatalikodna nagtatrabaho.Madalas tuloy ang aksidente tuladng pagkapaso at ang mabuhusanang sarili ng maiinit na tunaw nakandila (melted wax), gayundinang malimit na mapadulas sa sahigdahil sa mga tulo dito.

Ang nakakabahala aywalang kaukulang proteksyon sakatawan ang mga manggagawa.Walang binibigay na gamit napamproteksyon angkumpanyamulasa maskhanggang sa safety shoesna matagal na daw minumungkahing mga manggagawa samanagement. Dahilan ito upanglahat sila'y magbitbit ng kani-kanyang sapatos na gagamitin sapagtatrabaho at iniiwan na lamangsa kani-kaniyanglocker bagoumuwi

Isa ring kinababahala ngmga manggagawa ay ang thinnerat varnish na nakalagay sa tabi ng

pintuan ng pagawaaan.Mapanganib ang maglagay ngganitong mga flammable 0madaling magtiyab na kemikalmalapit sa may labasan sakalingmagkaroon ng smog.

Ayon sa kinatawan ngInstitute for Occupational Healthand safety Development (IOHSAD)sa isang konsultasyong naganap saopisina ng WACnoong Agosto 17,mahalaga ang kaligtasan ng mgamanggagawa sa loob ng kanilangpabn"kadahll ang dahilan kungbakitsiva nagtatrabaho ay upangmabuhay siya at ang pamilya naumaasa sa kanyang sahod. OahUhindi ito kusang ibinibigay ngkapitalista, nararapat lamangipaglaban ng mga manggagawaangkanilang karapatan sa maayos atligtas na kalagayan sa paggawaan.

,sa kabila ng samu-saringaksidente sa loob ng pabrika ngDeco Candles at mga panganib nanakaamba dahll sa kapabayaan ngnaturang pabrika, naniniwala angmga manggagawa ng DecoCandlesna matutugunan lamang angkanilangmga problema kungsila aynagkakaisa. Kungkava itinayo ngmga manggagawadito ang kanilangunyon, ang Deco Candle Inc.Workers Union- Independent(DCIWU-Ind).

Maliban sa problema sakaligtasan sa toob ng pagawaan,marami ring problema nakinakaharapng mgamanggagagawatulad na lamang ng patuloy napagiging seasonal workers ngkaramihan sa produksyon natumatagal ng mahigit isang taon;ang nananatiling mababa nUangsahod na nakapako sa minimum;ang mataas na itinatakdang kota ngkumpanya; ang madalas napaninigaw ng production manager;ang pagpapatl4>ad ng mahigpit napatakaran sa loob ng pabrika; atang pagkakaroon ng bagong

pamoouan sa pagpapalit ngmay-ansa kunpanya.

Kamakailan ay tinanggalang pangulo ng unyon na 51GenyCapalad dahil sa pagtanggi nitongpumirma sa isang kasulatan napumapayag siyang bayaran angheater na kanyang ginagamit saproduksyonoras na ito'y masira. sakaraniwan, ang heater na ito aytumatagal lamang ng tatlongbuwan. Gayundin, mahabangpinagbakasyon ng mga seasonalworkers dahil diumano sa kawalanng order. Ang ganitong mgahakbangin ng management aytinatayang naglalayong pigilan angmga manggagawa sa kanilang pag'tUlyOll.

Sa kabilang banda,pursigidonaman ang OCIWU-lndnamaiunsad ang certification electionupang makamit ang karapatan namaging lehitimong kinatawan ngmga manggagawa sa collectivebargaining negotiation. Ito ayupang itaguyod ang kanilangkarapatan sa nakakasapat nasahod, maayos at Ugtas nakalagayan sa pabrika atkasegunman sa trabaho. (LOIabe)

HUlYO-SETYEMBRE 2008 • 7

Balita-lathalain

Lakbayan ng mga Magsasakapara sa tunay na reporma sa lupa

Buong tatag atdeterminadong nilakbay ng mgamagsasaka ang kahabaan ng kalsadamula Calatagan, Batangas hanggangMaynila na umaabot sa mahigit 100 kmnoong Hunyo 5- 10, 2008. Layunin nglimang araw na paglalakbay naiparating sa gobyernong Arroyo angdaang taon nang suliranin ng mgamagsasaka sa kawalan ng sarilinglupang masasaka at ang kahungkaganng Comprehensive Agrarian Program(CARP) na isinabatas noong panahonpa ni dating Presidente CorazonAquino. Ang mahabang martsang itoay tinawag na "Lakbayan ng mgaMagsasaka para sa Pagpapatupad ngTunay na Reporma sa Lupa".

Ang paglalakad ng mgamagsasaka ay sinamahan ng mgamanggagawa, kababaihan atmaralitang-lungsod mula sa probinsyang Cavite, Batangas at Laguna.Nagkaroon din ng programa sa mgabayang dinaanan ng martsa tulad ngginawang pagsalubong ng mga taga-Cavite sa Pala-pala at Dasmarinas, atang pagsalubong ng mga taga-Lagunasa Zapote, Las Pinas at Baclaran.

Sa bawat programanginilunsad, isinalarawan ng mga"lakbayani" ang patuloy na kahirapanng mga magsasaka sa kanayunan tuladng kawalan ng lupang masasaka,mababang halaga ng kanilang ani,mababang sahod sa manggagawangbukid at ang patuloy na pananakot atpandadarahas sa mga magsasakangnakikipaglaban para sa lupa.

Papalaki, papalakas na panawaganpara sa lupa!

Sa ikaapat na araw, tinahakng mga lakbayani mula BaclaranChurch, kung saan nila pinalipas angnakaraang gabi, ang Roxas Boulevard,Ayala Avenue sa Makati, at Edsahanggang makarating sila sa QuezonCity ng bandang ika-anim ng gabi.Masigla silang sinalubong ng iba't ibangsektor mula sa Kamaynilaan patungongDepartment of Agrarian Reform (DAR)kung saan isinagawa ang maiksing torchparade at malaking programa nanggabing iyon.

Sa huling araw, mulinginilakbay ang paltos nang mga paa ngmga magsasaka at iba pang mga sektor

mula sa harapan ng DAR office saQuezon City upang humantong saisang malaking rali sa Mendiola.Ngunit bigo ang mga magsasakangmakarating sa paanan ng Mendiolanang harangin sila ng mahigit isangdaang nakaantabay na kapulisan bagopa man makarating dito. Sa kabilanito, masiglang nagsagawa ang mganaglakbay ng isang programa sa Lugarkung saan sila hinarang at pagkataposay tumulak papuntang Kongresoupang hilingin sa mga mambabatas angagarang pagsasabatas ng House Bill3059 0 Genuine Agrarian Reform Bill.

Naninindigan ang mgamagsasaka na ang tanging kalutasan sasuliranin sa lupa ay ang pagpapatupadng tunay na repormang agraryo athindi ang CARP.

GARB, Hindi CARP!

Batid ng mga magsasaka naang CARP ay para sa interes ng mgaiilang panginoong maylupa at hindiupang tumugon sa kanilang kahilinganna magkaroon ng sariling lupangsasakahin. Mapanlinlang angdiumano'y pagbibigay ng lupa sa ilangmagsasaka sa ilalim ng CARPdahil ito'ypanandalian lamang at binawi rinbunga ng kawalan ng kakayanan ngmga magsasaka na bayaran ang lupa.Wala ring kaakibat na suporta sapagsasaka upang pataasin angproduksyn ang diumanong pamamahaging lupa sa mga magsasaka.

Bukodpa dito, patuloyang pagpapalit-gamit ng lupangsakahanpatungongindustriyal,minahan, golfcourses at mgasubdivisionskatulad ng mgakaranasan ngmga magsasakasa Tartaria,Cavite. Mula panoong taong1896 aybinubungkal ngmga magsasakang Tartaria anglupa ngunit

magpahanggang sa ngayon aynananatiling wala silang karapatan namagmay-ari nito. Matapos ipasailalimsa CARP ay agad na idineklarang hindiito lupang agrikultural kundi isanglupang industriyal.

Dahil dito, laging maypangamba ang mga magsasaka saTartaria at kanilang pamilya na isangaraw ay palalayasin sila sa lupangdiumano'y pag-aari ng pamilyangAguinaldo. Himutok ng mga magsasaka,sila na ang naghawan at nagpayamanng lupang kanilang naging buhay saloob ng tatlong daang dekada, hindimakatarungan na pagkakaitan sila ngkarapatan dito.

Ganito rin ang karanasan ngmga magsasaka ng Calatagan atNasugbu sa Batangas kung saan angilang libong ektaryang lupangagrikultural na pag-aari ng mga Zobel,Ayala at Roxas ay idineklarangminahan, lupang pang-turismo, atindustriyal.

Ang kahungkagan ng mgaprogramang pang-agraryo tulad ngCARP ay lalo lamang nagsasadlak samga magsasaka sa todong kahirapan.

Ang laban ng mga magsasakasa lupa ay magtutuloy-tuloy hangga'thindi nila nakakamtan ang karapatangmagmay-ari ng lupang matagal nangsinasaka.

Hanggang ipinagkakait sa rngamagsasaka ang kanilang karapatangmagmay-ari ng sariling lupa, patuloyna magmamartsa ang kanilang mga paaat magaganap nang paulit-ulit angLAKBAYAN para ipaglaban angpagpapatupad ng tunay na repormangagraryo .

8 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA TOMO 12 BILANG 3

Balita

Muling pagdulog ng mga kaso ng SCW,isang hamon sa CHR

Dumulog sa tanggapan ng Commission onHuman Rights (CHR) ang tagapangulo ng Solidarity ofCavite Workers (SCW) na si Merly Grafe, kasama angiba pang lider ng mga unyon sa Cavite, TimogKatagalugan, at Gitnang Luzon noong ika-13 ng Agosto2008 upang muting talakayin ang mga kaso ng paglabagsa karapatan ng mga manggagawa na isinampa sakomisyon bago pa man manungkulan ang kasalukuyangtagapangulo nito na si Leila de Lima.

