meslek olarak hemsirelik

MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK

VE

HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER

Yard. Doç. Dr. Selva Erhan Şentürk

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2013 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.

MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK VE HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER

Yard. Doç. Dr. Selva Erhan Şentürk

ISBN: 978-975-420-939-6

5846 ve 2936 sa yı lı Fi kir ve Sa nat Eser le ri ya sa sı ge re ği her han gi bir bö lü mü, res mi ve ya ya zı sı, ya zar la rın ve ya yın la yı cı sı nın ya zı lı iz ni alın ma dan tek rar la na maz, ba sı la maz, kop ya sı çı ka rı la maz, fo to ko pi si alı na maz ve ya kop ya an la mı ta şı ya bi le cek hiç bir iş lem ya pı la maz.

Dü zen le me: Nobel Tıp Kitabevleri Cenk AkayBas kı / Cilt: No bel Mat ba acı lık, Ha dım köy-İS TAN BUL

NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ.

ANKARA

Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87

ANTALYA

Meltem Mahallesi Dumlupınar BulvarıFalez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55

BURSA

Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü Kampüs AVM No: 7 Nilüfer-BURSATel: (0224) 224 60 21

ELAZIĞ

Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43

SAMSUN

Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

ÇAPA

Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17

CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58

KADIKÖY

Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08

www.nobeltip.com

ÖNSÖZ

Meslek yaşamımın başlangıç dönemlerin de, Florence Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulunda “Hemşirelik Tarihi ve Deontolojisi” dersini uzun yıllar ver-dim “Hemşirelik Tarihi” 1977 yılında kitaplaştı. “Hemşirelikte Deontoloji” dersi birikimimi de 1986 da küçük bir kitapçık şeklinde sunmuştum. Yabancı/kaynak-lar vardı.Türk Hemşireler Derneği de üzerinde çalışıyordu. Bu konuda hemşire düşünürümüz oldukça azdı ve yayınları da ona göre idi.

Uzun bir aradan sonra Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Hemşirelik Bölümünde aynı dersi verme imkanı, bana verildi. Bunun üzerine bu konuda bilgi birikimini araştırdım. Memnuniyetle gördüm ki; azımsanmayacak sayıda hemşire düşünürümüz, bu alanda çalışma yapmış ve yayınlar sunmuşlardı. Türk hemşiresinin bu konudaki felsefi düşünüşü benim için de açıklık kazanmıştı.

Mesleğe ilk girdiğimiz yıllarda, hemşireliği yüceltmek için, “Beyaz Melek” tabiri çok kullanılırdı. Bizse: “Biz melek değil insanız, profesyonel bir mesleğin üyeleri-yiz.” der ve mesleğimizin geldiği yeri işaret etmeye çalışırdık. Derslerimizde; hastayı anlama ve yardım açısından duygusallıktan ziyade “empati” olgusuna vurgu yapar, etik ilkeleri bu çerçevede yorumlamaya çalışırdık. Ben hemşirelik mesleği üyeler-inin sevgi ve şefkat, yardıma istek duyguları ile donanımlı olmaları gereğine çok genç yaşlarımda inandım ve hatta “Hemşirelikte Deontoloji” kitabının ön sözünde şöyle demişim.

“Hemşirelik mesleğinin gereklerini en iyi şekilde yerine getirebilmek için, bireyin çevresini ve kendisini sevmesinin zorunluluğu açık, iyilik yapmaya istekli olmak, bilgi edinmeye doyamamak, çok çalışmak, doğruluktan şaşmamak, bunun üzerine eklenirse, mükemmel ve yararlı bir kişilik ortaya çıkmaktadır. Meslektaşlarımın bu kişiliğe sahip olması haklarıdır. Çünkü onlar hemşiredir!.........”

Hala aynı düşüncedeyim. Yeni yayınları okuduğumda ve kongrelerde dinlediğim tebliğlerde, meslektaşlarımla aynı fi kri paylaştığımı gördüm. “Sevgi duygusu” bi-zler için çok önemli, oldukça zor ve fedakarlık gerektiren mesleğimizi, başarıya ve dolayısıyla mutluluğa ulaştırmada öncü faktör olduğuna inanıyorum.

