menaxhmeti-financiar (1)

MENAXHMETI FINANCIAR Menaxhmenti financiar dhe disiplinat tjera financiare Ligjërata-1

- Financat Ndërkombëtare Studiojnë transaksionet financiar ndërmjet shteteve- Financat Publike Merren me studimin dhe marrjen e vendimeve financiare në nivel të Bashkësive shoqërore – politike (federata, qeveri qendrore dhe lokale). Objekt studimi janë tatimet, taksat dhe të hyrat e tjera buxhetore- Menaxhmenti financiar si disiplinë shkencore Menaxhmenti Financiar merret me studimin dhe marrjen e vendimeve financiare në nivel të një ndërmarrje biznesore (dmth. të nivelit mikro)

Funksioni i menaxhmentit financiar Funksioni i MF është që të kujdeset për investime, për financimin dhe menaxhimin e pasurisë së ndërm, në përputhje me objektivin kryesor të ndërmarrjes

Fushat e vendimmarrjes së menaxhmentit financiar / MF merre vendime nga tri fusha kryesore të financave të ndërmarrjes, dhe atë:- Vendimet Investuese - Vendimet lidhur me Financimin dhe- Vendimet lidhur me menaxhimin e pasurisë së ndërmarrjes (kryesisht pasurisë qarkulluese)

Objektivi kryesor (afatgjatë) i menaxhmentit financiarObjektivi kryesor (afatgjatë) i MF është që ta maksimizojë (rrisë) vlerën e ndërmarrjes (max i Çmimit të Aksioneve –rritje e pasurisë së aksionarëve).

n ATt - CTt VN = Vlera e ndërmarrjesVN= Σ ----------------- AT= Të ardhurat totale t=1 (1 +r)t CT= kostot totale

r = norma e interesit, t = koha

Objektivi afatshkurtër Maksimizimi i Fitimit (profitit)

Shkaqet pse Maksimizimi i Fitimit mund të jetë në konflikt me Maksimizimin e vlerës së ndërmarrjes - Ndërmarrja mund ti rrisë fitimet vijuese duke i shkurtuar shpenzimet e mirëmbajtjes - riparimet, trajnimet e personelit etj. - Ndërmarrja mund ta reduktojë kontrollin e cilësisë për të kursyer shpenzime operative - Kontabilistet mund ta llogarisin fitimin në mënyra të ndryshme- Vendimet e menaxhmentit lidhu shpërndarjen e fitimit (dividend, riinvestim) etj

Objektivat ShoqëroreRealizimi i Objektivave Financiare - duke i respektuar Objektivat shoqëroreRealizimi i Objektivave Financiare pa i lanë anash përgjegjësitë shoqërore siç janë:- kujdesi adekuat ndaj punëtorëve- kujdesi adekuat ndaj konsumatorëve- kujdesi për ruajtjen e mjedisit etj.

Historiku i zhvillimit të Menaxhmentit FinanciarVitet 20-ta të shekullit XX - MF merrej kryesisht me çështjet e financimit nga burimet e ndryshme të financimit (zhvillimi i hovshëm i shoqërive aksionare), ndërsa vendimet investuese janë marrë nga shërbimet tjeraVitet e 50-ta - Për shkak të sasisë së kufizuar të kapitalit rritet edhe shkalla e përgjegjësisë së menaxhmentit për suksesin e ndërmarrjes. Zhvillohen modele të reja për marrjen e vendimeve të financimit por edhe për marrjen e vendimeve investuese.Fundi i shek. XX dhe fillimi i XXI - Globalizimi i biznesit

Format e Organizimit të Ndërmarrjeve (për nga kriteri ligjor i organizimit)Tri llojet kryesore të ndërmarrjeve: - Ndërmarrjet individuale, - Ortakitë (bashkëpronësi) dhe - Korporatat (shoqëritë aksionare)Ndërmarrjet individualePërparësitë: Te metat:

- Lehtësia e fillimit dhe zhvillimit te biznesit - Përgjegjësi e pakufizuar- Pronari është shef i vetvetes - Mundësia e kufizuar në sigurimin burimeve financiare- Pronari gëzon te drejtën ne fitim - Vështirësitë ne menaxhim - Tatimimi kryesisht i lehte dhe pa tatime te veçanta - Kufizimi i jetëgjatësisë i lidhur me jetëgjatësinë e pronarit

Ortakitë (bashkëpronësi)Përparësitë: Te metat:

- Burime më të mëdha financiare - Përgjegjësit e pakufizuara për secilin pronar- Aftësi me te larta menaxhuese dhe organizative - Mundësi e kufizuar në sigurimin e fondeve në krahasim me korporatat - Rregullime të pakta shtetërore (Lehte themelohet, kufizime ligjore minimale) - Jetëgjatësia e kufizuar e ndërm.sepse shpërbëhet me vdekjen- Tatimet me te ulëta se korporatat ose tërheqjen e njërit prej partnerëve për shkak të mosmarrëveshjeve

Korporatat (Shoqëritë Aksionare)Korporata është një entitet juridik i ndarë nga pronarët e sajë, të cilët njihen si aksionarKapitali i një Korporate formohet nëpërmjet shitjes së aksioneve, prandaj ato shpesh quhen edhe si Shoqëri aksionareAksioni është një letër me vlerë, që vërteton se një individ ka investuar në korporatë (shoqërinë aksionare) vlerën nominale të aksionit dhe i jep të drejtë në fitim në përputhje me vlerën nominale të aksionitPërparësitë: Te metat:

- Menaxhimi me efikas - Tatimimi i dyfishte (tatimi i fitimit të korporatës dhe tatimi i dividendit)- Përgjegjësia e kufizuar - Procesi i themelimit është shumë më i vështirë dhe i kushtueshëm - Qasja më e lehte në burime financiare - Jo-fleksibiliteti (më vështirë u përgjigjen ndryshimeve të tregut)- Transferimi i lehtë pronësisë përmes shitjes së aksioneve - Konflikti i mundshëm ndërmjet menaxhmentit dhe aksionarëve- Jetëgjatësia e pakufizuar