Lumahok ang SCW sa talakayan napinangunahan ng Center for Trade Union and HumanRights (CTUHR). Nauna pa rito, tinanggihan angpagsusumikap ng SCW na makausap ang tagapangulong komisyon kaugnay sa mga isinampang kaso ngpaglabag karapatan ng mga mangaggawa sa Cavite.

Itan sa mga kasong tinalakay ng SCW nasabingdiyalogo ang magkahiwalay na pagpatay sa dalawanglider-manggagawa ng EMIYazaki na si Buth Servida atGerardo Cristobal. Inihapag din dito ang marahas napambubuwag sa piketlayn ng nakawelgang manggagawang Chong Won Fashions Corporation at Phils JeonGarments, Inc., at ang pagdukot sa dalawang opisyalesng unyon sa piketlayn ng Phils Jean.

Nangako naman si Bb. De Lima na magpapadalang isang tauhan ng komisyon upang mulingimbestigahan ang kaso ng pagpatay kay Buth Servidaat Gerry Cristobal. Gayunman, inamin naman nita namahirap ang pagdadaanan ng imbestigasyon paratukuyin ang mga responsible sa pagpaslang dahil sawalang testigong makapaglarawan ng mukha ng mgasalarin. Sa kabilang dako, ikinabigla naman ng

Patuloy na panggigipil .. sa Golden Will,mula sa pahina 5

patuloy ang pag-eempleyo ng kumpanya ng mgamanggagawang kontraktwal sa pamamagitan ng EdwardJohn Agency at sumasahod ng nasa kasalukuyang minimumna P298 kada araw.

Samantala, mariing sinalungat at pinabulaan ngunyon sa isinumite nitong dokumento sa Regional TripartiteWage and Productivity Board (RTWPB)noong July 21,2008ang idinulog ng GWFPI na exemption sa implementasyonng pinakahuling wage order dahil diumanong pagkalugi ngkumpanya. Saksi ang mga manggagawa sa mahahabangovertime at patuloy na pag-eempleyo mula 2006 hanggang2007. Kalakip ng nasabing dokumento ang mahigit 400 lagdang mga manggagawa.

Nakaambang pagsasara ng Golden Will,Sabwatang PEZA-Kapitalista

Noong 5etyembre 19, nakita ng mga opisyales ngunyon na inilalabas ang makina at ikinarga sa containervan. Agad na kinabahala ito ng mga opisyales at ipinaabotsa PEZA. Dito na nakumpirma na may pahintulot ang PEZAsa paglalabas ng kabuuang 233 makina na nilagdaan mismo

komisyoner na malaman saunang pagkakataon angpag-iral ng No Union, NoStrike Policy (NUNS) saCavite upang supilin angmga demokratiko atlehitimong karapatan ngmga manggagawa namaorganisa at mag-unyonupang igiit ang kanilangpang-ekonomiya atpanlipunang kagalingan.

De Lima Kaugnay naman samga kasong isinampa ngChong Won at Phils Jean sa

komisyon noong 2006 habang si PurificacionQuisumbing pa ang tagapangulo, sinabi ni Bb. De Limana kanilang pag-aaralan ang mga ito.

"Isang malinaw na hamon kay Bb. De Lima naaksyunan at pabilisin ang proseso ng resolusyon ng mgakasong isinampa ng mga unyon mahigit dalawang taonna ang nakararaan," paglalahad ng Tagapangulo ng SCWna si Merly Grafe.

"Sa ngayon, ayaw muna naming umasa 0husgahan agad siva (Bb. De Lima) na hindi nilapinagtutuunan ng pansin ang mga kaso. Magigingmapagbantay kami sa pagsubaybay at pagsusulong ngmga kasong aming isinampa," tugon ng tagapangulong SCW ng tanungin kung ana ang inaasahan sa bagongtagapangulo ng komisyon. (D. Mariano)

ng Director General Lilia de Lima noong Agosto 29, 2008.Pinagtataka ng mga opisyales ng unyon na na hindi manlamang pinagbigay-alam sa kanila ng PEZAang naturangpermiso matapos ang paunang liham noong Hunyo 5 kayEngr. Cecilia Velena, zone manager ng PEZAsa loob ngFirst Cavite Industrial Estate.

Agad na nagpadala ng pormal na sulat ang unyonsa PEZA noong Setyembre 22 kaugnay ng ginagawangpaglalabas ng mga makina. Nakapaloob sa nasabingdokumento ang kasalukuyang sitwasyon sa nagaganap nanegosasyon sa CBA at mga pending cases ng pitongmanggagawa na may total money claims na mahigit sa P1.6milyon. Gayundin ang mga nakabinbing kaso ng 18manggagawa laban sa kumpanya na nakafile sa Nationallabor Relation Commission at ng walong manggagawa saNational Conciliation and Mediation Board.

Ikinababahala ng mga manggagawa na ang ganitonghakbangin ng management ay upang takasan ng kapitalistaang negosasyon para sa CBA at sa ibang pangresponisibilidad nito sa manggagawa.

Sa kabila ng mga panggigipit ng management,patuloy na naninindigan ang GWFPWO-Ind. na itaguyodang tunay kagalingan ng mga manggagawa sa Golden WillFashion sa pamamagitan ng mahusay at maka-manggagawangCBA.(L.Olabe)

HUlYO-SETYEMBRE2008. 9

Opinyon

Proyektong CALABARZON sa Cavite,Hindi mamamayan ang nakikinabangni Manny Asundon ng Solidarity of Cavite Worlcers

Dito sa Kabite, unangtinamaan at patuloy na pinahihirapanang karaniwang mamamayan ng huwadna proyektong pangkaunlaran,gayundin ang diumano'y economicrecovery program na nakapaloob saMedium- Term Philippine DevelopmentProgram (MTPDP) ng mga nagdaangrehimen mula sa administrasyongAquino hanggang sa kasalukuyanggobyernong US-Arroyo.Sapilitangpinalayas at nilinlang ng ProjectCalabarzon ang masang magsasakangKabitenyo bunga ng malawakang landuse conversion 0 kumbersyon ng mgalupang sakahan sa lalawigan mulaagrikultural patungong industriyal atkomersyal.

Halimbawa dlto ang artipisyalat mapanlinlang na mga pook-industriyal gaya ng Cavite EconomicZone sa Rosario na may kabuuang 276ektarya, First Cavite Industrial Estatesa Dasmarinas na may mahigit 59.78ektarya, Gateway Business Park saJavalera, Gen. Trias na mahigit 27.81ektarya, at iba pang pook-industrialsa GMA at Carmona na diumano'ylilikha ng hanapbuhay at kabuhayansa mamamayang Kabitenyo. Habangpatuloy na binubusabos at binabaratang sahod ng mga manggagawa (mulaP298-P300 minimum na sahod kadaaraw ng manggagawang regular),gayundfn, pabuway pa nang pabuwayang kasfguruhan sa hanapbuhay bungang rnalaganap na kontraktwalisasyonsa paggawa.

Nagsulputang parang kabuteang SM (sa bayan ng Bacoor, Imus,Dasmarifias, at planong Hypermart saRosario), Robinsons Mall (sa Imus,Dasmarifias) at iba pang mgacommerdal center, supermar1<et atmga fast food chain sa ilang mga bayan.Hindi na mabilang ang mga magagarangsubdibisyon at mamahaling pook-resfdensyal at mga diumano'y low-costhousing project sa dating mga lupangsakahan.

Nagbago nga ang itsura nglalawigan, hfndi naman nagbago angkalagayan ng ordinaryong mamamayanng Kabite. Ang dating "food-basket"ng Metro Manila noong dekada 60hanggang 80 ay nakakaranas na nga)':)nng kagutuman. Malfitan at hiwahiwalay

ang lupang sakahan kung kaya atrasadoat maliitan ang produskyon~ Kaya nga,mismong magsasaka at ang kanyangpamilya ay pumipila na rin sa murangbigas ng NFA.

Sa mapanlinlang naproyektong pangkaunlaran ni PGMA,nakaamba ngayan sa mamamayan ngKabite ang malawakang demolisyon ngpanirahan at kabuhayan. Sapagsfsfmula ng Coastal Road Extensionmula Bacoor hanggang Cavite City,mahigit 930 pamilya ng mangingisda atmaralita sa baybayin ng Bacoor pa

••••••••••••••••••••Nagbago nga ang itsura nglalawigan, pero hindi namannagbago ang lcalagayan ngominal)lOng mamamayan ngKabite •••Sa mapanlinlang naproyeldong pangkaunlaran niPGMA, nakaamba ngayon samamamayan ng Kabite angmalawalcang demoIisyon ngpanirahan at kabuhayan

••••••••••••••••••••lamang ang nanganganib na mawalanng kabuhayan at tirahan. Ayon sagrandiyosong ec.otourism, diumano'ycoastal clean-up projects at roadwidening projects sa bayan ngNoveleta, Rosario, Tanza, Naic,Maragondon at Temate Ubo-Ubongmamamayang naninirahan, nabubuhayat nakaasa lamang sa dagat angrnagpapalayas upang umakit sa mgadayuhang mamumuhunan.

Ang Executive Order No. 153o "National Drive Against SquattingSyndicate and Professional Squatting"ay inayudahan naman ngpamprobinsyang pamahalaan sa ilalfmng administrasyong Maliksi sapamarnagitan ng Executive Order no.93 at 94 na tinaguriang "Zero SquattersPolicy in Cavite" na may completiontarget sa taong 2010. Ito ay upangHnisin at bawiin ang mga lupang pag-aari ng gobyerno na kinatitirikan ngmga tahanan ng maralitang manggagawa

at mamamayan sa Ufban at rural gayang lupa na nakapangalan sa PhilippineNational Railways (PNR).

