mesleki alan staj defteri
TRANSCRIPT
Yıldız Teknik Üniversitesi
Makine Fakültesi
Makine Mühendisliği
Isı Proses Dalı
Mesleki Alan 1 ve 2 Staj Defteri
Ersin Yıldız
Termotek Proje Dan. San. Ve Tic. A.Ş.
İstanbul, Ataşehir, @2014
Firma Profili
Termotek Proje Danışmanlık Sanayii ve Ticaret A.Ş. üretim ve satış firmasıdır. İştigal ettiği
konular ısı değiştiricileri(eşanjör) ve sıcak su depolama ekipmanlarıdır. Firmada toplam 5 kişi
çalışmaktadır. Çalışanlar; satış ve pazarlama birimi, muhasebe birimi, sevkiyat ve lojistik birimi, imalat
ve servis birimi çalışanlarından oluşmaktadır.
Termotek firması; 2013’te, 3 girişimcinin ortaklığı ile Ataşehir’deki YEDPA yerleşkesinde
kuruldu. Kısa sürede işlerini büyütmesiyle, Nisan 2014’te Ataşehir Ferhatpaşa’ya taşındı. O tarihten
beri Ferhatpaşa’da varlığını sürdürüp, çalışmalarına devam etmektedir.
Termotek, Funke distürbitörlüğü ve tescilli markası FBT ile, eşanjör ve sıcak su depolama tankı
üretimi ve satışı yapmaktadır. Müşteri portföyü; mekanik tesisat firmaları, taahhüt firmaları, inşaat
firmaları, bayiler ve son kullanıcılardan oluşmaktadır.
CE ve Gost kalite belgeleriyle müşterilerine güven veren Termotek firması, misyonunu,
“çalışanlarının, tedarikçi firmalarının ve müşterilerinin memnuniyetini sağlayan, gelişen teknoloji ve
yenilikleri bünyesine alan, kaliteli ve verim üreten bir mühendislik firması olmak” olarak
benimsemiştir.
Organizasyon Şeması
Yönetim Kurulu
İmalat ve Servis Birimi
Muhasebe Birimi
Satış ve Pazarlama Birimi
Satış Müdürü
Teklif Hazırlama Birimi
Satış Sonrası Hizmetler Birimi
Sevkiyat ve Lojistik Birimi
İtalat ve İhracat Birimi
Yönetim Kurulu ve İdari Birimler
Yönetim Kurulu
Yönetim kuluru, firmanın idaresini ve denetimini sağlar, firmayı temsil eder. Termotek yönetim
kurulu 3 kurucu ortaktan oluşmaktadır. Firmanın alacağı kararlarda, tüm raporlar yönetim kuruluna
sunulur ve alınacak kararlar layık görülürse onaylanır. Kanunlar çerçevesinde gerekli defterleri yönetim
kurulu tutar veya tutulmasını sağlar.
Satış ve Pazarlama Birimi
Pazarlama; firmaların, hangi malların veya hizmetlerin müşterilerinin ilgisini çekeceğini tayin
etmelerini ve satış, iletişim ve işletme idaresi geliştirmeleri için strateji belirlemelerini kapsayan bir
süreçtir.
Termotek firmasında, satış ve pazarlama süreçleri tek birim tarafında idare edilmektedir. Bu
birim yönetim kuruluna bağlıdır. Bu birimde çalışanlar, satış ve pazarlama mühendisleri, sorumlu
oldukları ürünler hakkında fonksiyonları, bileşenleri, ve bilimsel çalışma mantığı dahil her konuda geniş
bilgi sahibi olmak durumundalardır. Teknik bilgilerini bu ürünlerin yararlarını potensiyel müşterilerine
aktarmak ve rakiplerinden ayrıldıkları yönlerini göstermekte kullanırlar.
Teklif Hazırlama Birimi
Bu birim, satış biriminin sorumluluğundadır. Müşteriden gelen teknik destek ve ürün
taleplerini, en uygun ve optimal çözümler ile ürünü satışa hazırlayan birimdir. Sipariş alımı öncesi olan
teklif hazırlama süreci ile satış süreci başlar.
Muhasebe Birimi
Muhasebe birimi, yönetim kurulu idaresinde çalışır. Satılan ürünlerin belgelenmesini sağlamak,
şirketin mali dengesini ve nakit akışlarını korumak ve kontrol etmek, banka görüşmelerini ve banka
merkezli finansal işlemleri gerçekleştirmek gibi sorumluluklara sahiptir.
İmalat Birimi
İmalat birimi, eşanjör imalatından ve imalathaneden sorumlu birimdir. Yönetim kuruluna
bağlıdır. İmalatın sağlıklı ve düzenli gerçekleşmesi, imalathane stok kayıtlarının tutulması, iş güvenliği
ve sağlığı kurallarının benimsenmesi ve uygulanması gibi sorumlulukları vardır.
Satış Sonrasi Hizmetler Birimi
Bir ürünün satılmasından sonraki tüm girişimler satış sonrası hizmetler biriminin
sorumluluğudur. Satılan üründe karşılaşılan bir hata ya da arıza durumunda, müşterinin muhattabı
satış sonrası hizmetler birimidir.Bu birim yönetim kuruluna bağlıdır.
Söz konusu ürün garanti süresi içindeyse satış sonrası hizmetler bölümünün görevlendireceği
servis elemanları ürünü garanti kapsamında ücretsiz olarak işleme alırlar. Söz konusu ürün garanti
süresiden çıktıysa, servis yollanır ve gerekli bakım ve onarım ücrete tabi olarak yapılır.
Sevkiyat ve Lojistik Birimi
Sevkiyat ve lojistik birimi, satış ve imalat birimleri arasındaki koordinasyonu sağlar. Bu birim,
gerekli takip ve kontorlü yapabilmek için, siparişlerin her aşamasından haberdar olmak durumundadır.
Olası sorunlarda, gerekli birimlere gerekli bildirimler yapılır ve hızlı bir planlamayla sorun çözülmek
üzere işleme alınır.
Sevkiyat ve lojistik biriminin sorumluluklarından biri de sevkiyat işlerini idare etmektir.
Sevklerin zamanlaması ve organizasyonu ayarlanır, gerekli irsaliye kesimi yapılır, sevkiyat süreci
kontrol edilir.
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
Genel olarak, bir organizasyondaki tüm çalışanlar “insan kaynakları”nı oluşturur. Daha açık bir
ifade ile, organizasyondaki üst, orta ve alt kademe yöneticiler, teknik personel, danışman olarak
istihdam edilen personel, tam süreli ya da kısmi süreli çalışan personel, işçi ve memurlar ve diğer
şekillerde istihdam edilen tüm personel organizasyonun insan kaynaklarını oluşturur.
İnsan kaynaklarının yönetimi denildiğinde ise organizasyonun amaçlarına ulaşabilmesi için,
tüm insan kaynaklarının en doğru, etkin ve verimli bir şekilde kullanılması anlaşılmalıdır. Bilindiği üzere,
organizasyonların amaçları organizasyon türüne göre değişmektedir.
İnsan kaynakları yönetimi, bir başka açıdan organizasyon ve yönetimde “insan” boyutunu ele
alan disiplin olarak tanımlanabilir. İnsan kaynakları yönetiminin temel amaçlarını ise aşağıdaki şekilde
özetleyebiliriz.
o İnsan kaynarını en etkin ve verimli şekilde kullanmak
o Doğru insanları, doğru işlerde istihdam etmek; başka ifadeyle, iş için gerekli bilgi, beceri ve
yeteneğe sahip kişileri seçmek ve bunları kendilerine en uygun birimlere ya da departmanlara
yerleştirmek
o İnsanların performanslarına uygun şekilde işte yükselmelerini sağlamak
o Çalışanları takdir ve motive etmek; organizasyonda çalışanlar üzerinde de demotive edici
faktörleri ortadan kaldırmak
o Çalışanların performans değerlendirilmesini bilimsel esaslar ve standartlar dahilinde yürütmek
o Ücret ve maddi teşviklerin takdir edilmesinde adil olmaya çalışmak kişilerin iş performanslarına
dayalı ücret takdir etmek ve bunu mümkün olduğu ölçüde objektif kriterler çerçevesinde
yapmak
Termotek firmasında İnsan Kaynakları adında kurulmuş direkt birim yoktur. İnsan kaynakları
yönetimi ve işe alım süreci satış müdürünün ve ilgili birim yetkilisi ile birlikte ölçme ve değerlendirmeye
tabi olmaktadır.
Termotek Firmasında İşe Alım Süreci
Firmaların işe alım süreçleri, firmanın büyüklüğüne, vizyonuna, stratejisine bağlı olarak farklılık
göstermektedir. İşe alımlar, bir yada birkaç birimdeki çalışan ihtiyacından doğar. Termotek firmasi
çalışan alacağı durumda internete ilan vermesiyle birlikte, genellikle referans yoluyla personel alımı
yapmaktadır.
İşe alım sürecinde, işe alıma ihtiyaç duyulan birim bellidir. Gelen başvurular, o birim yöneticileri
ve satış yöneticisi tarafından değerlendirilir. Bu değerlendirme aşağıdaki kriterlerce yapılır.
o Yaş
o İkametin firmaya yakınlığı
o Süreklilik
o Adli yönden sıkıntılı durum olmaması
o Adayın, düşünülen posizyonun görev tanımına olan uygunluğu
o Erkek adaylar için askerlik hizmetinin tamamlanmış olması
Bu değerlendirmeler sonunda firma satış müdürünün onayıyla kişi veya kişiler yönetim
kuruluna sunulur. Yönetim kurulun onayıyla oryantasyon programı başlatılır.
Oryantasyon programında, 2 aydan fazla olmamak şartıyla, firma ve yeni personelin karşılıklı
olarak uyumu incelenir. Herhangi bir sıkıntıyla karşılaşılmazsa çalışan firmada görevine devam eder.
Aksi taktirde karşılıklı olarak yollar ayrılır.
ÜRETİM SÜRECİ
Termotek firmasında plakalı eşanjör üretimi, Termotek imalathanesinde gerçekleşir. Plakalı
eşanjör imalatı ayrıntılı olarak ayrı başlık altında anlatılmıştır. Bu başlıkta imalathane düzeni ve imalat
işleyişi anlatılacaktır.
Termotek firmasının imalathanesi, Ferhatpaşa
Ataşehir’de bulunup 300 m2 kapalı alana sahiptir.
Firmanın ofisi de aynı lokasyonda olup, imalathanenin
asma katındadır. İmalathanenin yerleşim düzeni
yandaki krokide gösterilmiştir.
1. Isı transfer plakaları
2. Contalar
3. Baskı plakaları
4. Tezgah
5. Masa
6. Sevke hazır plakalı eşanjörler ve boylerler
7. Vinç
8. Mutfak
9. Merdiven
10. Lavabo ve tuvalet
Termotek imalathanesindeki başlıca aletler ve makineler aşağıda liste halinde sunulmuştur.
o Spiral taşlama makinesi
o Havalı tornavida makinesi (sıkma makinesi)
o Mengene
o Transpalet
o Mekanik istifleyici
o 5 tonluk vinç ve 1 tonluk yardımcı vinç
Eşanjör imalatı öncesi, kullanacak tüm malzemeler ve aletler, kullanma sırasına göre tezgahlara
yerleştirilir. Sıra düzeni sayesinde dağınıklık ve karışıklıklar önlenmiş olur. Eşanjör büyük boyutlarda ise,
eşanjör baskı plakalarını kaldırmak ve hizalamak için vinç kullanılır. Vinç kullanılırken gerekli iş güvenlik
önlemleri alınır. Olası bir hata ya da kaza durumunda, yüksek farkındalıkla durum anlaşılır ve gerekli
müdahaleler yapılır.
