Mikrobiologjia

Mr.Nevruz Zogu

Mikrobiologjia (mikros-i vogel-Bíos-jete dhe lógos-shkence është degë e biologjise që merret me studimin e mikroorganizmave (mikrobeve), ndërtimin, funksionimin dhe ndikimin e tyre në organizmat e tjera të gjalla.

Mikroorganizmat janë organizma të vogla mikroskopike njeqelizore të padukshme për syrin e njeriut. Këtu hyjnë bakteriet, protozoat, kepurdhat, mikroalgat, prokariotet dhe viret.

HISTORIA E MIKROBIOLOGJISË

Bakteriet u vëzhguan në fillim nga Anton van Leeuwenhoek, në vitin 1676 me anën e një mikroskopi njëlentësh të cilin ai e ndërtoi vetë. Emri "bakterium" hyri shumë më vonë në përdorim, nga Christian Ehrenberg në vitin 1828, fjalë që rrjedh nga greqishtja βακτηριον, vaktirion - "shkop i vogël, thupër"

Bakteret janë mikroorganizma që qëndron në kufirin ndërmjet bimëve dhe të botës shtazore. Këto përfshijnë 1500 specie. Janë organizma më të vegjëlit që jetojnë në Tokë.

Ka dy grupe krejtësisht të ndryshme të baktereve: Archaebakteria dhe Eubakteria.

Archaebakteria shumë të ndryshme nga bakteret e tjera në drejtim të biokimike - qeliza nuk ka mur, enzimat lipid-specifike dhe ribosomal ARN të ndodhë në kushte ekstreme, të ngjashme me ato që mbizotëronte një herë në Tokë.. Sot, janë të rralla, ato janë dëshmi e ekzistencës së baktereve, që kur filloi bota

Për Archaebakteri përfshijnë tri grupe: Kripë - ata jetojnë në shumë mjedise të

kripura; Metanogeny - ujërave të zeza që jetojnë dhe

ligatinat, dhe traktin gastrointestinal të njerëzve dhe kafshëve janë anaerobe

Termoacidofilne - jetojnë në mjedise të nxehtë dhe acid, të tilla si burimet e nxehtë squfuri

Eubakteriet, e njohur ndryshe si "bakteret kompetent" - ky grup përfshin shumicën e baktereve.

Ajo mbulon një organizmave jashtëzakonisht të ndryshme, morfologjinë e tyre: metabolizmin janë shumë të ndryshme. Bakteret kanë forma të ndryshme.

Llojet e mëposhtme: kokrra - sferike ose ovale, shkopinj - cilindra të shkurtër, shufra - cilindra zgjatur, Vibrio - rollers shkurtër lakuar, crayons dhe forma e zgjatur në formë spirale.

Ato mund të paraqiten në formë individuale apo formë të kolonive. Varësisht nga marrëveshja e qelizave bakteriale në koloni dallohet nga lloji i përqendrimit.

VIRUSET Viruset janë në vijë kufitare ndërmjet

çështje jete dhe të pajetë. Ata kanë disa tipare dalluese të organizmave të gjallë, të tilla si riprodhim, por nuk janë proceset metabolike dhe nuk janë në gjendje për të riprodhuar jashtë qelizës nikoqire.

Viruset nuk janë struktura celulare, nuk janë në gjendje për të lëvizur. Të gjitha format e jetës celular përmban të dy viruset ADN dhe ARN ose ADN posedojnë ose ARN kurrë në të njëjtën kohë.

Viruset nuk kanë ribozomet apo enzimat e nevojshme për sintezën e proteinave. Në një kuptim, viruset janë gjallë vetëm pas infektimit të qelizës. Ata janë përshtatur krejtësisht në mënyrë parazitare.

Viruset shkaktojnë shumë sëmundje në bimët, kafshët dhe njerëzit.

Në bimë, viruset shkaktojnë: pullë, rrudhë fletë, rritja e indit lokal në formën e tumoreve,.

sëmundjeve virale janë të përhapur në mesin e bimëve me anë të insekteve. Ata janë transmetuar edhe nëpërmjet farë të infektuar ose shumimin vegjetativ kryhet.

Viruset e bimëve të shkaktojnë humbje të konsiderueshme në bujqësi. Që nuk janë të njohura metodat për trajtimin e sëmundjeve virale bimëve, sëmundje zakonisht janë djegur.

Disa shkencëtarë të përfshira në sëmundjet e Bujqësisë janë duke u përpjekur për të marrë varieteteve të bimëve rezistent ndaj viruseve

Viruset në mënyra të ndryshme të depërtojnë në një qelizë, p.sh. në procesin e endocytosis është invaginacjion qelizore, rrethuar nga një membranë të formuar një fshikëz përmban një virus, dhe një tjetër mënyrë është që ta mbrojë e virusit nga bashkimi i citoplazmës cipë-kjo lejon depërtimin e acidit capsid dhe nukleike.

Viruset shtazore përmbajnë ose ARN ose ADN-së. sëmundjeve të kafshëve të shkaktuar nga viruset janë derra,dem, qentë dhe kan shkaktuar pneumonia hundës, ethet, leukimi maces dhe sarkomë pule Rous.

NËNDEGËT E MIKROBIOLOGJISË

Fusha e mikrobiologjisë mund të ndahet përgjithsisht në disa nëndegë:

Mikrobiologjia fiziologjike: Studimi i funksionimit biokimik te qelizave mikrobiologjike. Përfshin studimin e rritjes mikrobiologjike, metabolizmin mikrobiologjik dhe strukturen qelizore te bakterieve

Mikrobiologjia genetike: studion se si janë të organizuar gjenet tek mikrobet në lidhje me funksionet e tyre qelizore. Lidhet ngushte me biologjine molekulare

Mikrobiologjia mjeksore ose medicinale: studion rolin e mikrobeve ne semundjet e njeriut. Ajo perfshin studimin e patogjenezes mikrobiologjike dhe epidemiologjinedhe ka lidhje me studimin e semundjeve patologjike dhe imunologjike.

Mikrobiologjia veterinare: studion rolin e mikrobeve ne medicinen (mjeksine) veterinare (te kafsheve).

Mikrobiologjia mjedisore: studion funksionin dhe larmine e mikrobeve ne mjedisn e tyre natyror. Perfshin studimin e ekologjise mikrobiologjike, ciklin ushqyes mikrobiologjik, gjeomikrobiologjike,

Mikrobiologjia industriale: shfrytezon mikrobet për perdorim ne ecurite (proceset) industriale. Ketu hyjne tharmetimi industrial dhe trajtimin e ujrave te zeza. Lidhet ngushte me bioteknologjine industriale. Kjo fushe perfshin gjithashtu prodhimin e birres, nje zbatim i rendesishem i mikrobiologjise.

Aeromikrobiologjia: studion mikroorganizmat e ajrit.

Mikrobiologjia ushqimore: studion mikrobet qe shkaktojne prishjen e ushqimeve.

Mikrobiologjia farmaceutike: studion mikrobet qe shkaktojne ndotjen dhe prishjen farmaceutike

NDARJA SIMBAS FORMES

kokekoke (r (rrethreth)) bacilbacilee ( (shkopshkop)) spiralspiralee ose të lakuarose të lakuar ( (p.sh.p.sh.

spirohetspirohetatat Qeliza të veçuara apo të bashkuaraQeliza të veçuara apo të bashkuara

kalaveshkalavesh rrushi rrushi ( (p.sh.p.sh. staphylococcstaphylococcusus))

vargvargore (ore (pp..sh.sh. streptococc streptococcusus) ) Gram poGram pozzitive oitive osese negative negative

Bakteret dhe algat blu të gjelbërta janë qeliza prokariote. Ato, për dallim prej eukarioteve, nuk kanë bërthamë.

Materiali i tyre gjenetik është i përqëndruar në një zonë të citoplazmës që quhet nukleoid.

Qelizat prokariote nuk kanë as organele citoplazmike qelizore- siç janë mitokondriet dhe lizosomet, të cilat gjinden tek eukariotet. Ndërkaq, një përbërës strukturor që e kanë prokariotet dhe mungon te eukariotet është muri qelizor, që iu mundëson baktereve t’i rezistojnë stresit osmotik.