Bu ikinci çalışma hayatımda bana yardımcı ve destek olan, Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Öğretim Elemanlarına, Arel Üniversite Hemşirelik Bölümü öğretim Kadrosuna, Florence Nightingale Hemşire Mektepleri Hastaneleri Vakfı Yönetim Kurulu Başkanıma, basımı gerçekleştiren Nobel Tıp Kitabevine teşekkür ederim.

Selva Erhan Şentürk 2012 İstanbul

İÇİNDEKİLER

1- MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ..............................................................................1- Giriş ...............................................................................................................................3- Meslek nedir? ................................................................................................................3- Meslekleşme süreci ......................................................................................................3- Ahlak-Etik değerler ......................................................................................................4- Otonomi ........................................................................................................................5- Parasal kazanç ...............................................................................................................5- Profesyonel anlayış .......................................................................................................5- Mesleğe temsil eden otonomiye sahip meslek kuruluşu .........................................6- Düşünürlerin meslek hakkındaki yorumları ............................................................6- Hemşirelik nedir ..........................................................................................................7- Hemşirelik meslekmidir ..............................................................................................7

2- HEMŞİRELİK TANIMI ............................................................................................... 11- Giriş ............................................................................................................................ 13- Hemşire ve hemşirelik tanımı ................................................................................. 13

3- HEMŞİRELİK FELSEFESİ .......................................................................................... 15- Felsefe nedir ............................................................................................................... 17- Hemşireliğin felsefesi ................................................................................................ 17

4- HEMŞİRENİN GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI .................................. 19- Giriş ............................................................................................................................ 21- Yasal gelişim ............................................................................................................... 21

5- HEMŞİRENİN ÇEVRESİ İLE İLİŞKİLERİ .............................................................. 23- Giriş ............................................................................................................................ 25- Kendisini ve çevresini tanıma ................................................................................. 25- Hemşire hasta ilişkileri ............................................................................................. 25- Hemşirenin meslektaşları ve diğer disiplinlerle ilişkileri ..................................... 26- Hemşirenin yardımcı hizmet görevlileri ile ilişkileri ........................................... 26

6- AHLAK, DEONTOLOJİ VE ETİK KAVRAMILARINA GENEL BAKIŞ .......... 27- Giriş ............................................................................................................................ 29- Tarihsel süreç ............................................................................................................. 29- Dinsel anlayışın etkisi ............................................................................................... 30- Değişim hareketleri ................................................................................................... 30

MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ve HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELERvi

7- AHLAK ........................................................................................................................... 31- Tanımı ......................................................................................................................... 33- Ahlaklı ve olgun bireyin özellikleri ........................................................................ 34- Hemşirelikte ahlak .................................................................................................... 34- Ahlak - deontoloji - etik arasında varolan küçük farklar ..................................... 35

8- DEONTOLOJİ-MESLEK AHLAKI ........................................................................... 37

9- ETİK ................................................................................................................................ 41- Bazı felsefe dalları ...................................................................................................... 43- Etik alanları ................................................................................................................ 44- Analitik felsefe anlayışına uygun çalışma ve araştırma alanları ......................... 45- Meslek etiğinin ortaya çıkış süreci .......................................................................... 47- Etik araştırma yöntemleri ........................................................................................ 48- Toplumda geçerli olan ortak ilkeleri/kodları ......................................................... 49

10-İNSAN HAKLARI ........................................................................................................ 51- Giriş ............................................................................................................................ 53- İnsan hakları, kavram ve kapsamı ........................................................................... 53- Tarihçesi ..................................................................................................................... 54- İnsan hakları evrensel bildirgesi .............................................................................. 54- Temel insan hakları ve yasal yönleri ....................................................................... 54- Ahlak açısından insan hakları ................................................................................. 55- İnsan haklarının insanlığa kazandırdıkları ............................................................ 56

11-SAĞLIK HAKKI ........................................................................................................... 57- Giriş ............................................................................................................................ 59- Sağlık hakkını gerçekleştirecek tedbirler ............................................................... 59- Yerel hukukumuza göre sağlık hakkı ...................................................................... 60

12-HASTA HAKLARI ....................................................................................................... 61- Tanımı ......................................................................................................................... 63- Tarihçesi ..................................................................................................................... 63- Hastaneye yatan hasta hakları ................................................................................. 65

13-HEMŞİRENİN HAKLARI .......................................................................................... 67- Giriş ............................................................................................................................ 69- Hemşirenin iş kanunu kapsamındaki hakları ....................................................... 69- 657 Sayılı Devlet Memurları yasası kapsamında hakları ..................................... 69- Hemşirenin etik hakları ........................................................................................... 71