Genel anlamda tüm riskleri en aza indirgemek için güvenlik önlemlerine dikkat edilir.
Gerektiğinde baret, eldiven ve gözlük ekipmanları kullanılır. Çelik burun ayakkabı her zaman kullanılan
bir güvenlik ekipmanıdır. İş güvenliği konusu “İş Güvenliği ve Sağlığı” başlığında ayrıntılı anlatılmıştır.
İmalat sürecinde, “Plakalı Eşanjörün İmalatı” başlığı adında anlatılanların hepsi büyük titizlikle
yapılır. Bu sürecin önemli unsurları güvenlik, doğruluk, süreklilik ve yeniliğe açıklıktır.
SATIŞ VE PAZARLAMA SÜRECİ
Satış ile pazarlama birbirine karıştırılır, oysa bunlar birbirlerinden farklı işlerdir. Günümüzde
satış olmadan pazarlama, aynı şekilde pazarlama olmadan da satışın olamayağı kabul edilmektedir.
Satışın ne olduğunu bilmeyen yoktur, oysa “pazarlama” denildiği zaman, herkesin farklı bir fikri vardır.
1984 yılında American Marketing Association (Amerikan Pazarlama Derneği), ilk defa
pazarlamanın tam olarak tanımını yapmıştır. “Pazarlama, kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmayı
sağlayabilecek mübadeleleri gerçekleştirmek üzere malların, hizmetlerin ve fikirlerin geliştirilmesi,
fiyatlandırılması, tutundurulması ve dağıtılmasına ilişkin planlama ve uygulama sürecidir.”
Pazarlama, pazarın yapısı, pazarın büyüklüğü, pazarın talebi, pazara uygun ürünü, pazarın
gelişimini inceleyen endüstriyel bir bilimdir. Pazarlama, bu araştırmaları yaparak, üretilecek ürünleri
tespit eder, üretim yerine veya şekline karar verir, ambalajını veya paketleme şeklini belirler,
fiyatlandırır, dağıtım stratejisini oluşturur, sattırır, tanıtım – tutundurma faaliyetlerini planlar ve hayata
geçirir. Büyün bunlardan sonra, ürünün pazardaki konumunu, pazarın payını, tüketici gözündeki
imajını, rakip ürün ve şirketlerin faaliyetlerini araştırır ve bütün bu verilere göre, pazarlama stratejileri
oluşturur. Gerekirse, ürünü pazardan çeker, ürünü çeşitlendirir veya ürün üzerinde bir takım
değişiklikler yapar.
Satış, ürünün ve hizmetin özelliklerini çok iyi bilerek, müsteriye nasıl ve ne şekilde faydalar
sağlayacağını anlatıp, müşteride satınalma arzusu yaratmak ve sahip olunan bilgiyi, deneyimi ve
beceriyi sonuç odaklı davranışa dönüştürebilme sürecidir. Satış görüşmelerinin amacı, müşteriye
satınalma kararı verdirmektir.
Satışın özü, bir ihtiyacın doğru olarak tanımlanıp bu ihtiyacı karşılayacak çözümlerin ve
müşterinin elde edeceği faydaların doğru yaklaşımla sunulmasıdır.
Bir başka ifadeyle satış;
o Müşteriye fayda yaratmaktır.
o Müşterinin karar vermesine yardım etmektir.
o Belirgin bir amacı olan görüşmedir.
Her hangi bir satış işlevinin başlayabilmesi için şu dört başlama unsurunun olması
gerekmektedir;
1. Müşterinin ihtiyacı
2. Müşterinin satınalma gücü
3. Müşterinin satınalma arzusu ve isteği
4. Müşterinin ürünü yada hizmeti satınalacağı firmaya yada ürünü-hizmeti satan satış elemanına
duyduğu güven
Satış sürecinin kalitesi, satış temsilcisinin satış bilgisi ve satış yapma isteği ile müşterinin alım
yapmasına yardım etme becerisine bağlıdır. Diğer bir ifadeyle, satış temsilcisinin satış odaklı değil,
müşteri adına onunla birlikte çözüm odaklı olması gerekmektedir. Çünkü; satış, potansiyel müşterinin
istek ve ihtiyaçlarını belirleyerek, bu istek ve ihtiyaçları müşteriyi memnun edecek şekilde çözüm odaklı
karşılamaktır.
Satış, müşterinin yenildiği, satışçının kazandığı bir güç yarışı ya da satış yapılamadığında
kaybedilen bir savaş değildir. Plansız programsız çat kapı dolanarak yapılan bir iş, şık kıyafet giyip, iyi
arabalarda gezmek hiç değildir. Kendi olanakları içinde gelişen bir süreçtir. Satış, insanların zorla ikna
edilmesi değildir.
Satış ile pazarlamanın görevleri çok farklıdır. Pazarlama hiçbir zaman satıştan kopmaz, satış
departmanı ile birlikte hareket eder. Pazarlama ürün hazırlar, ürünü satış departmanına satılması için
sunar. Her türlü bilgiyi satıştan alır ve değerlendirir. Satış sonrası ise pazarlamanın görevleri bitmez,
ürünün tutundurma çalışmalarına devam eder. Bu anlatımdan, her şeyi pazarlamanın yaptığının, satışın
ise sadece ürünü satmak gibi bir işlem yaptığının çıkarımını yapmak yanlış olur. Satış, şirketin vurucu
gücüdür. Satış, ürünü kime satacağını, kaç tane satacağını, müşterinin ticari riskini, satılan ürün
bedelinin tahsilatını üstlenir. Aslında pazarlama olmazsa, satış yapılamaz; satış olmazsa da pazarlama
yapılamaz.
Kurumsal firmalarda satış ve pazarlama işleri ayrı departmanlar tarafında yürütülür. Termotek
firmasında satış ve pazarlama işleri,“ Satış ve Pazarlama Birimi” adı altındaki birimde yürütülmektedir.
Termotek firmasının satış ve pazarlama birimi bir satış müdürü ve iki satış mühendisinden
oluşmaktadır. Bu birimin satış süreci genel olarak aşağıdaki maddeler sırasıyla gerçekleşmektedir.
Teklif talebi oluşturma: Satışın gerçekleşmesi için müşteride bir alım talebi olmalıdır. Satış
personeli, firmayı ve ürünü müşterinin bilgisine sunar ve müşteride alım talebi oluşturur.
Teklif oluşturma: Alım talebi oluşmuş müşteriye, alacağı ürünün tüm bilgileri ve fiyatıyla
beraber bir teklifle sunulur. Bu teklifi müşteri, diğer firmalardan da almış olduğu tekliflerde
karşılaştırarak bir tercih yapar.
Sipariş alımı ve kaydı: Teklife olumlu bakan müşteri, firmadan alacağı ürünü kabul eder ve
firmaya siparişte bulunur. Siparişi alan firma, gerekli bilgileri kayıtlarına girer ve ürün imal edilecekse,
imal edilmesi için imalathaneye gerekli bilgilendirmeyi yapar. Ürün tedarik edilecekse, satınalma
personeline tedarik edilecek ürünün bilgilendirmesi yapılır.
Tedarik veya imalat süreci: Sipariş ürünleri tedarik edilir ya da imal edilir.
Satış: Hazır olan ürünün satışı yapılır. İrsaliye çıkarılır ve ürün fatura edilir.
Tahsilat: Satılmış olan ürünün tahsilatı gerçekleşir.
SATINALMA SÜRECİ
Satınalma birimleri, firmanın ihtiyacı olan ve diğer firmalardan satın alınacak ürün, hizmet, ham
madde ya da malların belirlenmesini, piyasa araştırmasını, fiyat analizlerini, siparişini, tedariğini,
raporlamasını yürütür.
Termotek firmasında, satınalma işleri “Satış ve Pazarlama Birimi” tarafından yürütülür. Eşanjör
imalatında kullanılacak malzemelerin, imalathaneye alınacak makinelerin, ofis ve imalathane işletme
ihtiyaçlarının ve personellerin ihtiyaçlarının pazar araştırmalarını, fiyat analiz ve değerlendirmelerini,
gelecek değer araştırmalarını, kalite araştırmalarını ve tedarik işlerini yürütür.
Satınalma işi çok kapsamlı olduğundan, satınalmayla ilgili kişinin, firmanın tüm birimleriyle çok
iyi iletişim içinde olması ve tüm birimlerle koordine bir şekilde çalışması gerekmektedir. Özellikle
imalathanenin malzeme ihtiyacını karşılarken, malzeme ve piyasası hakkında yeterli bilgiye sahip
olunup, imalat biriminin de onaylayacağı malzemenin alınmasına karar verilmesi gerekir.
Satınalma ilgilisinin üzerine düşen en önemli görev; alınacak malın kalite - fiyat dengesini
sağlamasıdır. İyi kalitedeki mallar genellikle yüksek fiyattan satılmaya çalışılır. Bu durumda satın alma
ilgilisi, satışçı firma hakkındaki bilgisi, alınacak malın pazarı hakkındaki bilgisi, satışçı firmanın rakip
firmalarının takibi, gerçekçi değer analizleri ve pazarlık etkisiyle kaliteli malı uygun fiyata almayı
hedeflemelidir.
Genel olarak satın alma birimlerinin görevleri aşağıdaki gibidir.
o Satın alınacak ürün ya da mallarla ilgili fiyat, piyasa, ürün/mal ve firma araştırmaları yapmak
o Gerekli olan alınacak ürün ya da malları, diğer birimlerin danışmanlığıyla belirlemek
o Satınalım sözleşmelerini hazırlamak
o Tedarikçilerle iletişime geçmek
o En avantajlı fiyatları yakalamak adına piyasa araştırması yapmak, teklifler hazırlamak
o Satınalma biriminde yapılan işlerle ilgili üst birimlere rapor sunmak
o Yapılan işlerle ilgili kayıtların tutulmasını sağlamak
o Arşivleme ve dosyalama takibini yapmak
o Meslek alanı ile ilgili gelişmeleri takip etmek ve uygulamak
SATIŞ SONRASI HİZMETLER
Satış sonrası hizmetler, bir ürün satıldıktan sonraki süreçte müşteriye sunulan teknik destek
olarak tanımlanabilir. Bu hizmetler arasında garanti, sigorta, ürün güncellemeleri ve bakım - onarım
hizmetleri ve markaların tüketicilere sundukları çağrı merkezleri, kargo bilgileri ve farklı kanallardan
iletişim kolaylıkları gibi seçenekler yer alır.
Sağlıklı bir satış sonrası hizmet sunmak için müşteriyi anlayarak onunla empati kurmak ve
müşteride güven hissini oluşturacak, kişinin sorununa çözüm bulunacağı hissini yaratmak oldukça
önem taşıyor. Sorunlarına çözüm bulan ve gerektiği zaman gerektiği desteği alabilen müşterilerin kalıcı
müşterilere dönüşme oranlar daha yüksektir.
