Mini-docu familie Docentenhandleiding

Mini-docu familiegeschiedenis Havo 4 en vwo 4

lesbrief 1 Het begin van je documentaire

lesbrief 2 Herinneringen verbeeld

lesbrief 3 In gesprek met familie

Draaien

lesbrief 4 De montage van je documentaire

Monteren

Vertoning

De leerlingen doorlopen de vier documentaire lessen ter voorbereiding op het maken van een eigen film over hun familieverleden. De lessen bestaan uit vier onderdelen:

kijkvragen, waarbij de leerlingen reflecteren op de bekeken filmfragmenten

identiteitsvragen, waarbij de leerlingen nadenken over hun eigen identiteit en dit antwoord op een beeldende, creatieve manier verwerken in hun portfolio.

Filmvragen, ter voorbereiding van hun eigen film. De antwoorden daarop verwerken ze ook in het filmplan.

Filmoefening die de leerlingen direct uit voeren.

- Leerlingen werken toe naar een film die 5 minuten duurt.- De eindfilm is een individuele opdracht. De leerlingen kunnen elkaar wel assisteren.- Neem de lesbrieven vooraf zelf door om voorbereid te zijn op de inhoud.- De lesbrieven zijn interactieve PDF’s, de nieuwste (gratis) versie van Adobe Acrobat is vereist om ze in te kunnen vullen.

Introductie

Geef een introductie les waarbij je de leerlingen inlicht over het het filmonderdeel van ‘Het land dat in mij leeft.’ Vertel dat de leerlingen een eigen mini-docu gaan maken over hun familiegeschiedenis. Die film zal ongeveer vijf minuten gaan duren. Leg het verloop en de indeling van de lessen uit.

Les 1. Aanleiding van een documentaire (120 min) Een familie documentaire begint met de aanleiding om iets te willen onderzoeken of vastleggen. Bijvoorbeeld vragen over je afkomst, een gebeurtenis die heeft plaatsgevonden binnen een familie, een voorwerp dat je gevonden hebt tijdens het opruimen van de zolder, een brief, een gesprek of vragen over je eigen identiteit. Tijdens deze les wordt behandeld hoe je een aanleiding in je documentaire kunt presenteren, op wat voor manieren de maker kan vertellen wat hij wil onderzoeken en waarom dat belangrijk is. De leerlingen onderzoeken hoe je nieuwsgierig wordt gemaakt en hoe documentairemakers filmische middelen gebruiken om een verhaal te verbeelden.

LesbriefLaat de leerlingen zelfstandig de lesbrief doorlopen.

FilmplanTijdens de les vullen de leerlingen deel 1 van hun filmplan in:

-Aanleiding-Hoofdvraag-De persoon die ze gaan interviewen-Elementen die nodig zijn om de hoofdvraag te beantwoorden-Korte beschrijving van het intro-Datum en tijdstip van het interview

PortfolioDe leerlingen beschrijven het gezin waarin ze zijn opgegroeid. Deze beschrijving presenteren ze in hun portfolio. Stimuleer de leerlingen om dit onderdeel beeldend te maken: door middel van het toevoegen van oude foto’s, oude tekeningen, een screenshot van google streetview etc.

FilmoefeningDe leerlingen doen een filmoefening die aansluit bij de les. De leerlingen kiezen een onderdeel uit hun identiteitscirkel waarbij ze filmbeelden gaan maken.Dit kan op een associatieve manier. Stel, een belangrijk onderdeel van je identiteitscirkel is je passie voor zwemmen. Dan kan de leerling op zoek gaan naar allerlei beelden die hij associeert met zwemmen, en het gevoel dat hij daarbij krijgt. Dat kunnen zijn: allemaal beelden waarin de kleur blauw belangrijk is, beelden die met water te maken hebben, met de bewegingen die bij zwemmen horen, of het kopje chocolademelk dat altijd na het zwemmen wordt gedronken.

Bedenk dat er bij deze oefening niet geacteerd mag worden! Het is echt de bedoeling dat de leerlingen heel vrij gaan associëren en op zoek gaan naar beelden. Bekijk de resultaten het liefst klassikaal. Tips daarvoor vind je aan het eind van dit document.

Les 2. Herinneringen in beeld (120 min)Als er in een documentaire wordt gesproken over het verleden en herinneringen worden opgehaald, is het belangrijk dat deze zichtbaar worden voor de kijker. Documentairemakers gebruiken daar bronnen voor, zoals oude foto’s, oud filmmateriaal, voorwerpen van vroeger, liedjes, brieven en plekken waar bepaalde gebeurtenissen hebben plaatsgevonden.Deze gevonden bronnen moeten worden geduid en er moet een betekenis aan worden gegeven. De bronnen die de leerlingen gebruiken in hun film moeten dus uitgebreid worden bestudeerd, en ze moeten gezien worden als een klein puzzeltje, dat vervolgens weer dient als een puzzelstukje

in het grote familiegeheel. Tijdens deze les wordt er aandacht besteed aan beeldtaal en krijgen de leerlingen diverse filmtips aangereikt.