Muri qelizor dallon te bakteret e ndryshme dhe shërben si element për ndarjen e tyre në dy grupe të mëdha – bakteret Gram-pozitive dhe Gram-negative.

Prania e murit qelizor, që nuk haset te qelizat shtazore, rezulton në dallimin në ndjeshmërinë e qelizave eukariote dhe prokariote ndaj antibiotikëve. Prokariotet dhe eukariotet, po ashtu dallohen edhe në disa veçori të tjera metabolike. Kjo vlen sidomos për metabolizimin e tyre të energjisë, ku shumë koloni bakterore mund të adaptohen në kushte anaerobe.

Bakteret vazhdimisht i nënshtrohen ndryshimeve mutagjene.

Mjedisi jetësor ushtron presion të fuqishëm selektiv tek bakteret . Prandaj, ato evoluojnë në mënyrë të vazhdueshme dhe rapide.

Njëkohësisht, ato shkëmbejnë informatat gjenetike, zakonisht ndërmjet anëtarëve të llojit të njejtë, por nganjëherë edhe ndërmjet anëtarëve të llojeve të ndryshme. Në vazhdim do të njiheni se si ndodhin këto procese.Bakteret mund të kenë edhe virusë që parazitojnë në to dhe quhen bakteriofagë.

Ato janë parazitë obligativë brendaqelizorë që shumëzohen në brendi të baktereve, duke shfrytëzuar një pjesë apo tërë makinerinë biosintetike të strehuesit. Këto virusë mund të shkaktojnë lizën e qelizës bakterore duke liruar thërmiza të reja të fagut infektues.

Prokariotët dhe eukariotët  “Bakteret e vërteta” (ku përfshihen të gjitha

bakteret që infektojnë njeriun) janë anëtarë të të njejtës mbretëri të gjallesave – eubacteria-bacteria.

Një grup tjetër mikroorganizmash që shpesh hasen në mjedise ekstreme jetësore formojnë mbretërinë tjetër - archaebacteria, Archaea.

Në aspektin morfologjik, të dy mbretëritë e këtyre mikroorganizmave kanë ngjashmëri mes vete

( sidomos kur iu mungon bërthama), prandaj ato së bashku grupohen si prokariotë.

INFEKSIONET DHE SËMUNDJA NGJITËSE

Infeksioni është takimi i mikroorganizmit me makroorganizmin,

I cili takim në disa raste manifestohet vetëm me disa dëmtime të lehta dhe reaksion të dobët të makrooorganizmit për atë dëmtim dhe ky lloj takimi kalon pa simptome – infektimi ngelet latent apo subklinik.

Në disa raste ky lloj takimi manifestohet me dëmtime të mëdha të makroorganizmit dhe për këtë raksioni është më i madh , duke u shoqëruar me shenja subjective dhe objective , prandaj kemi të bëjmë më paraqitjen e shenjave klinike të sëmundjes ngjitëse.

Sëmundjet ngjitëse shkaktojnë rreth 42% të të gjitha sëmundjeve tek njerëzit.

•bakteriet•Virusët•parazitët•Rikeciet•Funget•Shigellozat,amebat etj...

Sëmundjet infektive zhvillohen në tri periudha :

1.Periudha e inkubacionit

2.Periudha e lulzimit

3.Periudha e rekonvaleshences

EPIDEMIOLOGJIA

Studim i mënyrës se si shpërndahen infeksionet:

Disa infeksione janë endogjene – që vijnë nga mikrobet që normalisht janë prezente në trup;

Infeksionet endogjene nuk përhapen normalisht nga personi në person;

Të tjerët janë ekzogjen – të fituara nga pjesa e jashtme e trupit.

SËMUNDJET NGJITËSE

Disa sëmundje ngjitëse mund të përhapen nga personi në person – p.sh. Influenza (gripi);

Të tjerat nuk përhapen nga personi në person – p.sh. Tetanusi (që fitohet nga ndotja) dhe rabiesi (që fitohet nga kafshët).

STREHUESI I DYSHUAR

Personi i cili nuk i reziston faktorit infektues quhet strehuesi i dyshuar

Personi i tillë mund të infektohet në rrethana të ndryshme.

SËMUNDJET NGJITËSE

Për secilën sëmundje ne duhet të dijmë: karakteristikat klinikale faktorin infektues;

SËMUNDJET NGJITËSE

rezervuarin e infeksionit; burimi i infeksionit; mënyra e transmetimit; periudha e përhapjes

SËMUNDJET NGJITËSE

Nëse i dijmë këto në mund të planifikojmë masat adekuate kontrolluese:

parandalimi sa më shumë që të jetë e mundur menagjimi i kontakteve; masat ambientale;

masat epidemike dhe ndërkombëtare.

KARAKTERISTIKAT KLINIKE

Ne nganjëherë mund tía qëllojmë se qfarë infeksioni mund të ketë pacienti duke u bazuar në simptomet apo shenjat – p.sh.

dhimbja e ijeve dhe ethet; kollitja dhe frymëmarrja e shkurtuar;kokëdhimbja dhe njollat.

FAKTORI INFEKTUES Faktori infektues:

Nëse e dijmë se cili është faktori infektues ne mund të aplikojmë trajtimin adekuat dhe mund të kontrollojmë masat, bazuar në përvojën e kaluar;

Nëse nuk e dijmë, masat fillestare mund të jenë joadekuate (p.sh. Përhapja e SARS-it në vitin 2003).

REZERVUARET DHE BURIMET - 1

Rezervuari është vendi ku faktori infektues normalisht jeton – person, kafshë, bimë, dhe, etj – prej ku edhe mund të kalojë tek strehuesi i dyshimtë

Burimi i infeksionit:

Person, kafshë, objekt apo substancë prej ku faktori infektues kalon tek strehuesi i ri.

REZERVUARET DHE BURIMET - 2

Burimi nganjëherë është i njëjtë me rezervuarin por jo çdoherë – burimi nganjëherë e fiton infeksionin nga rezervuari.

Për shembull, rezervuar i infeksionit të influenzës mund të jenë pulat;

Burim i infeksionit tek të tjerët mund të jetë personi i cili e ka fituar infeksionin nga rezervuari dhe mund ta përhap nëpër botë.

BURIMI I KONTAMINIMIT

Për shembull: Një gyp i prishur i kanalit kontaminon

furnizuesin e ujit; kuzhinieri i infektuar mund të kontaminojë

një sallatë me salmonella: rezervuari – kafshët shtëpiake Rruge e perhapjes se infeksionit - sallata burimi i kontaminimit - kuzhinieri

BURIMET - 1Njerëzit ( më e rëndësishmja): Rastet aktive – njerëzit simptomatik që shkojnë

të punojnë dhe i infektojnë të tjerët; Njerëzt me infeksione nënklinikale, këtu

përfshihen ata të cilët janë të infektuar por pa simptome;

Mbartësit – njerëzit që kanë faktorin infektues pa ndonjë dëm për veten, por që mund ta përhapin tek të tjerët.

BURIMET -2

Kafshët:

Njerëzit që punojnë me kafshë janë në rrezik të drejtë për drejtë – farmerët, kasapët, punonjësit veterinarë;

Prodhimet e kafshëve poashtu mund të jenë rrezik – qumështi, mishi, lëkura.

RRUGET-1

Ushqimi

Një burim i rëndësishëm i infeksionit: Mund të jetë e infektuar nga origjina (p.sh

shpendët, qumështi); Mund të kontaminohet më vonë kur preket

nga personi i infektuar.

RRUGET - 2

Uji:Uji i kontaminuar mund të

shkaktojë shpërthim të bakterieve fekale, viruse apo protozoa.

Dheu:Dheu i kontaminuar me

jashtëqitje të kafshëve.

RRUGET -3

Ajri: Ajri bëhet i kontaminuar me qërimin e lëkurës,

sekrecionet respiratore dhe pluhuri.

Pluhuri: Përmban bakterie të lëshuara nga njerëzit prej

rrobave, shtrojave të shtratit, etj.