EKLER vii

14-ULUSLARARASI HEMŞİRELİK KAVRAMLARI IŞIĞINDA HEMŞİRELİK MESLEĞİNİN SORUMLULUĞU ................................................... 73

- Giriş ............................................................................................................................ 75- Hemşireliğe uygulanan etik kavramlar .................................................................. 75- Hemşirenin etik sorumlulukları ............................................................................. 76

15-TÜRK HEMŞİRELER DERNEĞİNE GÖRE HEMŞİRELİK ETİK İLKELER VE SORUMLULUKLARI .......................................................................... 81

- Giriş ............................................................................................................................ 83- I. Bölüm -Etik İlkeler .............................................................................................. 83- II. Bölüm -Sorumluklar ............................................................................................ 85

16-HEMŞİRELİK UYGULAMA ALANINDA, ETİK KARARLAR ALMADA YOL GÖSTERİCİ ETİK KAVRAMLAR ................................................................... 87

- Giriş ............................................................................................................................ 89- Savunma ..................................................................................................................... 89- Hesap verme sorumluluğu ....................................................................................... 89- İş birliği ....................................................................................................................... 90- Bakım .......................................................................................................................... 90- Hemşireler arasında uyum sağlanan kavramlar.................................................... 91- Etik problemleri algılama sorunları........................................................................ 91- Etik ikilemlerde karar verme süreci ........................................................................ 93

17-ETİK KURULLAR ....................................................................................................... 95- Giriş ............................................................................................................................ 97- Etik kurulların kuruluş nedenleri ........................................................................... 97- Ülkemizde etik kurullara gereksinim nedeni ........................................................ 98- Ülkemizde etik kurulların görevleri ....................................................................... 98- Etik kurulların sınıfl andırılması.............................................................................. 98

18-BİYOETİK ................................................................................................................... 101- Giriş .......................................................................................................................... 103- Tanımı ....................................................................................................................... 103- Biyoetiğin gelişim aşamaları .................................................................................. 103- Etik ve biyoetiğin tartışma alanları ....................................................................... 103

19-HEMŞİRELİKTE MALPRAKTİS VE HUKUKİ UYGULAMALAR ................ 111- Giriş .......................................................................................................................... 113- Malpraktis tanımı .................................................................................................... 113- Hizmette yanlış ve zararlı uygulamaların tanımları ........................................... 113

MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ve HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELERviii

- Hemşirelerin kusur ve hataları .............................................................................. 115- Hemşirenin ceza hukuku yönünden sorumluluğu ............................................. 115- Hemşirenin hukuki yönden sorumluluğu ........................................................... 116- Hemşirenin disiplin yönünden sorumluluğu ...................................................... 116

Ekler .................................................................................................................................... 121

Kaynaklar ............................................................................................................................ 187

Dizin .................................................................................................................................... 189

1MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK

Meslek Olarak Hemşirelik 1 3

Giriş

Ahlak-etik-deontolojik kuram ve kavramlara girmeden önce hemşirelik mesleği hakkında kısa bir tanımlama ve özet bilgi vermekte yarar vardır. Hemşirelik diğer meslekler gibi, toplumun temel çalışma alanlarından biridir. Toplumun gereksini-minden doğmuştur. Kendine özgü bilgi yükü, görevleri, sorumlulukları ve sorunları vardır. Esasen genç bir meslek olan hemşireliğin, ülkemizde lisans düzeyine ulaş-masının 50 yıllık bir geçmişi vardır. Profesyonelleşme çabaları bu dönemden sonra başlamıştır. Mesleğe özgü bilgi, beceri, deneyim kazanma, kararlar alma ve uygu-lamaya koyma açısından yetişmiş uzmanlarına gereksinimi olduğu bilinen bir ger-çektir. Bu bilinç içinde olan hemşirelik eğitim kurumları ve bilim insanları gerekli çabayı göstermelerine rağmen, hala hastanın bakım ve tedavisindeki bağımsız rolü tartışılmaktadır. Profesyonel bir statüye ulaşmanın oldukça ağır ve uzun sürdüğü de bilinen bir gerçektir. Hasta bakımının bir ekip işi olması, değişik sağlıkla ilgili mesleklerin işlevlerinin, hastanın bakımı ve sağlığını kazanması doğrultusunda bir-birini desteklemesi ve birbirine bağımlı olmasının da bunda rolü vardır.