LesbriefLaat de leerlingen zelfstandig de lesbrief doorlopen.

FilmplanTijdens de les vullen de leerlingen deel 2 van hun filmplan in. Daarin leggen ze vast:

-De bronnen die ze willen onderzoeken-Vragen die over die bronnen gesteld kunnen worden-Hoe de bronnen gepresenteerd gaan worden in de film-Welke beelden ze nog meer gaan maken -Hoe ze gaan afwisselen met verschillende kaders en standpunten

Portfolio-De leerlingen beschrijven een belangrijke herinnering die gekoppeld is aan een plek.Daarbij voegen ze foto’s, en de plek zoeken ze op in google streetview. Daarvan maken ze een printscreen en voegen ze bij hun portfolio. -Ook beschrijven ze een herinnering die gekoppeld is aan een voorwerp. Daarvan voegen ze ook een foto toe.-En als laatst verzamelen ze de bronnen die ze willen gebruiken in hun film en zetten ze die in hun portfolio.Stimuleer de leerlingen om dit op een creatieve manier te doen, zodat het portfolio een heel eigen stijl krijgt.

FilmoefeningOm te oefenen met verschillende kaders en standpunten, gaan de leerlingen een eenvoudige handeling filmen in verschillende stappen. Daarbij gebruiken ze alle kaders en standpunten.Bekijk de resultaten het liefst klassikaal. Tips daarvoor vind je aan het eind van dit document.

Les 3. In gesprek met familie (120 min)Het maken van een film over familie is voor documentairemakers vaak een manier om met hun familie in gesprek te gaan. Vragen die eerst nooit gesteld werden omdat niemand het durfde kunnen nu worden gesteld en wellicht worden er ook antwoorden gevonden die niemand ooit verwacht had. Het vergt een goede voorbereiding om na te denken over deze vragen, wat wil je nou precies weten? Op welke prangende vraag zoek je een antwoord? De leerlingen denken na over de plek waar ze willen filmen en interviewen. Op wat voor manier kunnen ze dat weer terugkoppelen naar de puzzelstukjes die langzaam op hun plaats kunnen vallen? Als handvat laten de leerlingen hun familielid ook een identiteitscirkel maken. Dit kan als een mooie aanleiding voor het interview dienen, maar er kunnen ook interessante overeenkomsten gevonden worden tussen de leerling en zijn/haar familielid. Door de bronnen die ze gevonden hebben op een goede manier in te zetten kunnen de leerlingen tijdens een interview achter een levendig familieverhaal komen.

LesbriefLaat de leerlingen zelfstandig de lesbrief doorlopen.

FilmplanTijdens de les vullen de leerlingen deel 3 van hun filmplan in.

- Doel van het interview- Plek van het interview- Vragen- Hoe het interview in beeld wordt gebracht.

Dit is de laatste les voor het filmen. Neem de filmplannen klassikaal door en bespreek ze kritisch. Geef daarbij opbouwende kritiek.

Het is belangrijk dat de leerlingen straks met goede ideeën en plannen hun interview gaan houden.

PortfolioDe leerlingen beschrijven de band die ze hebben met het familielid dat ze gaan interviewen, inclusief foto’s die ze toevoegen.

FilmoefeningDe leerlingen doen een interview opdracht over een voorwerp dat ze bij zich dragen. Aan de hand van dit voorwerp kan een persoonlijk gesprek ontstaan, waardoor je meer te weten komt over elkaar. Tegelijkertijd moet het voorwerp goed in beeld komen.Bekijk de resultaten het liefst klassikaal. Tips daarvoor vind je aan het eind van dit document.

DraaienDe leerlingen plannen zelf een moment in om hun film te gaan draaien. Stel daarbij wel de deadline, het filmmateriaal moet compleet zijn voordat de montageles begint.

Les 4. De montage van je documentaire (90 min)De uiteindelijke documentaire ontstaat tijdens het montageproces. In de montage selecteert en rangschikt de documentairemaker het filmmateriaal, zodat er een verhaal wordt opgebouwd waarin de kijker stap voor stap steeds meer te weten komt over het onderwerp. De documentairemaker kan elementen toevoegen, zoals muziek, fotoʼs en tekst, waardoor er een bepaalde sfeer gecreëerd kan worden. En met de manier waarop de shots achter elkaar worden gezet ontstaat er een ritme in de film. De leerlingen gaan het filmmateriaal dat ze zelf hebben gedraaid monteren tot een film van vijf minuten.