KuOl merun maRl umunladat naltasumpay sa Ualim nlProyektona calabazon, waIana ibakundi sita.

Sila yaong mga trapo(traditional politician) at mga bulok napulitiko na nakipagsabwatan sa mgaumukopa sa Malakanyang sa nakaraanat hanggang sa kasalukuyan. Silangmga nagnanakaw sa kabang-yaman.Silang mga naging kasangkapansa malawakang ku.mersyoo ng lupangsakahan at panirahan, mga pookpangisdaan ng mga magsasaka atmangingisdang Kabitenyo.

Silang mga ahente atkasapakat ng mga dayuhan at mgalakal na kapitalista sa lalawigan napaloloy na pumipiga sa pawis at dUg<)ng mga manggagawa sa ngalan ngdambuhalang tuba •

Silang mga sumusupil sa mgabatayang karapatan sa pag-uunyon atpaglulunsad ng sama-samang pagkilosgaya ng rali, piket-protesta,demonstrasyon at welga. Silang mgainstrumento ng ganid na kapitalista nanagkakait ng karapatan sanakabubuhay na sahod at katiyakansa hanapbuhay. Silang mgakasangkapan para idemolis at wasakfnang tirahan ng mga maralita. Silangmga naghahasik ng mga masasamangbisyo at gawi sa lipunan

Kaya para sa masans api aturing-anakpawis IlIlaIawipn, tv,Iuy-tuloy anti pakikipaglaban. Tolay angpagsusulong ng laban para sa P125dagdag na sahod kada araw para samanggagawa sa pribadong sector atP3,OOO kada buwan para sa maliliit nakawani ng pamahalaan. Tuloy ang pag-oorganisa sa loob ng pagawaan,paaralan, at mga maralitangkomunidad.

Tuloy ang laban sa korupsyonsa pamahalaan. Tuloy ang paglaban salahat ng tlpo ng hunan rights violatioo,pagdukot at pamamaslang. Tuloy anglaban sa No Union, No Strike Policysa lalawigan. Tulay ang paglaban safJemolisyon at dislokasyon sa lupangpanirahan, pangisdaan at sakahan saKabite.

Ilantad at labanan ang mgakorap at kontra-maraUtang opisyalpWlfko at Olga TRAPOsa Kabfte. Tuluy-tuloy na ilantad, labanan at patalsikinang numero unong pahirap, papet,pasista at tuta ng mga dayuhan atimperyali5ta na rehimeng U.S.-Arroyo.

10 • MANGGAGAWAMANULIKHATONi> 12 BILANG3

Pagtalakay

Mga Manggagawa sa Industriya ng Asukal:

Tamasahin ang Karampatang Benepisyo,Ipaglaban ang Karapatan sa SAF!

Sa buong bansa, waIapang 100hng dapallla benepisyatyOng SAF. •• ang SAF ay g/nawang gatasang baka ng mgapanginoong maylupa, may-a,; ng senttaI at mga bulUlaata ngDOL.E. atpinagpasasaan para sakanHang sad-sariling Irapritsoat negosyo,5a halip na mapalcinabangan ng mga manggagawaat magsasaluJ sa mga tubuhan at asukarera.

Ang Industriya ngAsukalayisa sa tradisyunaL na produktongpang-export ng Pilipinas bago angpandaigdigangkolaps ng industriyanoong 19805.Umaabot sa 265,000ektarya hanggang400,000 ektaryang tupain ang natatamnan ng tubasa bansa. Tfnatayang 556,000manggagawang bukid angpangunahing nabubuhay sapagtatrabaho sa mga tubuhan sabuang bansa, bukod pa sa 25,000manggagawa sa mga sentral,repinerya ng asukal at iba pangpabrfka na may kaugnayan saindustriya.

Sa lalawfgan ng Batangasmatatagpuan ang malawak natubuhan saTfmog Katagalugan, naumaabot ng 27,026 ektarya atsfyang pangatlong pfnakamalawakna tubuhan sa Pilipfnas (sunod saNegrosOcddental at BUddnon).AngUnang dfstrfto ng Batangas (nabinubuo ng mga bayan ng Nasugbu,Lian, Calatagan, Balayan, Tuy,Calaca, Lemery at Taal) angitinuturfng na "sugar bowl" nglalawfgan dahU naroon ang 82%ngkabuuang tubuhan ng lalawfgan atlumflikha ng halos 10%ng kabuuangpambansangproduksyon ng asukalmula sadalawangmalakfngsentral,angCentralAzucarerade DonPedro(CADP)at Batangas Sugar CentralInc. (BSCI).Tfnatayang may 21,000manggagawangbOOdsanakatalang527 tubuhan sa lalawfgan.

Ang mga manggagawangbukid sa mga tubuhan at ang mgakasama ng mga panginoongmaylupa (0 plantadores) angtumatayong gulugod ng fndustriyadahil sila ang pangunahingnagpapagalupang pagyamanfnangmga tubuhan at likhain ang tamisng asukal. SUaang naghahandang

lupaparamatamnan;nagtatanim ngmga taad; naggagamas; nag-aabono; naggagapak; nagkakargasa mga trak; at nagtatadtad bagoiluhin 0 gilingin angmgatlbo ~magfng asukal sa mga sentral 0asukarera. lunalaki ang bitang nitasa panahon ng gapakan booga ngpagdagsa ng mga dayong cuttermula sa Quezon, Bicol, Negros atMindoro nanagpapal4lClngkanilanglakas paggawa sa mga panginoongmaylupa, sa sentral at maging samga magsasakana naghahabol ngpagpapailo ng kanilang tWo.

Mababa ang sahod ng mgamanggagawangbukid sa ttbuhan.Angregular na manggagawasamgaasyenda ng sentral (CADP) aypinasasahod lamang ng P 100.00kadaaraw (2001rates). sa panahonnggapakan(NobyemI>re-Mayo),angmga lokal na maggagapak naBatanguenoay kunjkita lamang OIlP170 por tonelada ng nagapak natuba 0 katumbas ng P147 na

arawang sahod. Ang mga dayongcutter ay masmababapa angsahod- P120-140 por tonelada 0 masmababa pa (2005 rates).Kinakaltasan pa sfla ng mga tusongkabo 0 kapatas na siya ring mgausurero at nangongontrata ngkanilangmgatrabaho. Kaya't tagingdahop ang mga manggagawangbukid, tenante at jba pangmanggagawasa industriya.

Ang ganito nilangkalagayang apt at ptnagkaitan aynaitarawan na noon pa mane 19705ng progresibong Katolikong Obispong Bacolod na sfAntonio Y.Fortichna ang industriya ng asukal saNegrosay "isang social volcano nahand a nang sumabog". Kaya'tnagkumahog ang noo,y relrimengMarcos na magbigay ng isangpakete ng beneptsyo sa mgasakada, tenante at manggagawasamga sentral upang mapigil angbanta ng pag-aaklas ng masanganakpawfs sa industriya.

HUlYQ-SETYEMBRE 2008. 11

Pagtalakay

Ang SAF sa Industriya ng Asukal Sa ngayon, pinanatili ngmga naghaharing uri ang SAPat SAFsa bisa ng RA 6982 (tinawag ding"Sugar Amelioration Act of 1991")na ipinasa noong panahon ngrehimeng Aquino (Mayo 1991) atipinatutupad pa rin sapamamagitan ng DOLE at BRW"upang mabigyan ang mgamanggagawa at ang kanilang mgapamilya ng disenteng pamumuhay".Sa bisa ng Sugar Amelioration Lawof 1991, kumukubra ang mgasentral ng P 5.00 kada pikul ngasukal na nalilikha upang pondohanang SAF. Naging P9.00 ito mulanoong 1999-2000, at naging P10.00kada pikul noong 2001-2002 (bataysa DOLE Order # 8, Agosto 24,2001 ).

Malinaw na probisyon dinng RA 6982 na ang lahat ng

- 5%para sa death benefits;- 9% para sa proyektong sosyo-

ekonomiko ng mga manggagawa nainilulunsad ng BRW, asosasyon ngmga millers at plantador; union ngmga manggagawa at ng SIFI (saanyo ng educational loans atscholarship; health programs; atlivelihood loans);

- 3%para sa maternity benefitsng mga kababaihang manggagawa;at

- 3% para sa gastusingadminis-tratibo ng pondo).

Sa pondong naiilak, ang80% nito ay para sa direct cashbonus na ipamamahagi sa mgamanggagawa sa tubuhan; at 20%aypara sa mga "programang sosyo-ekonomiko at gastusingadministratibo" ng DOLE/BRW atSugar Tripartite Council, na binuong RA 6982 bilang lupong tagapayong DOLE sa pangangasiwa ng SAFat itinatayo hanggang antas ngMilling District Tripartite Councils.Ang 20% ay muli pang mababahagisa:

PIE CHART ng Hatian ng SAF: 80-20%

l1g Rural Workers Office (na nagingBureau of Rural Workers noong1985).

Hanggang nagtapos angdiktadurang Marcos noong 1986,umabot lamang ang kinokolektangSAF sa P 2.00 kada pikul ng asukal(itinaas mula P 1.10 kada pikulnoong 1982), kung saan ang 90% (0P1.80 kada pikul) ay direct cashbonus fund na pinagpapartihan nglahat ng manggagawa sa industriya;ang 5%(0 P 0.10 kada pikul) ay parasa gastusing administratibo ngDOLE/BRW; at ang 5%pa (0 P 0.10kada pikul) ay para sa mga proyektong SIFI

:):=20°A»

Mula 1970, nagbalangkas siMarcos ng mga serye ng mgakautusan na nHaman ng HangPhilippine Sugar Order na nagtakdang isang "SOCIAL AMELIORATIONPROGRAM" para sa mga maralitangmasa ng industriya, na popondohanng kita mula sa pag-ilo ng tubo natinawag na "SOCIALAMELIORATIONFUND (SAF)".