Rritja e korporataveRritja e korporatave behet ne dy mënyra (forma): - Mënyra (forma) e bashkimit (konsolidimi, merxheri) - Mënyra (forma) e zotërimit (holdingu)Rritja e korporatës përmes bashkimit: Përmes bashkimit të dy e më shumë korporatave krijohen:- Konsolidimi - krijohet me bashkimin e dy e më shumë korporatave me ç’rast konsolidohet (krijohet) një korporatë e re e cila i absorbon tërësisht mjetet dhe detyrimet e korporatave të mëparshme, të cilat pushojnë së ekzistuari- Merxheri - krijohet me bashkimin e dy e më shumë korporatave me ç’rast krijohet korporatë e re e cila e ruan identitetin e njërës prej korporatave që bashkohen – rëndom të korporatës më të fuqishmeLlojet e Merxherve:- Merxheri vertikal -bashkohen dy korporata të përfshira në faza të ndryshme të prodhimit të produktit të njëjtë p.sh. prodhuesi i automobilave dhe ai i çelikut- Merxheri horizontal - bashkimi i dy e më shumë korporatave të cilat prodhojnë të njëjtat produkte (ose shërbim) p.sh. prodhuesit e makinave elektrike- Merxheri Konglomerat - bashkimi i dy e më shumë korporatave me qellim të arritjes së ekonomisë së shkallësRritja e korporatës përmes zotërimit - Holdingu- Një korporatë e krijon Holdingun përmes blerjes së pakos kontrolluese të aksioneve të zakonshme (me të drejtë vote) të një apo më shumë korporatave tjera Sistemi i holding korporatës Sistemi i holding korporatës krijohet kur një holding korporatë e blenë pakon kontrolluese të aksioneve të holding korporatës tjetër dhe në këtë mënyrë e fiton të drejtën e kontrollit të sistemit të holding korporatës. - Korporatat në përbërjen e Sistemit të holding korporatës janë entitete të veçanta

Organizimi i Menaxhmentit Financiar

Detyrat dhe Përgjegjësit e MF

Teoria e agjencisëKuptimi “problemi i agjencisë” - Konflikti ndërmjet interesave të menaxhmentit dhe aksionarëve njihet si problemi i agjencisëKostoja e agjencisë - Kostot që lindin për zgjidhjen e konflikteve ndërmjet menaxherëve, aksionarëve dhe kreditorëve njihen si Kostoja e agjencisëPërafrimi i interesave ndërmjet menaxherëve dhe aksionarve:- Planet kompensuese - stimulimet- Ndërrimi i Bordit të drejtorëve- Gllabërimi-Ndërm.me performansë të dobët zakonisht gllaberohet nga ndonjë ndërm.tjetër. Pas gllabërimit, menaxhmenti i vjetër zëvendësohet me të riun

Politika financiare - duhet ti respektoje disa parime themelore :- Parimi i rentabilitetit, - Parimi i likuiditetit, - Parimi i sigurisë, - Parimi i fleksibilitetit, - Parimi i pavarësisë dhe - Parimi i pasqyrës se mirë në opinionMbrojtja e pavarësisë dhe sigurisë financiareBazohet në harmonizimin e vazhdueshëm ndërmjet shumës dhe strukturës së pasurisë nga njëra anë dhe burimeve të financimit të sajë nga ana tjetër

Rregullat e financimit - Politika financiare duhet mbështetur në rregullat e caktuara te financimit Disa nga rregullat themelore të financimit janë:Rregullat e raportit ndërmjet burimeve vetjake të financimit dhe burimeve të huaja (borxhit) Financimi më i shëndoshë është nga burimet vetjak. I pranueshëm është raporti 1:1 (dmth. burimet e huaja (borxhi) mos ti kalojnë ato vetjake) Rregullat e raportit ndërmjet llojeve te ndryshme te kapitalitKonsiston në raportin ndërmjet kapitalit afatshkurtër dhe afatgjatë qe duhet ta siguron ndërmarrjaRregullat e arta te financimitNë kuptim të ngushtë: Insiston që pasuria afatgjatë (mjetet kryesore) të financohen nga burimet afatgjata të financimit, ndërsa pasuria qarkulluese të financohen nga burimet afatshkurta Në kuptim të gjerë: Insiston që pasuria afatgjatë (mjetet kryesore) dhe pasuria qarkulluese e përhershme duhet të financohet nga burimet afatgjata dhe vetëm pasuria qarkulluese e përkohshme duhet të financohet nga burimet afatshkurta

VLERA NË KOHË E PARASË Ligjërata-2,3Kuptimi dhe rëndësia e vlerës në kohë të parasë - është vendimtar për menaxhimin efektiv financiar Kush duhet të këtë njohuri për vlerën e parasë në kohë? - Financieret, - Bankieret, - Planerët, - Analistet e tregut te letrave me vlere, - Çdo individ tjetër qe konfrontohet me probleme financiareCilat janë arsyet pse vlera e parasë ndryshon në kohë? - Inflacioni, - Risku, - Kostoja oportune

Kuptimi i termeveInteresi (kamata) - Interesi është fitimi që e fiton huadhënësi nga huamarrësi, për kapitalin e huazuar në marrëdhënie kreditorePrincipali - Principali është shuma e parasë së huazuar Koha e huas (t) - K.H. përfshinë kohëzgjatjen e shfrytëzimit të principalit nga ana e huamarrësitNorma e interesit (norma e kamatës) - Norma e interesit është përqindja në principal të cilën huamarrësi do t’ia paguaje huadhënësit për një periudhe te caktuar, si kompensim për kapitalin e huazuar në marrëdhënie kreditoreVija Kohore; - Koha e shënuar me 0 (zero) i përket ditës së sotme, - Koha e shënuar me 1, i referohet një periudhe të caktuar pas ditës së sotme

Llojet e interesit (për nga mënyra e llogaritjes): - Interesi i thjeshte, - Interesi i përbërInteresi (kamata) i thjeshtëInteresi (kamata) i thjeshtë llogaritet vetëm mbi principalin (kapitalin e huazuar në fillim) p I = K0 ---- . n I = PV0 . I . n angl. 100 p Pasi që norma e interesit i = ----- 100 Atëherë në vazhdim do të shërbehemi me formulën I = K0 . i . nK0 – Vlera e Tanishme e Kapitalit, i – Norma e interesit, n- numri i periudhave

Personi ”X” ka depozituar në bankë kapital prej 1.200 €, për 7 vjet, me kamatë të thjeshtë vjetor 6%. Sa do të jetë shuma e kamatës pas 7 vitesh ? p 6 I = K0 ----- . n = 1.200 ------ x 7 = 504 € I = K0 . i . n = 1.200 x 0,06 x 7 = 504 € 100 100Sa do të jetë shuma e kapitalit në fund të vitit të 7-të ? Kn = K0 + I = 1.200 + 504 = 1.704 €Krahasohet me Interesin e përbërë i cili e ka rrjedhën tjetër të llogaritjes

Llogaritja e Interesit (kamatës) për periudha më të shkurta se një vit (muaj, ditë) Formula: p d Formula: I = K0 (------- . -------) 100 360p – norma e interesit (kamatës)d – numri i ditëve për të cilat llogaritet interesi (kamata)

Interesi Vjetor P pI = K ------ x n n = 1 d.m.th. I = K ------ 100 100

Në qoftë se në bankë depozitohen K=13.500 € me interes vjetor të thjeshtë i = 8%. - Sa do të jetë interesi për 9 muaj ?- Sa do të jetë vlera e kapitali pas 9 muajsh p d 8 270 (9x 30) i = K (------- x ----------) = 13.500 (------- x -------------------) = 810 100 360 100 360