Meslek nedir

Meslek; bireyin yaşamını sürdürmesi açısından yerine getirmesi gerekli, araştır-ma ve deney, uygulama süreci üzerine temellenmiş yoğun bilgi birikimi, etik ilkele-ri/kodları olan, görev, yetki ve sorumlulukları yasalarla belirlenmiş, otonom yapıya sahip, belirli bir parasal kazanç karşılığı yapılan hizmete denir. Mesleğin temelinde profesyonel bir anlayış ve toplumun gereksini yatar. Mesleğini uygulayan meslek üyesi, alanında çalıştığı süre boyunca, mesleki yetkinliğini, becerilerini kullanır, ka-pasitesini, bilgi dağarcığını geliştirir, başarılı olur ve iş doyumuna ulaşır. Başarılı ve doyuma ulaşmış bir meslek üyesi, yaşamının diğer alanlarında da mutlu ve huzurlu ve saygın olur.

Meslekleşme süreci

Bilgi

Meslekleşme açısından o mesleğe özgü bilgi son derece önemlidir.Uzun süreli bir eğitimi gerektirir. Çünkü, bilimsel olarak algılanabilmesi için bilgi içeriği olmalı-dır. Bu bilginin toplum yaşamına ve sorunlarına uyumlu ve uygulanabilirliği gerek-lidir. Bunu da yapacak olan profesyonel meslek üyesidir. Sağlık alanı, insanı doğru-dan ilgilendirdiğinden, yaşam ve ölüm ikileminin varlığı, meslek üyesinde bilgi ve deneyimi son derece önemli kılar.

Bilgi edinmek önce aile ortamında başlar, aile dışına taşar. İlk öğretim ve orta öğretim ile genel bilgi düzeyini geliştirir. Kişinin yaşam biçimini en önemli ölçüde etkileyen dönem ise yüksek öğretim dönemi, yada mesleğini oluşturacak bilgileri aldığı dönemdir.

Meslek Olarak Hemşirelik ve Hemşirelikte Etik İlkeler4

Bilimsel araştırma ve çalışmalar büyük bir hızla yeni bilgiler üretmekte ve bu bilgiler kısa bir zaman dilimi içinde uygulama alanında yerlerini almaktadır. Pro-fesyonel meslek üyesi bu üretimde rol aldığı gibi, yeni bilgileri de alanında kullana-bilmelidir.

Araştırma, deney

İnsan da diğer canlılar gibi doğar, yaşar, ürer ve ölür. İnsanı diğer canlılardan ayıran olgu, düşünmesi ve aklını kullanmasıdır. Nice karanlık, bulanık, çözümle-nemez sanılan gerçekleri çözer ve bunlara hakim olur. Araştırmacıların kafasında önce tasarılar belirlenir. Tasarıların üzerinde uğraş verilir. Deneylerle doğruluğu ölçülür. Kimi zaman desteklenir, kimi zaman çürütülür. Kazanmalar ve yanılmalar sonucunda gerçek ortaya çıkar. Her mesleğin içindeki bu tip çalışmalar da, bilgi yükünün gelişimine yardımcı olur.

Ahlak-etik değerler

Mesleğin yapısını oluşturma ve varlık nedeninde, yüksek standartlara yönelik ilkelerin saptanması ve devam ettirilmesi zorunluluğu açıktır. Bunlardan en önem-lisi de hizmette kullanılacak olan ahlak-etik değerlerdir. Mesleğin yapısında önemli role sahip olan etik ilkeler/kodlar; bireyin düşüncelerine, davranışlarına öncülük eder ve yön verir. Ahlak alanında elle tutulan tartılıp biçilen bir ölçüt yoktur. İçeriği ise çeşitli çağlarda, çeşitli toplumlarda ve çevrelerde ayrı değerlendirmelere bağlı olabilir. Toplumun yürürlükte olan ahlak yapısı ve inancı devam ettiği sürece etkin-dir. Düşüncelerden doğar, davranışlara yansır. Bu davranışlarda akıl ve istek vardır. İnsan düşüncesi kişisel ve çevresel tecrübeler ve içinde bulunan döneme ait tecrü-beler ahlak-etik ilkelerin kökenini oluşturur.

