Вера Митрикеска Катерина Пренкова

РАСАДНИЧАРСТВО

(ИЗБОРЕН ПРЕДМЕТ)

ЗА III и IV ГОДИНА

техничар за шумарство и пејзажна архитектура шумарско*дрвопреработувачка струка

CKOПЈЕ, 2012

� ��

� ��

Дипл. шум. инж. Вера Митрикеска Дипл. шум. инж. Катерина Пренкова РАСАДНИЧАРСТВО (ИЗБОРЕН ПРЕДМЕТ)

� ��

Издавач: МИНИСТЕРСТВО ЗА ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

ул. Мито Хаџивасилев Јасмин, бб Скопје Рецензенти: Проф. д*р Јасминка Ризовска*Атанасовска, претседател Дипл. инж. агр. Силвана Петковска, член Дипл. шум. инж. Горан Дејановиќ, член Лектор: Нада Костова Компјутерска подготовка: Авторите Печати: Тираж: Со одлука за одобрување на учебник по предметот Расадничарство (изборен предмет) за III и IV година од шумарско*дрвопреработувачка струка, профил техничар за шумарство и пејзажна архитектура, бр. 22*272/1 од 14.03.2013 г., донесена од Националната комисија за учебници.

� ��

СОДРЖИНА

ВОВЕД............................................................................................................................................. 9 РАСАДНИЧАРСТВО ЗА III ГОДИНА ......................................................................................... 11 1. ПРОИЗВОДСТВО НА ЦВЕЌИЊА ЗА ЕНТЕРИЕРИ........................................................ 13

1.1. ПОЈАВА И РАЗВОЈ НА ЦВЕЌАРСТВОТО ............................................................... 15 1.1.1. Цвеќарството како наука и поделба на цветните култури ............................ 18 1.1.2. Декоративни особености на цветните култури ............................................... 21 1.1.3. Потекло на цветните култури............................................................................ 23 1.1.4. Однос на цветните култури кон надворешните услови на средината......... 25

1.2. ЦВЕЌИЊА ЗА ЕНТЕРИЕРИ И НИВНА ПОДЕЛБА.................................................. 29 1.2.1. Цветно1декоративни цвеќиња за ентериери................................................... 31 1.2.2. Лисно1декоративни саксиски цвеќиња............................................................. 43 1.2.3. Цвеќиња за балкони и веранди ........................................................................ 53

2. ПРОИЗВОДСТВО НА ЦВЕЌИЊА ЗА ЕКСТЕРИЕРИ........................................................... 61 2.1. ПОДЕЛБА НА ЦВЕЌИЊАТА ЗА ЕКСТЕРИЕРИ............................................................ 63

2.1.1. Едногодишни цвеќиња............................................................................................. 63 2.1.2. Двегодишни цвеќиња............................................................................................... 71 2.1.3. Повеќегодишни цвеќиња......................................................................................... 77

3. ПРОИЗВОДСТВО НА ДЕКОРАТИВНИ САДНИЦИ............................................................ 103 3.1. ДЕКОРАТИВНИ САДНИЦИ И НИВНОТО ЗНАЧЕЊЕ ВО ХОРТИКУЛТУРАТА . 105 3.2. ПРОИЗВОДСТВО НА ДЕКОРАТИВНИ САДНИЦИ ............................................... 107

3.2.1. Производство на декоративни садници со генеративно размножување ....... 107 3.2.2. Производство на декоративни садници со вегетативно размножување........ 111 3.2.3. Технологија на размножување на листопадните декоративни дрвја, грмушки и ползавци............................................................................................................................. 114 3.2.4. Технологија на размножување на иглолисните декоративни дрвја, грмушки и ползавци............................................................................................................................. 123

4. ПРОИЗВОДСТВО НА САДНИЦИ СО СПЕЦИЈАЛНИ ФОРМИ ........................................ 131 4.1. ПРОИЗВОДСТВО НА САДНИЦИ СО СПЕЦИЈАЛНИ ФОРМИ НА КРОШНИТЕ 133

4.1.1. Видови форми на крошни ..................................................................................... 135 5. ПРОИЗВОДСТВО НА ЦВЕЌЕ СО МЕСЕСТИ ЛИСТОВИ И КАКТУСИ............................ 139

5.1. ЦВЕЌИЊА СО МЕСЕСТИ ЛИСТОВИ (СУКУЛЕНТИ) И НИВНА ПОДЕЛБА....... 141 5.1.1. Поважни видови сукуленти ................................................................................... 142

5.2. КАКТУСИ .................................................................................................................... 147 5.2.1. Поважни видови кактуси........................................................................................ 148

5.3. РАЗМНОЖУВАЊЕ И ОДГЛЕДУВАЊЕ НА СУКУЛЕНТИ И КАКТУСИ................ 150 6. БОНСАИ И ТОПИЈАРИ ......................................................................................................... 153

6.1. БОНСАИ – ПОИМ, ПОЈАВА И ЗНАЧЕЊЕ ВО ХОРТИКУЛТУРАТА......................... 155 6.1.1. Поделба на бонсаи1растенијата и бонсаи1техника ........................................... 156 6.1.2. Стилови на бонсаи ................................................................................................. 158 6.1.3. Потребни алати, материјали и садови за одгледување на бонсаи................. 161 6.1.4. Одгледување на бонсаи1растенија ...................................................................... 162

7. ПРОИЗВОДСТВО НА ПЕРЕНИ И ЛУКОВИЧЕСТИ РАСТЕНИЈА .................................... 167 7.1. ОПШТО ЗА ПЕРЕНИТЕ И НИВНАТА УПОТРЕБА ВО ХОРТИКУЛТУРАТА ........... 169

7.1.1. Подготовка на почвата, садење и одгледување на перени ............................. 170

� ��

7.1.2. Поважни видови перени и нивна поделба.......................................................... 171 7.2. ПРОИЗВОДСТВО НА ЛУКОВИЧЕСТИ РАСТЕНИЈА................................................. 176

7.2.1. Избор, размножување и одгледување на луковичестите растенија ............... 178 7.2.2. Поважни видови луковичести растенија ............................................................. 179

8. ПРОИЗВОДСТВО НА ЛЕКОВИТИ И ЗАЧИНСКИ РАСТЕНИЈА....................................... 183 8.1. ОПШТО ЗА ЛЕКОВИТИТЕ И ЗАЧИНСКИТЕ РАСТЕНИЈА ....................................... 185