Termotek firması, üretim yapılan tüm ürünlerin ya da sistemlerin arkasında olunmasını amaç
edinerek, ciddiyet ve özveri ile konulara yaklaşarak, mecvut prensiplerinden taviz vermeden ve özellikle
en müşkül anlarında olmak kaydıyla daima tüm müşterilerin yanında yer almaktadır.
Termotek firması, satış sonrasi hizmetlerinin kalitesini sürdürmek ve geliştirmek için aşağıdaki
davranışları gösterir.
o Müşterilerin, firmaya kolay ulaşabilecekleri farklı kanallar oluşturur.
o Tüketicilerin sorunlarına hızlı bir dönüş yapılır.
o Eşanjörlerin paketlenme ve sevkiyat aşamasında müşteri bilgilendirilir.
o Destek ekibini, ürünler hakkında ve müşteri ilişkileri konusunda bilgilendirir.
o Hızlı sevkiyat hizmeti sunar.
o Müşterinin geri bildirimlerini dikkate alır ve değerlendirme yapar.
o Ürünlerin garanti ve iade koşullarının açık şekilde belirtir.
o Firma hatalarını kabul ederek, hatayı telafi edecek adımlar atar.
BİRİMLER ARASI KOORDİNASYON
Birimler arası koordinasyon, birimler arasında birbirlerinden haberdar ve eş zamanlı şekilde
çalışılmasının tanımıdır. Bir firmanın varlığını sürdürebilmesi, işinde daha iyi konumlara ulaşabilmesi
için firma birimleri birbirleri ile koordineli bir şekilde çalışmak durumdadır. Birimlerin birbirlerinden
haberdarlığı, iletişimleri azalırsa, firma kopukluk ve karışıklık, üretim hacminde daralım, hizmet
kalitesiden düşüş, pazar rekabetinde güç kaybı yaşamaya mahkum hale gelir.
Bu başlıkta Termotek firmasının birimleri arasındaki koordinasyonu, firmadan geçen birkaç
süreçten özet geçilerek anlatılacaktır.
Firmada bir eşanjör siparişi alınacak, üretilecek, satılacak ve sevk edilecek olsun. Öncelikle
pazarlama personeli tarafından eşanjör ürünün gerek yeter şartlarının sağlanması, üründe olmasını
istediği özellikleri belirlenip imalat birimine bildirilmesi, reklamdırılması, tanıtılması ile pazarlama
süreci gerçekleşir. Hedef pazar belirlenir, fiyatladırma yapılır sonrasında satış biriminden satış
personelleri, müşteriler ile iletişime geçer, uygun ürünü belirler ve bu ürünü müşteriye satmaya çalışır.
Müşteri ile iletişimde satış personeli müşteriye teklifler gönderir. Müşteri ile anlaşma sağlandığı
taktirde müşteri ürünü sipariş eder, satış personeli siparişin kaydını yapar. Kaydı açılan sipariş lojistik
birimine devredilir. Lojistik birimi bu siparişin üretim kaydını alır ve imalat birimine siparişi bildirir.
İmalat birimi sipariş edilen ürünü imal eder, gerekli testleri yapar ve durumu lojistik birimine rapor
eder. Lojistik birimi üretilen siparişi kontrol eder, ürün testi raporlarını tekrar incelemeye aldırır ve
ürünün sevkiyata hazırlanmasını sağlar. Satış personeli, kaydedilen bu aşamalardan haberdar edilir,
gerektiğinde satış personeli müşteriye bildirimler yapar. Sevkiyat işlerini lojistik birimi üstlenir. Satış
birimi de bu sırada müşteri ile teslimat bilgilerini paylaşır ve teslimat gerçekleşir.
Firmada eşanjör üretminde bir yeniliğe veya değişikliğe gidilecekse, bu pazarlama biriminin
sorumluluk alanıdır. Pazardaki ihtiyaca, müşteri geri bildirimlerine, tasarım iyileştirmelerine, strateji
değişikliklerine göre ürün üretimi değiştirebilir ya da yeniden yaratılınabilinir. Böyle bir durumda
pazarlama personeli yapılmasını istediği tüm yenilikleri imalat birimiyle paylaşıp onayını ister. Karar,
önemli bir karar ise yönetim kurulununa sunulur ve yapılacak değişiklikler/yenilikler uygulamaya alınır.
Ofisin ya da imalathanenin genel giderleri kapsamı altında firmaya alınan herhangi bir eşyanın
ya da mazemenin tedariği, satınalma biriminin vazifesidir. Böyle durumlarda satınalma birimi, herhangi
bir ihtiyaç sahibi birim ile iletişime geçer ve bu iki birimin ortak kararıyla alınacak eşya/malzeme
belirlenir. Satınalma birimi alınacağı tedarik eder ve ihtiyaç sahibi birime ulaştırır.
Yukarıdaki örnek süreçlerden anlaşıldığı üzere, firmadaki tüm iş işleyişleri, birimler arası
koordinasyon gerektirir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacı ile güvenli çalışma ortamı oluşturmak için
alınması gereken tedbirler dizisine “iş güvenliği” denir.
İş sağlığı ve güvenliği; işin yapılması sırasında iş yerindeki fiziki çevre şartları sebebiyle işçilerin
maruz kaldıkları sağlık sorunları ve mesleki risklerinin ortadan kaldırılması veya azaltılması ile ilgilenen
bilim dalıdır. Bir kuruluşun gerçekleştirdiği faaliyetlerden etkilenen tüm insanların(çalışanların, geçici
işçilerin, ziyaretçilerin, müşterilerin ve işyerindeki herhangi bir kişinin) sağlığına ve güvenliğine etki
eden faktörleri ve koşulları inceleyen bilim dalı olarak tanımlanmaktadır.
İş sağlığı ve güvenliği, İSG tüzük ve kanunlarla çalışanların korunmasını sağlamaya yönelik
inceleme ve uygulamalar bütünüdür.
İş sağlığının ve güvenliğinin sağlanması için, işverenin ve devletin sorumlulukları vardır. Bunlar
aşağıdaki gibidir.
İşverenlerin Temel Görevleri;
o Önlemleri almak
o Çalışanlarını bilgilendirmek
o Gerekli eğitimleri vermek
o Çalışanlarla işbirliği yapmak
o Gerekli denetimleri yapmak
o Kayıt ve bildirim zorunluluğunu yerine getirmek
Devletin Görevleri;
o Çalışma hakkını korumak
o Çalışma özgürlüğünü sağlamak
o Sözleşme özgürlüğünü korumak zorla çalıştırılmayı engellemek
o Angaryayı önlemek
o İşsizliği önlemek
o Çalışma barışını sağlamak
o Özel teşebbüslere güvence sağlamak
İşçi sağlığını olumsuz yönde etkileyen bazı faktörler aşağıdaki gibidir.
o Gereğinden fazla sıcak ve nemli ortamlarda veya kirli havada çalışmak,
o Yetersiz ışıklandırma,
o Fazla gürültü,
o Bedeni, gözü ve(ya) kulağı yoğun olarak yoran işler,
o Çalışma tempoları,
o Ara verme imkanlarının az olması,
o Gece işi veya vardiya işler,
o Ağır çalışma şartları,
o İşyeri atmosferinin kötü olması ve iş stresine sebebiyet verebilecek bütün olumsuz etkenler.
Fabrikalarda ve imalathanelerde uyulması gereken başlıca iş güvenlik kuralları aşağıdaki gibidir.
o İş için istenilen giysi ve kişisel koruma araçları mutlaka kullanılmalıdır.
o Tüm güvenlik işaretlerine uyulmalıdır.
o Fabrikalar temiz tutulmalıdır.
o Tüm alet, techizat ve makineler emniyetli bir şekilde işletilmelidir.
o Tüm alet, techizat ve makineler yetkili personel tarafından veya onun denetimi altında
kullanılıp işletilmelidir.
o Şirkete zarar verebilecek herşey ilgilisine bildirilmelidir.
o Elektrik techizatı ile makinelerin tamir, düzeltme, değiştirme ve ayarlarını yetkili personel
dışında kimse yapmamalıdır.
o Tüm kaza ve yaralanmalar derhal bildirilmelidir.
o Kavga, şaka, koşma ve alkol kullanımı şirket kurallarına göre yasaktır.
o Birlikte çalıştığınız kişilerin zarar görmesini önlemek için güvenli bir şekilde hareket
edilmelidir.
Termotek firması iş güvenliği ve sağlığı konusunda oldukça hassas ve duyarlıdır. Periyodik
olarak çalışanlara iş güvenliği eğitim sunumları izletilmektedir. Gerekli tüm ikaz levhaları imalathanede
asılıdır. İlk yardım dolabı herkesin kolaylıkla görebileceği ve hızlıca ulaşabileceği bir yerde duvarda asılı
konumdadır. İmalathane içerisinde çelik burunlu özel tasarım ayakkabı giymek zorunludur.
Gerektiğinde de baret, eldiven ve gözlük kullanmak mecburidir. İmalathanenin temizliğine özen
gösterilir ve iki haftada bir temizlik şirketlerince atanmış profesyonel temizlik çalışanları imalathanenin
temizliğini yapmaktadır.
Termotek firmasında en çok karşılaşılabilinecek iş güvenliği ve sağlığı riskleri aşağıdaki gibidir.
o Isı transfer plakalarının soyulması ve contanlaması sırasında oluşabilecek el, parmak kesikleri
o Rotları(saplamaları), kesme makinesi ile keserken oluşabilecek riskler
o Büyük ebattaki eşanjörlerin imalatında, vinç kullanımına bağlı oluşabilecek riskler
Bu sıralı etmenler dışındaki diğer risklerin Termotek firmasında gerçekleşme ihtimali çok çok
düşüktür.
Isı Değiştiricileri
Isı Değiştirici Tanımı
Aynı ya da farklı cins ve özelliklerdeki, aralarında sıcaklık farkı olan akışkanların birbirlerine
karışmadan aralarında ısı transferi gerçekleştirmesini sağlayan devre elemanına ısı değiştirici(ısı
eşanjörü, eşanjör) denir.
Isı değiştiricilerinde, akışkanlar birbirlerinden bir ısı transfer yüzeyi ile ayrılırlar ve bu sayede
akışkanların birbirlerine karışmaları önlenir.
Isı Değiştiricilerin Kullanım Alanları
Isı değiştiricilerinin kullanım alanları çok geniştir. Proses, petrokimya, enerji santralleri, bina
ısıtma-soğutma, klima santralleri,soğutma, gemi inşa, kağıt üretimi, ısı geri kazanımı ve diğer
endüstriyel sektörlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Günlük yaşamda karşılaşılan en yaygın örnekler olarak; araba radyatörleri, split klima
serpantinleri, hava ısıtıcılar, kombilerdeki kullanma suyu ısıtıcıları, yağ soğutucuları ilk akla
gelenlerdendir.
Isı Değiştiricilerin Sınıflandırılması
Eşanjörlerin sınıflandırılması aşağıdaki etmenler göre yapılır.