PORTA HYRESE -1

Kjo mvaret shum nga rezervuari i burimeve:

Inhalimi – aerosola apo pikëzat Gëlltitja – fekal-oral përhapet nga duart e

kontaminuara, peshqirët, ushqimi, etj; Kontakti – duart, puthja, etj;

Seksuale;

PORTA HYRESE -2

Inokulimi – lëkura e dëmtuar, kafshimet, operacioni, etj;

Agjentët transmetues - insektet kafshuese dhe parazitët, p.sh. mushkonjat, rriqërat, morrat, pleshtat.

MBIKQYRJA

Shqyrtimi i mëtutjeshëm i të gjitha aspekteve të dukurisë dhe përhapja e sëmundjes që është relevante me kontrollimin efektiv.

Prania në klinika; raportet laboratorike; çertifikatat e vdekjes; mbledhja e të dhënave lokale, vendore dhe

ndërkombëtare.

SËMUNDJET ENDEMIKE, EPIDEMIKE

Endemike: Sëmundjet që përherë janë të pranishme brenda zonave nën konsiderim – spitali, komuniteti, shteti, kontinenti.

Epidemike: Sëmundjet që shfaqen në një zonë më shpesh se sa që pritet – sugjerohet si diqka ka ndryshuar. Fjala Shpërthim shpesh përdoret për të përshkruar situatën.

Pandemike – një shpërthim endemik që e prek tërë botën

MIKROBIOLOGJI KLINIKE

RHINOVIRUSET Rhinoviruses e Njeriut (Rhino "hundë") janë më të zakonshme si semundje infektive virale agjentëve të njerëzve dhe janë shkaku i të përbashkët të ftohtë. Infeksion Rhinovirus proliferates në temperatura mes 33-35 ° C (91-95 ° F), dhe kjo mund të jetë arsyeja pse riprodhim ndodh kryesisht në hundë.

Rhinovirus është një specie në Enterovirus gjini e familjes Picornaviridae e viruseve.

Ka 99 lloje të njohura të rhinoviruses të Njeriut që ndryshojnë sipas proteinat e tyre sipërfaqe.

Ata janë të lytic në natyrë dhe janë ndër viruset më të vogël, me diametrat prej rreth vetëm 30 nanometra. Viruse të tjera të tilla si li dhe vaccinia janë rreth 10 herë më të mëdha, në rreth 300 nanometra.

Ka dy mënyra të transmetimit: nëpërmjet aerosols nga pikat e frymëmarrjes dhe nga sipërfaqet ndotura, duke përfshirë direkt person-to-personit të kontaktit

Rhinoviruses njeriut ndodhin në mbarë botën dhe janë shkaku kryesor i ftohjet e zakonshme. Simptomet përfshijnë dhimbje fyti,kongjestion i hundës, teshtitjes dhe kollitjes, ndonjëherë i shoqëruar me dhimbje të muskujve, lodhje, rraskapitje, dhimbje koke, dobësi të muskujve, ose humbja e oreksit.

Ethe dhe lodhje ekstreme janë më të zakonshme në të influencës. Fëmijët mund të ketë gjashtë deri në dymbëdhjetë ftohjet një vit. Në Shtetet e Bashkuara, incidenca e ftohjet është më e lartë në vjeshtë dhe dimër, me infeksionet më të ndodhin në mes të shtatorit në prill

ORTHOMYXOVIRUS Orthomyxoviridae (orthos, greke për "i drejtë";

myxa, greke për "mukus") jane një familje e viruseve ARN që përfshin pesë gjini: Influenzavirus A, B Influenzavirus C, Isavirus dhe Thogotovirus.

Influenzavirus A Ndryshim i mëtejshëm ekziston, pra, tendosje

të veçanta influencës izolon janë identifikuar nga një nomenklaturë standarde duke saktësuar llojin e virusit, vendndodhja gjeografike,

Tipi A,viruset janë patogjenë më virulent per njeriun dhe shkaktojin pandemi dhe mund te dergoj deri ne vdekje.

     H1N1 shkaktoi "gripin spanjoll" në 1918, "gripit të SHBA" në 2009     H2N2 shkaktoi “Gripin Aziatik".     H3N2 shkaktoi “Gripin Hong Kong ".     H5N1 është një kërcënim pandemik.     H7N7 ka potencial të pazakontë zoonotike.     H1N2 është endemik në njerëzit dhe derra.     H9N2, H7N2, H7N3, H10N7

INFLUENCA ME VIRUS B

Influenza me virus B është pothuajse ekskluzivisht një patogjenez e njeriut, dhe është më pak e zakonshme se influenca A.Ky lloj i gripit pëson mutacione në një normë 2-3 herë më e ulët se sa tipit A dhe si pasojë është më pak gjenetikisht e ndryshme.

Influenza me kete virus infekton njerëzit dhe derrat, dhe mund të shkaktojnë sëmundje serioze dhe epidemish lokale. Megjithatë, influenca C është më pak e zakonshme se llojet e tjera dhe zakonisht shkaktojnë sëmundje të lehtë në fëmijët

STREPTOKOKU

Streptokoku është një gjini e bakterieve Gram-pozitiv sferike që i përkasin Firmicutes phylum. Ndarja qelizore ndodh përgjatë një boshti të vetëm në këto bakteret, dhe kështu ata të rriten në vargje ose çifte, pra emri - nga streptos στρεπτος greke, do të thotë të lehtë të vendosur ose të shtrembëruar, si një zinxhir (zinxhir shtrembëruar).

Krahasojeni këtë me staphylococci, që i ndajnë së bashku akseve të shumta dhe të gjenerojë vile rrushit, si e qelizave. Streptokoket janë anaerobe.

SHIGELLA (SHIGELOSIS) Shigella është një gjini e Gram-negative,

nonspore bakteret në formë shkopit të lidhura ngushtë me Escherichia coli dhe Salmonella.

Shigella shkakton sëmundje në primat, por jo në gjitarë të tjerë.Kjo është vetëm natyrisht gjendet vetem te njerëzit dhe majmunët. Gjatë infeksionit, ajo zakonisht shkakton dizenteria. Kjo gjini është quajtur pas Kiyoshi Shiga, i cili e parë zbuloi atë në vitin 1898

TRAJTIM

SHIGELLA-DIARRE-LIDHUR, ANTIBIOTIKËT TË SHKURTOJNË KOHËZGJATJEN E INFEKSIONIT

TUBERKULOZI (TBC)BACILLUS KOCH

TUBERKULOZI I MUSHKËRIVE

Definicioni:

Tuberkulozi është sëmundje ngjitëse që përhapet përmes ajrit.

HISTORIA E TB

INFEKSIONI DHE PËRHAPJA Tuberkulozin e shkakton Bacili i Tuberkulozit ose

Bacili i Koch-ut (BK), Përhapet përmes rrugës ajrore, Kur personat e infektuar kolliten, tështiten, flasin

me zë të lartë ose pështyjnë gëlbazën përhapin bacilin e tuberkulozit në rrethinën

Vetëm personat me tuberkulozë të mushkërive janë infektiv për rrethin

Për tu infektuar duhet vetëm një numër i vogël i bacileve të TB

Personat me TB aktive nëse nuk mjekohen, mund të infektojnë 10-15 pacient në vit.

EPIDEMIOLOGJIA Çdo sekond në botë kemi një të infektuar të ri nga TB Në tërë botën 1/3 e popullatës është e infektuar nga TB 1.9 milion vdekje, 98% e tyre janë në vendet në zhvillim dhe

350,000 pasojë e TB/HIV Çdo ditë nga TB vdesin 5000 individ 8.7 milion raste të reja në vit, 80% i përkasin 22 vendeve

(High burden countries, në Ballkan Rumania) 1/3 e të sëmurëve nga TB në Indi dhe Kinë

TB NË EUROPË

Në vitin 2004 ishin 415 172 raste të reja me TBC (231 608 në vitin 1991)

Shumica e rasteve janë në vendet e Europës Lindore dhe ish-Bashkimit Sovjetik me një rritje alarmuese

Rreth 70% e rasteve janë në ish BRSS, ku kryesisht prek rastet sociale, narkomanet alkoholikët etj.