Sa ilalim ng diktadurangMarcos, pinondohan ang "socialamelioration program" sapamamagitan ng pwersahangpagkolekta ng isang "stabilizationfee" na noong1970 ay P1.00kada pikul nga s u k a l(katumbas ng63.25 kilo) namalHikha ngmga sentral,kung saan 90%a yipamamahagibHang Bonus(tinawag ngmasa saindustriya na "Marcos Bonus") salahat ng manggagawa ng industriya(tenante, manggagawang bukid atmga manggagawa sa mga sentral)at 10% bHang pondo ng SugarIndustry Foundation Inc (SIFI). AngSIFI na binuo noong 1971 ng mganangungunang panginoong maylupaat mga komprador na may-ari ngmga sentral ang siyang magbubuoat magpapatupad ng mgaproyektong sosyo-ekonomiko nanaglalayong "maibsan" ang apingkalagayang panlipunang ng mgaanakpawis ng industriya.

Nagsimula ang koleksyon ngSAF (0 "stabilization fee" noon) saHalim ng Sugar QuotaAdministration at noong 1975 ayinilipat ang pangangasiwa at kontrolng pondo at social ameliorationprogram sa DOLE sa pamamagitan

12 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA TOMO 1£ DILAI'l\J'>

unclaimed at undistributed cash·bonus ay hahawakan ng DOLE atmatapos ang 3 taon ay forfeited naat isasanib sa pondo para saprogramang sosyo-ekonomiko ngDOLEpara sa mga manggagawa ngindustriya.

Paraan ng Koleksyon, Distribusyonat pamamahagi ng 5AF:

Ang mga sentral 0 iluhan ngasukal ang siyang kumukolekta ngSAFsa panahon ng pamamahagi ngsugar quedans. Ang mga iluhan dinang mamamahagi sa mga planters'assodations/kooperatiba ng bahagina kumakatawan sa "cash bonuses"ng kani-kanilang mga manggagawa,at gayundin ang mga iluhan angmagbibigay ng kabahagi ng mgamanggagawa ng sentral. Ang mgailuhan din ang magbibigay sa DOLEat sa SIFI ng mga kabahagi nila.Kaya kung tutuusin, ang mga iluhanang may sentral na papel sakoleksyon at distribusyon ng mgaSAF,at di na ang DOLE. Bagamatnasa DOLE ang lahat ngundistributed claims ng SAF nasiyang mas malaki.

Ang pagbabatayan ngdistribusyon ng mga cash bonus samga manggagawa ay ang payroll nadapat ay ginawa at inirehistro ngmga panginoong maylupa-plantadores at sentral sa DOLE-BRW.Sa karanasan, walang talaanng manggagawa at walang payrollna inirerehistro ang mgaplantadores, kava napakadali nilangkupitin ang milyong-milyong SAFmula sa mga gutom namanggagawa, katulad ng nalantadna pandarambong ng SAF sa DonPedro milling district sa Nasugbunoong 1994, kung saan mahigit P4milyon ang naibulsa ng mga PMl atdi na umabot sa mgamanggagawang bukid sa tubuhan.

Ayonsa pagtaya ng NationalFederation of Sugar Workers noong2007, ang natipong SAF na hindi

Angmga manggagawangbulcidsa mga tubuhanat angmga kasama... angtumatayong gulugod ngindustriya dahil sila angpangunahing nagpapagalupang pagyamaninang mgatubuhan at lilrha;n ang tamisngasukal.

naipapamahagi mula 1991-92hanggang 2002 (sa P5.00 kada pikulng asukal) ay aabot ng P130 milyontaun-taon; at aabutin ng P240milyon mula 2003 hanggang sakasalukuyan (batay sa P10.00 perpikul). Kaya may kabwang singilinna ang manggagawa sa industriyana P 2.74 bilyon mula sa mgakomprador, panginoong maylupa atDOLE. Katumbas ito ng P5,480.00kada isang manggagawa sanakaraang 17 taon!

Sa dalawang Batangasmilling districts ng CADPat BSCI,may taunang average naproduksyong 175,260 MTng asukal,na katumbas ng 2.nO.900.1 pikulsa 10 taong production data ng1991-2001. Kaya sa panahong 1991-92 hanggang 2001. dapat ay maykabuuang P 138,545,600.00 SAFpara sa mga manggagawa ngindustriya (batay sa P5 per pikul).At sa panahong 2002-2008, naginamit ang naunang average

production data at ang SAF ay P10.00 per pikul na, aabutin ng P193.963.630.00 ang dapat nabenepisyo ng mga manggagawa ngindustriya. Kaya sa 17 taong pag-iral ng Sugar Amelioration Law,mayroon nang kubrahingP332.509.230.00 ang mgamanggagawa sa asukalan ngBatangas.

Sino ang tunay na nakinabang sa5AF?

Napakadalang ngmagsasaka 0 manggagawa saindusUiya ng asU<a1sa Batangas angmakapagsasabi na nakinabang silasa cash bonus 0 proyektong sosyo-ekonomiko ng DOLE 0 ng SIFI sailalim ng SAF.Sa buong bansa. walapang 10'1 figdapat na benepisyaryong SAF ang aktwal na nabiyayaanng cash bonus. iskotarsip. tulongpangkalusugan, ayudangpangkabUlayan. death benefits atmaternity benefits na isinasaad ngRA6982.

Samakatuwid, saannapaptmta ang bilyon-bilyong SAF?

Katulad ng iOOpang pandona kinalap ng gobyemo. gaya ngcoco levy, ang SAF ay ginawanggatasang baka ng mga panginoongmaylupa, may-an ng sentral at mgaburukrata ng DOLE atpinagpasasaan para sa kanilangsari-sariling kapritso at negosyo sa

HUlYo-SETYEMBRE 2008. 13

halip na mapakinabangan ng mgamanggagawaat magsasakasa mgatubuhan at asukarera. Mula panoongpanahohni Marcosay batbatna ngmgaanomalyaangkoleksyon,distribusyon at paggamit ng SAF.Attuwing may matutuklasanganomalya kaugnay ng SAF aynagtuturuan ang mga millers,planters associations at ang DOLEkung kanino napapunta ang SAF.

Maraming PML ang hindinagbibigay ng cash bonus sakanilang mga trabahador, mataposna kubrahin ito sa mga sentral,katulad ng natuklasangpagbulsangisang samahan ng mga PML nanagpapailo sa CADPnoong 1994,kung saan P4 milyong SAF angnawala't sukat.

Sakabilang banda, angSIFIay nabigyan ng average na P24.25milyon kadataon mula saSAFnoong1998-2002 para sa kanyang mga"proyektong sosyo-ekonomiko"(iskolarsip, pangkalusugan atpangkabuhayan).Subalit ipagtanongnatin sa mga magsasaka atmanggagawa sa mga tubuhan ngBatangaskungkahit isaman lamangsa kanila ay nakapagpatuli sa ilangmedical missions na isinagawa ngSIFI doon. 0 nabigyan kaya ngpuhunan para sa pagtatayo ngkooperatiba sa baryo. Subalit angSIFIay taun-taong nagpupulong samga mamahaling hotel at resortl

Ang DOLE at BRW aynakinabang din nangmalaki saSAFdahil 3% ng pondong ito aynakakamal ng mga burukrata doonnang wala namang tunay naserbisyong naibibigay sa mgamagsasaka at manggagawa ngindustriya. May malakingpananagutan din ang DOLE saaccounting ng undistributed cashbonussanakaraang17taon. Ultimoang koleksyon at distribusyon ngSAF,na siyang dugo ng programa,ay ipinasa ng DOLEsa mga sentral.At ang mga sentral naman ayidineposito ang mga SAF sa mga

Pagtalakay

-bangkongkasosyosila at nagagamitpa sa pagpapalaki ng mga negosyonila.

Kaya't ang lahat ng mgabuwitre't lobo sa industriya aynakinabangat nabundat sakatas ngSAF,habangang pobreng sakadaayhikahos pa rin!

Organisahin ang mga manggagawapara bawiin ang SAFI

Sa ngayon, partikular saSAF,kagyat nadapat na hilingin angfull public accounting ng pondo nanagmula pa noong 1971 at yaongbahagi ng pondo na saklaw ngRA6982mula 1991, upang matiyakkung magkano pa ang pondo patina interes na kinita nito, saan itonagastos, at accountability sapondo.

Hihilingin na rin ang kagyatna pamamahagi ng pondo sa mgatunay nabenepisyaryonito, lalupa'ttodo ang hambalos ng krisispangkabuhayan na nadarama ngmasangayonsa ilalim ng rehimengArroyo. Maaaring maliit ang SAFkapagnapaghatianna ng libu-libongmanggagawa at magsasaka saindustriya, at maaaring katumbaslamang ng ilang araw na pagkainpara sa hikahos na pamilya nila.Subalit kapag naipon ito sa kamayng iilang gahaman sa gobyerno,mga sentral at asosasyonng mgaPML, mala king yaman ito na

pinagpapasasaan lamang sakanilang kapritso't negosyo.