8.1.1. Садење и одгледување на лековити и зачински растенија.............................. 185 8.1.2. Берење и чување на лековитите и зачинските растенија ................................ 187

8.2. ПОВАЖНИ ЛЕКОВИТИ РАСТЕНИЈА .......................................................................... 188 8.3. ПОВАЖНИ ЗАЧИНСКИ РАСТЕНИЈА .......................................................................... 195

РАСАДНИЧАРСТВО ЗА IV ГОДИНА....................................................................................... 201 1. СОВРЕМЕНИ НАЧИНИ НА ПРОИЗВОДСТВО НА САДНИЦИ......................................... 203

1.1. СОВРЕМЕНИ НАЧИНИ НА ПРОИЗВОДСТВО НА САДНИЦИ ................................. 205 1.1.1. Нисула1систем за производство на садници...................................................... 205 1.1.2. Дунеман1систем за производство на садници ................................................... 206 1.1.3. Беспочвено производство на садници ................................................................ 207 1.1.4. Производство на цвеќиња во инертни супстрати .............................................. 211

2. ПЛАНТАЖНО ШУМАРСТВО ................................................................................................ 215 2.1. ОПШТО ЗА ШУМСКИТЕ КУЛТУРИ И ПЛАНТАЖИ .................................................... 217

2.1.1. Значење на шумските култури и плантажи во современиот свет ................... 219 2.1.2. Плантажи со тополи .............................................................................................. 221 2.1.3. Плантажи со врби................................................................................................... 226 2.1.4. Плантажи со бели дудови .................................................................................... 229 2.1.5. Плантажи со лески ................................................................................................ 231 2.1.6. Плантажи со питоми ореви .................................................................................. 232

2.2. ПЛАНТАЖИ СО БРЗОРАСТЕЧКИ ИГЛОЛИСНИ ДРВЈА .......................................... 233 2.2.1. Поважни видови иглолисни дрвја за плантажно одгледување........................ 234 2.2.2. Подготовка на почвата и одгледувачки мерки на плантажите со брзорастечки иглолисни видови ............................................................................................................. 238

3. ПЛАНТАЖИ СО ЛЕКОВИТИ И ЗАЧИНСКИ РАСТЕНИЈА................................................. 241 3.1. ЛЕКОВИТИ И ЗАЧИНСКИ (АРОМАТИЧНИ) РАСТЕНИЈА ........................................ 243

3.1.1. Плантажно одгледување на лековити и ароматични растенија (ЛАР) ........... 245 3.1.2. Еколошки услови за одгледување на ЛАР.......................................................... 246 3.1.3. Техника на плантажно одгледување на ЛАР...................................................... 247 3.1.4. Предности на плантажното одгледување на лековити и ароматични растенија............................................................................................................................................. 248

3.2. ПОВАЖНИ ВИДОВИ ЛЕКОВИТИ И АРОМАТИЧНИ РАСТЕНИЈА........................... 249 4.1. ДЕГРАДАЦИЈА НА ПОЧВАТА ...................................................................................... 265 4.2. ИЗВОРИ НА ЗАГАДУВАЊА НА ПОЧВИТЕ................................................................. 266 4.3. ЗАГАДУВАЊА НА ВОДИТЕ .......................................................................................... 267 4.4. МЕРКИ ЗА ПОЗИТИВНА АНТРОПОГЕНИЗАЦИЈА НА ПОЧВИТЕ И ВОДИТЕ...... 269 5.1. ПОИМ ЗА МЕЛИОРАЦИЈА НА ДЕГРАДИРАНИ ШУМИ И ГРМУШНИЦИ (ШИКАРИ)................................................................................................................................................. 273

5.1.1. Мелиоративни мерки ............................................................................................. 274 5.1.2. Форми на деградирани шуми и грмушници ........................................................ 275 5.1.3. Методи на мелиорација на деградирани шуми и грмушници .......................... 278

5.2. МЕЛИОРАЦИЈА НА ШИБЈАЦИ .................................................................................... 282 5.3. ВИДОВИ ДРВЈА ЗА ИНТРОДУКЦИЈА ВО ДЕГРАДИРАНИ ШУМИ И ГРМУШНИЦИ................................................................................................................................................. 283 6.1. МЕЛИОРАЦИЈА НА ЕРОДИРАНИ ТЕРЕНИ............................................................... 289

� ��

6.1.1. Биолошки противерозивни мерки ........................................................................ 290 6.1.2. Пошумување на еродирани површини................................................................ 291 6.1.3. Затревување на еродирани површини................................................................ 296 6.1.4. Мулчирање на еродирани површини................................................................... 298

6.2. МЕЛИОРАЦИИ НА ПОДВИЖНИ (ЖИВИ) ПЕСОЦИ.................................................. 298 6.2.1. Методи на мелиорација на подвижните (живи) песоци .................................... 300

6.3. МЕЛИОРАЦИЈА НА ДЕГРАДИРАНИ ШУМСКИ ПОЧВИ ........................................... 302 6.3.1. Методи на мелиорација на деградирани шумски почви................................... 302

7.1. ШУМСКИ ПОЛЕЗАШТИТНИ ПОЈАСИ......................................................................... 307 7.1.1. Видови шумски полезаштитни појаси.................................................................. 308 7.1.2. Проектирање на шумски полезаштитни појаси.................................................. 309 7.1.3. Одгледувачки мерки на шумските полезаштитни појаси.................................. 311

7.2. ВЕТРОЗАШТИТНИ ПОЈАСИ ........................................................................................ 311

� ��

� �

ВОВЕД

Учебникот е работен според наставните програми за изборниот предмет Расадничарство за III и IV година, кои се одобрени од Министерството за образование и наука. Наменет е за учениците од шумарско*дрвопреработувачката струка, за образовниот профил техничар за шумарство и пејзажна архитектура.

Според наставните планови, во III година се планирани осум тематски подрачја, а во IV година – седум тематски подрачја, и тоа:

За III година: I. Производство на цвеќиња за ентериери II. Производство на цвеќиња за екстериери III. Производство на декоративни садници IV. Производство на садници со специјални форми V. Производство на цвеќиња со месести листови (сукуленти) и

кактуси VI. Бонсаи и топијари VII. Производство на перени и луковичести цвеќиња и VIII. Производство на лековити и зачински растенија За IV година: I. Современи начини на производство на садници II. Плантажно шумарство III. Плантажи од лековити и зачински растенија IV. Конзервација на почва и вода V. Мелиорации на деградирани шуми и грмушници (шикари) VI. Мелиорации на земјишта и VII. Шумски мелиорации

Се надеваме дека содржините во учебникот се разработени на јасен, разбирлив и прифатлив начин, што ќе помогне за успешно совладување и стекнување на потребните знаења за продолжување на студиите или, пак, за натамошна примена на стекнатите знаења во практиката.