Rritja e imigracionit nga vendet me incidencë të lartë TB është shkak për rritjen e TB në popullaten imigruese në vendet përendimore

SIMPTOMET E SËMUNDJES

Humbje në peshë, dobësim i përgjithshëm Kohë pas kohe temperaturë subfebrile (deri 38°C) Djersitje e shtuar posaqërisht natën, pa ndonjë

arsye tjetër Kolla e thatë në kohëzgjatje më tepër se 3 javë, Ndonjëherë kolla me këlbazë të përzier me gjak

ose gjak i pastër (hemoptoa) Dhembja në kraharorë

DIAGNOZA E TUBERKULOZIT

Anamneza e posaqërisht anamneza familjare në TB

Ekzaminimi i këlbazës në BK Kultivimi i BK në ushqimore (Lowenstein-Jennsen) Radiografia e mushkërive, CT e krahërorit PPD Testi (Mantoux) Metodat serologjike, Bactec

MIKROSKOPIA DIREKTE DHE KULTURA

USHQIMORET E LOWENSTEIN-JENNSEN

MANTOUX TEST

TUBERKULOZI-RËNDËSIA E RADIOGRAFISË SË MUSHKËRIVE

MJEKIMI Tuberkulozi i mushkërive është tejet ngjitës

Antituberkulotikët jepen 6-8 muaj

Isoniazid & rifampicin 2 muaj, pastaj edhe 4 muaj me pyrazinamide & ethambutol

Prognoza:

Nëse mjekohet me kohë shërohet pa lënë pasoja

Nëse nuk mjekohet me kohë ka progredim të ngadalshëm dhe përfundon fatalisht

KOMPLIKIMET

Rezistenca në barëra (MDR,XDR), HIV/AIDS koinfekcioni

Gjakderdhjet fatale

Insuficienca respiratore

FRUTHI Sëmundje ngjitëse akute e cila kyesisht prek fëmijët, Shkakohet nga virusi i fruthit, Inkubacioni: 10 +,-1 ditë (9-11 ditë) Klinika: temperaturë të lartë, rrufë, çirrje të zërit, kollë,

enantema, ekzantema (pas veshit dhe përfshin trupin), Komplikimet: pneumonia, otiti, etj.

Infektueshmëria: 9 ditë (4 para dhe 5 pas shfaqjes së ekzantemës),

Rezervoar/burim: njeriu i sëmurë, Rrugë e përhapjes: aerogjene, Portë hyrëse: mukoza e rrugëve të frymëmarrjes; Ndjeshmëria: të gjithë, por fëmijët janë më të

ndjeshëm

PAROTITI Sëmundja akute ngjitëse/fëmijëve,

Shkaktohet nga virusi i parotitit,

Inkubacioni: 12 -25 ditë, mes 18 ditë

Klinika: temperaturë, enjtje të gjëndrrave të pështymës,

Komplikime: orkiti, meningo-encefaliti

Infektueshmëria: 6-7 ditë para dhe 9 ditë pas paraqitjes së shenjave të sëmundjes,

Rezervoar/ burim njeriu i sëmurë, Portë hyrëse: mukoza e traktit resp, Të gjithë, por fëmijët më të ndjeshëm, Vaksinimi metoda më e mirë, Izolimi i rasteve

HEPATITI B Sëmundje akute ngjitëse virale e mëlçisë, Shkaktohet nga virusi i hepatitit B, Ka dekurs kronik – cirrosa apo edhe karcinoma e

mëlçisë, Inkubacioni: 2 deri në 6 muaj, Klinika: lodhje, vjellje, humbje oreksi, kruerje,

zverdhje lëkure, urinë e errët, jashtëqitje të zbehtë etj.

Infektueshmëria: personi pozitiv në sëmundje është potencialisht infektues,

Rezervoar/burim: njeriu i infektuar, Rruga: kontakti seksual dhe përmes shiringave, Portë: lëkura dhe mukoza e rrugëve seksuale, Sëmuren të gjithë,

STAPHYLOCOCCUS AUREUS

Staphylococcus aureus ose "farë e artë” i njohur edhe si është një bakter anaerobe fakultativ, coccus Gram-pozitive, dhe është më e shkak i zakonshëm i infeksioneve staph. Kjo është shpesh pjesë e florës lëkurës që gjenden në hundë dhe në lëkurë. Rreth 20% e popullsisë të njeriut janë bartës afat-gjatë të S. Aureus.

S. aureus është e zakonshme tek njerëzit. Ajo është gjetur shpesh brenda në hundë dhe në sipërfaqe nen sqetull.

Në shumicën e rasteve, bakteret nuk shkaktojnë asnjë simptomë. Nëse një person ka bakterie që jetojnë në trupin e tyre, por ata nuk i përjetojnë asnjë simptomë, ata janë thënë të jetë kolonizuar nga bakteret

Infeksionet e lëkurës,      Infeksioneve invazive, të tilla si helmimi i gjakut ose

endokarditi . Infeksionet e lëkurës zakonisht ndodhin kur bakteret S.

aureus pushtonin një prerje në lëkurë. infeksioneve invazive mund të zhvillohet si një komplikim të

një infektim të lëkurës që është përhapur përtej lëkurës për shkak se personi që ka një sistem të dobësuar imunitar.

Infeksionet invazive mund të ndodhin edhe nga përdorimi i pajisjeve mjekësore që shkon në brendësi të trupit, të tilla si një tub ushqimi ose kateteri (një tub që është përdorur për të zbrazur fshikëzën)

Sta. aureus u zbulua në Aberdeen, Skoci në 1880 nga Sir Alexander Ogston kirurg në qelb nga disa abscese kirurgjikale. Çdo vit, rreth 500.000 pacientë infektohen amerikane infektohen ne spitale nga staphylococcu

S. aureus mund të shkaktojë një sërë sëmundje dhe infeksione te lëkurës,të tilla si (furuncles), folliculitis ,sindromi i djegur të lëkurës,abscese, por edhe sëmundje të rrezikshme për jetën të tilla si

Pneumonia, meningjiti, osteomyelitis,endokardit,shokut toksik sindromi (TSS), dhimbje gjoksi, bacteremia, dhe sepsë.

S. aureus është një bakterie anaerobe, coccus Gram-pozitive, e cila duket si kalavesh rrushi, si kur shikohet nëpërmjet një mikroskop, dhe i ka forma te mëdha të rrumbullakta.

Helmimi nga ushqimi mund të ndodhë nëse ju hani ushqime që është e kontaminuar me bakterie S. Aureus.Zakonisht mishi, që ose nuk është gatuar si duhet ose nuk është ruajtur ne te ftohtë në temperaturën e duhur

Infeksione të lëkurës staphylococcal janë shumë të zakonshme, veçanërisht në mesin e fëmijëve, adoleshentët dhe të rriturit e rinj. Kjo mund të jetë për shkak se në një moshë të re, sistemi imun është ende i pazhvilluar

Infeksionet invazive staphylococcal janë më pak të zakonshme sesa infeksionet e lëkurës, por ata janë shumë më serioze. Kjo është për shkak se një herë bakteret depërtojnë në lëkurë dhe hyjnë në gjak ose organe,ata shpejt shumohen dhe lëshojnë toksina të cilat mund të shkaktojnë dështime të shumta të organeve dhe të një rënie masive e tensionit të gjakut. Kjo është një ndërlikim i rëndë e infeksionit, i cili është i njohur si infektim.

CLOSTRIDIUM BOTULINUM Botulinum Clostridium është gram-pozitive, form

shufrave që prodhon Neurotoxin’s, i njohur si lloj AG Neurotoxins botulinum, që shkaktojnë në paralizimin muskulor .Ajo është gjithashtu agjent kryesor paralizues në Botox. Botulinum C. është një bakter anaerobe dhe zakonisht gjendet në tokë.

  Historia e toksinomisë

Botulinum Clostridium u njoh së pari dhe u izolua në 1895 nga Emile van Ermengem ne proshutë dhe u emërua fillimisht botulinus Bacillus

Streptococcus janë përgjegjës për shumë raste të meningjitit, pneumoni bakteriale, endokardit, erizipelë.