LesbriefLaat de leerlingen zelfstandig de lesbrief doorlopen.

FilmplanTijdens de les vullen de leerlingen deel 4 van hun filmplan in:-Opbouw van de film-Toevoegen van foto’s en video’s-Gebruik van muziek, titels en voice-over

PortfolioDe leerlingen kijken terug op hun interview en formuleren hun conclusies en ontdekkingen. Wat ze te weten zijn gekomen over hun identiteit en de identiteit van hun familie verwerken ze in hun portfolio.

MonterenNadat de leerlingen theoretische kennis hebben opgedaan over montage is het tijd om deze kennis in de praktijk te brengen tijdens de montageles. De leerlingen laden hun gefilmde materiaal op de computers. Geef een korte introductie op het montageprogramma en laat de leerlingen beginnen met monteren. Tijdens deze les wordt extra aanbevolen om aanwezig te zijn met een collega/assistent, zodat er genoeg assistentie verleend kan worden tijdens de montage. Naar eigen inzicht kunnen er nog een aantal extra lessen worden ingepland voor de montage. Tips voor het begeleiden van het montageproces zijn te vinden aan het eind van dit document.

VertoningBekijk en bespreek de resultaten van de films. Geef de leerlingen positieve feedback op wat ze hebben gedaan en probeer zo veel mogelijk concreet te benoemen wat ze goed hebben gedaan, waar ze het experiment zijn aangegaan en waar ze goed geslaagd zijn in hun poging. Evalueer het project.

EXTRA TIPS BIJ HET BEGELEIDEN VAN DE LEERLINGEN

Filmoefeningen• Loop tijdens de oefening rond en geef hier en daar tips en ideeën. • Geef tijdens het afkijken en daarna (zet de film even op stop als je iets opmerkelijks ziet) veel positieve feedback en tips.

Punten om op terug te komen: • Is er rustig en met twee handen gefilmd? Niet te schokkerig?• Zijn de camerabewegingen mooi langzaam, krijgt de kijker genoeg tijd om alles in zich op te nemen?• Wat vind je van het kader?• Welk effect hebben de gebruikte standpunten?• Is er sprake van tegenlicht? (Waardoor datgene wat je gefilmd hebt te donker is om te kunnen zien)• Wat willen de makers ons vertellen? Hoe zie je dat, vind je dat het onderwerp goed in beeld is gebracht?

Interviewoefeningen• Wordt de microfoon op de juiste manier gebruikt, waardoor je de interviewer en de geïnterviewde goed kunt verstaan?• Leidt de interviewer het gesprek duidelijk in, weet je meteen waar het over gaat?• Luistert de interviewer goed naar de antwoorden? Hoe weet je dat?• Vraagt de interviewer door?• Kom je veel te weten over de geïnterviewde en het onderwerp?• Luistert de cameraman goed naar het gesprek, zie je ook waarover er gesproken wordt?• Heeft het gesprek een duidelijke lijn, kun je volgen waar het heengaat?

Montage• Besef dat monteren een proces is van keuzes en selecties maken, en dat je (in stappen) van misschien wel een uur filmmateriaal naar een filmpje van drie minuten werkt. • Laat de leerlingen op hun eigen manier beginnen met de montage. De ene leerling wil al heel precies aan de slag, de andere zet alles wat leuk/interessant is in de tijdlijn. Spoor hen wel aan al keuzes te maken. • Een lang interview achter elkaar is saai en langdradig om naar te kijken. Stukjes interview kunnen worden afgewisseld met beelden, andere interviews en presentatie-momenten. Laat hen ook de meest interessante fragmenten uit een interview kiezen. • Spoor de leerlingen kritisch te kijken naar de fragmenten en shots die ze uitkiezen, is hetrelevant/interessant? Maar kijk ook met hen mee in het originele filmmateriaal, soms zien ze iets over het hoofd wat heel mooi/interessant/grappig of een goede aanvulling op het verhaal is. • Houd de verhaallijn (rode draad) van de montage in de gaten. Hoe wordt het onderwerp geïntroduceerd, zit er een opbouw in het verhaal? Komen we stapje voor stapje meer te weten over het onderwerp? Is er een duidelijk einde?• We willen niet enkel ‘talking heads’ zien, maar heel veel beelden. Als iemand iets vertelt over bijvoorbeeld zijn auto, wil de kijker direct die auto kunnen bekijken. Dus dan maken de leerlingen een zogenaamde ‘beeld-insert’: het beeld van de auto plakken ze boven het stukje interview. • Het toevoegen van titels en een aftiteling maakt een film compleet• Als laatste gaan de leerlingen nog eens heel kritisch door hun film om de kleine foutjes eruit te werken. Let op ingeslikte woorden, slordige overgangen, muziek die te hard staat etc.