Голема благодарност им изразуваме на рецензентите за укажаните забелешки и корисните совети, кои се внесени од авторите пред предавањето на ракописот за печатење.

Од авторите

� ��

�

�

РАСАДНИЧАРСТВО ЗА III ГОДИНА

(ИЗБОРЕН ПРЕДМЕТ)

шумарско*дрвопреработувачка струка техничар за шумарство и пејзажна архитектура

� ��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

� ��

ТЕМА I

1. ПРОИЗВОДСТВО НА ЦВЕЌИЊА ЗА ЕНТЕРИЕРИ �

�

�

��

Со изучување на оваа тема, ученикот ќе може:

– да ги дефинира поимите цвеќарство и цвеќиња за ентериери; – да ги објасни декоративните особености на цветните култури; – да направи поделба на цвеќињата за ентериери; – да ги распознава цвеќињата за ентериери според морфолошките карактеристики; – да ги објасни поимите лисно*декоративни цвеќиња и цветно*декоративни цвеќиња; – да ги наброи и опише морфолошките карактеристики на изучените цвеќиња за ентериери; – да ги објасни условите што се потребни за растење на одредени видови цвеќиња; – да ги наброи и опише цвеќињата што се користат како режен цвет; – да ги толкува географското и биолошкото потекло на цветните култури; – да ги воочи сличностите и разликите меѓу одредени типови цвеќиња за ентериери и да донесува заклучоци; – да ги анализира и споредува морфолошките разлики меѓу видовите цвеќиња за ентериери од ист род; – да даде свое мислење за хортикултурното значење на саксиските цвеќиња и на режениот цвет во ентериерот. �

�

�

�

�

�

� ��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

� ��

1.1. ПОЈАВА И РАЗВОЈ НА ЦВЕЌАРСТВОТО

Дали знаеш?

� Што е цвеќарство? � Кога почнале луѓето да се занимаваат со одгледување на цвеќиња? � Во која земја е најразвиено цвеќарството? � Какви се условите за развиток на цвеќарството во РМ? � Направи список на видовите цвеќиња што умееш да ги распознаваш!

� Обиди се да направиш класификација на цветните култури!

Одгледувањето на цвеќиња во градините на луѓето им е познато од најстари времиња (уште од 3500 година пред нашата ера). За тоа сведочат пронајдените остатоци од многу видови цвеќиња што се најдени при отворањето на гробницата на Тутан Камон во Египет. Цвеќињата се користеле на различни празници и верски свечености. Лотосот, односно водната лилија, во Египет го сметале како цвет на љубовта, а некои видови цвеќиња (како, на пример: јасмин, фикус, невен и др.) се користеле за изработка на букети и венци.

Старите Грци одгледувале различни видови цвеќиња, како, на пример: зумбули, нарциси, лалиња, рози (ружи), каранфили и др. Познат е чинот на принесување жртви на античките богови и божици, при што секогаш се користело и цвеќето.

Кинезите и Јапонците имале развиен култ кон цвеќињата пред 3000 години пр. н.е. Таа традиција се задржала до ден*денес, особено на нивните пролетни свечености, кои не може да се замислат без цвеќиња.

Кај староседелците на Америка (Инки и Маи) е позната традицијата на украсување со плетени венчиња од цвеќиња. На островите во Тихиот Океан, како Хаваи, оваа традиција се задржала до денес.

Градина во дворецот Версај во Париз

� ��

Во Европа значителен развој на цвеќарството е забележан во периодот на ренесансата. Од тој период и денес постојат познатите цветни паркови околу дворецот Версај на Луј 14 во Париз.

Освен Франција, најголемо значење за развојот на цвеќарството има и Холандија. Најчесто со оваа земја е поврзано одгледувањето на луковичести растенија – лалиња, зумбули, нарциси и сл., како и одгледувањето на рози, гербери, гладиоли и др.

Белгија е позната по производството на азалеи, Англија по производството на хризантеми, орхидеи, рози и сл., а Германија и Италија се познати по производството на мимози.

По Втората светска војна, цвеќарството се развива и во Русија, во Источна Германија, во Бугарија и во Југославија.

За територијата на Република Македонија е познато дека народот има традиција да одгледува цвеќиња во градините, односно во дворовите околу куќите.

Двор во македонска куќа

Зголемените потреби на пазарот за разни видови цвеќиња придонесуваат денес во Република Македонија производството на цвеќиња да стане актуелна дејност. Се повеќе фармери кои имале искуство со производство на градинарски култури на отворен и во заштитен простор, поради големата економска оправданост се пренасочуваат кон производство на саксиски цвеќиња и режен цвет. Земајќи ги предвид климатските предности на одделни региони во нашата земја (гевгелиски, струмички, кочански, скопски), секој ден се јавуваат нови производители на цвеќиња.

Произведените режени цветови во нашата земја имаат висок квалитет и рамноправно конкурираат на пазарот на цвеќиња произведени од земјите со големо искуство во производството на цвеќиња.

Семето и садниот материјал за производство на саксиски цвеќиња и режен цвет треба да се купуваат од овластени фирми за производство и промет, кои гарантираат за нивната сортност и здравствена исправност.

� ��

Оранжериско производство на цветни култури

Цветните култури вклучуваат: растенија што се користат како почвени покривки (покривачи), цветно*декоративни растенија, лисно*декоративни растенија, режен (сечен) цвет и др.

Цветните култури се одгледуваат во контејнери, во саксии или во висечки кошници, најчесто внатре во контролирана околина и се продаваат во голема мера за внатрешно уредување на просторот – ентериерот (станови, канцеларии, хотели, ресторани и сл.), како и за уредување на екстериери (градини, дворови, булевари, паркови) и сл.

Од режено цвеќе најчесто се прават букети и икебани.

Букет и икебана од режено цвеќе

Цвеќарската индустрија денес се повеќе обучува, односно вработува луѓе што се специјализирани за различни аспекти од областа на цвеќарската индустрија, како, на пример, специјалисти за:

– оптимална цветна жетва; – хемиски третман на цветните култури; – складирање, чување и пакување на цветните култури;

� ��

– изработка на цветни аранжмани; – проектирање, изведба и одржување на хортикултурно уредените

површини итн.