Megjithatë, shumë lloje streptokoksike janë jo-patogjene.

Në të vërtetë, streptokoket janë një përbërës të nevojshme në Emmentaler ("zvicerane") djathë.

CORYNEBACTERIUM DIPHTHERIAE

Diphtheriae Corynebacterium është një bakter dhe shkaktar i difterisë. Ajo është e njohur edhe si bacil Klebs-Löffler, sepse ai u zbulua në 1884 nga bacteriologu Gjerman Edwin Klebs (1834-1912) dhe Friedrich Löffler (1852-1915

Jane katër lloje të njohura:

1. Mitis C,

2. Diphtheriae Intermedius C

3. Diphtheriae gravis C

4. diphtheriae belfanti C. Të katër specia ndryshojnë pak në morfologjin,por të gjitha

janë të toxigenike (dhe për këtë arsye të shkaktojnë difterien)

Diphtheriae Corynebacterium

Difteria përhapet nëpër pikat e frymëmarrjes (të tilla si ato të prodhuara nga një kollë dhe teshtimë) i një personi të infektuar apo dikush i cili ushtron të baktereve, por nuk ka simptome. Difteria mund të përhapet nga objektet e kontaminuara ose ushqimet (të tilla si qumështi dhe ambientet e ndotura).

bakteriet më së shpeshti spostohen hundë dhe fyt. Infeksioni shkakton dhimbje të një gri të zezë, të ashpër që mbulon, fibër-si, e cila mund të bllokojë rrugët e frymëmarrjes.

Pas të infeksionit,substanca të rrezikshme të quajtur toksina, prodhuar nga bakteret, mund të përhapet përmes gjakut tuaj në organe të tjera, të tilla si zemra, dhe do të shkaktojë dëme të mëdha.

Për shkak të vaksina e përhapur dhe rutinë fëmijërisë DPT difteria, tani është e rrallë në shumë pjesë të botës. Ka më pak se pesë raste të difterisë një vit në Shtetet e Bashkuara.

Faktorët e rrezikut përfshijnë mjedise të mbushur me njerëz, higjiena, dhe mungesa e imunizimit.

Simptomat zakonisht shfaqen 2-5 ditë pas ju kanë ardhur në kontakt me bakteret

Ngjyrim kaltër të lëkurës kullim i holluar me ujë nga hund  Frymëmarrje Vështirësuar Frymëmarrje e shpejt Të dridhura Kollë Drooling (sugjeron bllokim udhë

ajrore është gati të ndodhë) Ethe dhimbje fyti

CHOLERAE

Eshtë një gram negative bakter me formë zgjatim polare që shkakton koleren të njerëzit.

Cholerae V. ishte i izoluar i parë nga Filippo Pacini anatomist në 1854, por zbulimi i tij nuk ishte i njohur gjerësisht deri Robert Koch,tridhjetë vjet më vonë, te publikuar ne njohuritë dhe mjetet e luftimit të sëmundjes

Kolera është një infeksion akut intestinal të shkaktuara nga gëlltitje të ushqimit apo ujit të kontaminuar me bakter i cholerae Vibrio. Ajo ka një periudhë të shkurtër inkubacioni dhe prodhon një enterotoxin që shkakton një bollëk, pa dhimbje, diarre, i holluar me ujë që shpejt mund të çojë në dehidratim të rënda dhe vdekje, nëse nuk është dhënë trajtimi menjëherë.

Të vjella ndodh edhe në shumicën e pacientëve.

Kolera mbetet një kërcënim global dhe është një nga treguesit kryesorë të zhvillimit shoqëror.

Ndërkohë që sëmundja përbën një kërcënim për vendet me standardet minimale të higjienës, ajo mbetet një sfidë për vendet ku qasja në ujë të pijshëm dhe kanalizimeve adekuate nuk mund të garantohet. Pothuajse çdo vend në zhvillim përballet me shpërthime nga kolera apo kërcënimi i një epidemi kolere

ESCHERIA COLI

Escherichia coli eshte nje bakter që gjendet zakonisht në zorrë të njerëzve dhe kafshëve të tjera me gjak të ngrohtë. Ndërsa tensionet më të janë të padëmshme, disa mund të shkaktojnë sëmundje të rënda foodborne. E. coli infeksioni është transmetuar zakonisht përmes konsumimit të ujit të ndotur ose të ushqimit, të tilla si produktet e mishit dhe të qumështit të papërpunuar undercooked.

Simptomet e sëmundjeve përfshijnë dhimbje barkut dhe diarresë, të cilat mund të jenë të përgjakshme. Ethe dhe të vjella mund të ndodhë. Shumica e pacientëve shërohen brenda 10 ditëve, edhe pse në disa raste të sëmundjes mund të bëhet e rrezikshme për jetën

Escherichia coli ( E. Coli ), është një bakter që gjendet zakonisht në zorrë të njerëzve dhe kafshëve me gjak të ngrohtë.

Ato mund të shkaktojnë sëmundje të rënda foodborne. Kjo është transmetuar tek njerëzit kryesisht nëpërmjet konsumit të ushqimeve të ndotura, produktet e mishit dhe të qumështit të papërpunuar terren.

Në qoftë se bakteret e shpëtuara te E. coli gjinden traktin e zorrëve nëpërmjet një vrimë (për shembull nga një Ulçera, një shtojcë shpërthyer, ose për shkak të një gabimi kirurgjikale) dhe hyjnë në bark, ata zakonisht shkaktojnë Peritonit që mund të jetë fatale, nese ska trajtim të shpejtë.

Megjithatë, E. coli janë tepër të ndjeshëm ndaj antibiotikëve të tilla si stretomocinë ose gentamicin.

SEXUALLY TRANSMITTED DISEASES

SËMUNDJET E TRANSMETUESHME SEKSUALISHT

Syphilis - Sifilisi Gonorrhoea - Gonorea Chlamydia - Klamidia Human immunodeficiency virus - Virusi

SYPHILIS -1 SIFIISI – TREPONEMA PALLIDUM

Clinical: chronic generalised infection, if untreated leading to fatal cardiovascular and neurological complications.

Klinikale: infeksion i përgjithshëm kronik, nëse nuk trajtohet shpie në komplikime fatale kardiovaskulare dhe neurologjike.

Reservoir: humans.

Rezervuari: njerëzit. Source: infected humans.

Burimi: njerëzit e infektuar. Route of infection: sexual, congenital.

Rruga e infeksionit: seksual, i bashkëlindur Incubation period: 2 - 4 weeks.

Periudha e inkubacionit: 2-4 javë. Communicability period: several years.

Periudha e përhapjes: disa vite.

SYPHILIS -2 SIFIISI – TREPONEMA PALLIDUM

Specific treatment: antibiotics.

Trajtimi specifik: antibiotikët. Control: sex education; antenatal screening.

Kontrollimi: edukimi seksual; ekzaminimi antenatal.

GONORRHOEA -1

GONORREA – NEISSERIA GONOREA

Clinical: genitourinary infection with complications if untreated. Eye infection in neonates born to infected mothers.

Klinikale: infeksion gjenitourinar me komplikime nëse nuk trajtohet. Infeksion i syrit tek të lindurit neonatal nga nënat e infektuara.

Reservoir: humans.

Rezervuari: njerëzit. Source: infected humans

Burimi: njerëzit e infektuar Route of infection: sexual; during birth.

Rruga e infeksionit: seksuale; gjatë lindjes. Incubation period: 2 - 7 days.

Periudha e inkubacionit: 2 – 7 ditë. Communicability period: until treated.

Periudha e përhapjes: përderisa trajtohet.

GONORRHOEA -2

GONORREA – NEISSERIA GONOREA

Specific treatment: antibiotics.

Trajtimi specifik: antibiotikët. Control: sex education; antenatal screening.

Kontrollimi: edukimi seksual; ekzaminimi antenatal.

HIV, AIDS - HUMAN IMMUNODEFICIENCY VIRUS -1 HIV, AIDS

Clinical: from no apparent illness to AIDS

Klinkale: nga një sëmundje e padukshme AIDS Reservoir: humans.