1- Konstrüksiyona göre eşanjör sınıflandırılması
2- Isı transfer prosesine göre eşanjör sınıflandırılması
3- Yüzey yoğunluğuna göre eşanjör sınıflandırılması
4- Geçiş çeşitliliğine göre eşanjör sınıflandırılması
5- Akışkan sayısına göre eşanjör sınıflandırılması
6- Isı transfer düzeneğine göre eşanjör sınıflandırılması
Konstrüksiyona Göre Eşanjör Sınıflandırılması
1- Borulu eşanjör
a- Çift borulu eşanjör(double pipe)
b- Gövde borulu eşanjör
1) Plaka tipi yönlendiricili eşanjör
2) Rod tipi yönlendiricili eşanjör
c- Burgulu borulu eşanjör
2- Plakalı eşanjör
a- Contalı plakalı eşanjör
b- Lehimli(kaynaklı) plakalı eşanjör
c- Çelik kaynaklı plakalı eşanjör
3- Genişletiliş yüzeye sahip eşanjör
a- Finli borulu eşanjör
b- Finli plakalı eşanjör
4- Regenaratörler
a- Sabit matris eşanjörü
b- Döner tip eşanjör(rotary)
Isı Transfer Prosesine Göre Eşanjör Sınıflandırılması
1- Doğrudan temas halindeki eşanjör tipleri
2- Dolaylı temas halindeli eşanjör tipleri
a- Doğrudan ısı transferi
b- Depolama ısı transferi
Yüzey Yoğunluğuna Göre Eşanjör Sınfılandırılması
1- Kompakt eşanjörler(yüzey alan yoğunluğu >= 700 m^2/m^3)
2- Kompakt olmayan eşanjörler(yüzey alan yoğunluğu <= 700 m^2/m^3)
Geçiş Çeşitliliğine Göre Eşanjörler
1- Tek geçişli eşanjörler
a- Paralel akışlı eşanjör
b- Ters akışlı eşanjör
c- Kesişen akışlı eşanjör(crossflow)
2- Çok geçişli eşanjör
a- Genişletilmiş yüzeye sahip eşanjör
1) Kesişen ters akışlı eşanjör
2) Kesişen paralel akışlı eşanjör
b- Paralel ters akışlı genişletilmiş yüzeye sahip eşanjör(gövde ve boru karışık dizayn)
c- Ayrılan akışlı genişletilmiş yüzeye sahip eşanjör
d- Bölünen akışlı genişletilmiş yüzeye sahip eşanjör
Akışların Sayısına Göre Eşanjör Sınfılandırılması
1- İki akışkanlı eşanjör
2- Üç akışkanlı eşanjör
3- Üçten fazla sayıda akışkanlı eşanjör
Isı Transfer Düzeneğine Göre Eşanjör Sınıflandırılması
1- Her iki taraf da tek fazlı konveksiyonlu eşanjör
2- Bir tarafta tek taraflı diğer tarafta iki fazlı konveksiyonlu eşanjör
3- Her iki tarafta fa iki fazlı konveksiyonlu eşanjör
4- Radiyative ısı transferi ile kombine konveksiyonlu eşanjör
Isı Değiştirici Çeşitleri
Isı değiştiricilerinin çeşitliliği çok fazladır. Bunlardan en sık kulanılanları aşağıda sıralanmıştır.
o Plakalı ısı değiştiricileri
o Serpantinli Boylerler
o Gömlek tipi ısı değiştiriciler
o Borulu (shell and tube) ısı değiştiriciler
Plakalı Isı Değiştiriciler Plakalı Isı Değiştirici Tanımı
Isı transferini sağlayan plakalar, saplamalar vasıtasıyla çelikten yapılmış ön ve arka baskı
plakaları arasında, alt ve üst taşıyıcı barların üzerine dizilerek sabitlenir. Plakaların herbiri yekpare
olarak preslenmiş olması, plakaların yüksek mukavemet değerlerine sahip olması için önemidir.
Plakalar arasındaki sızdırmazlığı sağlamak ve ısı transferi kanalını oluşturmak için, plakalar kaynatılır ya
da contalanır.
Eşanjördeki plaka sayısı, uygulamada gerekli ısı transfer miktarına bağlı olarak seçilir. Artan ya
da azalan gerekli ısı transferi miktarına bağlı olarak, plaka sayısı sonrada artırılıp azaltılabilir.
Plakalı Isı Değiştirici Çeşitleri
1- Contalı Plakalı Isı Değiştiricileri
En yaygın olarak kullanılan plakalı ısı değiştiricisi çeşidi
olduğundan, sektörde plakalı eşanjör ismiyle ifade edilen eşanjör,
contalı tip plakalı ısı değiştiricilerdir.
Bu bölümden sonraki bölümlerde contalı plakalı ısı
değiştiricisi için, plakalı eşanjör tabiri kullanılacaktır.
Plakaların arasındaki sızdırmazlığı saplamak ve eşanjörün
ısı transfer kanalını oluşturmak için conta kullanılır. Kullanılacak
akışkanın cinsine ve sıcaklığına bağlı olarak uygun conta seçimi
yapılmalıdır.
Maksimum 25 bar kullanım, 32 bar test basıncına
dayanıklıdır. Uygulamadaki basınç 25 bardan fazla ise kaynaklı
plakalı ısı değiştiriciler kullanılmalıdır.
2- Lehimli(kaynaklı) Plakalı Isı Değiştiricileri
Akışkanın sıcaklığının ve basıncının yüksek
olduğu uygulamalarda kulanılan eşanjördür. Tüm
plakalar birbirlerine kaynaklanır, dolayısıyla conta
kullanılmaz. Contalı tip eşanjörün mukavemet olarak
yetersiz kaldığı basınç koşulunda ve contaların
dayanamadığı sıcaklık koşullarında kaynaklı plakalı ısı
değiştiricileri tercih sebebidir.
3- Çelik Kaynaklı Plakalı Isı Değiştiricileri
Güvenlik tedbirlerinin en üst seviyede olduğu, hassas proseslerde kullanılan plakalı ısı
değiştiricileridir. İki plaka birbirine kaynaklanır ve tek plaka olarak kullanılır. Bu tip plakada conta
kullanılır. Kaynaklı plakalar arasındaki hava boşluğu nedeniyle göze alınabilir bi ısı tranfer düşüşü
beklenir. En çok gıda endüstirisi uygulamalarında kullanılır.
Plakalı Eşanjörler Plakalı Eşanjörlerin Konstrüksiyonu
Yandaki fotoğrafta, flanş bağlantılı
contalı plakalı ısı değiştiricisi tüm
parçalarıyla gösterilmiştir.
Baskı Plakaları:
Ön ve arka olmak üzere iki baskı
plakası vardır. Baskı plakaları, eşanjörün
gövdesini oluşturur ve diğer tüm parçaların
taşınmasını sağlar. Isı transfer plakaları,
somun-saplama-rondela elemanlarıyla
baskı plakaları arasına sıkılarak
konumlanır. Bağlantı elemanları genellikle
sadece ön plaka üzerindedir; fakat bazı
özel uygulamalarda akışkan eşanjörü
arkadan terk ettiğinden, arka baskı
plakasında da bağlantı elemanı mevcuttur.
Baskı plakalarının malzemesi
genellikle St37 çeliğidir. St 37 baskı
plakaları 10 – 16 bar akışkan işletme
basıncına kadar dayanıklıdır ki bu da çoğu
uygulama için emniyetlidir. Daha yüksek
basınç içeren uygulamalarda St52
malzemesi kullanılarak gerekli emniyet
sağlanır.
Baskı plakaları imal edilirken,
eşanjörün maksimum çalışma basıncına
uygun, mukavemet hesaplamaları yapılarak en uygun gövde kalınlığı hesap edilir. Kullanılan prosese
göre gövde malzemeleri paslanmaz olarak da imal edilebilmektedir. Maliyetin daha düşük olması
istenen uygulamalarda, karbon çeliğinden yapılmış olan gövde, paslanmaz malzeme ile kaplanır. Baskı
plakaları imal edilirken sırasıyla delik merkezlerinin işlenmesi, kumlama, yağ alma, fosfatlama ve
boyama işlemleri gerçekleşmektedir.
Destek Kolonu:
Taşıma barları arasında destektir. Destek kolonua eşanjörün ayaklarında biri montajlanır.
Eşanjörün dik, dengede ve güvenli durmasını sağlar.
Taşıma Barları:
Ön baskı plakası ve destek kolonuna bağlı barlardır. Isı transfer plakaları alt ve üst taşıma barları
arasına dizilirler. Eşanjörün sıkılması işleminde arka baskı plakası makara yardımıyla, üst taşıma barı
boyunca sıkışma yönüne doğru hareket edebilme kabiliyetine sahiptir.
Hareket Makarası:
Isı transfer plakaları dizilmiş eşanjör sıkılmaya hazırdır. Eşanjör, saplama-somun-rondela
elemanları yardımıyla sıkılırken arka baskı plakası taşıma barları boyunca hareket ederek ön baskı
plakasına yaklaşmak durumundadır. Bu hareket esanasında hareket makarası kullanımı, sürtünme
direnç kuvvetini ortadan kaldırarak hareketi kolaylaştırır.
Civata-Somun-Rondela-Saplama:
6.8 kalite ve elektro-galvaniz kaplı olan bu montaj elemanları, eşanjörün boyutuna göre
M16’dan M30’a kadar boyutsal değişkenlik gösterebilmektedir.
Bağlantı Elemanları:
Eşanjöre giren ve çıkan boru hatları, eşanjöre bağlantı elemanları ile bağlanırlar. Bağlantı
elemanları genellikle ön baskı plakasındadır. Bazı özel projelerden gelen farklı siparişlerde, çıkış
bağlantı elemanları arka baskı plakasında istenebiliyor. DN25’ten DN200’e kadar dişli ya da flanşlı
baglantı elemanları çeşitliliği vardır.
Bağlantı elemanlarında malzeme olarak genellikle galvaniz kaplı St37 çeliği tercih edilir. Fakat
avrupada çoğunlukla paslanmaz çelik kulanılır. St 37 kullanımında, galvaniz kaplama parçanın yüzeyini
tamamen kapatarak paslanmayı olabildiğince geciktirir.
Isı Transfer Plakaları:
Karşıt akışlı iki akışkan arasındaki ısı transferini sağlayan elemandır. Akış kanalları, akışkanı
türbülans akışa sokacak şekilde tasarlanmıştır. Kanal tiplerine göre H ve L plaka olmak üzere iki çeşittir.
L plakalarda akışkan daha hızlı hareket eder ve akışkanın plaka içindeki kat edeceği yol fazladır.
Bunun yanında akışkan plakayı daha uzun sürede terk eder. Bu durum ısı transfer miktarını artırır.
Termotek firması müşteriden özel istek gelmediği taktirde, bir H bir L olarak plaka dizilimini
yapmaktadır. Funke firmasından alınan ısı transfer plakaları, mavi poşetlenmiş şekilde tedarik edilir.
Plakalar stok edilirken poşetli halde tutulur. Kullanıma alınacak plakalar poşetlerden soyularak işleme
alınır.
L Plaka H Plaka
Kullanılan akışkana göre ve istenen maksimum çalışma mukavemetine uygun plaka malzeme
seçimi çok önemlidir. Genel olarak aşağıdaki plaka malzemeleri kullanılmakta olup en sık kullanılan
malzeme tipi 1.440 / AISI 316’dır.