Para maigiit ng mgamanggagawa at magsasaka angkarapatan nila sa SAFat iba pangpang-ekonomiyang benepisyo,mainam na maging organisado atsama-samaang pagkilos dahil angmga naghaharing uri ng industriyaay organisado at kuyog kungkumilos para sa kanilang interes.Mas epektibo ring mahaharap ngmga unyon at asosasyon ng mgamangggagawa at magsasaka angmga kinauukulang ahensya nggobyerno na pangunahingnangangasiwangSAFupanghilinginang benepisyong pang-ekonomiyana dapat ay sa kanila. Gayundin,kapag organisado, maigigiit na rinang karapatan na maupo sa mgamilling district tripartite councils 0

mHling district committees upangmaisatinig ang tunay na kahilinganng mga manggagawasa industriya.Mas maaasikaso na rin ang masmalalim na pananaliksik ukol sa ibapang aspeto ng SAF na dapat namapakinabanagan ng masanganakpawis ng industriya.

lsinulat ni Aris Sarmiento, peasantconsultant at researcher ng Kaisahan ngmga magsasaka sa Kabite(KAMAGSASAKA-KA)atSamahan ng mgaMagbubukid sa Batangas (SAMBAT),pinalayang bi/anggong pulitikal ng CampVicente Lim sa Laguna. isa sa mgatinaguriang Tagaytay 5.

14 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA rOMO 12 BILANG 3mula·Sa Nga/an ng Tuba· video ng TUOLA

Pagtalakay

Pagtalakay sa nakapataw na VAT sa langis

Tubong lugaw· sa Petrolyo

Exploration cost $3 • 4

Production cost $7 - 8

bawat bayarin na sakop nito. Ito angbuwis na nalilikom ng gobyernohabang nananatiling mababa angkita sa hanapbuhay sa mgapampubliko at pribadoestablisyamento.

Mula nang ipinataw ang 10-12% VAT noong February 1, 2006,tinatayang tumaas ng 1.3% anggross domestic product (GOP)noong2006. Nasa 56.2% ng kabuuangrevenue 0 halagang nalikom nggobyemo mula taong 2006 hanggangsa ikalawang kuwarto ng taong 2007ay mula sa VATng petrolyo

Gayundin, sa kabuuangP671,4 bilyon kita 0 revenue ngbansa mula Enero hanggang Hulyong taong ito, P453.2 bilyon angnapatalang kita ng gobyerno mulasa koleksyon ng Bureau of InternalRevenue (BIR), kung saan mahigitkalahati ay tinatayang mula sabuwis sa langis.

Bagama't malaking halagaang nalilikom sa buwis ng mgaproduktong petrolyo at patuloy angpagtaas ng presyo nito, matigas nananindigan si Gng. Arroyo na hindiniya tatanggalin ang VAT sa

$23·25

nagtatanggal sa pagtatakda ngpresyo ng indutriya ng langis sakontrol ng pamahalaan.

Sa kasalukuyan, ang valueadded tax 0 VATna patuloy namangpinapasan ng mamamayan mula sabawat pagtaas ng presyo sapamasahe hanggang sa mgabinibiling produkto at serbisyo tuladng serbisyong pangmedikal 0 kahitsa simpleng pagsasampa ng kasonglegal, ay nagkakalahalaga ng 12%sa

[Pinagkyhanan; Bagong AlyansangMakabayan. Hinggil sa Pagtaas ng Presyo Salangis' ppl, Enero 7,2008]

$13

Dubal crude (As of Jan 3)

$92.03/ barrel

Royalties (OPEC)

$67 - $69

Sa tuwinang may pagtataasng presyo ng produktong petrolyo aykaalinsabay na tumataas din angpresyo ng mga bilihin. Gayundin anghinaing ng mga tsuper ng mgapampasaherong sasakyan na itaasang pamasahe. May pag-alma sahanay ng mga mamamayan habangagaran naman ang pagdedeklara ngmga malalaking kumpanya ng langisna pangangailangang itaas angpresyo nita upang diumano'y hindisila malugi.

Kung pagtatagni-tagniin,bumabatay lamang sa ispekulasyonang mga malalaking kumpanya nglangis tulad ng Caltex-Chevron,Petron, Shell at Total Philippines sapagtataas ng presyo nito base sapandaigdigang kalagayan. Limpak-limpak na tubo ang kinikita ng mgamalalaking kumpanyang ito lalu pa'tnasa kontrol nito ang pagtatakda sapagtaas ng presyo ng gasolina,diesel, kerosene, LPG at iba pangproduktong petrolyo. Resulta ito ngOil Deregulation Law, batas na

HULYO-SETYEMBRE2008. 15

Pagtalakay

50 ---48.56-------------------------------------------------------.

Kung tatanggaUn ang VATsa langis ...

Bumulusok ang presyo nggasolina hanggang ikalawangkuwarto ng taong ito at sunod-sunod na rollback ng presyo bagomagtapos ang fkatlong kuwarto.

Mula Enero hanggangkalagitnaan ng Setyembre tumaas

_ VAT .WitIIout YAT

lltro ng gasolina, diesel, kerosene atkada 11kg tanstre ng lPG, (tingnan angtalahayanan sa baba).

Malaking bagay din ito sa mganamamasadang sasakyan nakumokonsumo ng 15-30 litro nggasolinal diesel sa maghapon lalu pa'tsa mga may kaltas ng bomdary dahilhindi sarili ang sasakyan. Gayundin samalilit na mangingisda nakumokonsumo ng mga 2-5 litm samaghapon pangingisda.

Ayon kay Gng. Arroyo,mayayaman lamang daw ang higit. namakikinabang kung tatanggalin angVAT sa langis dahil higit silangktmlJamuno fig PJO'k*tong petrotyo.Ngunit hindi rin lingid sa pamahalaanang di makaagapay na sahod at kitang mga manggagawa at mamamayansa ha~ dobleng dally cmt of living sabansa.

Sa pinakahuling resulta ngSocial WeatherStsvey noong Hooyo ngtaong ito, Imtalabas na patuloy angpaglakf ng bilang ng populasyon nanagugutom sa 16.3'); 0 2.9 milyong

pamilya ang nakakaranasng gutom sa ikalawangkwarto rIg taong 2008; at760,000 pamilya dito aynakakaranas na walangmakain sa madalas naloob ng tatlong buwan.

B~od dito, ang____________ __ patuloyna pagbulusok ng

mga presyo dahil sapatuloy na pagtaas ng

------------------- presyo ng langis aymangangahulugan ngdomino effect 0kaalfnsoood na epekto ngpagtaas ng mga presyo ngmga iniluluwas na kalakalat manupakturangprodUd:o, mas nawawalanng kakayahan ang mgamarnimiling makabili.

'Sa kabuuang halagang P16.50ang presyo ng gasolina at P22.50naman sa diesel. Bumaba ito sakabuuang halaga na P10.50 sagasolina at P9.50 sa diesel.

Kung sa bawat piso (P1)kada litro na itinaas na presyong produktong pertrolyo,tinatayang kumikita anggobyemo ng karagdagang P5.5 Maraw-araw sa VATrevenues.avon sa Kontra-KulimVAT. AngP6.50 na itinaas ng gasolina atP11.50 na itinaas ng diesel. kungSUSl..mahinay mahigit pa sa P99milyon na kim"kita ng gobyemosa kasalt*uyan mula sa VATngprod~ong petrolyo araw-araw.Animo'y tmong lugaw ang kitang gobyemo mula sa buwis nabinabayaran ng mamamayan.

Samantala, kungtatanggalin ang VAT saproduktong petrolyo, tinatayanghumugit-kwnulang sa P5 angmababawas sa presyo ng kada

Comparatowo pump p.-ices. with YAT & __ VAT. a$ 01 1 May 20Ga

Unleilded Kecosene Diesd LPGv

'LPG prices per ""nil "" •••••alent to P513.61 with YAT & PS04.18 _bout YAT_rCA! 01 Nsic <tau, DOl:

20

45 --

25 --

40 --

30 --

p per liter 35 - -

nasabing industriya. Pahayag niyasa kanyang Sona noong Hulyo 28,"kung aatisin, ang VAT. hihina angkumpiyansa ng mga negosyo, lalungtaos ang interes, lalung bababa angpis<>lalung tatoos ang bilihin. "

Ito ay sa kabHa nglumalakas na panawagan ng mgamilitanteng organisasyon at magingsimbahang katolfko (Catholic BishopConference of the Philippines) natanggalin ang VATsa produktongpetrolyo upang maibsan angpagbulusok ng mga presyo ngbilihin.

16 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA TOMO 12 BllANG 3

Pagtalakay

Kaya nga sa simpleng patiwanag ng mgaekonomista, klflg tatanggalin ang VATsa produktongpretrolyo, .maiibsan ang pagtaas ng bilihin, masmagkakaroon ng kakayanan ang mamimiti namakabili, mas tikot ang pera, mas may pagkakataongsumigla ang ekonomiya.

Pagsusuma:

Habang nananatiling nasa kartel ng I.angisang kapangyarihang pagtatakda ng presyo ngproduktong petrolyo, magpapatuloyang walangpatumanggang pagtaas ng mga presyo nita sapamilihan. AIlg tubong kinikita ng mga malalakingkumpanya ng langis ay laging lugi, may gera man 0

wala dahil sa malakihang ng ispekulasyon nito sahalagang dapat itaas klll1para sa aktuwal na prosesong pinagdadaanan ng mga produktong petrolyo.

Kaya sa kagyat, ang pag-alis ng VATsaproduktong petrolyo ay hindi solusyon bagkus isangmalaking hakbangin upang tugunan ang lumalalangkrisis pang-ekonomiya alinsunod sa pagtaas ngpresyo ng gasolina at pangunahing blUhin.

Kung uugatin ang tunay na suliranin atlalapatan ng kaukulang solusyon upang pigilan angpagtaas na presyo ng mg produktong pertrolyo tuladng gasolina, diesel at iba pa, avon kay Fr. Joe Dizonng WAC, nararapat lamang na panghawakan nggobyerno ang subsidy at kontrol sa industriya nglangis sa bansa. Magkagayon, itigil ang monopolyoat ibasura ang Oil Deregulation law.

Pambihira 'pn! filishedCCKrtract na naman ako, after5 months ttanap na naman

aka ng bagong llabatxl

Tanong: Katas ng VAT,naibabalik ba sa taumbayan?