Rezervuari: njerëzit. Source: blood/body fluids of infected humans.

Burimi: gjaku/ lëngjet trupore të personave të infektuar.

Route of infection: sexual, inoculation.

Rruga e infeksionit: seksuale, inokulimi. Incubation period: about 1-3 months.

Periudha e inkubacionit: rreth 1-3 muaj. Communicability period: probably life-long

Periudha e përhapjes: me siguri gjatë tërë jetës

HIV, AIDS - HUMAN IMMUNODEFICIENCY VIRUS -2HIV, AIDS

Specific treatment: combinations of antiviral drugs have drastically altered prognosis.

Trajtimi specifik: kombinimi i barërave anti virale kanë ndryshuar prognozat në mënyrë drastike.

Control: sex education; screening of blood donations.

Kontrollimi: edukimi seksual; ekzaminimi i dhuruesve të gjakut.

Sindromi i mungesës së imunitetit (AIDS) është sëmundje e sistemit imun të njeriut të shkaktuara nga virusi i mungesës së imunitetit të njeriut (HIV).

Kjo gjendje progresive zvogëlon efektivitetin e sistemit imunitar dhe të lë individëve të ndjeshëm ndaj infeksioneve oportune dhe tumoret.

HIV-i transmetohet nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë të një mukozën apo gjak me një lëng trupor që përmban HIV, të tilla si gjaku, sperma, lëngu i vaginës, dhe qumështit të gjirit.

Kjo e transmetimit mund të përfshijë te gjitha llojet seksit, transfuzioni i gjakut, dhe qdo lloj i injektimit nën lëkurë, shkëmbimi mes nënës dhe fëmijës gjatë shtatzënisë, lindjes, ushqyerjen me gji apo ekspozimi të tjera në një nga lëngjeve trupore më sipër

AIDS është tani një epidemi, eshte vertetuar se ka 33.300.000 njerëz në mbarë botën jetojnë me HIV / AIDS, me 2,6 milion infeksione të reja me HIV në vit dhe 1.8 milionë vdekje vjetore për shkak të AIDS-it.

Edhe pse trajtimet për AIDS dhe HIV mund të ngadalësojë rrjedhën e sëmundjes, nuk ka shërim te njohur apo vaksinë,trajtimit të terapisë redukton vdekshmërisë dhe morbiditetit të infektimit me HIV, por këto barna janë qasje të shtrenjta dhe të vazhdueshme.

AIDS i parë u raportua 5 qershor 1981, kur Qendra amerikane për Kontrollin e Sëmundjeve (CDC) regjistroi një grup i Pneumocystis) në pesë burra homoseksuale në Los Anxhelos.

Në fillim, CDC nuk e paten një emër zyrtar për këtë sëmundje, shpesh duke iu referuar atë nga rruga e sëmundjeve që ishin të lidhur me të.

Shenjat dhe simptometSimptoma kryesore e AIDS.X-ray të pneumonisë Pneumocystis (PCP).

Ka një rritje të bardhë (perde) në mushkëri më të ulët në të dy anët,

Simptomat e AIDS-it janë kryesisht rezultat i kushteve të cilat zakonisht nuk zhvillohen në individë me sistemet imun të shëndetshme.

Shumica e këtyre kushteve janë infeksionet e shkaktuara nga bakteret, viruset, kërpudhat dhe parazitët që janë të kontrolluara normalisht nga elementet e sistemit imunitar që dëmton HIV

HIV, AIDS

M O S T R I M INË MIKROBIOLOGJINË KLINIKE

MOSTRA DHE RREGULLAT THEMELORETË MOSTRIMITMostrimi i drejtë i materialit për analizë mikrobiologjike

është hapi më i rëndësishëm në diagnozën e saktë të një infeksioni.

Diagnostika mikrobiologjike klinike përfshin veçimin dhe

identifikimin e mikroorganizmave që shkaktojnë sëmundje ngjitëse.

Diagnoza e saktë mikrobiologjike ndikon drejtpërdrejt në trajtimin dhe ecurinë e sëmundjes për pacientin.

Pasi që klinicisti dhe mikrobiologu janë partnerë në përcaktimin e etiologjisë së infeksioneve është me interes të veçantë komunikimi aktiv

ndërmjet tyre.

Diagnostika mikrobiologjike përfshin: Marrjen e mostrës; Transportin e mostrës; Përpunimin e mostrës me veçimin e shkaktarit tëinfeksionit, identifikimin e tij si dhe përcaktimin endjeshmërisë ndaj antimikrobikëve; Raportimin dhe interpretimin e rezultatit te

ekzaminimit mikrobiologjik

Për analizë mikrobiologjike merren mostra nga të gjitha indet dhe organet e njeriut.

Mostrat mund të jenë me origjinë nga pjesët sterile të organizmit (gjaku, palca ashtërore, lëngu trunoshpinor,tretja seroze, urina, mushkritë, indet) dhe pjesët e kolonizuara memikroflorë bakterore normale (rrugët e sipërme të traktitrespirator,këlbaza, fecesi, mostrat gjenitale, lëkura).

Rezultati dhe interpretimi korrekt i testeve laboratorikemikrobiologjike varet nga përzgjedhja, koha dhe metodologjia emarrjes së mostrës.

Ata që më së shpeshti përzgjedhin dhe marrin mostra për kultivimin e mikroorganizmave në diagnozën e

infeksioneve janë infermieret; mirëpo, ato më së paku mund tëkenë njohuri për procedurën dhe menaxhimin klinik të mostrave.Nëse kësaj i shtohet edhe fakti se në vendin tonë komunikimi

Shumë pjesë të organizmit janë të kolonizuara me florë normale mikrobike. Veçimi mikroorganizmave nga trakti respirator,

gastrointestinal, urogjenital, plagët, lëkura duhet marrë në konsideratë edhe florën normale mikrobike të këtyre sistemeve.

Në trajtimin e të sëmurit, të dhënat mikrobiologjike nga këto nivele duhet të ndërlidhen me informatat klinike.

Rregullat themelore të mostrimit:

1. Mostra duhet të jetë reprezentative për procesin aktiv të

sëmundjes. Gjatë mostrimit duhet të shmanget

kontaminimi me florë mikrobike normale. P.sh. strishoja e

grykës duhet të merret nga pjesët e inflamuara e jo nga

mukoza e faqeve; në feces duhet të merren pjesët te plagët strishoja të merret nga thellësia e jo nga sipërfaqja etj.

2. Mostra duhet të merret në kohën e duhur. Njohja e

patogjenezës së sëmundjeve ngjitëse si dhe manifestimeve

klinike sipas stadeve të sëmundjes janë parakushte në

përcaktimin e momentit optimal të mostrimit.

Te infeksionet lokale, mostra duhet të merret sa më parë nga paraqitja e simptomeve të para, nga vendi në të cilin

paraqitet procesi infektiv. Te sëmundjet e gjeneralizuara që

shoqërohen me ethe, marrja e gjakut duhet bërë në momentin e mbërritjes së kulmit të temperaturës.

3. Sasia e materialit duhet të jetë e mjaftueshme. Sasia e pakët e mostrës mund të japë rezultat të rrejshëm negativ. Sa më e madhe të jetë sasia e mostrës, aq më të mëdha janë gjasat për izolimin e shkaktarit të infeksionit. Shumica e infeksioneve akute shkojnë me proces inflamator të

vrullshëm dhe me sekret të bollshëm. Ndërkaq, te

infeksionet kronike si dhe tek ato të lehta është më

vështirë që të sigurohet sasia e mjaftueshme e materialit.

4. Mostrimin duhet bërë me mjete sterile dhe nën masa

rigoroze të asepsës. Kjo rregull është e rëndësishme për t’u

mbrojtur si i sëmuri, ashtu edhe personi i cili merr

mostrën. Mostra duhet të merret me pajisje përkatëse

sterile dhe pa gjurmë të dezinfektantëve. Preferohet që ato

të jenë për një përdorim.

5. Mostrimi preferohet para dhënies së antimikrobikëve.

Përdorimi i tyre mund të ndikojë në izolimin e

mikroorganizmave nga materiali klinik. Prandaj, preferohet

që mostra të merret para përdorimit të tyre.