Filozofl ara göre, insan davranışlarını ahlaklı veya ahlaksız kılan iki temel eğilim vardır.

Birincisi; davranıştır ve davranışa temel olan ve davranışı ortaya çıkaran düşün-cenin niteliğine göre değerlidir yada değildir. Burada davranışı ahlak açısından de-ğerli yapan ve davranışa yansıtan, bireydeki iyi düşüncedir.

İkincisi; Sonucuna ya da başarısına göre, bir davranış ahlaki bakımdan değerli veya değersizdir. Burada davranışı ahlak açısından değerli yapan, ardındaki düşün-ce ne olursa olsun, iyiyi ortaya koyması, iyiyi oluşturmasıdır.

Çeşitli Ahlak öğretilerine göre iyinin tanımlanmasında değişik deyimler kulla-nılır. İyi hazdır, mutluluktur, görevi yerine getirmedir, doğruluktur, çalışmaktır, sevgidir.

Sonuç olarak, meslek üyesinin ahlak-etik anlayışı, içinde bulunduğu çevre, top-lum ve kültür yapısı ile ilgilidir.


Otonomi

Otonomi; bireyin kendinden sorumlu olması, kendi kendine kararlar alması, ba-ğımsız olması, özgür davranışlar sergilemesi, kendini yönetmesi anlamlarını içerir. Profesyonel açıdan, otonomi; davranışsal otonomi ve yapısal otonomi olarak değer-lendirilir.

Davranışsal otonomi; bireyin kişiliğini yansıtır. Özgür olarak bağımsız karar ver-me açısında geliştirdiği inanç ve tutumdur. Bu durum davranışlarına yansımıştır. Kendine güven duyar.

Yapısal otonomi yada mesleki otonomi; yapılan hizmetin gerekleri açısından, çalışan bireyin bağımsız karar almasını ifade eder. Esasen çalışma düzenindeki hi-yerarşik yapı, bireyin yetki ve sorumluluklarını belirlemiştir. Bir takım uygulama standartları ve yasal düzenlemeler de söz konusudur. Meslek üyesinin kendi alanı ile ilgili kararları bağımsız bir şekilde alması ve uygulaması mesleki otonomidir. Ancak bu uygulama, mesleki standartlara ve yasal yapılara uyma çerçevesinde ol-malıdır. Bu durum her meslekte olduğu gibi, özellikle doğrudan insan hayatı söz konusu olduğundan, hemşirelikte son derece önemlidir. Otonomi, mesleki bilimsel araştırmalarla da desteklenmelidir.

Otonomi aynı zamanda sorumluluk yüklenmeyi de gerektirir. Kaynağını mesleki bilgiden alır. Aynı zamanda bu sorumluluk, meslek üyesini risk altına sokar. Bu risk sağlık alanında çalışanlar için oldukça önemlidir.

Parasal kazanç

Mesleği meslek yapan özelliklerin başında mesleğin içeriğinin gelişimi üzerinde durulması, o mesleği meslek yapan en önemli niteliklerden biridir. Elbette meslek üyesinin yaptığı hizmet karşılığında yaşamını sürdürmesi açısından parasal kazancı da olacaktır. Ancak, meslek üyesine, bilgi ve yeteneklerini geliştirme, becerilerini kullanma, başarılı ve yararlı olma daha fazla doyum sağladığı gibi, toplumda da say-gın bir yer verir.

Profesyonel anlayış

Profesyonel anlayış, meslek üyesinin en önemli özelliklerinden biridir. Bilgi, tec-rübe, araştırma, deney ve ahlak-etik-deontolojik değerler profesyonel anlayışı oluş-turur. Profesyonel anlayış, otonom yapıya yani düşünme ve hareket etmede özgür olma gereğine inanmaktır. Kavrama yeteneğine sahip olmaktır. Çözümlenmemiş sorunları çözümleme ve uygulayabilmektir. Kişisel üzüntü, mutsuzluk, yada sosyal durum değişikliğinde ve gereksinimlerin artması hallerinde bu durumu hizmeti-ne yansıtmamak, ana kuralları bozmamak, bu durumlardan korkmamak ve uyum sağlayabilmektir. Toplum gereksinimlerinin zamana göre değiştiğini ve yenilikle-rin oluştuğunu göz önünde bulundurmaktır. Profesyonel anlayışın temelinde akıl, mantık ve yargılama sonucu olan hareket vardır.