Plakalı eşanjör üretiminde maliyet kalemlerinin %90’lık kısmını malzeme maliyeti
oluşturmaktadır. Paslanmaz çelik ve karbon çelik malzeme maliyetleri bütün dünyada hemen hemen
aynıdır fakat Çin’den gelen bazı eşanjör plakaları ucuz olmasının sebebi, işçilikteki maliyetlerin düşük
olması değil paslanmaz çeliğin kalitesinin düşük olmasıdır.
AISI 316 ya da AISI 304 paslanmaz çelik yerine SS 200 serisi olarak adlandırılan bu plaka
malzemesi hızlandırılmış tuz testi yapıldığında kararmaktadır. İçerisindeki krom ve nikel oranı çok düşük
olan bu plaka uzun dönem testlerde ise delinmektedir.
AISI 304, akışkan sıcaklıklarının 20 ͦC aşmadığı kapalı devre sistemlerde kullanılır. Genelde
soğutma sistemlerinde tercih edilir. AISI 316 en yaygın olarak kullanılan plakadır. AISI 304 tip plakaya
göre daha pahalı olmasına rağmen daha kaliteli ve uzun ömürlüdür. Müşteriden özel bir talep
gelmemesi durumunda Termotek firmasının kullanacağı plaka tipi AISI 304’tür. Titanyum plakalar ise
agresif akışkan olarak bilinen tuzlu(deniz suyu, doğal dere vs.) akışkanlar için kullanılır.
Contalar:
Contalar, plakalı eşanjörde plakalar arası sızdırmazlığı sağlayan elemandır. Sızdırmazlık
sağlanmazsa eşanjörden akışkan sızar, problem oluşturur. Kullanılacak akışkanın türüne ve sıcaklığına
göre uygun conta seçimi yapılmalıdır. Aksi takdirde conta aşınabilir, yumuşayabilir ve sızdırmazlık
özelliğini kaybedebilir.
Contaların diğer bir kullanılma amacı da
akışkana yön vermektir. Yandaki şekilden de
anlaşılacağı üzere, eşanjöre giren akışkanlar ayrı
yollara girerek farklı plaka aralarından geçip
çıkıştan çıkarlar. Contalar bu şekilde akışkanlara
yön vermeseydi akışkanlar birbirlerine karışırdı.
Doğru contalama ve plaka dizilimi ile akışkanlar
bir sıcak bir soğuk şeklinde akarlar bu da
aralarında ısı transferi gerçekleşmesine imkan
sağlar.
Contalar plakalara elle geçirilir ve plakalar taşıyıcı barlar arasına dizilmeden önce tek tek konrol
edilir. Tam geçmemiş ya da gevşek contalar sızıntı için yeterli sebeptir.
Sızdırmazlık için contalar kadar önemli olan diğer bir faktör de plakaların sıkılmasıdır. Farklı
boyutlar için farklı sıkma oranları mevcuttur. Gerekli sıkma ölçüsü kullanılmazsa sızıntı meydana
gelebilir.
Conta malzemeleri birçok kauçuk madde ve katkı maddelerinin karışımından oluşur. Bazen
farklı tedarikçilerin malzemeleri birbirine benzerken, çoğu zaman her firmanın aynı malzeme contası
farklı özellik gösterir. Örneğin farklı iki firmaya ait NBR contasının tavsiye edilen kullanım sıcaklığı
birbirinden farklılık gösterebilir. En önemli içerik, ağırlıkca %15 ile %70 arasında değişen polimerdir.
Tipik bir conta reçetesi şöyledir; %50 polimer, %40 dolgu, %5 yumuşatıcı %2 etkinleştirici, %1 iyileştirici,
%1 hızlandırıcı, %1 antioksidan.
Termotek firmasında genellikle NBR(nitril) ve EPDM contalar kullanılıyor. NBR sıcaklıkları
110 ͦC‘yi geçmeyen su ve yağ uygulamalarında kullanılır. Buharda asla kullanılmaz. EPDM contalar
sıcaklıkları 160 ͦC’yi geçmeyen su ve buhar uygulamalarında kullanılır. NBR HT ve EPDM HT tipi
contalarsa, standartlarına göre 10 ͦC daha sıcak uygulamalara dayanabilir. Yağda asla kullanıllarmaz.
Sıcaklık 185 ͦC’ye kadar çıkabiliyorsa FKM(viton) conta kullanılır.
Conta tiplerinin birbiri ile karışmaması için, bi contanın kenarındaki çıkıklıkta tipe özgü renk
damgası bulunur. Heri firma kendi renk-tip düzenini kendi oluşturabilir. Termotek firması, Funke
firmasının contalarını kullandığı için Funke standartını baz alır. Funke standartlarına göre sarı renk NBR,
sarı-siyah NBR HT, mavi EPMD, mavi-beyaz EPDM HT’dir.
Plakalı Eşanjörlerin Çalışma Prensibi ve Isı Transfer Teorisi
Isı Transfer Teorisi
Isı, sıcaklık farkı sonucu bir sistemden diğerine transfer edilebilen bir enerji türü olarak
tanımlanmıştır. Bir termodinamik çözümleme, bir sistem bir denge durumundan diğerine geçiş
yaparken ısı transfer miktarıla ilgilidir. Böyle bir enerji transferinin hızlarını bulmakla ilgilenen bilim dalı
ısı transferidir. Enerjinin ısı olarak trasnferi, her zaman yüksek sıcaklıktaki bir ortamdan düşük
sıcaklıktaki ortama doğrudur ve iki ortam aynı sıcaklığa eriştiğinde ısı transferi durur.
Isı, üç farklı yolla aktarılabilir; iletim(kondüksiyon), taşınım(konveksiyon) ve ışınım(radyasyon)
İletim:
İletim, parçacıklar arası etkileşmenin sonucu olarak bir maddenin daha yüksek enerjili
parçacıklarla bitişikliklerindeki daha düşük enerjili olanlara enerji aktarmasıdır. İletim, katılarda,
sıvılarda veya gazlarda olabilir. Gazlarda ve sıvılarda iletim, moleküllerin gelişigüzel hareketleri
sırasında çarpışmaları ve yayılmaları sebebiyle olur. Katılarda ise, kafes moleküllerinin titreşimleri ve
serbest elektronlarla enerji aktarımı gerçekleşir.
Levhada ısı transferi:
Bir levhada ısı transfer hızı, tabaka boyunca sıcaklık farkı ve ısı transfer alanı ile doğru,
tabakanın kalınlığıyla ters orantılıdır.
�̇� = −𝑘 𝐴 𝑇2−𝑇1
𝑥 , �̇� = −𝑘 𝐴
𝑑𝑇
𝑑𝑥 [W]
�̇�: Isı transfer hızı [W]
k : Isıl iletkenlik, bir malzemenin ısıyı iletme kabiliyetinin ölçüsü [W/m.K]
A: Levha yüzey alanı [m2]
x , dx : Levha kalınlığı ölçüsü ve türevleri [m]
T2-T1: Sıcaklık farkı [K]
Taşınım:
Taşınım, bir katı yüzey ile ona bitişik, hareket halindeki sıvı veya gaz arasında enerji aktarımı
türüdür; iletim ve akışkan hareketinin birleşik etkilerini kapsar. Akışkan hareketi ne kadar hızlı olursa,
taşınım ısı aktarımı da o kadar büyük olur. Yığın akışkan hareketinin ortadan kalkması halinde, katı
yüzeyle bitişiğindeki akışkan arasındaki ısı transferi saf iletimle olur.
Eğer akışkan, yüzeyin üzerinden fan, pompa veya rüzgar vasıtasıyla akmaya zorlanıyorsa,
taşınıma zorlanmış taşınım denir. Taşınım aksi haldeyse doğal taşınım olarak adlandırılır.
Taşınım ısı transfer hızı sıcaklık farkıyla orantılı olduğu gözlenmiştir ve Newton’un soğutma
kanunu ile uygun şekilde formülize edilmiştir
�̇� = ℎ 𝐴 (𝑇𝑠 − 𝑇∞) [W]
h: Taşınım ısı transfer katsayısı [W/m2.K]
A: Isı transfer yüzeyi [m2]
𝑇𝑠: Yüzey sıcaklığı [K]
𝑇∞: Akışkanın yüzeyden uzak bölgesinin sıcaklığı [K]
Işınım:
Işınım, atom ve moleküllerin elektronik düzenlerindeki değişmelerin sonucunda maddeden
elektromanyetik dalgalar (veya fotonlar) şeklinde yayılan enerjidir. İletim ve taşınımdan farklı olarak
ışınımla ısı transferi bir aracı ortam gerektirmez. Isı transfer çalışmalarında, cisimlerin sıcaklıkları
sebebiyle yaydıkları ışınım türü ola ısıl ışınım ile ilgilenilir.
Plakalı Eşanjörlerde Isı Transferi
Bir ısı değiştiricide ısı transferi genellikle, her bir akışkan tarafında taşınım ve iki akışkanı ayıran
yüzeyde iletim içerir. Isı değiştiricinin bir konumunda iki akışkan arasındaki ısı transfer hızı, o yerdeki
sıcaklık farkının büyüklüğüne bağlıdır; söz konusu bu farklılık ısı değiştirici boyunca değişir. Dolayısıyla
bir ısı değiştiricinin ısı transfer hesabı oldukça karmaşıktır.
Bir eşanjörün, ısı transferi analizini yapmak iyi seviyede mühendislik programlarını
kullanabilme bilgisi gerektirir. Ancak programlar aracılığı ile bir eşanjörün çalışması tamamiyle analiz
edilenebilir. Eşanjör satış firmaları aldıkları her bir sipariş için bu tarz programlar
kullanamayacaklarından, eşanjör seçim programı kullanma yoluna başvurmuşlardır.
Termotek firması, Funke firmasının yazılımını yaptığı bir eşanjör seçim programı
kullanmaktadır. Bu program hakkında bilgiler ve programın kullanımı “ Eşanjör Seçim Programının
Kullanımı” başlığında anlatılmıştır.
Plakalı Eşanjörün Çalışma Prensibi
Plakalı eşanjörlerde, tüm ısı değiştiricilerinde olduğu gibi aralarında ısı transferi gerçekleşen
medyalar primer(birincil) ve sekonder(ikincil) devre adıyla isimlendirilir. Genellikle anlam bütünlüğü
sağlamak adına;
- Primer devre; ısıtan veya soğutan devre
- Sekonder devre; ısınan veya soğuyan devre olarak adlandırılır.
Termotek firmasının ürettiği eşanjörlerde,
çoğunlukla, primer devre ısıtan, sekonder devre ısınan
rolündedir. Bu durumun kaynağı, gelen eşanjör
siparişlerinin ısıtma sistemlerinde kullanılacak olmasıdır.
Plakalı eşanjörlerin bağlantı ağızları ön baskı
plakasındadır ve F1, F2, F3 ve F4 ile gösterilir. Primer
devreden gelen sıcak akışkan eşanjöre F1’den girer,
F4’den soğumuş şekilde çıkar. Sekonder devreden gelen
soğuk akışkan eşanjöre F3’den girer, F2’den ısınmış
şekilde çıkar. Böylece sıcak devreden soğuk devreye
enerji(ısı) geçişi gerçekleşir.
Fark edildiği üzere akışkan girişlerinin biri altta
diğeri üsttedir. Bu şekilde karşıt akış eldesi,aşağıdaki
akışkanların sıcaklık - yol grafiğinden de anlaşılacağı gibi,
akışkanların arasındaki sıcaklık farkının korunmasını
sağlar ve ısı transferini artırır.