Sa limpak~impak na halagang naliJikomVAT, partikular sa langis, ang 40% nito aynaka/aan sa serbisyong pan/ipunan. Kungpagbabatayan a119badyet 119gobyemo para dlosa taong 2008, ay nananaMng maJit na pcxsyentolamang ang nakalaan na badyet at tinalayang masmababa kumpara sa ilinatakda119 internationalquafdy standards.

Pumapatak /ama119 sa halaga119 P253a119badyet sa bawat Pilipino para sa serbisyo119pa119kalusugan, 28% na mas mababa kaysanoong 1997 samantalang P2,OOO naman angnakalaan sa edulcasyon sa bawat isang Pilipino,14% na mas mababa kaysa 1100119tao119 1998.

Ito ay sa kabila ang pahJ10yna /umalakingpangangailangan ng mamarnayan.

Nagsisiksikan a119 mga mag-aaraJ sapampublikong paara/an. Umaapaw na sa mgacorridors a119malaki119 bila119119mga pasyentesa mga pampublikong ospital.

samanta/a, a119 pamamamahagi ngmalaki119halaga sa mahihirap na pami/ya upangdiumanoy ibalik sa taumbayan a119kita sa VATtulad na Jamang 119ginawa 119Tehimeng Arroyo naminsana119 pamumudmod ng P500 subsidyo sakuryente ay pansamanta/a /amang at hindipangmatagalang solusyon sa lumalalangkahirapan at malaking bilang ng walanghanapbuhay sa bansa.

HUlYQ-SETYENBRE 2008. 17

Balita-Lathalain

Buhay at kamatayan sa baybay-dagat

Masmaagasaala saiskunggumising si Mang Arsenio paramangisda. Bagopumalaot sadagat,kailangan muna niyang sisirin angkanyang pain na bulate na siyanggagamitin para sa pamamansing 0ang tinatawag na "fishing" saingles. Mas manipis at animo'ygahibla ang taba ng mga bulatengginagamit ni Mang Arsenio kungikukumparasakaraniwangbulate nanahuhukay sa lupa. Dati'ynahuhukay lang niya ito sa putik sakaratig-dagat, ngayo'y burak sanhing ginagawang R1 ExtensionExpressway Project, proyektongkalsada ng gobyerno nanagdurugtong sa bayan ng Zapoteat Kawit.

Isasamgapamilyang ito nahigit na naapektuhan ay ang mag-aswangArsenio at Erlinda, 48 at 47taong gulang, nagsimulangmanirahan sa tabing dagat ngBacoor mula pa noong 1982. Ayonsadalawa, mula't sapul na lumipatsila dito mula Samaray pangingisdana ang kanilang ikinabubuhay. Ditorin sila kumukuha ng panggastostulad ng pagpapa-aral sa kanilangtatlong anak, bagama't kapos aynakakaraossila dahil sa dagat. Aninga nila, di ka magugutom dahilsaganaang dagat noon.

Kaiba sa ngayon, masmaunti ang nahuhuling isda, bagayna ramdam na ramdam nila nangsinimulan ang naturang proyekto.Ayonkay MangArsenio, nakakahulipa siya ng 8 kilong isda sapamamansing mula alas singko ngumaga hanggang tanghali, ngayonswerte na ang dalawang kilo samaghapong pangingisda kaysamadalas na Yz kilo lamang, at sapinakamasaklap ay walang hull.

Kungnoon ay bagyo at angiligal napagdidinamita angnagigingsagka sa kanilang pangingisda,ngayo'y di hamak na mas malakingang pinsala ang dinulot ngproyektong kalsada sa kanilang

kabuhayan.Kapansin-pansin din ang

pag-unti ng nahuhuling isda sadagat, gayundin ang mga yamangdagat na nangangamatay sa buraktulad ng halaan, alamis, bututoy,paros at iba pa. Tumatagal dindiumano ang pagbaba ng tubig satuwing high tide na sukat pumasokna sakanilang kabahayan, dahil itosa mabagal na paglabas ng tubig-alat na nakukulong ng tambak nalupa sa ginagawang kalsada.

Hindi rin angkop angdalawang lagusangbinigyang daanng proyekto sa mga mangingisda.Sadyangmakitid ang nasaBayannanagdudulot ng malimit napagkawasak ng mga bangka kapagsumalpok sa haliging bato dahil narin sa lakas ng alon. Ang bahagingnasaTalabakungsaanmasmaluwagang sukat kumpara sa nasa Bayanay pinupugarannamanngmalalakasna alon na nagiging sanhi ngmadalasna pagkatob ng maliliit nabangka.

Noong nakaraang Agosto26-28 ng taong ito, ipinatupad ngDepartment of Environment and

Natural Resources (DENR)angpagbabaklas ng mga baklad sabasbas ng pamahalaang lokal atpamprobinsya, ni Bacoor MayorStrike Revilla at GobernadorAyongMaliksL Ayonsa mga mangingisda,binaklas ang mga baklad dahildiumao'y nakakapekto sa mgadumadaang ferry boat mula saCavite City. Bahagi ito ngginagawang zoning sa dagat.

Pahayagng mga residentesa baybay dagat ng Bacoor, hindilingid sa kanila na sa paunti-unti'ypinapatay na ang kanilangkabuhayan.Masnabigyanglinaw itonoong Setyembre 1 sa paghaharapng mga residente at kinatawan ngPamahalaang Pamprobinsya ngKabite kung saan ina min sanaturang porum ang napipintongdemolisyon sa kabahayan ng mgamangingisda.

Kaugnayito ng mahigpit napagpapatupad ng "Zero Squatter"policy sa probinsiya. Hindi lamangkabuhayankundi pati panirahanangnapipintong mawala sa libo-libongpamilyang apektado ng naturangdemolisyon.

18 • MANGGAGAWA MANLlLlKHA rOMO 12 BILANG 3

Balita-Lathalain

Kung noon ay bagyo at ang iligal na pagdidinamita angnagiging sagka sa kanilang pi:mgingisda, ngayo'y di hamakna mas malaking ang pinsala ang dinulot ng proyektongkalsada sa kanilang kabuhayan.

Para kanino

Malaking bagay angginagawangkalsadaupanggumaanangtrapiko (daangLongos)papasokng Kabite galing Maynila, lalu na samga pumapasok na investor ngCavite Economic Zone. Ngunitmalaking bagay din sa libo-libongpamilyang apektado ang kanilangkabuhayanat panirahan.

Himutok ni Mang Arsenio,"Sino bang makikinabang n'yan(proyekto). Hindi naman kami... nihindi nga kami makakadaan dyaneh. "

Ngayon pa lang,nangungulila na sina MangArsenioat Aling Erlinda sa tatlong anak napawang nakapisan sa mga kamag-anak dahil sa hirap ng buhay sadagat. Maging ang ulam nilanghalaan noong gabing iyon aysadyang binili pa nila sa kabilangbarangay.

Sakabilang banda, ang R1Extension Expressway, basepahayag ng IndependentConsultancy Service, DCCD aynakapaloob sa Manila-Cavite TollExpressway R-1 Project sapamamahala ng Public EstatesAuthority (Philippine ReclamationAuthority- PRA ngayon) at UEM-MARA Philippines Corporation/Coastal RoadCorporation. Mula sanaunang plano, lilikhain dito ang11.4 kms na two-lane dualcarriageway na kalsada kung saanlima kilo metro nito ay viaduct 0dugtungang tulay kung saanmalayang makakalabas pasok angmga bangka ng mga mangingisda.1

Ngunit may pagbabago sanasabing plano. Wala ang limangkilometrong viaduct na binabanggitat sa halip ay dagat na tinabunanng lupa ang kahabaan ngginagawang kalsada.Ang limanglagusan na binabanggit ngmangingisda ay dadalawa lamang.

Halatang minadali ang nasabingproyekto at mahigpit na inuugnaydito angimpluwensya ngpamilyangRevilla.

Kung sisinsinin, si datingsenador Ramon Revilla Sr. angchairman ng PRA, ahensya nggobyerno na namamahala sa sareklamasyon at pagbebenta nito samga developers. Si Mayor StrikeRevilla ang kasalukuyangmayor ngBacoor kung saanisinasagawa angproyekto. Si SenadorRamon "Bong" RevillaJr. namanangchairmanng komite sa senadokaugnay ng publicworks and highways.2

Kapansin-pansin angmabilis na pag-usadngproyekto matapos angnakaraang eleksyon2007 at maluklok saposisyon ang naturangangkan.

Samantala,nagbago na nga angbuhay ng mga maliliitna mangingisda sakahabaan ng babay-dagat ng Talaba,Maliksi, Kaingin,Digman, Bayan, Alim,Siniguelasan, Binalo atMabolo. Sila naapektado ngisinasagawangreklamasyonsabaybaydagatngManila-Cavite.Tinatayang 7,500 ektarya sababaybay dagat ng Bacoor, Kawit,Rosario, Binakayan, Noveleta atCavite City ang sakop ngginagawang proyekto kung saanapektado ang 26,000 pamilya ngmangingisda base sa tala ngPamalakaya, isang pambansangorganisasyonng mgamangingisda.2

Sa kabilang banda,

nagpapatuloy ang kaisahan ng mgaresidente at mga mangingisdaupang itaguyod ang karapatan sakabuhayanat panirahan.

Ayon kay Mang Louie mulasa Alyansa ng mga Mangingisda saBacoor, wala diumanong magigingproblema kung tiyak ang lugar narelokasyon. Ang kaso, kung ililipatsila sa bukirin, anong klasehanapbuhayang gagawin nila kungang tanging alam nila aypangingisda. At kung sakaling mayrelokasyon nga, mas maliit lamangito sapagtataya basena rin sa mgarelokasyong ibinibigay nggobyerno.Sa huli'y matigas niyangsinabi, sa malamang ay hindi silaaalis. (L. otobe)

Pinaghalawan:

1 IndependentConsultancyServicefortheManil~Cavite Toll Expressway R-1 Project,htlp:/Iwww.dccd.comIprojecls_lransportation.php

2 htlp:llnewsinfo. inquirer.netlbreakin ...ject-in-Cavite, by JerorneAning,Philippine Daily Inquirer,May 27, 2008

HULYO-SETYEMBRE2008. 19

Repleksyon

Marami tayong Jnagagawa.Baguhin ang papel DlO, manggagawa!