6. Pacientëve duhet t’u ofrohen udhëzime të qarta me shkrim

dhe me gojë për mënyrën korrekte të mostrimit

SHËNIMI

Të gjitha mostrat duhet të shoqërohen me fletëpërcjellësen përkatëse. Në të duhet shënuar qartë këto të dhëna:

• emri e mbiemri i pacientit,

• numri i protokolit,

• mosha dhe gjinia e pacientit,

• koha e mostrimit,

• mjeku udhëzues,

• përshkrimi i saktë i llojit të mostrës dhe vendit ku është marrë,

• diagnoza udhëzuese klinike,

• të dhënat për terapinë antimikrobike,

• disa të dhëna anamnestike për ecurinë e sëmundjes.

TRANSPORTI I MOSTRAVE

Shumë mikroorganizma janë të ndjeshëm në ndryshimet etemperaturës , lagështisë dhe në vonesën e përpunimit të mostrës.

Mostrat mikrobiologjike dallojnë nga mostrimet e tjera klinike.

Mikroorganizmat janë qenie të gjalla.

Ato shumohen dhe vdesin shumë shpejt. Nëse ato shumohen ose vdesin gjatë mostrimit,transportit ose deponimit, mostra nuk do të jetë më reprezentativepër procesin e sëmundjes te pacienti i mostruar.

Transporti i materialit përfshin intervalin kohor prej marrjes sëmostrës e deri te dërgimi në laboratorin mikrobiologjik.

Gjatë transportit është me rëndësi të ruhet vitaliteti i mikroorganizmave.

RREGULLAT THEMELORE TË TRANSPORTIT TË MOSTRAVE:

1. Materiali i mostruar klinik duhet të transportohetmenjëherë në laborator. Kufiri i preferuar i transportit nëlaborator për shumicën e mikroorganizmave është 2 orë;

2. Nëse mostra nuk mund të transportohet shpejt nëlaborator, atëherë ndërmerren masa për mbrojtjen e sajderi në momentin e përpunimit në laborator. Preferohetqë materiali menjëherë të mbillet në terrenet ushqyese.Nëse kjo nuk është e mundur për shkaqe të ndryshme,atëherë mostra duhet të merret dhe të transportohet meterrene transportuese. Përmes terreneve transportuesepengohet tharja e mikroorganizmave, mbahet pH neutralesi dhe ulet në minimum shumimi i tyre. Këto terrenepërmbajnë buferë dhe sasi minimale të materieveushqyese;

3. Kujdes të veçantë duhet kushtuar transportit të mostrave

që përmbajnë baktere të ndjeshme ndaj faktorëve të

ambientit të jashtëm (temperatura, pH, lagështia).

P.sh.

Neisseria meningititis, Streptococcus pneumoniae,

Shigella është e ndjeshme në ndryshim të pH si dhe

temperaturës. Mostrat që dyshohet se përmbajnë këto

mikroorganizma(lëngu trunoshpinor, mostrat gjenitale,

mostrat e syrit, veshit të brendshëm dhe fecesi) KURRË

nuk bën të vihen në frigorifer

4. Disa baktere kërkojnë kushte specifike, si p.sh. Bakteret obligative anaerobe që kërkojnë ambient pa oksigjen.Materiali në të cilin dyshohet se ka baktere anaerobe duhe të shënohet në mënyrë specifike, sepse ka prioritet në transport si dhe në përpunim. Mostrat që dyshohet se përmbajnë baktere anaerobe kurrë nuk bën të vihen nëfrigorifer;

5. Mostrat duhet të paketohen dhe të shënohen në mënyrëadekuate. Me shënjimin e drejtë të tyre shmanget kontaminimi i materialit gjatë transportit dhe infektimi i personelit.

Epruvetën ose shishen me material duhet mbyllur me tapë të gomës. Gjatë transportit të gjatë ena patjetër duhet të mbështillet me material që absorbon tretësirën në rast se ajo derdhet. Nëse materiali dërgohet me postë, në kuti të transportit duhet të shënohet në mënyrë të theksuar me ngjyrë të kuqe vërejtja “Materialinfektiv, mos e hap”

RUAJTJA E MOSTRAVE

Analiza mikrobiologjike duhet të kryhet menjëherë e më së largu 24 orë nga momenti i marrjes së materialit, pa marrë parasysh praninë e terrenit transportues.

Nëse mostrat nuk përpunohen mënjëherë në laborator, atëherë ato mund të ruhen për analiza të mëvonshme.

Varësisht nga lloji i terrenit transportues dheshkaktarit të dyshuar etiologjik, ekzistojnë teknika të

ndryshme tëruajtjes së mostrave:

- Në temperaturë + 4°C (në frigorifer) – urina, këlbaza,tretësira perikardiale, aspirati bronkial, kateterët, pjesët e indeve, serumi, fecesi, mostrat virale;

- Në temperaturë 22-25°C (në temperaturë të dhomës) tretësira sinoviale, bila, palca ashtërore, strisho

nazofaringeale, mostrat nga syri, trakti gjenital, veshi ibrendshëm, si dhe mostrat e dyshimta në infeksioneanaerobe dhe gonokoke;

- Në temperaturë 37°C (në termostat) – lëngu trunoshpinor dhe hemokulturat

-Në temperaturë - 20 ° C – serumi për teste serologjikeruhet një javë, kurse në –70º disa muaj.

-Mostrat bakterore nuk bën të ruhen për më shumë se 24 orë.

-Ndërkaq, mostrat për hulumtime virologjike mund të mbesinstabile në 4ºC për 2-3 ditë.

MOSTRAT NGA ORGANETRESPIRATORE

Mostrat nga trakti i sipërm respiratorStrishot e grykësStrishot e hundës

Strishot nazofaringealeMostrimi nga sinuset

Mostrat nga veshiMostrat nga goja

Mostrat nga trakti i poshtëm respiratorMostrimi i këlbazës

BronkoskopiaAspirati trakeal

Aspirati transtrakeal

MOSTRAT NGA TRAKTI I SIPËRMRESPIRATOR

Në traktin e sipërm respirator mund të shfaqen infeksione të shpeshta, si tonzillofaringjiti,nazofaringjiti, otiti i veshit të mesëm,

sinuziti dhe epiglotiti.Një ndër infeksionet më të shpeshta është faringjiti, i cili nëse

nukmjekohet mund të shkaktojë ndërlikime serioze.Faringjiti, të shumtën e herave, ka etiologji virale dhe vetëm

afër 20% të rasteveshkaktohen nga bakteret.

Klinicisti e ka vështirë ta dallojë faringjitin viral prej atij bakterial vetëm në bazë të simptomatologjisë klinike.

Prandaj, me ekzaminim bakteriologjik jo vetëm që përcaktohet etiologjia e saktë, por edhe parandalohet dhënia e pakontrolluar e antibiotikëve, që është faktor kyç në krijimin e rezistencës antimikrobike

ETIOLOGJIA E FARINGJITIT

Bakteret: Streptococcus β-haemolyticus gr.A, Streptococcus gr.C,

Archanobacterium haemolyticum, Chlamydia pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Corynebacterium diphteriae, Corynebacterium ulcerans,

Mycoplasma pneumoniae.

Virusët: Virusi respirator sincicial, Rinovirus, Coronavirus, Adenovirus,

Herpes simplex virus, Parainfluenzae virus, Influenzae virus, Coxacie virusët A dhe B, Epstain Barr virus, Citomegalovirus,

HIV virusi

STRISHO TE GRYKËS

Strisho e grykës zakonisht merret për diagnozën e faringjitit tëshkaktuar nga streptokoku piogjen.Metodologjia

• Pacienti duhet ta mbajë kokën mbrapa dhe të marrë frymëthellë;• Me një shpatull të mbahet e shtypur gjuha e pacientit

teposhtë. Të observohet pjesa e pasme e fytit dhe bajameve për

praninë e zonave të inflamuara dhe praninë e eksudateve;• Gjersa pacienti shqipton zanoren “aaaa”, me strisho të

preken zonat tonzillare dhe atë të murit të pasëm të faringut;• Gjatë nxjerrjes së strishos nuk bën të preken faqet,dhëmbët

ose gingivat për të evituar kontaminimin me florën orale;• Strishoja duhet të kultivohet brenda 2 orësh, e nësetransporti zgjat më shumë atëherë vihet në terren

transportues deri 24 orë;

STRISHOT E HUNDËS

Përpunimi rutinor i strishos së hundës bëhet vetëm për të gjetur

bartësit e Staphylococcus aureus dhe streptokokeve beta-hemolitike.