K9 = K0 + i = 13.500 + 810 = 14.310 €

3.2. Vlera e ardhshme e një EurojeVlera e një € në kohëNjë € edisponueshme sot është më e vlefshme se një € qe do ta kemi pas një viti ose pas 2; 3; 4 etj viteshLlogaritja e vlerës së ardhme të një €Llogaritja e vlerës së ardhme të një € me i (p) % në fund të përiudhës n, mund të bëhet duke përdorur formulen “Faktori i interesit për Vlerën e Ardhshme të një € (apo valutë tjetër) me i % në fund të përiudhës n p rn = (1+-----)n ose rn = (1+i )n

100Përdorimi i Tabelës së Parë Financiare Për llogaritjen e Vlerës së Ardhshme të një € me i (p) % në fund të përiudhës n, mund të shfrytëzohen të dhënat e Tabeles së Parë financiare, angl. FVIF i,n)Tabela e parë financiare praqet “Faktorin e Interesit për Vlerën e ardhshme të një € me i % në fund të përiudhës n n n n

I = (1+i)n = FVIF i,n r = I i i

Në tabela financiare Normat e interesit gjinden ne krye te tabelës dhe lexohen horizontalisht, kurse vitet gjinden ne anën e majte te tabelës dhe lexohen vertikalisht

Vlera e ardhshme e një Euroje - €Periudha Norma e interesit

5% 10% 15%1 1.05 1.1 1.152 1.1025 1.21 1.32253 1.1576 1.331 1.52094 1.2155 1.4641 1.7495 1.2763 1.6105 2.01146 1.3401 1.7716 2.32317 1.4071 1.9487 2.668 1.4775 2.1436 3.0599 1.5513 2.2579 3.5179

10 1.6289 2.5937 4.0456

Interesi (kamata) i PërbërëInteresi i Përbërë (kuptimi) - quhet i përbërë (ose interesi në interes) në qoftë se interesi nga periudha paraprake i shtohet kapitalit fillestar (principalit) dhe në këtë shumë llogaritet interesi p K1 = K0 ( 1 + ----- ) 100

p nKn = K0 ( 1 + ----- )

100Kn- Vlera e Ardhshme e KapitalitK0 – Vlera e Tashme e Kapitalit

Kn = K0 (1+i)n

p K2 = K1 ( 1 + ----- ) 100

nKn= K0 . I p

p K3 = K2 ( 1 + ----- ) 100

FVn = PV (1+i)n

Si gjendet Interesi (kamata) i përbërëInteresi i Përbërë gjendet si diferencë ndërmjet Vlerës së Ardhshme të kapitalit (Kn) dhe të Vlerës së Tashme të Kapitalit (K0)ip = Kn – Ko

Shembull:Personi ” X” ka depozituar në bankë kapital prej 1.200 €. Banka paguan interes (kamatë) të përbërë vjetor 6%. Sa do të jetë vlera e kapitali (Vlera e ardhshme) pas 7 vitesh ? (K = 1.200, p = 6 %, n = 7, K7 = ?) p 6Kn = K0 (1+ -------)n = K7= 1.200 (1 + -----)7= 1.200 x (1,06)7 = 1.200 x 1.504 = 1.804,8 € 100 100Sa do të jetë interesi (kamata) i përbërë ? I = Kn – Ko = 1.804,8 – 1.200 = 604,8 (Të Krahasohet me interesin e thjeshtë )

• Kuptimi “Kapitalizim” - Kur kapitalit fillestar i shtohet kamata • Kapitalizimi Vjetor - Kur llogaritja e kamatës bëhet vetëm një herë në vit dhe i shtohet kapitalit fillestar

3.3. Vlera e Ardhshme e Një të Përvitshmeje (anuitetit)Kuptimi një e përvitshmeje (anuitet) - Një e përvitshme (anuitet) i referohet një pagese (ose të ardhure) nga një seri pagesash (ose të ardhurash) të barabarta (në shuma të barabarta dhe ne periudha kohore të barabarta) qe zakonisht bëhen në fund të çdo vitit , e në raste të rralla në fillim të çdo vitit

Vlera e ardhshme e një të përvitshme (anuitetit) të zakonshme (e cila paguhet ne fund te vitit)Shembull:

Supozojmë se Besniku paguan (depoziton) ne llogarinë e kursimit çdo fund viti nga 1000 € me 6% interes. Ne fund te vitit te trete do te kemi ketë gjendje:

- 1000 € te paguara ne fund te vitit te pare- 1000 € të paguara ne fund te vitit te dyte dhe - 1000 € të paguara ne fund te vitit te trete.

Pagesa e bërë në fund të vitit të parë (1000 €) përfitojnë interes për dy vite (për vitin e dytë dhe të tretë) Pagesa e bërë në fund të vitit të dytë (1000 € ) përfiton interes për një vit (vetëm për vitin e trete) ndërsa Pagesa e bërë në fund të vitit te trete (1000 € ) nuk përfiton interes, (sepse mjetet janë paguar ne fund te vitit të tretë) Sa do të jetë vlera e ardhshme e të përvitshmeve (pagesave) në fund të vitit të tretë?

Mënyrat e llogaritjesFVAn = PMT (1+i)ⁿ ¹־ + PMT(1+i) ⁿ ²־ + PMT(1+i) ⁿ ³־ + …+ PMT(1+i)ºFVAn = vlera e ardhshme e te përvitshmeve për periudhën nPMT = një e përvitshme (pagese)FVA 3= 1.000 (1 + 0,06) 3-1 + 1.000 (1 + 0,06)3-2 + 1000 (1+ 0,06)3-3

FVA 3 = 1.000 (1.06)2 + 1.000 (1.06)1 + 1.000 (1.06)0 =FVA3

= 1.000 (1,124) + 1.000 (1,06) + 1.000 (1) = 3.184 € ose p p p pVAA = P(1+-----)n-1 + P(1 + -----)n-2 + P(1 + -----)n-3 +....+ P(1 +-----)0

100 100 100 100

6 6 6VAA = 1.000(1+ -----)3-1 + 1.000(1+ -----)3-2 + 1.000(1+ -----)3-3 = 3.184 € 100 100 100

Vlera e një të Përvitshme qe paguhet ne Fillim të vititNe ketë rast kemi te bëjmë me pagesat vjetore (anuitetet) te cilat bëhen ne fillim te vitit, prandaj llogaritja e interesit fillon nga viti i pare n