Bir bireyin çalıştığı konuda profesyonel olarak yetişmesi için yer, uzun süreli bir eğitim ve deneyim gereklidir.

Mesleği temsil eden otonomiye sahip meslek kuruluşu

Meslek kuruluşları; mesleğe giriş koşullarını, mesleki ve eğitim standartlarını, hizmetin niteliği yönünde politikalarını saptamada rol oynadığı gibi, üyelerinin sos-yal ve ekonomik statülerini yükseltme ve mesleğin değerlenmesi açısından önemli ve sistematik çalışmalar yapan kuruluşlardır. Meslek kuruluşları aynı zamanda de-netim işlevi de görürler. Bu tür kuruluş ve çalışmalar olmadığı takdirde, o mesleğin kalite ve standardı düşme eğilimi gösterebilir. Mesleki kuruluşlar hem hizmet vere-nin hem de hizmet alanın haklarını savunur.

Düşünürlerin meslek hakkındaki yorumları

Bir çok düşünür ve yazar mesleği tanımlama ve profesyonel uğraşlarını saptama-ya çalışmışlardır. Mesleği çeşitli yönleri ile ele almışlar ve konuya açıklık getirmek istemişlerdir.

William Shephard’a göre, mesleği meslek yapan öğeler şöyle sıralanmaktadır. - Bir meslek önce toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini tatmin etmelidir. - Toplumsal olarak benimsenmiş bilimsel ilkeler üzerine temellenmelidir. - Meslek öncesi temel bilimlerde ve kültür konularında yeterli hazırlık gerekli-

dir. - Önce yeteneğin oluşturduğu, bilahare eğitimin sağladığı bir becerinin varol-

ması şarttır. - Denenmiş ve zamanla geliştirilmiş bir tekniğe sahip olmalıdır- Görevini zaman ve davranış açısından yerine getirilmesinde algılama, yargıla-

ma ve aklın kullanılmış olması gerekir. - Topluma karşı sorumluluklarını yerine getirirken, kabul edilmiş ahlak değer-

lerine uyulmalıdır. (15)

Myron Liebermann’a göre, meslek kendine özgü kuralları olan gerekli bir sosyal hizmettir. Bu hizmette;

- Uzun süreli özel bir eğitim, - Mesleğe ve meslektaşa, mesleki uğraşısında geniş anlamda otonom (serbesti)

sağlamak, - Bu profesyonel otonomi çerçevesinde mesleğe bağlı her türlü yargı ve karar-

larında kişisel sorumlulukları kabul etmek, - Ekonomik kazançtan ziyade hizmette bulunmak, - Tam bir otonomiye sahip meslek kuruluşları (dernek, birlik. vs.) kurmak,

mesleki yayın yapmak, - Ahlak kurallarını belirlemiş olmak gibi kriterlere yer vermektir. (10)


Abraham Flexiner’e göre, meslek üyesinde aranan nitelikler şöyledir: - Ahlak ilkelerine bağlı olmak,- Organize bilgi sahibi olmak, - Toplumun iyiliği ve refahı ile ilgili çalışma yapmak, - Gelişmiş bir kişiliğe sahip olmak, - Yeni bilgiler için araştırma ve incelemeler yapmak, - Amaçlarına pratik bir yön bulabilmektir.

Louise Mc. Mannus ise, mesleğin niteliklerini belirlerken, kendine özgü bilimsel çalışma ve deneyler üstüne kurulmuş olması, başkalarına ustaca ve başarılı hizmet-te bulunması gerekliliğini ifade etmiştir. (11)

Hemşirelik nedir

Hemşirelik mesleğini anlayabilmek için, önce hemşirenin çalıştığı alan ve bu alandaki yerinin önemini bilmekte yarar vardır.