клучни поими:

� цвеќето во Египет � цвеќето во стара Грција � култ кон цвеќето во Кина и во Јапонија � традиции со цвеќе кај Инките и кај Маите � цвеќето во Европа � цвеќето во РМ � цветни култури � цвеќарска индустрија 1.1.1. Цвеќарството како наука и поделба на цветните култури

Цвеќарството е дел од применетата ботаника. Како наука се занимава со проучување на морфолошките, биолошките и еколошките особини на цветните култури за да може да се распознаваат и детерминираат. Цвеќарството е дисциплина на хортикултурата што се занимава со одгледување на цветни и декоративни растенија за градини и уредување на ентериери. Главни активности на цвеќарската индустрија денес се производството и одгледувањето на нови сорти цвеќиња.

Цветните култури, односно цвеќињата се зелјести, поретко дрвенести растенија, кои поради своите убави цветови или листови се користат како декорација во зелените површини во форма на цветни леи, бордури, алпинетуми, водни базени, како и за ентериерно уредување на просториите во кои живееме или работиме.

Алпинетум изработен од учениците во СУГС „Г. Димитров“ – Скопје

� �

Постојат голем број поделби на цветните култури направени според различни аспекти. Главната поделба на цвеќињата е извршена според местото каде што се одгледуваат:

– цвеќиња за ентериери (собни цвеќиња) и – цвеќиња за екстериери. Цвеќињата за ентериери, во зависност од нивните декоративни

особености, се делат на: – саксиски лисно*декоративни цвеќиња, – саксиски цветно*декоративни цвеќиња и – режено (сечено) цвеќе. Саксиски лисно*декоративни цвеќиња се оние цвеќиња што се

одгледуваат поради убавите листови со различни форми, големини и бои (фикуси, кротони, драцени, палми, папрати и др.).

Лисно2декоративни цвеќиња – шефлера, кротон и јука

Саксиски цветно*декоративни цвеќиња се оние цвеќиња што покрај убавите листови, имаат и цветови во разни бои и форми (африканска темјанушка, орхидеја, каланхоја, азалеја, калатеја, бегонија и др.).

Саксиски цветно2декоративни цвеќиња – азалеја, калатеја и орхидеја

Од реженото цвеќе за уредување на ентериери се користат: рози, гербери, орхидеи, хризантеми, гладиоли, кринови, каранфили и др.

� ���

Режено цвеќе

Цветните букети и аранжмани изработени од режено цвеќе имаат големо значење за време на некои наши значајни случувања во животот, како, на пример: свадби, роденденски забави, раѓање на бебе и сл. Во тие моменти, токму цвеќето е тоа што и дава специјално значење на просторијата, односно токму тоа е показателот што ни укажува дека се случува нешто убаво, нешто прекрасно во нашиот живот.

Цвеќињата за екстериери се делат на: – едногодишни цвеќиња, – двегодишни цвеќиња и – повеќегодишни цвеќиња – перени, трајници Едногодишни цвеќиња се оние цвеќиња што живеат една година,

од пролет до есен. Двегодишни цвеќиња се оние цвеќиња што живеат од летото во

првата година, кога се врши сеидба на семето, до есента во втората година, кога угинуваат.

Повеќегодишни цвеќиња или перени се оние цвеќиња што живеат повеќе години. Тука спаѓаат разни декоративни треви и цвеќиња.

Цветните култури може да се одгледуваат во затворен и на отворен простор.

клучни поими:

� цвеќарство � цветни култури � цвеќиња за ентериери � цвеќиња за екстериери � саксиски лисно*декоративни и цветно*декоративни цвеќиња � режен цвет � едногодишни и двегодишни цвеќиња � повеќегодишни цвеќиња – перени, трајници

� ��

1.1.2. Декоративни особености на цветните култури

Цветните култури имаат различни морфолошки карактеристики: форма и висина на стеблото, форма и боја на листот, форма, боја и мирис на цветот. Сите тие карактеристики на цвеќињата им ја даваат убавината, односно декоративноста.

Во однос на формата, стеблото кај цветните култури може да биде:

– разгрането,

– пирамидално,

– џуџесто,

– жално,

– чадоресто,

– ползечко итн.

Форми на стебла – пирамидална, чадореста и жална

Освен формата на стеблото, важна морфолошка карактеристика на цветните култури е листот. Тој може да биде прост, кога на една лисна рачка има еден лист, и сложен, кога на една лисна рачка има повеќе листови. Освен по формата, големината и бојата, листовите се разликуваат по лисниот раб, кој може да биде цел, назабен или поделен на делови.

Основна боја на листот е зелената, но поради присуството на одредени пигменти, кај некои цветни култури има листови со шари во разни бои и форми. Распоредот на листовите може да биде наизменичен, спротивен, спирален и пршленест. Сите наведени разлики ја зголемуваат декоративноста на цвеќето.

� ���

Аранжман со листови во разни форми и бои

Декоративноста на цветот за многумина е највпечатливата и најважна морфолошка карактеристика на цвеќето. Цветот може да биде единечен или во соцветие во форма на грозд, клас, реса, метлица и сл.

Цвет и соцветие

Значајни морфолошки карактеристики на цветот се: бојата, формата, големината, полноста, бројот и формата на цветните ливчиња, мирисот, периодот и времетраењето на цветање и др.

Бојата на цветот ја дава содржината на одредени пигменти во клеточниот сок (зелената боја доаѓа од присуството на хлорофилот, жолтата боја од ксантофилот, црвената боја од антоцијанот и сл.). Кај цветните култури се застапени сите бои на спектарот, освен црната. Некои цвеќиња се еднобојни, а други се со повеќе бои (разнобојни).

� ���

Мирисот на цвеќињата може да биде пријатен, непријатен или да го нема.

Најчесто во природата цветните култури што траат подолго даваат помалку цветови, а цветните култури што траат пократко даваат повеќе цветови и почесто цветаат. Некои цветни култури цветаат еднаш во вегетацискиот период, други се повторуваат, а трети цветаат низ целиот вегетациски период. Човекот со правилно одгледување на цветните култури, со додавање ѓубриво, го зголемува бројот на цветовите и го забрзува периодот на цветање.