Plakalı Eşanjörlerin Avantajları-Dezavantajları
Plakalı eşanjörlerin bazı avantajları şöyle sıralanabilir;
o Akışkanların birbirine karışmasını önleyen özel conta tasarımı
o Kompakt tasarımı sayesinde düşük ağırlık ve düşük montaj hacmi
o Tam türbülans sayesinde yüksek verim, düşük maliyet
o 1 ͦC sıcaklık farkı yakınlığının sağlanabilmesi
o Kolayca kapasite artırımının gerçekleştirilebilmesi
o Daha düşük bakım maliyetleri
o Kolay temizlik ve bakım
Plakalı eşanjörler, borulu eşanjörlerle kıyaslanırsa;
Plakalı eşanjörlerin bazı dezavantajlarını söyle sıralarız;
o Depolamanın olmaması (kullanım sıcak suyu için)
o 185 ͦC üzeri sıcaklık uygulamalarında kullanılamaması
o Akışkanların dar kesitten geçmeye zorlanmasından dolayı karşılaşılan direnç kayıplarının fazla
olması
Aşağıdaki tabloda borulu, contalı plakalı ve lehimli plakalı eşanjörlerin birbirlerine göre
kıyaslanması açıklanmıştır.
Plakalı Eşanjörlerin Uygulama Alanları
HVAC Uygulamaları
o Kullanım sıcak suyunun ısıtılması
o Bina ısıtma suyu ısıtılması
o Havuz suyunun ısıtılması
o Soğutma sistem suyunun hazırlanması
o Yüksek katlı binalarda basınç kırıcı olarak kullanımı
o Üniversite, toplu konut ve jeotermak gibi merkezi sistem uygulamaları
o Devre ayırıcı olara kullanılması
Endüstriyel Uygulamalar
o Makinelerin soğutulması
o Isı geri kazanımı
o Ofsi katlarının sıcak kullanım suyu eldesi
o Buhar uygulamaları
o Denizcilik ve gemi sektöründeki uygulamalar
o Gıda uygulamaları
o Anlık sıcak veya soğuk su uygulamaları
Plakalı Eşanjör Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Plakalı eşanjörlerin; kullanılacağı uygulamaya ve maksimum basınca uygun, doğru plaka
malzemesini, doğru conta malzemesini ve istenen mukavemete sahip gerek ısı transfer plakası gerekse
baskı plakası kalınlığını seçmek çok önemlidir. Bunun yanında ürünün sahip olduğu kalite belgeleri ve
meşei de büyük önem arz etmektedir.
Bugünlerde ne yazık ki sadece ucuz fiyata malzeme satabilmek için, çok düşük kalitedeki
plakaları ve contaları gerek Çin’de ve gerekse imalat yerleri belli olmayan yerlede ürettiren ve piyasaya
pazarlayan firmalar mevcuttur.
Bugün hemen hemen her firmanın ISO 9001 sertifikası olmasına karşın, plakaları ve contaları
üzerinde geriye dönük araştırma imkanı sağlayan markalama, birçok firmanın plakası ve contası ve
hatta baskı plakası malzemesi üzerinde yer almamaktadır. Bu da kullandıkları sertifikaların ne derece
doğru olduğu hakkında bir fikir vermelidir.
Bu sebeple, günümüz teknolojisini kullanarak üretim yapan, gerek yurt içinde gerekse yurt
dışında referanslara sahip olan firmaların tercih edilmesi, istenilen değerleri sağlayan ve verilen
ücretin karşılığı olan, ürüne sahip olmak için çok önemli olacaktır.
PLAKALI EŞANJÖRLERDE SEÇİM YAPMA KRİTERLERİ
Daha önce de belirtildiği gibi, eşanjör seçimi işinde ayrıntıya inildikçe işin içinden çıkmak
zorlaşmaktadır. Günümüzde ayrıntılı analizler değerlendirilerek yazılmış eşanjör seçim programları ile
bu işlem saniyeler içinde yapılmaktadır. Satış birimi bu programları, müşteriye ihtiyacı doğrultusunda
çözümler üretmekte kullanır.
Doğru eşanjör seçimi yapılabilmesi için, müşteriden gelen talep bilgileri çok önemlidir. Müşteri,
satış mühendisine ne istediğini, istediğini nerede ve nasıl kullanacağını doğru şekilde iletmelidir. Satış
mühendisi, müşteriden gelen talep bilgileri doğrultusunda uygun seçimleri ve alternatifleri müşteriye
sunar.
Bir sıcak su uygulamasında müşteriden gelen talep bilgileri genellikle şu şekildedir.
Yapının cinsi: Sıcak suyun nerede ve ne kadar kapasitede kullanılacağının bilgisidir.
İstenilen su sıcaklığı: Kullanılacak sıcak suyun sıcaklık değeri bilgisidir. Genellikle kullanım suyu
( duş, eviye için) 45 ͦC istenir. Müşteriden gelen özel isteğe göre 60 ͦC kullanım suyu da elde edilebilir.
Eş zaman kullanım bilgisi: Yapının ihtiyaç duyduğu anlık sıcak su miktarının ölçüsüdür.
Depolama bilgisi: Yapının cinsi ve niteliği bakımından üretilen sıcak su miktarının ne kadarının
hazırda tutulması gerektiğini (cihaz hacimini) belirleyen ölçüdür.
Satış mühendisi, müşteriden gelen bu bilgiler ışığında debi hesabı ve ardından cihaz seçimi
yapmaktadır.
Kullanım sıcak su miktarı belirlenecek yapının cinsine göre tüm kullanım alanları adetleri ile
birlikte alttaki tablodan alınan sayılarla tek tek çarpılarak toplanır.
Bulunan değer yukarıdaki eş zaman kullanım faktörlerinden uygun olanla çarpılarak anlık sıcak
su ihtiyacı bulunur. Daha sonra sıcak su depolanma hacmi hesaplanır.Bunun içinde müşterinin verdiği
bilgiler ya da yukarıda bulunan tablodaki depolama faktörü kullanılır. Burada önemli olan kullanım sıcak
suyu üretimini ve depolamasını yapacak ürün seçimidir. Boyler yada plakalı eşanjör + akümülasyon
tankı sistemlerinden hangisinin uygulamada kullanılması gerektiği tasarımcı tarafından belirlenir.
Seçeceğimiz sistem, ister boylerden ister plakalı eşanjör + akümülasyon tankından oluşsun,
dahilinde primer devre ve sekonder devreyi barındırmaktadır. Primer devre akışkanı kazandan ısınmış
şekilde sisteme gelen ısının kaynağıdır. Isıtma sisteminde kazanlar genellikle 90 ͦC – 70 ͦC sıcaklıklarında
çalışır. Yani kazana akışkan 70 ͦC girer, 90 ͦC çıkar. Sekonder devre akışkanı kullanım suyudur. Bu akışkan
da genellikle 10 ͦC – 45 Cͦ sıcaklıklarında sirküle edilmektedir. Bulduğumuz ve belirlediğimiz değerler
aşağıdaki formülde yerine konulur.
�̇� = 𝑚1 𝑐1 𝑑𝑇1 = 𝑚2 𝑐2 𝑑𝑇2 = 𝑘 𝐴 𝐿𝑀𝑇𝐷
�̇�: İletilmek istenen ısı kapasitesi
m1: Primer devre debisi
c1: Primer devre akışkanının özgül ısısı
dT1: Primer devredeki akışkanın eşanjöre giriş – çıkış sıcaklıkları farkı
m2: Sekonder devre debisi
c2: Sekonder devre akışkanının özgül ısısı
dT2: Sekonder devredeki akışkanın eşanjöre giriş – çıkış sıcaklıkları farkı
k: Program tarafından seçilen eşanjör plakasının ısı transfer katsayısı
A: Seçilen plakalı eşanjörün istenilen ısı transfer miktarını karşılamasını sağlayan plaka alanı
LMTD: Belirtilen primer ve sekonder devre sıcaklıklarının logaritmik ortalaması (program
tarafından hesaplanmaktadır)
Bu förmülden, seçilecek cihazın gücü (�̇� değeri) rahatlıkla bulunabilir. Sistem elemanı olarak
seçim boyler olacaksa, gerekli ısıtma gücü (�̇�) ve depolama hacmi verilerinin, boyler kataloğunda
kesişimindeki boyler seçilir. Boylerler, ısıtma gücünün fazla olduğu talepleri karşılayamamaktadır.
Böyle durumlarda eşanjör + akümülasyon tankı seçimi yapmak daha uygundur.
Eşanjör seçimi, elde edilen verilerin eşanjör seçim programına girilmesiyle, çok hızlı ve efektif
bir şekilde program tarafından gerçekleşir. Akümülasyon tankı hesabı ise tamamen sıcak su depolama
hacmi ile ilgilidir ve kaç litre depolama hacmi gerekliyse o kadar litre akümülasyon tankı seçilir.
Yapılan tüm bu değerlendirmelerin yanında fiyat, yer alanı, stok durumu gibi faktörler de
değerlendirmeye katılarak cihaz seçimi yapılır.
Bu başlık altında anlatılanlar bir uygulama ile ilerki bir başlıkta örneklendirilmiştir.
Plakalı Eşanjör Seçim Programının Kullanımı
Günümüz teknolojisinde zaman önemli bir faktördür. Tesisat sektörüde varlığını sürdüren bir
satış firmasına herhangi bir tesisat elemanı siparişi geldiğinde, firmadaki satış mühendisleri müşteriye
uygun ürünü hızlı ve efektif şekilde seçmek ve sağlamak durumundalardır. Birçok tesisat elemanının
seçiminde satış mühendisleri, ürün kataloğundan faydalanarak ürün seçimi yapabilirler. Fakat eşanjör
gibi bazı tesisat elemanlarında kataloglar satış mühendislerine çok yardımcı olamamaktadır. Böyle
durumlarda satış mühendislerine ya da tasarımcılara kolaylaylık sağlamak amacıyla yazılmış ürün seçim
programları kullanılır.
Termotek firması eşanjör seçiminde Funke firmasının eşanjör seçim programını
kullanmaktadır. Bu program, programın arayüzüne girilebilen sıcaklık farkı, basınç kaybı, debi, güç gibi
parametrelerden birkaçının girilmesiyle çok hızlı şekilde uygun bir eşanjör seçimi yapmaktadır.
Bir sonraki sayfada, Funke firmasının eşanjör seçim programının kullanıcı arayüzünün ekran
görüntüsü bulunmaktadır. Programın anlaşılması ve kullanılabilmesi adına, görüntü üzerindeki işaretli
kısımların detaylı anlatımı yapılmıştır.
1. Üzerinde çalışılan projenin adı
2. Hesaplama türü; normal hesaplama için Therm. Design, güç hesaplaması için Power
calc.,kontrol hesaplaması için Confirm. Calc seçilir.
3. Güç değeri; eşanjörün güç değeri girilir ya da asgari sayıda girilen diğer değişkenlere bağlı güç
seçim sonunda görüntülenir.
4. Overdesign; programın yaptığı seçimin sağlıklığının ölçüsüdür. % olarak gösterilecek değerin
%0’a yakın olması iyi bir seçim olduğunu belirtir.