Formula: FVAD = Σ PMT (1+ i)n-t

t =0

FVADn = PMT (1+i)ⁿ + PMT(1+i)ⁿ ¹־ +PMT (1+i)ⁿ ²־ +….+ PM (1+i)¹Shembull:Supozojmë se Besniku ka paguar (depozituar) ne llogarinë e kursimit çdo FILLIM viti nga 1000 € me 6% interes dhe atë: - 1000 € i ka paguar sot,- 1000 € i ka paguar një viti pas ditës së sotme dhe - 1000 € i ka paguar dy vie pas ditës së sotmeSa do të jetë vlera e ardhshme e të përvitshmeve (pagesave) në fund të vitit të tretë? - Pagesa e parë (e bërë sot - 1000 €) përfiton interes për tri vite (për vitin e parë, të dytë dhe të tretë) - Pagesa e dytë përfiton interes për dy vite, ndërsa - Pagesa e tretë përfiton interes vetëm për një vit (vitin e fundit) n

Formula: FVAD = Σ PMT (1+ i)n-t

t =0

FVADn = PMT (1+i)ⁿ + PMT(1+i)ⁿ ¹־ +PMT (1+i)ⁿ ²־ +….+ PM (1+i)¹FVADn= vlera e ardhshme e te përvitshmeve (anuiteteve) për periudhën n PMT = një e përvitshme (pagesë)

Llogaritja e Vlerës se Ardhshme kur interesi llogaritet me shume se një here ne vit (kapitalizmi më shumë se një herë në vit) p n.m iKn = K0 ( 1 + ----------) FVn = PV0 [1+ (---- )] n.m

100 . m m

Në qoftë se interesi llogaritet (kapitalizimi bëhet) m- herë në vit atëherë:- n është për m herë më i madh ( n x m) ndërsa

p- p (i) është për m herë më e vogël (------)

mm = 2 (herë) d.m.th. Kapitalizimi çdo gjashtë muajm = 4 (herë) d.m.th. Kapitalizimi çdo tre muajm = 12 (herë) d.m.th. Kapitalizimi mujor

Norma Nominale e Interesit (kamatës)Norma Nominale e Interesit (kamatës) është norma e kontraktuar e interesit vjetor ( norma e publikuar), e pa zbërthyer në periudha (brenda një vitit) të llogaritjes së kamatës (kapitalizimit)Norma Periodike e Interesit (kamatës)Nëse Interesi (Kamata) llogaritet më shumë se një herë në vit (llogaritja periodike e kamatës) atëherë norma e interesit qe do të zbatohet quhet Norma Periodike e InteresitNorma efektive vjetore e interesit (EAR –The effectiv annual rate) Është normë e interesit te akumuluar brenda interesit vjetor

Shembuj”1. Shembulli me Normë Nominale të interesitNë bankë në një llogari kursimi është depozituar kapitali K=1000 €, me normë vjetore të interest (kamatës) i (p)= 5%, për një periudhë kohe n= 1 viti, Sa do të jetë vlera e Ardhshme e Kapitalit ? p n 5Kn = K0(1 + ------- ) = 1.000 (1 + ------) = 1.050 € FVn = PV (1+i)n 100 100Shembull me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p)= 5%, n= 1vit, m=2 p n.m 5 iKn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ ---------)2 = 1.050,62 € FVn = PV0 [1+ (---- )] n.m 100 . m 100 x 2 m

Shembulli me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p) = 5%, n = 1vit, m= 4

p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)4 = 1.050,94 € 100 . m 100 . 4

Shembulli me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p) = 5%, n = 1vit, m = 12 p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)12 = 1.051,16 € 100 . m 100 . 12

Shembulli me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p) = 5%, n = 1vit, m= 4 p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)4 = 1.050,94 € 100 . m 100 . 4

Shembulli me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p) = 5%, n = 1vit, m = 12 p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)12 = 1.051,16 € 100 . m 100 . 12

Shembulli me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p) = 5%, n = 5 vite, m = 4 p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)20 = 1.282 € 100 . m 100 . 4 Shembull me Normë Periodike të interesitK= 1.000, i (p)= 5%, n = 5 vite, m = 12 p n.m 5Kn = K ( 1 + ----------) = 1.000 (1+ --------)60 = 1.283,36 € 100 . m 100 . 12

Norma efektive vjetore (EAR –The effective annual rate) është norma e interesit të akumuluar brenda interesit vjetor Norma efektive vjetore në përqindje nxirret sipas formulës në vazhdim:

i Nom

NEV (EAR) = (1 + ---------)m – 1,0 MNdikimi i numrit të kapitalizimeve në vleren e ardhshme (K=1.000, i= 8%) (NEI)K0 Kamatizimi Vlera e Ardh. në fund të vitit 1 Norma Efektive e

Interesit (m)1 1 1.080,00 € 8%

1 2 1.081,60 € 8,160%

p n.m

Kn = K ( 1 + ----------)

100 . m1 4 1.082,43 € 8,243%1 12 1.083,00 € 8,300%1 365 1.083,28 € 8,328%

i Nom 8NEV = (1 + -------)m – 1 = (1 +-------)2 – 1 = ( 1,04)2 - 1 = 0,0816 x 100 =8,160 m 100X 2

3.5. Vlera e ardhshme e një serie te përzierTek vlera e ardhshme e një serie te përzier kemi te bëjmë me rrjedhë të parëse (cash flow) ne shuma te ndryshme.Formula: FVn = CF1(1+i) ⁿ ¹־ + CF2 (1+i)ⁿ ²־ +....+ CFn (1+i)n-n Shembull Supozojmë se një investitor ka investuar çdo fund viti, shuma parash si në vazhdim:

Rrjedha e një serie të përzierFundi i Vitit Rrjedha e pagesave

1 5002 7003 1

Gjithsej 2.2Sa do të jetë Vlera e ardhshme në fund të vitit të tretë e mjeteve të investuaraFVn = CF1(1+i) ⁿ ¹־ + CF2 (1+i)ⁿ ²־ + CF3 (1+i)n-3 = 551,25 + 735 + 1.000 = 2.286,25 €

VLERA AKTUALE (E TASHME)3.6. Vlera e tashme (aktuale) e një Euroje - € Llogaritja e Vlerës së Tashme të një €Vlera e Tashme e një Euroje e jep përgjigjen në pyetjen “sa e ka vlerën sot (tash) një Euro të cilin do ta fitojmë në të ardhmen pas n viteve” Llogaritja e Vlerës së tashme të një Euroje të cilin do ta fitojmë në të ardhmen pas “n” viteve bëhet përmes diskontimit (veprim i kundërt me kamatizimin). 1 1 i dn = ------------- ------------- = II = (PVIFi,n) (1+ i)n (1+i )n n

- d = faktori diskontues - i % = norma diskontuese është normë e përdorur për shendrrimin e Vlerës se Ardhshme në Vlerë të Tashme Vlera e tashme e një Euroje varet nga: norma diskontuese i % dhe numri i periudhave n Vlera e Tashme do të jetë më e madhe kur i është sa më e vogël dhe n sa me i vogëlFaktorët diskontuesFaktorët diskontues të Vlerës së Tashme të një €, me i% për n përiudha janë të dhënë në Tabelën e dytë financiare Aktualizimi i vlerës së një € Norma diskontuese Periudhat 5% 10% 15%