Dorothy C. Hall: “Hemşirelik de tıp gibi temel çalışma alanlarından biridir. En il-kelinden en gelişmişine kadar temel örgütün bir parçasıdır. Bu nedenle hemşireliğin, toplumun bu mesleği geliştirmesi ve düzenlemesi açısından oluşturacağı tüm grup ve bireylerden bağımsız olan bir yaşam şekli vardır. Sağlık hizmetleri ve sağlık görevlile-ri, örgüt kapsamında olsa da olmasa da hemşirelik uygulanmıştır ve uygulanacaktır.” demiştir. Bu deyiş hemşireliğin meslek olduğu ifadesini taşımaktadır. (6)

Ülkemizde hemşire yazar ve düşünürler de, hemşireliğin bir meslek olarak algı-lanmasını pek çok yazılarında ve söylevlerinde ifade etmişlerdir. Hemşire düşünür-lerden Perihan Velioğlu: “Hemşirelik bir meslek olarak düşünülmeli, hekim istemi altında yada bağımsız yapacağı işlerde, sorumluluğun yanında yetki de verilmelidir.” (26) demekle hemşireliğin bir meslek olduğu inancının yanı sıra, sorumluluğunu pekiştirecek yetkilerle de donatımının kaçınılmaz olduğunu kuvvetle savunmuştur. Yine Velioğlu; “Hemşirelik hizmetleri bir meslek statüsüne erişirken, birincil ama-cının yalnız bakım vermekle bitmediğini, fakat aynı zamanda hizmet standartlarını geliştirmeyi de kapsadığını görüyoruz. Meslek olmanın belirgin özelliği, hizmette en iyinin dahi yeterli olmadığının bilinmesidir. Bu bağlamda meslek üyesinin hem düşünceleri hem de idealleri vardır.” (27) demekle, hemşirelikte profesyonel anlayı-şın uzantılarını işaret etmektedir. Görüldüğü gibi hemşirelikte, hemşirelik yazar ve düşünürleri artık çağımızda hemşireliğin bir meslek olarak algılanmasının gerekli-liğini, ülkemizde 1980 li yıllardan bu yana savunmaktadırlar.

Hemşirelik meslek midir

Shephard ve Liebarmann’ın mesleği meslek yapan ölçütlerini hemşirelik mesle-ğine uygulayalım.


Toplumun gereksinimleri

Bir mesleğin oluşabilmesi için, toplumun o hizmet alanına gereksinim duyması gerekir. Nitekim hemşirelik mesleğinin doğuşu, hasta ve düşkünlere bakım verme olgusundan kaynaklanmıştır.

Meslek öncesi temel bilimlerde ve kültür konularında hazırlık

Bugün dünyada ve ülkemizde hemşirelik eğitimi çoğunlukla liseye dayalıdır. Ge-nel kültür ve temel bilimler ve kültürel eğitim tamamlandıktan sonra lisans düze-yinde hemşirelik eğitimi alınmaktadır.

Bilimsel ilkeler üzerine temellenmelidir

Hemşirelik eğitiminde ve mesleğinde toplumun benimsediği fi ziksel ve sosyal açıdan gerekli olan bilimsel ilkeler üzerine temellenmiş, denenmiş ve kazanılmış bilgiler geliştirilmektedir.

Yetenek (beceri)

Hemşirelik bilim ve sanatının yetenek ile uygulanmasının gerekliliği tartışılmaz. Hemşirelik Fakülte ve Yüksekokul müfredat programları, bilimsel donanımın yanı sıra beceriyi de geliştirme yönündedir.

Ahlak-etik-deontolojik ilkeler

Hemşirelik mesleğinin de kendine özgü Ahlak-etik-deontolojk ilkeleri vardır. Toplumumuzca kabul edilmiş ve uygulanmaktadır.

Mesleki kuruluş

Hemşireliğin; meslektaşlar arasında dayanışmayı sağlayan , hemşireliğin eğitim ve uygulama düzeyini günün anlayış ve kavramlarına göre geliştirmede çaba har-cayan, mesleğin onurunu koruyan ve yükselten, mesleği içte ve dışta temsil eden “Derneği” vardır. Yayınları ve periodik arayla muntazam yayınlanan “Türk Hemşi-reler Dergisi” vardır. Mesleki yazıları içerir.

Ekonomik kazanç (ücret)

Hemşirelik her ne kadar ekonomik kazançtan çok hizmette bulunma ilkesine inanırsa da, yaptığı hizmet karşılığında belirli bir ücret almaktadır.

Bugün yurdumuzda ve dünyada hemşireler bir meslek üyesinin sahip olması ge-reken profesyonel anlayış çerçevesinde yetiştirilmektedirler. Buna Florence Nigh-tingale Hemşirelik Yüksekokulunun/Fakültesinin misyon ve vizyonu örnek göste-rilebilir.

meslek olarak hemsirelik

Documents