Metodologjia

• Strishoja paraprakisht futet në tretje fiziologjike;

• Me gishtin e madh të dorës së majtë të ngritet lehtësisht lart maja e hundës së pacientit, kurse koka është prapa;

• Të futet strishoja në vrimën e hundës pa e prekur lëkurën

në thellësi 1-2 cm dhe të rrotullohet lehtë në kohëzgjatje

prej 10-15 sekondash me qëllim të thithjes së sekretit;

MOSTRAT NGA VESHI

Etiologjia e Otitis externaBakteret: Pseudomonas aeruginosa (veshi i notarëve;otiti

malinj),Staphylococcus aureus (pustulat), Streptococcus β-haemolyticus

gr.A(erizipela)Fungjet: Aspergillus spp., Candida albicans

Mostrimi nga kanali i jashtëm i veshit bëhet pas pastrimit të kanalitme dezinfektantë adekuatë dhe shpërlarjes me tretje fiziologjike.Disa minuta pas pastrimit, merret mostra duke e përshkuarstrishon nëpër kanalin e jashtëm të veshit.

Etiologjia e Otitis mediaBakteret: Streptococcus pneumoniae, Haemophylus

influenzae, Anaerobet e përziera, Staphylococcus aureus, Moraxella catarrhalis, Streptococcus β-haemolyticus gr.A.

Virusët: Virusi sincicial respirator, Influenzae virus, Enterovirus,

MOSTRAT E SYRIT

Mostrimi nga konjuktivaGërryerjet e kornesë

Mostrimi bëhet me nga dy strisho që merren nga të dy sytë;

• Të specifikohet për çfarë mostre bëhet fjalë: mostër nga konjuktiva, kornea, mostra akuoze apo vitroze dhe a është marrë nga syri i majtë apo i djathti;

• Të merren dy strisho: njërën për kulturë e tjetrën për mikroskopim;

• Në fletëpëcjellëse shënohet diagnoza e sëmundjes nga cili sy është marrë;

• Paraprakisht strishoja duhet të njomet në tretje fiziologjike;

• Materiali zakonisht merret në këndin e poshtëm të konjuktivës;

• Materiali mbillet menjëherë ose vihet në terren transportues adekuat.

MOSTRIMI I LËNGUTTRUNOSHPINOR

Meningjiti është pezmatim i cipave trunore. Veçimi dheidentifikimi i shkaktarit të meningjitit është një ndër funksionet kryesore të laboratorit të mikrobiologjisë, sepse ky infeksion mund të jetë vdekjeprues.

Për diagnozën e meningjitit merret lëngu trunoshpinor. LTSH është mostër alarmante që kërkon përpunim urgjent. Lëngu trunoshpinor mund të përmbajë një numër të vogël të mikroorganizmave për mililitër, prandaj rekomandohet që përmes centrifugimit të bëhet përqëndrimi i mostrës.

Korelacioni imostrës me rezultatet e ngjyrosjes sipas Gramit është shumë i rëndësishëm dhe ky rezultat duhet menjëherë t’i raportohetklinicistit.

METODOLOGJIA• Sigurohuni që pacienti të mos lëvizë gjatë procedurës sëmostrimit;• T’i sqarohet pacientit se procedura shoqërohet medhembje;• Pacienti duhet të përkulet ashtu që koka gati t’i prekëgjunjtë;• Të dezinfektohet lëkura përgjatë vijës ndërmjet dy cristailiaca dhe futet gjilpëra ;• Mostra transportohet urgjentisht në laboratorin emikrobiologjisë me të gjitha shënimet e nevojshme nëfletëpërcjellëse;• Nëse transporti në laborator nuk ka mundësi të bëhetmenjëherë, atëherë mostra ruhet në temperaturë dhome.Mostra NUK bën të vihet në frigorifer;

KULTURAT E GJAKUT (HEMOKULTURAT)

Kultivimi i gjakut ka për qëllim zbulimin dhe identifikimin e baktereve dhe mikroorganizmave të tjerë kultivabilë.

Prania e mikroorganizmave të tillë në gjak quhet bakteremi apo fungemi dhe zakonisht ka karakter patogjen. Te personat e shëndoshë,gjaku zakonisht është steril.

Bakteremia kalimtare shpesh paraqitet pas nxjerrjes së dhëmbit dhe intervenimeve të vogla kirurgjikale në mukozat e kontaminuara, pas bronkoskopisë dhe pas kateterizimit

• gjendjet klinike që sugjerojnë praninë e mikroorganizmave

në qarkullim të gjakut: ethet, rrëqethjet, takikardia dhetakipnea;

• ethet dhe hipotensioni që nuk mund të sqarohen meshkaqe joinfektive;

• ethet e shoqëruara me neutropeni;

• në mungesë të etheve, te pacientët me infeksione lokale,

pamjaftueshmëri renale, leukocitozë të pashpjegueshme;

• çrregullimet pulmonale, renale e hepatike te pacientët eimunokomprometuar;

• jostabiliteti i pashpjegueshëm hemodinamik.

METODOLOGJIA

• Të shënohen në çdo flakon të dhënat për pacientin, i cilitestohet. Shënimet duhet të shkruhen në vendin e caktuartë etiketës së flakonit;• Të largohet kapaku plastik nga flakoni-kultura dhe pastajdezinfektohet mbyllësja e gomës me alkool (70%);• Të merret mostra që duhet të testohet nga pacienti(rekomandohet 10 ml për flakon) dhe inokulohet nëflakon-kulturë. Etiketa e flakonit është e shënuar-vijëzuarnë çdo 5 ml në mënyrë që të merret mostra adekuate;• Mostra transportohet MENJËHERË në laborator. Pastaj,ajo duhet të futet menjëherë në inkubator;• Gjatë mostrimit gjithmonë të mbahen dorëza laboratorike.

MOSTRIMI NË PARAZITOLOGJI

Të gjitha mostrat e fecesit duhet të merren para dhënies së barnave antimikrobike apo antidiareale. Vajrat minerale, bizmuti, magnezi dhe bariumi e pamundësojnë diagnostikën dhe ekzaminimin parazitologjik të mostrave fekale, sepse protozoat dhe vezët nën ndikimin e këtyre preparateve nuk mund të izolohen. Prandaj,mostrat duhet të merren para përdorimit të tyre ose mostrimi i tyreduhet të shtyhet së paku 1 javë më vonë.

Mostrat fekale duhet të merren në kontejner të veçantë dhe pastaj

qiten në enë me lugë përbrenda.

METODOLOGJIA

• Pacienti vihet me pozicion në gjunj dhe mbështet mebërryla;• Mostruesi duhet që trakën e ngjitësit ta puthitë mirë dyderi tri herë në lëkurën përreth anusit;• Pastaj ngjitësi ngjitet në xhamin mikroskopik, duke upërpjekur që sipërfaqja e ngjitësit në xham të jetë sa më errafshtë(rrudhat e celofanit dhe fluskat e ajrit e pengojnëmikroskopimin adekuat);• Xhami mikroskopik mbulohet me një letër dhembështjellës;• Mostra duhet të sillet në laborator brenda ditës;• Mostrimi duhet të bëhet patjetër me dorëza(vezët eEnterobius vermicularis dhe Taenia solium janë infektive përnjeriun);• Gjatë mostrimit te fëmijët e vegjël, është mirë të jetë ipranishëm edhe një ndihmës, që do ta mbajë fëmijën dhedo t’ia largojë gluteuset;• Mostrimi duhet bërë 4-6 herë (një mostër në ditë).

JU FALEMINDERIT PER VEMENDJE

MR.NEVRUZ ZOGU 14.05.2011