1 0,9524 0,9091 0,86962 O,9070 0,8264 0,75613 0,8638 0,7513 0,65754 0,8227 0.683 0,57185 0,7835 0,6209 0,49726 0,7462 0,5645 0,43237 0,7107 0,5132 0,37598 0,6768 0,4665 0,32699 0,6446 0,4241 0,2843

10 0,6139 0,3855 0,2472

Vlera e Tashme (aktuale) e një Vlere të Ardhshme- Një shumë parash të marra sot kanë vlerë reale më të madhe sesa nëse ato merren pas 1 ose 2 ose 3 viteve- Llogaritja e Vlerës së Tashme (aktuale) Vlera e Tashme tregon “sa e ka vlerën sot (tash) një shume parash të cilat do ti fitojmë në të ardhmen (vlera e ardhshme) pas n vitesh” - Formula për llogaritjen e Vlerës së Tashme (PVo) të një Vlere te Ardhshme (PVn) 1 1VT= VAn ---------- ang. PV = FVn ------- (1+i)n (1+i)n

Shembull:Sa do të jetë Vlera e Tashme e 10.000 € të cilat banka do tu paguaj në fund të vitit të 5-të (n=5), norma diskontuese i = 6% 1 1.000VT = VAn ----------- = ------------- = 7.473 € (1+i )n (1,06)5

Kur diskontimi bëhet më shumë HERË brenda një vitit VAn Shembull: VA =1.000Formula: VT= ---------------- i = 6% 1 + i n- 5 vjet ( _ _ ---- )n.m m- 2 herë M Sa është Vlera e Tashme VAn 1.000 1.000 VT= ---------------- = --------------------- = -------------- = 744 1+ i 1 + 0.06 1,3439 ( ---- )n.m ( --------) 5.2

m 2

3.7. Vlera e Tashme e një të Përvitshmeje (anuitetit)a/ Vlera e Tashme e një të Përvitshmeje (anuitetit) të Zakonshme Kur kemi të bëjmë me një përvitshme të zakonshme, atëherë pagesa që bëhet nuk është vetëm një shumë e vetme, por një seri pagesash të barabarta vjetore në fund të çdo vitit n 1 n

VTAn = PVj . ∑ ----------- VTA n = PVj . IV t =1 (1+ i)t i n 1PVA n = PMT ∑ ------------ t =1 (1+ i)t

PVA = Vlera e Tashme e një të përvitsh.PMT= Pagesa vjetore (të pranuara)Sa është vlera e tashme e një të Përvitshme prej 1.000 €, për n= 3 vjet, me normë diskontuese i = 6% n 1VTAn = PVj .∑ ----------- = t =1 (1+ i )t

1 1 1VTA 3 = 1.000 ------- + 1.000 -------- + 1.000 ------- = 943,4 + 890 + 839,6 = 2.673 € (1,06)1 (1,06)2 (1,06)3

n 3

VTAn = 1.000 . IV = 1.000 . IV = 1.000 x 2,673 = 2,673 € i 6%

b/ Vlera e tanishme e një të Përvitshme në Fillim të vitit Krahasuar me rastin e mëparshëm (kur pagesat bëhen në fund të vitit), këtu, pagesat do të bëheshin në fillim të çdo vititMeqë pagesa bëhet në fillim të vitit, atëherë çdo pagës në vijën kohore do të shpërngulej në të majtë Kjo do të thotë se çdo pagës do të aktualizohej për një vit më pak n n VTA n = Pv . IV . (1 +i) PVA n = PMT. IV . (1+ i) i i

= 1.000 x 2,673 x 1,06 = 2.833,4 €

3.8. Vlera e Tashme e një Serie te PërzierVlera e tashme e një serie te përzier është vlera e tashme e rrjedhës se pagesave në shuma te ndryshme Nëse këto pagesa te ndryshme vjetore, i shënojmë me CF (cash flow) dhe i konkretizojmë me CF1- pagesën e vitit te pare, me CF2 - pagesën e vitit te dyte dhe CFn -pagesën e vitit n, atëherë vlera aktuale e një serie të përzier do të dukej si në vazhdim 1 1 1 VT (PV) = CF1 (-------) + CF2 (-------)2 + ... + CFn (--------)n

1+i 1+i 1+i

n 1 n i

VT (PV) = ∑ CF ------- VT =∑ CFt . II t=1 (1+i)t t =1 t Shembull: Vlerat e një serie të përzierNë fund të Vitit Rrjedha e Parasë1 1,0002 1,5003 -5004 2,0005 1,000Gjithsej 5,000

i = 10%

n 1VT = ∑ CF ------- = t=1 (1+i)t

1.000 1.500 (-500) 2.000 1.000= ------------ + ------------ + -------------- + -------------- + ------------- = (1 + 0,1)1 (1 + 0,1)2 (1 + 0,1)3 (1 + 0,1)4 (1 + 0,1)5

1.000 1.500 (- 500) 2.000 1.000= ---------- + ---------- + ------------- + -------------- + -------------- = 3.759 € 1,1 1,21 1,331 1,4641 1,61051

Zgjidhja e problemeve te akumulimit (kamatizimit) dhe aktualizimit (skontimit)- Lehtësi në llogaritjet e Vlerës së parasë në kohe e ofrojnë Tabelat Financiare.- Mirëpo duhet ditur se cila prej tabelave duhet përdor për llogaritjen e caktuar.- Skema në vazhdim ofron informata se cila prej katër tabelave financiare duhet përdorur në rastin e caktuar

AMORTIZIMI I HUASË Kuptimi “Amortizimi i huasë (borxhit)” - Shlyerja gradualë e huas quhet Amortizim i huasKuptimi “anuitetet” - Shumat të cilat paguhen në terminë të caktuara në emër të huas quhen anuitetePërbërja e anuitetit - Një anuitet përbëhet nga kësti (pagesa) dhe interesi në huanLlojet e anuiteteve - Huat mund të shlyhen (paguhen) me anuitete të barabarta ose me anuitete të ndryshme (këste të barabarta)

AMORTIZIMI I HUASË ME ANUITETE TË BARABARTA VJETORE n

r (r- 1) n

A = H ---------------- ose A = H . V n i r - 1r = 1+i - Faktori i interesit (kamatës) dhe paraqet vlerën e një njësie monetare të rritur për interesin gjatë një periudhe. n n

r = (1+i) – Faktori i interesit akumulues dhe paraqet vlerën e një njësie monetare të rritur për interesat, në fund të periudhës (vitit) n .