клучни поими:

� декоративни особености � форма на стеблото � прост и сложен лист � декоративност на листот � цвет и соцветие � декоративност на цветот � пигменти

1.1.3. Потекло на цветните култури

Во однос на потеклото, кај секоја цветна култура се разликува: – географско потекло и – биолошко потекло. Според географското потекло, цветните култури се делат на: – домашни или автохтони видови и – егзотични или алохтони видови. Во Европа, до 16 век, цветните култури биле автохтони, односно

од домашно потекло. Дури во втората половина на 16 век биле донесени многу видови цвеќиња од Индија, од Кина, од Иран и од Персија.

Во првите години на 17 век во Европа биле донесени и некои видови перени и едногодишни цвеќиња од Северна Америка, како, на пример, ѕвездан, крин и др. Орхидеите, бегониите и петуниите се донесени од тропска и Централна Америка. Од Јужна Америка се донесени гладиолите, герберите и други видови едногодишни цвеќиња.

Паралелно со новите (донесени, односно внесени) видови цвеќиња, во градините и во парковите во Европа започнале да се одгледуваат и новите домашни видови на нарциси, перуники, јаглики и др.

Според нивното географско потекло, цветните култури припаѓаат на различни области во светот, и тоа:

– 20% припаѓаат на средоземноморската област; – 17% на Јужна Америка; – 12% на Северна Америка; – 11% на Јужна Африка; – 10% на Централна Америка;

� ���

– 8% на Индија; – 6% на јужна Европа; –15% се од: југоисточна Азија, централна Африка, Кавказ,

Австралија и северозападна Африка. Според биолошкото потекло, цветните култури се делат на две

групи, и тоа: – цветни култури со природно потекло и – цветни култури добиени по пат на селекција или хибриди. Природните видови цветни култури се земени директно од

природата, најчесто поради нивните декоративни особености (бојата или формата на цветот или, пак, поради нивниот пријатен мирис), и се пренесени во домашните градини, дворови или паркови.

Карактеристика на природните видови цветни култури е тоа што се отпорни на надворешните услови и што тие не се вкрстуваат меѓусебно. Поради тоа, а со цел да го зголеми бројот на цветните видови, човекот почнал да врши селекција и оплеменување. На тој начин се добиени многубројни селекционирани или култивирани форми на цветни култури.

Јаглика во природа и хибриди на јаглики

Селекционираните (хибридни) видови цвеќиња се чувствителни на надворешните промени и потребна им е посебна нега и примена на соодветни одгледувачки мерки во текот на нивниот раст и развиток. Карактеристично за цветот од добиените хибриди е тоа што тој не формира семе. Поради тоа, овие растенија своите генетски особини можат да ги пренесат само преку вегетативно размножување. Кај нас најпознати вакви видови цветни култури се африканската љубичица, хибискусот и др.

Денес цветните култури како декоративен елемент се повеќе се користат како при уредување на зелените површини така и при уредување на просториите за живеење и за работење. Затоа, производителите на цветни култури произведуваат и одгледуваат видови што цветаат во различни периоди од годината, со цел љубителите на цвеќињата во секој момент да можат да уживаат во убавината и раскошот на овие растенија.

� ���

Преку хибридизација, селекција и аклиматизација се добиени нови видови цветни култури, кои се отпорни на ниски и високи температури, на штетници и болести, на прав, на гасови и сл.

клучни поими:

� автохтони цветни култури � алохтони цветни култури � цветни култури што се донесени од Америка � застапеност (припадност) на цветните култури според географското

потекло � цветни култури од природно потекло � цветни култури добиени со селекција � карактеристики на природните и цветните култури добиени со селекција � примена на цветните култури 1.1.4. Однос на цветните култури кон надворешните услови на

средината

Со оглед на тоа што цветните култури потекнуваат од различни предели на Земјата, логично е дека за своето растење и развивање бараат различни еколошки услови. За успешен раст и развој, на секој одделен вид цвеќе му се потребни исти или слични климатски и почвени услови, како во неговото природно место на живеење. Некои видови цветни култури бараат повеќе светлина, други сенка, некои видови се развиваат само на плодна почва, а некои, пак, на карпи итн.

Од тие причини е потребно да се познаваат еколошките карактеристики на растенијата, односно потребните услови за раст и развој и нивните барања во однос на светлината, температурата, влажноста и почвата. Сите овие фактори дејствуваат заедно, а познавањето на нивното влијание врз растенијата овозможува создавање на потребните услови за нормален раст и развој на растенијата.

Светлината претставува неопходен фактор за нормално растење и развој на цветните култури. На секое цвеќе му треба одредена должина на денот (односно времетраење на светлина) и одреден интензитет на светлина. Зависноста на цвеќињата од должината на денот се вика фотопериодизам. Според фотопериодизмот, цвеќињата се делат на:

– цветни култури со долг ден (од 16 до 18 часа), – цветни култури со краток ден (од 10 до 12 часа) и – неутрални цветни култури, кои исто се развиваат во текот на

долг и во текот на краток ден. Во однос на потребата за светлина, растенијата се делат на: – хелиофитни – светлољубиви видови, – сциофитни – сенкоподносливи видови и – хемисциофитни – полусенкоподносливи видови.

� ���

Едно исто растение во различни периоди од растењето има различна потреба за светлина. На пример: кога е мало и кога расте, му треба помалку светлина, а кога цвета, му треба повеќе светлина.

Хибискус одгледуван на светлина и во просторија со недоволна светлина

При недостиг на светлина, листовите добиваат жолта боја и паѓаат, а гранчињата што растат имаат издолжени интернодии и слаб коренов систем.

Топлината е неопходна за сите животни процеси на цветните култури: фотосинтеза, дишење, никнување на семето, цветање и плодоносење. Секоја цветна култура има своја оптимална температура за своето живеење: температурен минимум 0ºC и температурен максимум 30*40ºC. Екстремно ниските и екстремно високите температури влијаат штетно на растенијата, поточно растенијата угинуваат. Температурниот минимум и температурниот максимум кај различни култури се различни и зависат од нивното географско потекло. Растение што потекнува од северните краеви на Земјината полутопка во наши услови е поотпорно отколку растение што е донесено од јужните краеви на Земјината полутопка.

Воздухот е неопходен за дишењето на растенијата, а CO2 е неопходен за процесот на фотосинтеза. Интензитетот на дишењето кај младите растенија е поголем. Кај младите коренчиња е 3,5 пати поголем, додека при ’ртење на семето е 5 пати поголем. Од тие причини, во тие фази од растот на растенијата им е потребно поголемо количество воздух. Затоа ’ртење на семето и пикирање на резниците се врши во песок или во растресита, ровкава и порозна почва богата со воздух.