5. Seçim sonucu görüntülenecek eşanjör boyutlarının birim seçimi
6. Primer devredeki akışkan cinsi seçimi
7. Primer devre akışkanının eşanjöre giriş sıcaklığı
8. Primer devre akşıkanının eşanjörden çıkış sıcaklığı
9. Primer devre akışkanının kütlesel ya da hacimsel debisi
10. Primer devredeki akışkanın eşanjör içinden geçerken kaybedeceği basıncın ölçüsü
11. Primer devre akışkanının basıncı
12. Sekonder devredeki akışkan cinsi seçimi
13. Sekonder devre akışkanının eşanjöre giriş sıcaklığı
14. Sekonder devre akşıkanının eşanjörden çıkış sıcaklığı
15. Sekonder devre akışkanının kütlesel ya da hacimsel debisi
16. Sekonder devredeki akışkanın eşanjör içinden geçerken kaybedeceği basıncın ölçüsü
17. Sekonder devre akışkanının basıncı
18. Start Calculation; programa girilen değerlerle seçim işlemini başlatan buton
19. Isı transfer plakasının malzemesi seçimi
20. Primer devredeki contaların türü
21. Sekonder devredeki contaların türü
22. İzin verilen maksimum basınç
23. İzin verilen maksimum sıcaklık
24. Plate type; normalde bu ayar “free”dedir. Eğer tasarımcı belirlediği bir ebat ve model için seçim
yaptırtacaksa bu ayarı “fix”e çeker ve seçim yapacağı eşanjör modelini seçer.
25. Akışkanın eşanjör içinde farklı bölgelerdeki hızlarının bilgisi
26. Eşanjörün akışkan kapasitesi bilgisi
27. Birim seçimi; seçilen eşanjörün bilgilerinin gösterimidir. Amerikan birimi ya da SI birim sistemi
seçilebilir.
28. Seçilen eşanjörde kullanılan ısı transfer plakalarının toplam ısı transfer yüzey alanı
29. Seçilen eşanjörün ağırlığı
30. Seçilen eşanjörün model ve ısı transfer plaka sayısı bilgisi
31. Calculate alternatives; programa alternatif eşanjör seçimi yaptıran butondur. Bu butona
basılınca kırmızı satırlar çıkar ve orada alternatif seçimler listelenir.
32. Seçilen eşanjör ile tüm bilgilerin excel kaydını almak amacıyla kullanılan bölümdür. Bu işlem
için şu butonlar seçilmelidir: Completion > Print documents > Print specification sheet > Print
to Excel
Bir eşanjör seçimi gerçekleştirmek için programdamdaki boş bütün değerleri doldurmamıza
gerek yoktur. Genel hatlarla primer ve sekonder devrelerin akışkanlarının giriş-çıkış sıcaklıklarını,
eşanjördeki basınç kaybını ve bir devrenin debi değerini girmemiz seçim yaptırmak için yeterlidir. Debi
değeri yerine istersek eşanjörün güç değerini de girebiliriz, program sıkıntısızca seçim işlemini başarıyla
gerçekleştircektir.
Seçim için gerekli değerler girilirken değerlerin birimlerine dikkat edilmesi çok önemlidir. Bize
gelen talep bilgilerinde debinin birimi kg/h iken biz onu programa m3/h girersek çok büyük hata
olacaktır. Program kullanım kolaylığı açısından her değişken için birçok birim desteğini sunuyor.
Programa girilecek birim, programdaki veri girdi kısmınlarının yanındaki birim seçme kutucuğundan
seçilir. Bu sayede bir çok karışıklık önlenir ve seçimi yapan kişi birim çevirme zahmetinden kurtulur.
Seçim bilgilerinin girilip “Start Calculation” komutunun verilmesiyle programın sağ alt
tarafındaki “unit” bölümünde(32. Madde) seçilen eşanjör bilgisi örnek olarak “FP 205-79-1-xx” şeklinde
gösterilir. Bu gösterimden çıkan sonuç; FBT markasının, Funke marka 79 adet ısı trasfer plakalı FP 205
model eşanjörüdür.
Eşanjör seçim programı tasarımcıya birden fazla çözüm senaryosu üretmektedir. Burada
önemli olan en düşük ısı transfer alanında, en yüksek ısı transferini sağlayan eşanjörü seçmektir. Ticari
kaygılar göz ardı edildiğinde önemli olan en küçük eşanjörü seçilmesi değil, en efektif çalışan eşanjörü
seçilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
PLAKALI EŞANJÖR İMALATI Bu bölümde Termotek firmasının FBT markalı FP 10 model contalı plakalı eşanjörünün imalat
aşamaları anlatılacaktır.
FP 10 imalatı için kullanılacak malzemelerin listesi şöyledir;
o Ön ve arka baskı plakaları (baskı plakaları kalınlığı; 10 bar için 25mm, 16 bar için 30mm)
o 4 adet DN50 dişli bağlantı elemanı ve plastik korucuyu kapağı
o 1 adet destek kolonu
o 2 adet taşıyıcı bar (plaka sayısına bağlı olarak 250-500mm arası, delik kısmında 25mm boyunca
M16 civataya göre diş açılmış)
o 2 adet M16x45mm civata (ön baskı plakası ile taşıyıcı bar bağlantısı için)
o 2 adet M16x30mm civata (destek kolonu ile taşıyıcı bar bağlantısı için)
o 3 adet ayak (2’si ön 1’i arka olmak üzere)
o 2 adet M16x60mm civata (ön ayağın ön baskı plakasına bağlantısı için)
o 1 adet M16x40mm civata (arka ayağın destek kolonuna bağlantısı için)
o 3 adet M16 somun (ayakların bağlantısı için)
o 10 adet M16 rondela
o 6 adet her biri 250mm uzunluğunda M16 saplama
o 12 adet M16 baskı plakası rondelası
o 12 adet M16 somun (ön baskı plakası için)
o 6 adet M16x40mm uzun somun (arka baskı plakası kısmı için)
o Isı transfer plakaları (sayısı siparişe bağlı olarak değişir)
o Contalar
o Saplamalardaki dışta kalan kısmın dişlerini korumak için file
o Metal ürün etiketi (ürün bilgilerini ve seri numarasını içerir)
o Kullanma kılavuzu
Malzemeler fotoğraftaki gibi düzenli bir şekilde
hazırlandıktan sonra, mavi poşetinden soyulmuş ısı transfer
plakaları contalamakla işe başlanır. Sipariş bilgilerine göre
conta malzemesi seçilir ve her bir ısı transfer plakası tek tek
el ile contalanır. Contalanan ısı transfer plakalarının arka
yüzleri çevrilir, contanın tam oturup oturmadığı kontrol
edilir. Contalanan plakalar, contaların sonradan çıkmaması
için düzenli bir şekilde müsait bir yere istiflenir.
Ön baskı plakasına, DN 50 dişli bağlantı ağızları
doğru şekilde konumlandırılarak çekiç ve takoz
yardımıyla çakılır.
Ardından eşanjörün ön ayakları, ön baskı
plakasına yandaki fotoğrafta görüldüğü şekilde
civata – somun – rondela kullanımıyla montajlanır.
Ön baskı plakası, arka yüzü üstüne gelecek şekilde yatırılır
ve taşıyıcı barlar çakılır. Taşıyıcı barlar tamamen çakılmaz;
çakmanın amacı barın deliğe geçmesidir. Taşıyıcı bar daha sonra
civata ile sıkılacaktır.
Sonraki işlem olarak contalanmış olan ısı transfer plakaları dizilir.
Bu dizme işlemi başlangıç plakasıyla başlar, kör plaka ile biter. Başlangıç
plakasının contası, başlangıç plakası ile ön baskı plakası arasına akışkan
sızımını engelleyecek niteliktedir.
Termotek firması genellikle başlangıç plakası
olarak H tipi plakayı tercih ediyor ki toplam plaka satısı tek
olan eşanjörde, bitiş plakası yani kör plaka olarak da H tipi
plaka kullanılabilsin. Eğer stokta kör plaka olarak L tipi
plaka varsa bu işlem tersi şekilde yapılır. Plakalar bir H bir
L olarak dizilir. Son plaka yani kör plakada akışkanın
geçeceği delik yoktur. Kör plaka dizimiyle ısı transfer
plakaları dizimi bitmiş olur.
Dizilen ısı transfer plakaları üzerine arka baskı plakası konumlandırılır ve ardından taşıyıcı
barlara destek kolonu montajlanır. Destek kolonuna da arka ayak montajlanır.
Daha önce çakılan taşıyıcı barların ön baskı plakasına civata ile montajı bu aşamada yapılır.
Bağlantıdaki civatanın yeterince sıkıldığından emin olunmalıdır.
Plaka sayıcının fazla olması gibi durumlarda taşıyıcı barların ve saplamaların uzunlukları plaka
sayısına göre değişkenlik gösterebilir. Böyle durumda alman plaka ve conta tedarikçisi Funke’nin
önerdiği ölçülerin bulunduğu teknik resimden yararlanılır. Teknik resim bir sonraki sayfadadır.
Eşanjörün ısı transfer plakalarının
sıkılmasını sağlayacak rot – somun (kontra somun)
– rondela bağlantıları fotoğraftaki gibi hazırlanır.
Rotlar firmaya 2m uzunluğunda geldiği için gerekli
uzunlukta kesme makinesiyle kesilir. Eşanjör,
ayakları üstüne dikilir ve fotoğraftaki
gibihazırlanmış rot – omun – rondela bağlantı
elemanları, baskı plakalarındaki yuvalaraına
oturtulur.
Sıkma işlemine başlamadan önce ısı transfer plakalarının
doğru dizildiğinden emin olmak adına kontroller yapılır. Is transfer
plakalarına yandan bakıldığında petek görünümü ortaya çıkmalıdır.
Yandaki fotoğrafta bu görüntü gösterilmiştir. Contaların kontrolü
de gözle yapılır. Conta uçlarının kenarlara iyi geçmiş olması
gerekmektedir. Her contanın uçları tek tek kontrol edilir. Bu
kontrolden sonra sıkma işlemine geçilir.
Her eşanjör modelinin belirlenmiş standart sıkılma ölçüsü vardır. FP 10 modeli için sıkılma
ölçüsü plaka başına 2,90 mm’dir. Yani 19 plakalı bir eşanjör imal edilecekse, sıkılmış plakaların toplam
kalınlığı (baskı plakaları arası uzaklık) 19 X 2,90 mm = 55,1 mm olmalıdır.
Rotlardaki somunların sıkılma işlemi iki kişiyle yapılır. Bir kişi elektrikli sıkma makinesini
kullanırken, diğer kişi ingiliz anahtarı ile arka baskı plakası tarafındaki uzun somunun dönmesini
engeller. Somunların sıkılması uygun bir sıralama ile yapılmalıdır. İlk orta srotlardaki somunlar sıkılırsa
baskı plakasına binen yük daha dengeli olacaktır.
Orta somunlar, sıkılma ölüsüne 4 – 5 mm kalaya
kadar sıkılır. Sonra diğer somunlar aynı ölçüye
sıkılır. Orta somunlar sıkılma ölçüsüne
yaklaştırılırken diğer somunların da sıkımı ile
eşanjör dengeli bir şekilde sıkılmış olur. Fazla
sıkma işlemi malzemeye zarar vereceğinden bu
işlem dikkatle yapılmalıdır. Sıkma işlemi sonrası
rot hizalarından sıkma ölçüsü kontrol edilir. Fazla
sıkılmış bir taraf varsa gevşetilir. Bu aşamadan
sonra eşanjör test edilir. Test konusu ayrı başlıkta
anlatılmıştır.