Llogaritja e Anuitetit vjetor të Barabartë n

r (r- 1) n A = H ------------ ose A = H . V r n – 1 p

(1,07)4 . (1,07 -1) 1,31079601 . (0,07)= 300.000------------------------- = 300.000---------------------------- = 88.568 (1,07)4 -1 1,31079601 - 1

PLANI I AMORTIZIMIT TE HUAS (me anuitete të barabarta)Kushtet : - Shuma e Huas : 300.000

• Afati i Kthimit : 4 VJET• Grejs Periudha: 1 VJET• Norma e Kamatës 7%• Anuitetet e barabarta: Vjetore

N.r ANUITETET KAMATA Kësti (pagesa) MBETJA0 __ __ __ 3001 88.568 21 67.568 232.4322 88.568 16.27 72.298 160.1343 88.568 11.209 77.359 82.7754 88.568 5.793 82.775 __ 354.272 54.272 300

PLANI I AMORTIZIMIT TE HUAS (këste të barabarta vjetore)• Shuma e Huas = 300.000 €• Afati i Kthimit : 4 VJET• Grejs Periudha: 1 VJET• Norma e Interesit 7% • Këste të BARABARTA : Vjetore

In = B.M n-1 X i H R =---------- nN.r ANUITETET I (interesi) R (Kësti) H – B.M 0 - - __ 3001 96 21 75 2252 90.75 15.75 75 1503 85.5 10.5 75 754 80.25 5.25 75 - 352.5 52.5 300 0

ANUITETE TË NDRYSHUEShME (d.m.th. Këste të barabarta)(Kushtet e huasë: H= 10.000, i = 10%, A= vjetore të ndryshueshme R =barabrta), n = 5 vjet. In = BM n-1 X p H R =---------- n

n A I (interesi) R (kësti) H ( BM )0 - - - 10,0001 3,000 1 2,000 8,0002 2.800 800 2,000 6,0003 2.600 600 2,000 4,0004 2.400 400 2,000 2,0005 2.200 200 2,000 -

∑ 13,000 3,000 10,000 -ANALIZAT FINANCIARE Ligjërata-4Kuptimi dhe Detyrat e Analizës Financiare

Etimologjia dhe Kuptimi i fjalës Analizë Fjala analizë rrjedh nga fjala greke “analysise”që d.m.th zbërthim (dekompozim) i një tërësie në pjesë përbërëseKuptimi “Analizë e Pasqyrave Financiare” APF shprehë tërësinë e procedurave dhe metodave që zbatohen për të nxjerrë nga PF informacione te duhura në bazë të cilave mund të vlerësohet gjendja ekzistuese e një ndërmarrje dhe të merren vendime të duhuraDetyrat e Analizës Financiare janë: grumbullimi, verifikimi, analiza dhe interpretimi i treguesve financiar, me qellim të vlerësimit të gjendjes (situatës) ekzistuese ekonomiko-financiare të ndërmarrjes në një moment të caktuarFaktorët me ndikim në gjendjen (situatën) financiare të ndërmarrjes- Faktorët e brendshëm: vëllimi i mjeteve disponuese fin, vëllimi i aktiviteteve, struktura e pasurisë, shkalla e harmonizimit ndërmjet pasurisë & burimeve - Faktorët e jashtëm: masat e politikës ekonomike, stabiliteti monetar, portofoli i burimeve të jashtme financiareAnaliza financiare jep përgjigje në Pyetjet vijuese:- Si është duke ecë biznesi. - Cilat janë pikat e forta të tij. - Cilat janë dobësitë- Pozita e ndërmarrjes në kuadër të veprimtarisë ku ajo bënë pjesë. - A është duke u përmirësuar apo keqësuar gjendja e ndërmarrjes Gjendja (situata) financiare në të cilat mund të gjendet ndërmarrja

Ndërmarrja mund ta ketë një nga gjendjet (situatat) financiare si në vazhdim:Gjendja (situata) konstituive (fillestare) financiare e karakterizon firmën në momentin e themelimit të sajë. Në këtë moment verifikohet gjendja konkrete financiare, e cila në teori dhe praktikë njihet si fillestare, iniciale ose konstituiveGjendja normale financiare i referohet situatave si në vijim: stabile, likuide dhe solvente

Gjendja stabile karakterizohet me stabilitet të përhershëm të raportit ndërmjet pasurisë (mjeteve) dhe burimeve Gjendja likuide ka të bëjë me gjendjen financiare ku ndërmarrja është në gjendje ti përmbushë (shlyej) detyrimet e arritura (maturuara) për pagesëGjendja solvente ka të bëjë me gjendjen fin ku ndërm është në gjendje ti përmbush jo vetëm obligimet e arritura, por edhe ato që janë në fazën e arritjes

Gjendja e rënduar financiare ndërm e ka gjendjen e renduar fin nëse raportin ndërmjet pasurisë materiale dhe monetare nuk e ka të harmonizuar si duhet. Gjendja e renduar financiare do të jetë atëherë kur pjesa më e madhe e pasurisë (mjeteve) gjenden në formë të angazhimit material, kurse një pjesë e parëndësishme në formë monetare (në arkë ose në llogari rrjedhëse). Një situatë e tillë nënkupton pamundësinë e financimit të mëtejmë të riprodhimitGjendja e pavarur financiare ndërm e ka atëherë kur pjesën më të madhe të pasurisë e ka financuar nga burimet e veta. Ndërmarrja e cila është në gjendje qe me burimet e veta ti mbulojnë 75% të nevojave financiare, konsiderohet se ka gjendje të pavarur financiare Gjendja e varur financiare karakteristika themelore e kësaj gjendje është se shumica e mjeteve të ndërmarrjes rrjedhin nga burimet e jashtme të financimit. Pra raporti ndërmjet burimeve vetjake dhe burimeve të jashtme (detyrimeve -borxhit) është në dem të burimeve vetjake, prandaj marrja e vendimeve afariste bëhet nën ndikimin e plotë të faktorëve të jashtëm, përkatësisht të kreditorëve

Shfrytëzuesit e informataveMenaxhmenti i ndërmarrjes ka nevojë të din për gjendjen fin të ndërm, në mënyrë që të dinë “ku gjinden” dhe çka duhet të ndërmerret në të ardhmen. Të punësuarit e ndërmarrjes ka nevojë të din për gjendjen fin të ndërm, sepse e ardhmja e tyre dhe niveli i pagesave varet nga gjendja financiare e ndërmUnioni i Punëtorëve(sindikata) ka nevojë të din për gjendjen fin të ndërm, sepse varësisht nga gjendja e ndërm edhe qëndrimet e sindikatës do të përcaktoenPronaret dëshirojn të dinë se me çfarë efektiviteti është duke u menaxhuar ndërm e tyre. Çfarë është profitabiliteti i ndërm dhe çfar fitimit do të marrin nga kapitali tyre i inves Huadhënësit (bankat) të cilët ndërm i kanë dhënë kredi me afate të ndryshme, dëshirojnë të sigurohet se ndërm është në gjendje t’i shlyejë detyrimet Furnitorët dëshirojnë të dinë për aftësitë paguese të ndërmarrjes Agjencitë qeveritare Enti i statistikave ka nevojë për info për statistika kombëtare, ATK kërkon të dijë cilat janë të ardhurat mbi të cilat do të cakt.tatimetNdërmjetësuesit (Analistët) financiar duhet të dinë për gjendjen e ndërm në bazë të cilave mund tu japin rekomandime investit për ti blerë ose jo letra e sajë me vlerë