Во непроветрени простории и во почви со анаеробни услови доаѓа до угинување на растенијата.

Во воздухот има штетни примеси (SО2, азотни оксиди, флуориди, прав, чад и сл.), кои влијаат негативно на растењето на растенијата. Сулфур диоксидот предизвикува бавен раст на растенијата, оштетување на листовите, при што доаѓа до разложување на хлорофилот и листовите добиваат жолтокафеава боја. Ако во воздухот има повеќе флуориди, тогаш листовите добиваат карактеристична кафеава до црвена боја.

� ���

Некои од растенијата се отпорни на загаден воздух, а други не се отпорни. Во зависност од отпорноста на загаденоста на воздухот, растенијата се делат на:

– отпорни (Ageratum sp.), – слабоотпорни (Bellis perenis, Cana sp.) и – неотпорни на загаден воздух (Begonia sp.). Водата претставува основен фактор за животот на сите живи

организми, а со тоа и на растенијата. Растенијата ја примаат водата од почвата преку кореновиот систем и од атмосферата преку површината на надземните органи – листовите, т.е. преку стомите или кутикулите. Потребата за вода кај растенијата е различна во различни фази од развојот. Кога се растенијата млади, бараат помалку вода, а со растењето, кога имаат поголема димензија и богата лисна маса, потребата за вода е поголема. Во зависност од потребите за вода, растенијата се делат на:

– ксерофитни растенија, кои растат на суви почви; – мезофитни растенија, кои растат на умерено влажни почви; – хигрофитни растенија, кои растат на влажни почви; и – хидрофитни растенија, кои растат во вода.

Хидрофитно цвеќе – лотос

Во услови на недостиг на вода, растенијата венеат, се сушат. Преголемо количество вода, исто така, влијае негативно на растенијата, поточно растенијата гнијат, скапуваат.

Цветните култури најголема потреба за вода имаат во доцна пролет и во рано лето, кога растат и цветаат. Ако во тој период немаат доволно вода, листовите овенуваат, потоа пожолтуваат, и тоа прво долните, постари листови, а на крајот – младите, мали листови. Растението не угинува се додека има вода во растителните ткива. Оној момент кога во почвата ќе нема вода и коренот од растението ќе се исуши и ќе дојде до прекин во врската меѓу коренот и почвата, растението угинува, така што секое полевање со вода после тоа е безуспешно.

Од почвата растението ги зема основните хранливи минерални материи (азот, фосфор, калиум) што му се неопходни. Азотот на растението му е потребен за растење, фосфорот го зголемува

� ���

цветањето и плодоносењето, а калиумот го зајакнува растението, го прави отпорно на мраз, дејствува врз формирањето на семе итн.

Почвата треба да биде порозна, со добра структура, да ги задржува водата и воздухот и да биде богата со микроорганизми. Во зависност од барањата за плодноста на почвите, цветните култури се делат на:

– цветни култури што растат на плодни почви (Lupinus sp.), – цветни култури што растат на помалку плодни почви (Iris sp.

Tagetes sp.) и – цветни култури што растат на сиромашни почви (Iberis sp.

Armeria sp.). Хранливите елементи што се неопходни за растење на цветните

култури се наоѓаат во форма на растворени соли во почвениот раствор. Значењето на почвениот раствор и реакцијата на почвата е многу големо за секој вид растение.

Под реакција на почвата се подразбира степенот на киселост или базичност на почвата и се означува со pH. Киселоста на почвата ја даваат водородните јони, додека базичноста ја дава присуството на хидроксиди или ОH*јони. Врз основа на реакцијата, почвите се делат на:

– кисели – кај кои вредноста на pH се движи од 1 до 6, – неутрални – кај кои вредноста на pH изнесува 7 и – алкални (базични) – кај кои pH*вредноста се движи од 8 до 14. Киселоста на почвата има огромно значење во развојот на

цветните култури во сите фази на растењето. Различни растенија успешно растат на почви со различна реакција на почвата. Поради тоа, при садење на цветните култури и сите растенија воопшто, треба да се знае каква е реакцијата на почвата. Повеќето од цветните култури бараат неутрална реакција, односно со pH во вредност од 6 до 6,5. Регулирањето на киселоста на почвата се врши преку ѓубрење на почвата со одредени ѓубрива.

Збогатувањето на почвата со хранливи материи се врши со минерални ѓубрива, а збогатувањето со микроорганизми се врши со додавање органски ѓубрива и други агротехнички мерки.

клучни поими:

� еколошки услови � влијание на еколошките услови � светлината и топлината како еколошки фактори � фотопериодизам � поделба на цветните култури според потребата за светлина � температурен оптимум, температурен максимум и температурен

минимум � воздухот и водата како еколошки фактори � поделба на растенијата според потребата за вода � почвата како еколошки фактор � плодност на почвата � почвен раствор � реакција на почвен раствор

� ��

1.2. ЦВЕЌИЊА ЗА ЕНТЕРИЕРИ И НИВНА ПОДЕЛБА

Во групата на цветните култури за ентериери спаѓаат голем број декоративни видови цвеќиња, кои, главно, се повеќегодишни растенија, а нивното потекло е од различни краишта на светот. Овие цветни култури се произведуваат на отворен простор, во стакленици и топли леи. За некои видови одгледувањето во затворен простор е неопходно, поради неотпорноста на овие растенија на ниски температури и мразеви, како и нивната неотпорност на директно сонце и високи температури.

Цвеќињата за ентериери, главно, се користат како декоративен елемент во домовите или во просториите за работа и разонода. Еден убав букет од свежи цвеќиња во вазна, корпа или неколку саксии со собни цвеќиња на просторијата и даваат душа, живот, свежина. Набљудувајќи ги цвеќињата и наоѓајќи се во нивна непосредна близина во домот или на работното место, човекот доживува чувство за убавина, спокојство и пријатен амбиент.

Декорирање на ентериер со цвеќиња

Цвеќињата ја разубавуваат околината, ни го разубавуваат животот, го збогатуваат нашиот дух, не опуштаат и, што е најубаво, гледајќи ги цвеќињата, во мислите патуваме во разни краишта на Земјата. На пример, кактусите не асоцираат на пустина, цикламата на прошетка во густа шума, палмата на море и сл.

Успехот во ентериерното уредување зависи од правилниот избор на соодветни цвеќиња и нивниот изглед. Во зависност од големината на просторијата, од достапот на природна светлина, од намената на просторијата (за дневен престој, кујна и трпезарија, спална соба, работна соба, бања, прозорец или веранда) – ќе зависи изборот на растенија што ќе се одгледуваат во неа.