So oking pog-ikot soboyan ay kay dami kong nakita.Iba't-ibang tao. Iba't-ibangpamumuhay. May magtataho,tindera, may nomomolimos,usurera. Mga mamimili't pulubi.May naninigaw,may sinisigawan.May nog-ooway, naku, sobrongingay.May ilong moyayomon.Peronobentaporsiyento,mga moralita.Ang boyan namin ang masasabikong solominng karukhoan.

Dito ako lumaki atnagkaisip. So isang simplengpomoyononkungsoanisongkohig-isangtuka ang karaniwang buhayng mamamayan.Mga nabubuhaysopangingisda,pagtitinda ng isda,pogdodoing at pogyeyelo ng isdo.Malansal Masaya kahit mahirapang buhay, ika nga. Ngunit batidkong hindi makapantatawid nggutom ang mga halakhak atkasiyahan.

Sinikap kong bagubinangkaraniwangpopel ng kabataan sooming lugor. Pinilit kongmakopogkolehiyo upong dimotulad so karamihan no somurangedad ay katuwangna ngkanilang mgo mogulang sopaghahanap ng pagkakakitaankung kaya't isina-isantabino angedukasyon. Nangarap akongmoging isang propesyunal!

Subalit hindi palo ganoonkadali ang lahaf. Bagamofako ayiskolar ng aming barangay aymoloki po rin palo ang halogongkinakailangan upang makapag-oral. Nariyan ong mgamiscellaneousno bayarin,ang mootextbooks of projects. Mga fieldtripsat kungminson,pati ang akingpomasoheOf pogkoin oy isa ringbogohe.Kungkayo, minobutikonghindi no itulay ong oking ikatlongtoon so kolehiyo so nakita kongkawalang kakayahon ng akingmagulang upang matugunanang

aking mga pangangailangonkasabay ng para sa pamilya.

Ipinihitko ang oking popelso buhay. Iniwon ko ang okingpangarap at minabuti kongtumulong no long sa oking mgamogulongsomoogostusin.Ponahondin ito kung koilan halos walo ngkakoyohon ong oking omo nomaghanapbuhay.So angkin kongkokoyahon so pagguhit,tumanggapako ng moo gawainsopogdodrowingat pogletro. Subolithindi lahot ng arow ay maytonggop no trabaho. Kungminsonay wala. lsa po, hindi sopot angginagawa ko para gompononongpopel ng isang breadwinner sopomilyo. Kailangankong magporrtng popel so bcJhay.

Ako'y nagingmanggagawa. Namasukan akobilong artist-designer 50 isangGennan-owned company sa loobng isang Economic Zone. Kahitpoana ay nakotulong angtinatanggap kong sahodsa pong-oraw-oraw naming buhay. KAHITPAANO! Oahil sodyang kulangtaloga. SonapakababanglMlinumwage kumpara so pangango-ilongannamingmag-onalc.lubhangkaposong olcingsinosohod.lolopokungnagkakasakitang isasaakingmagulang. Sapat lamang angaking kite para 50 aming pagkainat pang-oraw-oraw no pamasohe.Wala no itong kakayahan po nogawing disente ang amingkabuhayon. nlo mali yata ongtinahak kong popel sa buhay.

Inakala ko no ako langang nakararanas ng ganoongkalogayon.Hindi palo! Haloslahatng aking mga kasamahan ayumaangalsa konilang moo buhay.

Mula sa aming mga kalagayan saloob ng pagawaan hanggang sokani-konilangmgo bohay. Hikoh05din ang buhayng bawat iso.Walanaman karningmaasohangtulongmulo so gobyerno para gawingdisenteeng aming kobuhayon.Soitinokda ngo lang nitong minimumno pasahoday fila busabosno ongturing niyo sa mga manggagawa!Noonnaminnaisipanang magkaisang lakasupang baguhineng amingkalagayan sa Ioob ng pogawaan.Nagtayo komi ng unyon!

At oko, no dotingkoroniwang monggogowo, nonamulat50 popatinding kahirapon,oy sumopi so tunay no unyon.Mutingnobago ang aking popel sabuhoy 1010 no ng gumampanakabUong iso sa mgo opisyoles ngoming unyon. Nokipoglobon sohorap ng kapitolisto at mgo Manito,hanggangso amingCollectiveBargaining Agreement. Kahitpopoono oy nogkoroon ngIcopongyorihon ong mgamanggogowosa loob ng pobriko.Ptro hindi polo nototopos sa Ioobng pabr-ika ang laban ng mgomanggagowo!

Dahil kohit ano ponggononsiyoong oming molcomit50

aming pog-uunyon ay lolomuninlamong ito ng mgo di-makotuwirong potakar-angipinatutupod ng pomoholoon no

Sundan sa pahina 22

20 • MANGGAGAWA MANUUKHA TOAID 12 BllAHG 3

Bumalik mula sa kawalan'ang kanyang gunita nangmaramdaman ang likidong tumaponsa kanyang 'katawan, kasabayangyabong ng ilang tao at tinig napasigaw na nagsalita "Gumisingkayo r'yan. Bilis!, Gumising kayo!"Hang pagbubuhos pa ng tubig naanimo'y hagupit ng latigo ang lakas,ang magkasunod niyang narinig nasa palagay nya'y ipinukol sa mgakasama. Hindi n'ya makita angtunay na nagaganap dahil sa piringna humaharang sa kanyang mata.Pinilit nyang igalaw ang bisig ngunithindi n'ya iyon maigalaw 0 maikilosman lamang dahil sa higpit ngpagkakatali.

'Anong oras na kaya? Ilangoras na kaya ang nakalipas simulakanina?, simula nang kami'ydukutin at dalhin sa Lugar na ito.Habang binabagtas namin ang daanpatungo sa pagpupulong na dapatnaming daluhan. Natitiyak kongtakipsilim na nang mga oras na iyonnang biglang may ilang sasakyanang biglang bumaranda at humarangsa sasakyang aming kinalululanan.

"Baba, bilis!. .. Bumabakayo dyan .. ", ang utos ng isa samga lalaking armado ngunitsibilyang nakapalibot sa amingsasakyan.

"Anong ibig sabihin nito?Para saan ito?"

"Wala, basta bumaba kayod'yan, kung ayaw nyong masaktan,sumunod na lang kayo!"

Saglit na pagtatalo angnamagitan sa amino Nakakatakotang mga oras na iyon. Lahat sila'yarmado ng baril, ang haloskaramiha'y nakapalibot sa amin atang ila'y palingalinga, di gaanongkalayuan ang kanilang layo, saginagawa nila, animo'ynagbabantay.

Pilit kaming inilabas ngsasakyang aming kinalululanan,palakadkad na dinala sa gilid ngkalsada kung saan may isangsasakyang animo'y sadyang inilaan

'Anong oras na kaya?Ilang oras na kaya angnakalipas simulak . ? A"? l'amna., ... mlmn., a In

. . . ?ang aammm namm....

para sa amino Pilit kaming isinakay,ngunit ni isa sa ami'y ayawtumuntong ni sa bukana ng pintuanng sasakyang iyon. Walang anu-ano'y may isang mabigat na bisigang lumapat sa aking kalamnan atmarahil gayundin sa aking mgakasama na naging dahilan ngkanilang panghihina."Nakakapanghina," iyon ang tangikong naramdaman ng mga oras naiyon. Kasabay ang pahagis napagtulak sa amin papasok ngsasakyang iyon, halos lahat kami'ysubsob sa sahig ng sasakyan. Bagoumalis ang sasakyang amingkinalululanan, nilagyan ng piring angaming mata habang may tali angaming mga kamay. Hindi nila kamiinalis sa pagkakasubsob mula sasahig ng naturang sasakyan.Habang tumatagal ang biyahe lalonaming nadarama ang init mulamakina ng sasakyan na naging sanhing pagkakaroon ng malaking pasong aking kasamang si Aris.

Napakatagal ng biyaheng iyon,walang tigil sa pagtulo ang akingpawis, halos mababa ang akingdamit, dala ng matinding init. Hangoras din ang lumipas bago tuluyanghuminto ang sasakyang pinaglagyansa amino Ibinaba kami sa isanglugar, kung saan? Hindi ko alamo Oitinanggal ang aming piring sa matamaging tali ng aming kamay.

At ngayon nga'y ito na angaming kinalalagyan. Oinagtagal attinanggal ang aming piring ngunithindi ang mga tali ng aming kamay."Nasaan ang aming kagamitan?Tanging tanong na ipinukol namingsa kanila, ngunit wala silang imikat sa halip ay iniwan kami sa loobng apat na sulok ng silid na iyon, namay harang na rehas na bakal.

Oito nabatid ko kungnasaan kame, saan? Sa kamay ngmga bayarang militar napinapasunod ng pangulong walangalam kundi ang magpakasasa sayaman ng bayan.

Lumipas ang ilang mgaaraw ngunit walang pagbabago sapangyayaring nagaganap sakulungang iyon. Gayundin angpananakit nila sa amin isasagawa.

"Bakit di nyo nalangaminin!?"