Burimet e të dhënave për analiza financiare janë:Bilanci i Gjendjes, Bilanci i Suksesit (PA), Pasq.e kapitalit të pronarit (ekuiteti), Pasq.e rrjedhës së parasë (cash flow)Çfarë duhet te jenë informatat financiare për të qenë të përdorshme: Relevante, Te besueshme, Te krahasueshme, Te kuptueshme

Procedura e analizave financiare I. Qëllimi Përcaktohet qëllimi se çka duhet të analizohet II. Identifikimi Bëhet identifikimi i të dhënat relevante nga kontabiliteti dhe Verifikohet besueshmëria e të dhënave (të pasqyrave financiare) III. Procesi Vendoset se cilat metoda (teknika) të analizës do të përdorën IV. Llogaritja Bëhet krahasimi material i të dhënave (metoda horizontale dhe vertikale) dhe Bëhet llogaritja e raporteve të ndryshmeV. Krahasimi Krahasohen treguesit e raporteve sipas viteve dhe me mesataren e degës VI. Interpretimi Interpretohen rezultatet dhe vlerësohet çfarë është gjendja: e kënaqshme, e mirë e rëndë VII. Aksioni Varësisht nga rezultatet, vendoset të bëhen hulumtime të reja apo përcaktohen aksionet

BILANCI I GJENDJESOrigjina e fjalës Bilanc Fjala bilanc rrjedh nga italishtja “billancio” që do të thotë peshore me dy enë të barabarta, dmth gjithmon duhet të jetë në baraspeshëKuptimi “BGJ” e pasqyron gjendjen e pasurisë dhe burimet e pasurisë të një ndërmarrje në një datë të caktuar Ekuacioni bazë i Bilancit të Gjendjes PASURIA = DETYRIMET + KAPITALI AKSIONAR Format e përpilimit të Bilancit të Gjendjes: Forma vertikale dhe Forma horizontale Struktura e Bilancit të gjendjes

BILANCI I GJENDJESPASURIA DETYRIMET DHE KAPITALI AKSIONAR

Pasuria Afatshkurtër Detyrimet afatshkurta dhe afatgjataPasuria Afatgjatë Kapitali Aksionar

BILANCI I SUKSESIT (Pasqyra e të ardhurave)Kuptimi “Bilanc i Suksesit” është pasqyrë e të hyrave dhe të dalave të një ndërm, për periudhën e caktuar kohore, nga raporti i të cilave shihet suksesi nder.Qëllimi primar i BS është të pasqyrojë Fitimin Neto ose Humbjen Neto të periudhës raportuese.Metodat e përpilimit të bilancit të Suksesit: - Metoda e shpenz.sipas funksionit (metoda e KMSH) dhe - Metoda e shpenz.sipas natyrës Metoda e shpenzimeve sipas funksionit (metoda e KMSH) Te kjo metodë, shpenzimet klasifikohen sipas funksionit të tyre, si:shpenzimet (kostot) e mallrave të shitura, shpenzimet (kostot) e shitjes dhe Shpenzimet (kostot) e administrimit

Metoda e shpenzimeve sipas natyrës Te kjo metodë kategoritë e të hyrave dhe të shpenzimeve grupohen sipas natyrës së tyre, ku:- Të hyrat raportohen në krye të pasqyrës, të grupuara sipas natyrës së tyre (p.sh. të ardhurat nga shitja e mallrave, pastaj vinë të ardhurat nga kamatat etj)- Shpenzimet raportohen në vazhdim në kategori të veçanta sipas natyrës së tyre (p.sh. shpenzimet e lëndës së parë, shpenzimet për paga, shpenzimet e zhvlerësimit dhe amortizimit dhe shpenzimet e tjera operative)

Pasqyra e Rrjedhave të Parasë (Keshit)Esenca e Pasqyrës së rrjedhave të parasë i raporton të hyrat (arketimet) dhe të dalat (pagesat) e parasë sipas kohës kur ato janë realizuar Parimet e ndërtimit të pasqyrave - BGj dhe BS sipas parimit “të drejtave të konstatuara”, - PRrP sipas parimit kontabël i bazës së parasëStandardi që rregullon paraqitjen e PRrP - SNK 7, - FAS 95 (Financial Accounting Standard -95)Segmentet e rrjedhave të keshit Aktivitetet operative, A.investuese dhe A.financiare

Metodat e raportimit në Pasqyrat e rrjedhave të parasë - Metoda e Drejtpërdrejtë, - Metoda e Indirekte

Veprimet rregulluese Rasti i përpunuarArkëtimet nga shitja = Të ardhurat nga shitja + Blerësit në fillim – Blerësit në fundPagesa për blerjet = KMSH + Inventari në fund – Inventari në fillim + Furnitorët fillim – Furnitorët fundPaga të paguara = Shpenzime pagash + Paga të pagueshme në fillim – Paga të pagueshme në fundSHSHA të papaguara = SHSHA +Shpenzimet e shtyra në fillim – Shpenzime të shtyra në fundInteresa të Paguar = Shpenzime Interesi + Interesa të pagueshëm në fillim – Interesa të pagueshëm në fundTatime të Papaguara = Shp. e tatimit – fitimi i periudhës + Tatim i pagueshëm në fillim – Tatim i pagueshëm në fund

FITIMI NETOShtohen: Zhvlerësimi dhe amortizimi i pasurisë Fikse dhe të paprekshme

Paksimet e pasurisë afatshkurtër (blerësit, inventarët, parapagimet) Rritjet e detyrimeve afatshkurta (furnitorët, kreditë afatshkurta, detyrimet e shtyra)

Humbja nga shitja e pasurisë afatgjate (kur ato shiten me çmim nën vlerën kontabël) Zbriten: Rritjet në pasurinë afatshkurtër (blerësit, inventarët, parapagimet)

Peksimet në detyrimet afatshkurta (furnitorët, kreditë afatshkurta, detyrimet e shtyra) Fitimi nga shitja e pasurisë afatgjatë Neto Paratë (keshi) nga Aktivitetet Operative