� ���

Тие треба да имаат убава зелена боја, да се свежи, сите суви листови или цветови редовно да се чистат, да се проверува дали е почвата сува или влажна и, во зависност од потребите на растението, да се врши полевање и периодично прихранување.

Цвеќињата за ентериери (собни цвеќиња), во зависност од начинот на одгледување, се делат на:

– саксиски цвеќиња и – режен цвет. Името саксиски цвеќиња го добиле поради тоа што се одгледуваат

во различни видови садови, односно саксии, а бидејќи се користат за уредување на просториите за живеење и за работа, често се нарекуваат собни цвеќиња. Во однос на декоративноста на одделни делови од растението, саксиското, односно собното цвеќе може да биде цветно*декоративно и лисно*декоративно.

Цветно2декоративни цвеќиња – гарденија и гузманија

Кај цветно*декоративните саксиски цвеќиња главен украс се цветовите, а кај лисно*декоративните саксиски цвеќиња главен украс се листовите.

За разлика од саксиските цвеќиња, режениот цвет се произведува во стакленици, а помалку на отворен простор.

Видови режен цвет – гладиолa, каранфил и розa

� ��

Аранжмани и букет од рози

клучни поими:

� поделба на цветните култури � цвеќиња за ентериери � поделба на цвеќињата за ентериери � саксиски цвеќиња � режен цвет � лисно*декоративни и цветно*декоративни цвеќиња

1.2.1. Цветно*декоративни цвеќиња за ентериери

Бегонии

Таксономија и ареал. Своето име бегониите го добиле во чест на големиот љубител и колекционер на растенија, професорот по ботаника Мишел Бегони (Michel Begoni), кој живеел во 16 век.

Според научната класификација на растенијата, бегониите припаѓаат на фамилијата Begoniaceae, во која се вклучени околу 400 видови бегонии, по потекло од тропските и суптропските предели на Јужна Америка, од југоисточна Азија и од Африка.

Морфолошки карактеристики. Бегониите се зелјести или полудрвенести растенија, чие стебло може да биде: исправено, ползечко, висечко, разгрането, неразгрането, високо или ниско. Листовите се несиметрични. Во однос на формата, најчесто се срцевидни или бубреговидни, а во однос на бојата, тие се зелени до пурпурноцрвени, со низа нијанси, а некои видови бегонии на листовите имаат и шари со различна боја.

� ���

����������� �

Цветни бегонии

Цветовите на бегониите претставуваат соцветија, кои се собрани во метлици, а нивната боја може да биде бела, розова, црвена или жолта.

Размножување. Бегониите се размножуваат со семе, со резници или со делење на коренот. За да биде успешно размножувањето, потребна е влажна подлога и топла средина.

Карактеристично за родот Begonia е тоа што сите 1500 видови можат да бидат хибридизирани еден со друг, дури и оние што потекнуваат од различни континенти.

Услови за растење и одгледување. За успешен раст и развој на бегониите се потребни добро осветлени места, кои се оддалечени од директните сончеви зраци. Бегониите може да се постават и покрај прозорците, ако нивната ориентација е на север. Особено е важно овие растенија да не се поставуваат на места каде што има провев.

Во однос на потребите за вода, во пролетните и во летните месеци полевањето на бегониите треба да биде обилно, со тврда вода, која е со намалена концентрација на вар. Во периодот на цветање, бегониите треба да се полеваат помалку, при што не смее да се дозволи почвата да биде сува. Затоа е добро под садот, односно саксијата, секогаш да има водена подлога од која бегониите ќе црпат влага.

Се препорачува бегониите да бидат насадени во плитки и широки садови, кои се полнат со смеса од почва и тресет, а секоја пролет редовно да се врши и ѓубрење. Бегониите што цветаат се ѓубрат пред цветањето. Кога корењата на бегониите ќе излезат надвор од садот, потребно е пресадување.

Сувите листови и цветови треба редовно да се отстрануваат, а чистењето на листовите да се врши со четка. По период од една до две години, во зависност од видот на бегонијата, потребно е нејзино обновување.

Цветна бегонија (Begonia semperflorens)

Во пределите со тропска или суптропска клима овој вид бегонија е многугодишно растение што може да порасне со големина на мала грмушка. Во постудените предели се одгледува како едногодишно растение. Особено било популарно во градините од викторијанскиот период, а денес е едно од најчестите растенија во комерцијалната култивација.

� ���

Сјајните листови, кои навидум изгледаат како да се премачкани со восок, се причина овој вид често да се нарекува „восок*бегонија“. Бојата на листовите варира од зелена до бронзена и црвена. Цветот може да биде со црвени, розови и бели нијанси, а има и варијанти со двојни венечни ливчиња.

�� �� Цветни бегонии

� Воочи ги и дискутирај за морфолошките карактеристики на бегониите!

����������� �

Цветна површина со бегонија

клучни поими: � систематска припадност � потекло на бегониите � морфолошки карактеристики � начин на размножување � поважни видови бегонии � потребни услови за раст и развој

� ���

Циклами

Таксономија и ареал. Според научната класификација на растенијата, цикламите припаѓаат на фамилијата Primulaceae, род Cyclamen.

Постојат околу 18 видови циклами, кои природно растат во средоземноморската област, во Кавказ, на Крим, по планините во средна Европа и во Мала Азија.

Циклама во шума

Морфолошки карактеристики. Главна карактеристика на цикламите е тоа што развиваат подземно стебло во вид на кружна, на врвот плоската луковица (како кромид), со темнокафеава боја.

Циклама – лист, цветна пупка и цвет

Од стеблото директно растат многубројни листови и цветови. Листовите се кожести, во основата со темнозелена боја. На лицето имаат сребреникавопепелави шари, а од опачината се со црвеникава боја. По форма се бубреговидни. Имаат долги лисни дршки. Скоро сите лисни дршки се со иста висина, така што формираат многу убава розета, со декоративни листови. Цветовите при основата секогаш имаат потемна боја. Цикламата цвета од октомври до април. Периодот на цветање кај цикламата може да трае од 2 до 2,5 месеци.

� ���

Размножување и одгледување. Главен начин на размножување на цикламите е со семе. Матичните растенија од кои се собира семето треба да бидат здрави, напредни и да немаат повеќе од 15 цветови за да биде семето крупно и квалитетно.

