metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
![Page 1: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/1.jpg)
Metodologia badań psychologicznych
Zajęcia 5 O praktycznych problemach
eksperymentowania Karol Wolski
![Page 2: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/2.jpg)
Model eksperymentalny (Brzeziński, 2004)
• Model eksperymentalny to taki model sprawdzania hipotez o zależnościach między zmienną zależną i niezależną główną który zakłada: – Manipulację przynajmniej jedną zmienną niezależną -
główną
– Kontrolowanie pozostałych zmiennych, ubocznych i zakłócających, które badacz uznał za istotne dla Y
– Dokonywanie pomiaru zmienności zmiennej zależnej, spowodowanej zmierzonym przez badacza oddziaływaniem na nią zmiennej niezależnej.
![Page 3: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/3.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt „techniczny”
• Metody kontroli zmiennych w planach jedno-jedno zmiennowych (planu „wszystko albo nic”) – „techniczny” aspekt kontroli
– Ustalenie stałej wartości kontrolowanej zmiennej dla wszystkich grup
• Ustalenie podobnych wartości średniej oraz zmienności zmiennej zależnej dla wszystkich grup (na etapie pretestu)
– Metoda doboru parami
![Page 4: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/4.jpg)
Kontrola statystyczna – ustalanie podobnych wartości Y
• Ustalenie podobnych wartości średniej oraz zmienności zmiennej zależnej dla wszystkich grup (na etapie posttestu) – W metodzie tej przyjmuje się założenie, że jeśli we
wszystkich grupach wartości średnich oraz wariancji zmiennej zależnej przyjmują takie same wartości to, zmienne niezależne istotne dla Y przyjmują w obu grupach zbliżone wartości. A przynajmniej ich skutki dla Y są w przybliżeniu takie same
![Page 5: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/5.jpg)
Kontrola statystyczna – ustalanie podobnych wartości Y
• Ustalenie podobnych wartości średniej oraz zmienności zmiennej zależnej dla wszystkich grup (na etapie posttestu)
– W przypadku różnych wariancji (heterogeniczności) badacz stara się „poprawić” sytuację np. ponownie rozlosowując osoby badane do grup
![Page 6: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/6.jpg)
Kontrola statystyczna – tworzenie par
• Dobieranie do każdej osoby z jednej grupy, osoby z drugiej grupy, najbardziej do niej podobnej pod względem kontrolowanej zmiennej
– W przypadku dwóch grup metoda ta nosi nazwę doboru parami
– Można ją poszerzyć na większą ilość grup
![Page 7: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/7.jpg)
Kontrola statystyczna – tworzenie par
• Badacz dąży więc to zminimalizowania wariancji wewnątrz par, przy jednoczesnej maksymalizacji wariancji pomiędzy parami – Kontrolując w ten sposób zmienne uzyskujemy
próby zależne co zmusza nas do wykorzystywania odpowiednich testów statystycznych (dla grup zależnych)
– Szczególnym przypadkiem tego typu postępowania są plany z powtórzonym pomiarem gdzie osoba badana tworzy parę z samą sobą
![Page 8: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/8.jpg)
Kontrola statystyczna – ocena metod
• Ustalenie stałego poziomu kontrolowanej zmiennej
– Bardzo ograniczona możliwość uogólniania wniosków z badania. Jeśli ograniczymy np. wiek do przedziału 20-25 lat, to nie możemy wnioskować o innych grupach wiekowych na podstawie badania
– Niemożność określenia procentowego udziału zmiennej ubocznej w wyjaśnianiu zmienności całkowitej zmiennej Y
![Page 9: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/9.jpg)
Kontrola statystyczna – ocena metod
• Tworzenie par
– Trudność dobrania par pod względem różnych zmiennych psychologicznych
• O ile łatwo jest stworzyć parę osób ze względu na wiek o tyle trudniej jest utworzyć ją biorą pod uwagę np. zaangażowanie w praktyki religijne
• Czasami problem ten omija się stosując plan z powtórzonymi pomiarami (tam gdzie się da, patrz poprzednie zajęcia)
– Niemożność określenia procentowego udziału zmiennej ubocznej w wyjaśnianiu zmienności całkowitej zmiennej Y
![Page 10: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/10.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wyobraźmy sobie sytuację, w której badany testem inteligencji jakąś dużą reprezentatywną dla naszego kraju grupę osób.
• Po jej przebadaniu uzyskujemy wyniki, które charakteryzują się pewną zmiennością, mamy zarówno wyniki wysokie, niskie jak i średnie (tych ostatnich jest oczywiście najwięcej)
![Page 11: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/11.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Gdybyśmy pogrupowali te wyniki, np. według wykształcenia, ich zróżnicowanie wewnątrzgrupowe okaże się mniejsze niż zróżnicowanie wszystkich wyników
• Co więcej, jeśli przyjrzymy się grupą z różnym wykształceniem, będą one różniły się między sobą, to zróżnicowanie nazwiemy międzygrupowym
![Page 12: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/12.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Jeśli zaczęlibyśmy manipulować kryteriami grupowania wyników, to odkryjemy, że część z nich prowadzi do zmniejszenia zróżnicowania wewnątrzgrupowego oraz zwiększenia zróżnicowania międzygrupowego. Mogłoby oczywiście być też odwrotnie.