Test işlemi bittikten sonra rotların arka baskı
plakası arkasındaki kalan kısmına file geçirilir. Bu file
olası hasarlara karşı rotların dişlerini korur. Marka
etiketi, primer ve sekonder devre bağlantı ağızları
etiketleri, metal ürün etiketi yapıştırılır. Kullanma
klavuzu şeffaf naylon poşete koyulur ve plastik kelepçe
ile rotlardan birine takılır.
Eşanjör tamamen imal edilmiş haldedir fakat henüz sevkiyata hazır değildir. Sevkiyat sırasında
gerçekleşebilecek hasarları en aza indirmek için eşanjör plastik patpat poşeti ile 1-2 tur sarılır, ardından
plastik jelatin ile patpatpoşeti üzerinden tekrar sarılır. İmal edilmiş ve koruma plastikleriyle sarılmış
eşanjör vinç yardımıyla palete indirilir. Sevkiyat sırasında eşanjörün paletten düşmesi veya sarsılması
ihtimali göze alınarak eşanjör plastik kemer ile palete 1-2 yerden bağlanır. Bu şekilde eşanjör sevkiyat
hazırdır.
PLAKALI EŞANJÖRLERİN TEST EDİLMESİ
Plakalı eşanjör, imal edildikten sonra test edilmek zorundadır. Bu test mekanik test ve
basınç(sızdırmazlık) testi olarak iki aşamada yapılır. Test edilmeyen eşanjörün sevkiyatı yapılamaz. Her
eşanjörün çalışma basıncı, akışkan türü ve sıcaklığı, conta türü, sıkma ölçüsü, dayanım değerleri,
malzeme kalitesi, ebatları ve toleransları bellidir. Test aşamasında tüm bu değerlerin kontrolü, gerek
gözle gerekse bir basınçlandırma ünitesi ile teste sokularak yapılır.
Mekanik Test
Mekanik testte temel olarak eşanjörün kontrüksiyonel olarak doğru toplanıp toplanmadığı
kontrol edilir. Tümü göz ile kontrol edilen faktörler aşağıdaki gibidir.
o Eşanjörün malzemelerinin, kullanılacağı yere ve kullanma değerlerine uygun seçilmesi
o Eşanjör plakalarında oluşabilecek eksen kaymaları
o Eşanjör kataloğundaki boyut ve sıkma ölçülerinin doğru uygulanması
o Contaların, ısı transfer plakalarına doğru şekilde geçmesi
o Eşanjörün tüm rot hizalarındaki sıkma ölçüsü
Basınç ( Sızdırmazlık) Testi
Basınç testi; eşanjörün, test basıncına dayanımını ve test basıncında sağlıklı bir şekilde çalışması
durumunu inceler. Eşanjörün giriş ve çıkışları boru hatlarına bağlanarak bir kapalı sistem oluşturulur.
Bu sistem aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Şemada gösterildiği gibi eşanjör giriş ve çıkışları üzerinde manometre ve kısılma vanası rekorlar
ile uygun şekilde bağlanır. F4 ve F3 bağlantılarına bağlanan kısılma vanaları kapatılır. F1 ve F2
bağlantılarının bağlı olduğu hatlar bir basınçlandırma ünitesine bağlanır. Basınçlandırma ünitesi
akışkanı bir rezervuardan alırak test basıncı değerinde eşanjöre gönderir.
Test edeceğimiz eşanjör FP 10 modeli ve 10 bar çalışma basınçlı olsun. Eşanjörde kullanılacak
akışkan su olsun.Test basınç katsayısı CE formlarına göre 1.3’tür. Yani çalışma basıncı 10 bar olacak bir
eşanjör test aşamasında 13 bar basınçta sağlıklı çalışıyor olması gerekir.
Tüm bağlantıları yapılmış kapalı sistem çalıştırılır. Eşanjörün çıkış bağlantılarındaki vanalar
kapalı olduğu için, su eşanjörü tamamen dolduracaktır. Eşanjörü su dolu olmasına karşı çalışan
basınçlandırma ünitesi eşanjörün içindeki suyu basınçlandıracaktır ve manometredeki basınç değeri
artacaktır. Manometre değeri 13 bar olduğunda basınçlandırma ünitesi devre dışı bırakılır ve sistem o
haliyle 20-30 dk arası bir süre bekletilir. Bu süre içerisinde eşanjörde sızıntı, manometrede basınç
düşüşü gözlenmemelidir. Yeteri kadar beklendikten sonra F4 ve F3 bağlantılarına bağlı olan kısılma
vanaları açılır ve eşanjördeki su rezervuara boşaltılır. Eşanjördeki suyun tamamen boşaltılması için
eşanjör ters-düz çevrilir.
Basınç testinden de geçen eşanjör tüm testleri tamamlamıştır. Sevkiyat için gerekli hazırlıklarla
beraber sevk için hazır duruma gelecektir.
PLAKALI EŞANJÖR SEÇİM UYGULAMASI
Önceki bir başlıkta anlatılan plakalı eşanjör seçim kriter bilgileri ışığında, bu başlıkta eşanjör
seçim uygulaması işlenecektir. Müşteriden gelen talep bilgileri şöyle olsun;
o Bir spor salonu işletmesinde, soyunma odasındaki duşlar ve eviyeler için kullanım sıcak suyu
tesisatı yapılacaktır.
o Bay ve bayan soyunma odalarında toplam 30 duş, 10 eviye bulunmaktadır.
o İşletme kazanı 90-70 ͦC sıcaklıklarında çalışmaktadır.
Duşlarda ve eviyelerde kullanım suyunun sıcaklığı 45 ͦC civarlarında uygun görülmektedir. Bu
yüzden sekonder devredeki suyun çalışma sıcaklığını 10-45 ͦC olarak belirlenir.
Duşların ve eviyelerin saatte kullandığı su miktarı l/h biriminde ilgili standartlardan bulunur.
Adet sayılarıyla çarpılır ve gerekli su debisi bulunur.
Spor salonu duşu → 150 l/h , 30 adet → 4500 l/h
Spor salonu eviyesi → 50 l/h , 10 adet → 500 l/h
Toplam: 5000 l/h
Sonraki aşama olarak su tüketim miktarı eş zaman kullanım faktörüyle çarpılarak anlık su
ihtiyacı bulunmalıdır. Bu tesisat bir spor salonuna kurulacak ve spor salonlarında duşların ve
eviyelerin hepsinin ayı anda kullanılması gereken zamanlar olacaktır. Bu nedenle eş zaman kullanım
faktörü “1” alınır ki sistem, gerektiğinde tam yük sıcak su temininde sıkıntı yaşamasın.
Sıcak su tüketim miktarı X Eş zaman kullanım faktörü = Anlık sıcak su ihtiyacı
5000 [l/h] X 1 = 5000 [l/h]
Depolama faktörleri yapının cinsine bağlı değişmekle birlikte genelde pratik olarak “0.25”
alınır. Bu tesisat bir spor salonu soyunma odasında kullanılacağı için depolama faktörünü 0.25 almak
riskli olacaktır. Spor salonunun yoğun olduğu zamanlarda sıcak su ihtiyacı artacağından hazırda bol su
bekletmek daha garantici bir yaklaşımdır. Bu nedenle depolama faktörü “0.5” alınır.
Anlık sıcak su ihtiyacı X Depolama faktörü = Depo hacmi
5000[l/h] X 0.5 [h] = 2500 [l]
Elde edilen değerler ve müşterinin verdiği bilgilerdeki değerler eşanjör seçim programına
aşağıdaki ekran görüntüsünde belirtildiği gibi girilir.
Not 1: Eşanjör basınç kaybı 30 kPa olarak girilmiştir. Bu değer çoğu uygulamalarda yaklaşık
30±10 kPa olarak girilir. Seçilen eşanjördeki basınç kaybının gerçek değeri program tarafından
hesaplanacaktır.
Not 2: Plate sype kısmı “fix”lenip FP10 seçimiştir. FP10’un overdesign yüzdesi %4.09’la çok iyi
değerdedir. FP10 tercihi daha mantıklıdır.
Gerekli şartların sağlanmasında FP10 , 9 ısı transfer plakası yeterli görülmüştür. Depolama için
akümülasyon tankı kataloğunda FBT markasının ACT 2500 modeli seçilir. Bu tankın kapasitesi 2500
litredir.
Bu spor salonu soyunma odası sıcak kullanım suyu tesisatında kullanılacak eşanjör +
akümülasyon tankı elemanlarının seçimi yapılmıştır. Tesisatın bağlantı şeması sonraki sayfada
mevcuttur. Bu şema; diğer tesisat elemanları ve elemanların nasıl bağlanacağı hakkında tesisatçılara
fikir vermektedir.
STAJYERİN NOTLARI
Termotek Proje Dan. San. Ve Tic. A.Ş.’de, Mesleki Alan 1 ve 2 stajlarımı toplam 40 iş günü
olmak üzere tamamlamış bulunmaktayım. Tüm Termotek çalışanlarına ve kurucu ortaklarına, bana
gösterdikleri ilgiden ve yardımseverliklerinden dolayı teşekkür etmeyi üzerime borç bilmekteyim.
Termotek’te staj yapmak, mekanik tesisat sektörünü tanımamı, mekanik tesisat ve eşanjör
hakkında bilgiler edinmemi sağladı. Edindiğim bu deneyimlerle, mezun olduktan sonra yaşayacağım iş
hayatımda daha kararlı ve ne istediğini bilen bir mühendis olacağımı düşünmekteyim.
Termotek firmasının eşanjör üretimindeki tecrübesi vesilesiyle, eşanjörün; imalatı, çalışma
prensibi, malzemeleri, kullanım alanları, tesisata dahil edilmesi hakkında geniş bilgiler edindim ve
edindiğim bu bilgileri staj defterime yansıtmaya çalıştım. Termotek ofisinde bulunduğum süreçte ise
bir üretim ve satış firmasının tüm işleyiş süreçlerini inceleme fırsatı buldum. İşleyiş süreçleri hakkında
edindiğim bu bilgilerin, çalışma hayatımda bana kolaylıklar sağlayacağını düşünmekteyim.
Tüm bunlar haricinde geriye kalan zamanlarımda SolidWorks programını öğrenmeye ve
mekanik tesisat elemanları hakkında araştırma yapmaya çalıştım.
SolidWorks programını öğrenirken, öğrendiklerimi bir FBT FP10 eşanjörünü çizmeye çalışarak
uygulamalar yaptım. Sonraki sayfada çizimimim bitmiş halinin bir ekran görüntüsü mevcut. Isı
transfer plakalarının, akışkan yollarındaki kıvrımlı yapısından dolayı, ısı transfer plakasını düz bir plaka
gibi çizdim. Ölçüler ve oranlar birebir FP10 modelidir.
SolidWorks programında çizmiş olduğum ısı değiştiricisinin, SolidWorks dosyalarını ihtiyacı
olanlara yardımcı olmak amacıyla Yandex Disk hesabıma yükledim. Dosya linki aşağıdadır.
https://yadi.sk/d/fd9jg67ebd2Lx