HULYO-SETYEMBRE2008. 21

Repleksyon

"Aminin?, alin ang aammm namin? Angibinibintang nyong plano naming na pagpapasabogng bomba sa isasagawa naming kilos protesta parasa Mayo Uno: 'Hangal na ba talaga ang isang tulad mopara ibintang ang mga bagay na iyon sa amin?" "atisa pa, paano mo nasabing gagawin namin iyon, walaka namang ebidensya, "Meron kaming ebidensya" angtanong nila "Ngunit nasaan?, ipakita mo sa amin",

Hinde na muling nagsasalita ang mga taongiyon, iiwan kami, tatalikuran ngunit ipagpapatuloyang pagpapahirap sa amino

Patuloy sa paglipas at panahon na amingitinatagal sa loob ng kulungang ito. "marahilhinahanap na kami ng aming mga kasamangnakikibaka, ng aming pamilya at kaibigan" ang lagingsumasagi sa aking isipan. Ngayon ang pang-isanglinggong araw simula nang kami'y kanilang dukutin.

Napukaw ang aking pansin mula sa malalimna pag iisip, ng isang ingay, ingay na nagbigay ngpag-asa sa amino Gumuhit ang ngiti sa aking labi.

"Isang kilos protesta ang isinagawa, "wikang isa sa mga taong nagbabantay sa amino Kitang-kita sa kanila ang pagkataranta. Nabakas sa mukhang ilan ang takot at kaba.

Hang saglit pa ang lumipas, nag biglangbinuksan ang rehas na bakal. lsa-isa kaming inilabas,ipinakita sa madla sa aming kasamang nakikibakasa aming pamilya at sa aming mga kaibigan. Ngunitkasabay ng aming paglabas sa publiko na hawak ngmga militar na ito, ikinabit nila sa aming pangalanang kasong pilit nilang ibinibintang sa amino Nahanggang ngayon ay di parin nila napapatunayan. Ditonagsimulang makilala kami ng apat kong kasama. 5iRiel, Aris, Michael, Enrico at ako si Axel. Kami angtinatawag na Tagaytay 5, ang limang kalalakihanghinuli at ikinulong dahil sa paglaban sa sistema ngpekeng pangulo, kami ang limang dinukot ngunitipinaglaban na ilegal na hinuli at ikinulong, gayundinpinahirapan at pinagnakawan di lamang ng materialna gamit maging ng sari ling karapatan.

Ngunit sa kabila ng mga pangyayaring ito, dinaman isinuko ang aming sinimulang pakikibaka atang pag-asang bukas makakalaya kami mula sa kamayng mga bayarang militar na ito, upang ipagpatuloyang aming mga nasimulan.

Aleda n; Jama;ca Solano, pagsasalaysay hango sa tunayna pangyayari sa buhay n; Axel P;np;n, isa sa nnaguriangTagaytay 5, bUanggong puUtileal (AbrU 28, 2006 hanggangAgosto 28, 2(08)

22 • MANGGAGAWA MANLILIKHA TOMO 12 BILANG 3

Baguhin ang papel mo, manggagawa!mula sa pahina 20

humohogupit so buhoy at kobuhoyon ng mgomamamayan.At iso oko so mgo momomoyongiyon.Mgo morolitong nogpoposonng mgo di-mokotoongbuwis,wolong hobosno pogtotoos ng presyong mgoproduktong petrol yo no nogdudulot ng iboyongpogtoos so presyo ng mgo pongunohing bilihin atmgo botoyong serbisyokotulod ng kuryenteat tubigat ong posohe. Hobong ong moloking hologo ngpombonsong bodyet oy iniloloon lomong ng

Dahil sadyang kulang talaga. Sanapakababang minimum wage kumpara sapanganga-ilangan naming mag-anak,lubhang kapos ang aking sinasahod....Wala na itong kakayahan pa na gawingdisente ang aming kabuhayan. Tila maliyata ang tinahak kong papel sa buhay.

gobyerno so pogboboyod ng utong ponlobos atong molowokong koropsyonso pomoholoon. Kungkayo hindi no oko nogtotoko kungbokit moromingpomoyonon ong kotulod ng so oming boyan.Morolito. Oohil hindi komi ong proyoridod ngpomoholoon.

Koyo't muli kong binogo ong popel ko sobuhoy. Hindi ko ikinohonso pog-uunyonong okingpogkilos para so hangaring pogtotomo ng isongmokotorungong buhoy. lumobos oko ng pobrikoupong pumukow,mog-orgoniso at mogpokilos ngmas molowok no mosong monggogowo no okingmokokosomo so hangaring pogbobogo ngkosolukuyong kologoyon. Moloki ongpongongoilongang baguhin ang sistemangpanlipunangumiiral upang mokoagapay ang uringmonggogawo so potu loy no pagdausdos ngkabuhayon.

Batid kong ong gawoing ito oy aoni ngpinakamalowak no suporto ng nakoraromingPilipinonginaapi at pinogsasamantalahan.lalo poat kabi-kobilo ong pamayonang may banta ngdemolisyon. Katulad ng so aming boyan.Napokaraming kabataan ang naghahangad ngedukasyon. Napakaraming pamayanon anghumihinging hustisyaat pag-unlad ng kabuhoyan.

Katulad ko,mogbago no rin kayo ng inyongmgo popel so buhoy. Marami po tayong mgomanggagawa at mamamoyang imumulat atpakikilusin. Ngayon no ong simulo para sopagbabago. Somano. Tara no! (8. Ordonez)

Si Bole Ordonez ay dating manggagawa ng Kalayaan Artsand Crafts Inc. (KACI) at leasaluleuyang leumileilos upangmag-organ;sa ng mga manggagawa.

Tula

Sa hanay ng mga nilupig at inapi ...

I. Tayo'y isinilang na isang dukha.Hindi nakapag-aral dahil maralita.Nakipagsapalaran sa isang pagawaanupang mabawasan ang dinaranas na kahirapan

Ngunit pinagsasamatalahan ng kapitalistang gahaman.Parang hayop kung kami ay turingan tinatanggalan pa ng karapatanGobyerno natin ay walang pakialam sa mamamayan,kahit tayo'y pinagsasamantalahan ng mga kapitalistang dayuhan.

Mga pulitiko'y walang pakialam sa naghihirap na mamamayan.Marami sa ati'y tinanggalan ng tirahan,wala namang malilipatan,kung ituring sila'y squatter sa sariling bayan.

II. Maraming sektor nagmamartsa't nananawagan.Baka sakaling pakikinggan kahit kunwari lamang.pero sila'y pinagbibintangan,mga teroristang kalaban ng bayan.

Tila namumuno ay walang pakialam.Mamatay sa gutom ang mga mamamayan.Iniisip nila ay pansarili lamangupang magpakatuta sa imperyalistang dayuhan.

Mga nagsusulong ng sahod, trabaho at karapatanpatuloy na pinapatay, kinukulong at pinahihirapan.Layunin lamang nila ay matulunganmga mamamayang patuloy na pinagsasamantalahan.

III. Hindi mapuputol ng pagkakulong at pamamaslang.Ang mga binhing itinanim para magtanggol sa ating karapatan.Lagi nating itanim sa ating isipan,na tayo'y pinagsasamantalahan ng gobyerno at ng mga dayuhan.

Hindi tayo titigil sa pakikipaglabanupang ipagtanggol ating karapatan.Puputulin na rin mga patakarang ugat ng kahirapan,maging kapalit man nito'y maraming buhay.

Tula ni Melvin Jordan mula sa unyong Golden Wi/l FashionPhilippines Workers Organization- Independent (GWFPWO-Ind)

Tao

Isinilang ang sanggollurnaki't nagkarnalay,

lurnikha ng bagaykatulong sa buhay.

Ang katalinuhannagluwal ng yarnanng sangkatauhan,

hinawan ang daantungo sa kariktan,

tinanaw sa hinawanisang kabayanan.

Ang tao ay henyonakipagtagisan

ng galing at husaysa kinalaban.

ni Pepita Castillo,dating manggagawa

ng Mariwasa-Siam Ceramics

ALAM MO BA?

Alam mo ba na hindiang gobyerno ang pangunahingnakatutugon sa kahirapan ngmamamayang Pilipino?

Soisinagawang serbey ng SocialWeather Station sa ikalawang kuwartong taon, 24% ng mga pamilyangnakapanayam 0 tinatayang 4.3 milyongkatao ay nakatanggap ng tulong mula samga kamag-anak; at pangunahin na ditoay sa tipo ng pagkain.

Mahigit sa 2.2 milyong pamilyaang nakakaranas ng gutom sa bansangunit nanatiling maliit ang badyet nanilalaan ng gobyerno para sa serbisyongpanlipunan. Sa katunayan, sangkapat(25%) ng kabuuang badyet ng gobyernosa taong 2008 ay pambayad lamang sainteres ng lumolobong utang ng bansa.

HUlYO-SETYEMBRE 2008. 23

OYAYI SA ANAK NG WE1..GISTA

Anak, si Bunso'y kumutan mo munaat kamutan para mahimbingihimig ang pagkagiliw ng Tatay n'yong naka-welga.

Huwag mangamba sa sungit ng panahonang gabi ay maiksing paghihintay lamangsa paglalaro ninyo bukas maghapon.

At kapag ayaw agad duma lawng payapang antok kay Bunsoay ipaghele mo siya sa oyayi ng panglaw.

Ihimig mo sa kidlat at patak ng ulanang malumay subalit nagtatanggol na awitng inyong Tatay na balisa sa piketlayn;

sapagkat nangangambang balisa rinkayong mga anak ngayong gabing may unos;kung kaya ang antok at lungkot ay tiisin.

Pagpikit ni Bunso'y saka ka mangarapnang gising, dahil sumisiping ang pagkabigokung walang malay ang hinagap.

Damhin mo, Anak, ang ginaw at dilim,ang manginig kung gabi'y hindi karuwagan;karaniwan sa may welgistang Ama ang manimdim.

- AXEL PINPIN,isa sa mga pinalayang bilanggong pulitikal,tinaguriang Tagaytay 5

GuM m Jojit de Guzman