• Kryteria, które zwiększają zróżnicowanie międzygrupowe i zmniejszają zróżnicowanie wewnątrzgrupowe nazywamy zmiennymi niezależnymi istotnymi dla Y
• Oczywiście miarą owego zróżnicowania jest wariancja
![Page 13: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/13.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Rozpatrzmy następujący przykład
• Mamy dwie grupy A i B, które uzyskały następujące wyniki na zmiennej zależnej Y
– A: 5, 2, 1, 4, 3
– B: 3, 3, 3, 3, 3
• Wszystkie wyniki wzięte razem traktujemy jako grupę C
– Średnia w grupie A, B oraz C wynosi 3
– 𝑣𝑎𝑟𝐴 = 2; 𝑣𝑎𝑟𝐵 = 0; 𝑣𝑎𝑟𝐶 = 1
![Page 14: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/14.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wariancja całkowitą danego zbioru danych można rozbić na części składowe (wariancje cząstkowe), odnoszące się do wyodrębnionych za pomocą jakiegoś kryterium podzbiorów.
– Zatem wariancja rozpada się na dwie wariancje cząstkowe: wariancję międzygrupową i wariancję wewnątrzgrupową
![Page 15: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/15.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wariancja wewnątrzgrupowa – Liczymy ją jako średnią arytmetyczną poszczególnych
wariancji grupowych • 𝑣𝑎𝑟𝐴 = 2; 𝑣𝑎𝑟𝐵 = 0
• 𝑣𝑎𝑟𝑊𝐺 =2+0
2= 1
• Wariancja międzygrupowa – Liczymy ją jako wariancję średnich arytmetycznych
wyróżnionych grup • 𝑀𝐴 = 3; 𝑀𝐵 = 3;𝑀𝐶 = 3
• 𝑣𝑎𝑟𝑀𝐺 =(3−3)2+(3−3)2
2= 0
![Page 16: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/16.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wariancję całkowitą obliczamy podobnie jak wariancję każdej z grup
x 𝑿 − 𝑿 (𝑿 − 𝑿 )𝟐
5 2 4
2 -1 1
1 -2 4
4 1 1
3 0 0
3 0 0
3 0 0
3 0 0
3 0 0
3 0 0
(𝑿− 𝑿 )𝟐 = 10
𝑣𝑎𝑟𝐶 = (𝑿 − 𝑿 )𝟐
𝑛=10
10= 1
![Page 17: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/17.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wiemy, że:
– 𝑣𝑎𝑟𝐶 = 𝑣𝑎𝑟𝑀𝐺 + 𝑣𝑎𝑟𝑊𝐺
– 1 = 0 + 1
![Page 18: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/18.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Interpretacja – Grupy nie różnią się ze względu na średnie – Średnie składowe (A i B) nie różnią się od średniej
całości wyników (C) – Zmienna niezależna nie kontrolowała w ogóle
zmienności Y, tzn. dzieląc grupę C na A i B nie uzyskaliśmy redukcji zmienności wewnątrzgrupowej. Zmienna X wyjaśnia 0% zmienności Y
•𝑣𝑎𝑟𝑀𝐺
𝑣𝑎𝑟𝑊𝐺∗ 100% =
0
1∗ 100% = 0%
– Za całą zmienność Y (100%) odpowiedzialna była zmienność wewnątrzgrupowa
![Page 19: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/19.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wariancję wewnątrzgrupową traktujemy jako miarę precyzji przeprowadzenie eksperymentu.
• W idealnej sytuacji wynosi ona 0, wtedy gdy porównywane grupy są idealnie homogeniczne
• Wówczas całą zmienność Y można tłumaczyć wpływem zmiennej niezależnej, będącej źródłem wariancji międzygrupowej
![Page 20: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/20.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Wariancja międzygrupowa -> wariancja kontrolowana
• Wariancja wewnątrzgrupowa -> wariancja błędu lub wariancja resztowa
![Page 21: Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 5 - kontrola zmiennych zakłócających](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051109/5486a4e5b4af9f6e0d8b5262/html5/thumbnails/21.jpg)
Kontrola statystyczna – aspekt statystyczny
• Zalecenie dla badacza
– Powinniśmy tak dobierać osoby do grup, aby minimalizować wariancję wewnątrzgrupową
– Powinniśmy tak manipulować zmienną niezależną, aby zmaksymalizować wariancję międzygrupową