Цветот се опрашува природно или вештачки, при сончево и топло време, на тој начин што со показалецот се удира поленот од еден цвет да падне на устенцето на толчникот на друг цвет. Дали оплодувањето е успешно, се познава по тоа што венечните ливчиња паѓаат и се сушат, а цветната дршка заедно со плодот се витка надолу. Плодот на цикламите е чаура, која кога ќе почне да пука, се бере и се поставува на рамна површина (маса или полица) за да се суши, при што семето паѓа. ’Ртливоста на семето се задржува од две до четири години.

Циклама со плод, чаура и семе

Сеидбата на семето се врши во август или во септември, во дрвени сандачиња, во смеса од песок, шталско ѓубре и прегор, во сооднос 1 : 1 : 6. Посеаното семе се покрива со слој од почва со дебелина од 5 cm, а потоа се полева со вода. Сандачето се покрива со стакло, врз кое се поставува хартија, и се остава во стакленик на температура од 18 до 20ºC за да изникне семето. По 25 до 30 дена, семето никнува, а сандачињата се откриваат и се ставаат на светло место во стакленикот, на температура од 12 до 15ºC. Во текот на денот 2*3 пати се оросуваат внимателно.

Услови за растење. Во текот на одгледувањето, цикламите трипати се пресадуваат од помала во поголема саксија. Супстратот треба да има ист состав, а неговата pH*вредност е 5,5*6. Треба редовно да се полеваат и оросуваат. За нивниот раст и развој се потребни светлина и проветрување. Сувите листови треба редовно да се отстрануваат.

Во есен цикламата треба да биде заштитена од директна светлина. Потребно е да се полева со кантичка без решетка, со тенок млаз вода по работ на саксијата, при што треба да се внимава да не се наводенат основите на листовите и цветните дршки.

Хортикултурно значење на цикламите. Цикламите се саксиски цвеќиња што денес се користат се повеќе при уредување на ентериерот,

� ���

поради декоративните карактеристики на нивните прекрасни цветови и листови. Денес во западноевропските земји се повеќе се одгледуваат циклами за режен цвет кој трае 7*10 дена.

Постојат повеќе вариетети: како саксиско цвеќе кај нас се користат следниве видови циклами:

– Cyclamen persicum (syn. latifolium) – циклама. Овој вид по потекло е од Кипар, Сирија и Израел, и затоа го добил името persicum.

– Cyclamen persicum splendens – црвена циклама. – Cyclamen persicum album – бела циклама.

Циклами

� Воочи ги морфолошките карактеристики на цикламите!

клучни поими:

� систематска припадност � потекло на цикламите � морфолошки карактеристики � начин на размножување � поважни вариетети на видот Cyclamen persicum � потребни услови за раст и развој � хортикултурно значење

Африканска темјанушка

Таксономија и ареал. Африканската темјанушка, според таксономската класификација на растенијата, припаѓа на: фам. Gesneriaceae, род Saintpaulia, вид jonantha. Потекнува од планинските области на Јужна Африка (Танзанија). Во Европа била донесена во 1893 год.

Морфолошки карактеристики. Достигнува висина од 15 cm, има месести, влакнести листови со темнозелена боја, со долга лисна рачка,

� ���

која расте од коренот. Листовите се збиени во густа розета, полегнати скоро хоризонтално. Цветот е соцветие, на една рачка има повеќе цветови со пет венечни листови со тиркизна боја што се прелева кон виолетова боја.

Африканска темјанушка

Денес има африкански темјанушки со разни бои на цветовите – бели, темноцрвени, со бели пруги итн. Цвета речиси преку целата година. Поради долгото цветање и нејзината убавина, таа е многу одгледувано саксиско цвеќе во нашите домови. Има плиток корен, треба да се одгледува во плиток сад, при што листовите формираат поширока розета.

Африкански темјанушки со цветови во разни бои

Размножување и одгледување. Африканската темјанушка се размножува со семе во пролет, со резници од листови или со делба на коренови изданоци во секој период од годината.

� ���

Размножување на африканската темјанушка со резници од листови

За своето растење бара плодна, ровкава почва и тресет. Треба редовно да се прихранува со течно ѓубриво, со исклучок во зима и во периодот кога цвета. Бара сенка и доста влага во почвата. Има потреба од постојана температура на воздухот, не и одговараат директна сончева светлина и ладни провеви.

Полевањето на африканската темјанушка најдобро е да се врши со потопување на саксијата во сад со вода. Сувите листови и цветови треба редовно да се отстрануваат заедно со рачките, со што се создаваат услови за појава на нови цветови, а наедно и се подобрува декоративниот изглед.

Хортикултурно значење. Африканската темјанушка е убаво собно цвеќе, лесно е за одгледување и се повеќе се користи како декоративно цвеќе во ентериерот. Денес не може да се замисли еден дом или работна просторија во која не се наоѓа барем една саксија со африканска темјанушка.

клучни поими:

� систематска припадност � потекло на африканската темјанушка � морфолошки карактеристики � начин на размножување � услови за раст и развој � хортикултурно значење Вежба:

Посети цвеќарница, пребарај на Интернет или во некое списание и напиши есеј за одреден вид саксиско собно цветно цвеќе што би сакал да го имаш и одгледуваш во твојата соба!

� ��

Божиќна ѕвезда

Таксономија и ареал. Божиќната ѕвезда припаѓа на фамилијата на млечките, т.е. на фамилијата Euphorbiaceae, род Euphorbia, вид pulcherrima. Ареал на ова растение е Мексико. Во Европа била донесена во првата половина на 19 век. Кај нас се одгледува како декоративно собно цвеќе, поради убавите црвени листови, кои се јавуваат во зимскиот период. Често пати луѓето мислат дека црвените листови се цветови на божиќното цвеќе.

Божиќна ѕвезда во ентериер

Морфолошки карактеристики. Во природни услови таа е листопадна грмушка што достигнува висина до 5 метри. Бојата на листовите е темнозелена, со долги лисни дршки; на врвовите листовите се заострени, со еден или два запца на секоја страна од лисната плоча. Цвета од декември до јануари. Цветовите се ситни мали жолти штитести соцветија, кои се јавуваат на врвовите на гранчињата. Под цветот листовите се ѕвездесто распоредени и добиваат црвена боја, поради што го добило името божиќна ѕвезда.

Божиќна ѕвезда со зелени и црвени листови и жолти соцветија

� ���

Размножување и одгледување. По цветањето, гранчињата се сечат и се ставаат во сад со вода или во влажен песок �