Analiza e Pasqyrës së Rrjedhave të Parasë (Keshit)- Gjendja e rëndomtë e Pasqyrës së Rrjedhës së Parasë- Gjendja e Rrjedhës së Parasë nga aktivitetet Operative- Nëse gjendja e RrPO është NEGATIVE Dmth se ndërm nuk është ne gjendje qe nga aktivitetet Op te gjeneroj sasi te mjaftueshme te parëse, ndërsa, për ta ruajtur likuiditetin e vetë mbështetet ne financim te jashtëm- Nëse gjendja është ZERO apo POZITIVEDmth se ndërm ka gjeneruar me shume hyrje parash sesa qe ka pas dalje parash. Pra ka tepricë parash për ti përdorur për investime te ndryshme apo për ti shlyer borxhet e veta- Gjendja e Rrjedhës së Parasë nga aktivitetet INVESTUESE- Gjendja e rëndomtë është negative- Situata e gjendjes PozitiveAtëherë kur ndërm e bën shitjen masive te Pasurisë Fikse, Pasurin Jo Fikse (kur behet zëvendësimi i menjëhershëm i teknologjisë) dhe Pasurinë FinanciareLlojet e analizësSipas subjekteve qe bëjnë analizën:analiza e brendshme dhe e jashtmeSipas objektit të analizës: analiza e bilancit të gjendjes (pronësisë) dhe analiza e bilancit të suksesit (të ardhurave)Sipas kriterit kohor: analiza financiare statike (vertikale) dhe analiza financiare dinamike (horizontale, vazhdimësisë, tendencës)Analiza financiare Statike (Vertikale) njihet edhe si analizë e strukturës sepse e tregon përbërjen e zërave të ndryshëm të bilancit të gjendjes apo të suksesit të një vitit, me qellim të nxjerrjes së vlerësimeve për strukturën ekonomike, financiare ose pronësore të firmësAnaliza Statike (Vertikale) e paraqet çdo zë të bilancit në përqindje p.sh.- Në bilancin e suksesit zëri kryesor përdoret si vlerë bazë dhe të gjithë zërat tjerë krahasohen me atë- Në bilancin e gjendjes p.sh. Aktivi gjithsej shënohet me 100% dhe çdo aktiv i veçantë paraqitet si përqindje ndaj aktivit gjithsej Analiza financiare dinamike (Horizontale) - Analiza dinamike (horizontale) i tregon variacionet e një strukture të dhënë vlerash në kohë- Analiza dinamike përkatësisht horizontale kërkon disponimin e një vargu bilancesh sipas viteve të së njëjtës firmë që analizohet- Analiza e qartëson evoluimin në kohë të elementeve më të rëndësishme të gjykimit mbi ndërmarrjen - Meqë analiza konsiston në evidentimin e tendencave në kohë të pozicioneve të rëndësishme bilancore për atë kjo metodë njihet edhe si metoda e analizës së trendit apo të tende

RAPORTET FINANCIARE Ligjërata-5I. Raportet financiare: Raportet e Likuiditetit, R.e Aktivitetit, R.e Borxhit (detyrime), R.e Mbulimit, R.e Rentabilitetit (Fitimit), R.e Vlerës së TregutRaportet e Likuiditetit:- Kuptimi “Likuiditet” -Likuiditeti i ndërm shprehë aftësinë e sajë që ti përmbushë (shlyej) detyrimet afatshkurta në ditën e matarimit të tyre për pagesë- Definimi më i plotë i Likuiditetit -Përveç aftësisë së ndërmarrjes për ti përmbushur (shlyer) detyrimet afatshkurta të maturuara për pagesë, megjithatë ajo pas përmbushjes së detyrimeve afatshkurta duhet të disponojë sasi të mjaftueshme të mjeteve qarkulluese për vazhdimin e aktivitetit afarist pa ndërprerje - Raportet e Likuiditetit: - Raporti rrjedhës (korrent), - Raporti i shpejtë (prova acide), - Pasuria qarkulluese neto (Kapitali Punues Neto ) 1. Raporti rrjedhës (korrent)-Kuptimi “Raporti rrjedhës” tregon aftësin e ndërm që me pasurinë afatshkurtër ti përmbushë (shlyej) detyrimet afatshkurta

Pasuria Afatshkurtër 2007 2006Raporti rrjedhës = -------------------------------------- 2.241.000 2.196.000 Detyrimet Afatshkurta R.rr =----------------- = 2,72 ----------------- = 2,80

823.000 783.000Dmth. Ndërmarrja në vitin 2007 çdo 1 € të detyrimeve afatshkurta e ka të mbuluar me 2,72 € pasuri afatshkurtër. 0seNdërmarrja disponon me 2,72 € pasuri afatshkurtër për të shlyer çdo 1€ detyrime afatshkurta të maturuara për pagesë oseNdërmarrja disponon 2,72 herë më shumë pasuri afatshkurtër sesa qe ka detyrime afatshkurtaAnaliza e treguesit të “raportit rrjedhës”- Krahasimi i treguesit me treguesin e vitit paraprak- Krahasimi i treguesit me treguesin e ndërmarrjeve tjera të të njëjtës veprimtari- Nuk mund të krahasohen treguesit e raportit rrjedhës të ndërmarrjeve të veprimtarive të ndryshme - I volitshëm konsiderohet raporti 1,5 : 1Dobësia e raportit rrjedhësDobësia e raportit rrjedhës është se ai është tregues agregat i likuiditetit që nuk e merr parasysh diferencën e shkallës së likuiditetit të pasurisë qarkulluese Masat qe duhet të ndërmerren nëse likuiditeti është në shkallë të ulët:të shesë pasurin fikse të pashfrytëzuar, - të rrisë huat afatgjata, - të rrisë kapitalin aksionar, - të prolongojë investimet e planifikuara.2. Raporti i Shpejtë (Prova Acide)-Kuptimi “Raport i Shpejtë” bazohet në atë se Stoqet (inventari) e kanë shkallën më të ulët të likuiditetit në kuadër të pasurisë afatshkurtër (më ngadalë mund të shndërrohen në para), andaj për llogaritjen e likuiditetit të një shkalle më të lartë, nga Pasuria afatshkurtër zbriten Stoqet.

Pasuria Afatshkurtër – Stoqet 2007 2006Raporti i Shpejtë = ------------------------------------------------- 2.241.000 – 1.329.000 2.196.000 – 1.235.000(Prova Acide) Detyrimet Afatshkurta PSh = ------------------------------- = 1,11 = -------------------------------- = 1,23

823.000 783.000Interpretimi i treguesit të fituar të Raportit të ShpejtëDmth. Ndërmarrja në vitin 2007 çdo 1 € të detyrimeve afatshkurta e ka të mbuluar me 1,11 € pasuri afatshkurtër më shkallë të lartë të likuiditetit. oseNdërmarrja disponon me 1,11 € pasuri afatshkurtër me shkallë të lartë të likuiditetit për të shlyer çdo 1 € detyrime afatshkurta të maturuara për pagesëAnaliza e Treguesit të Raportit të shpejtë- krahasimi i treguesit me treguesin e vitit paraprak, - krahasimi i treguesit me treguesin ndërmarrjeve tjera të të njëjtës veprimtari3. Pasuria Qarkulluese Neto (Kapitali Punues Neto)-Kuptimi “KPN” llogaritet si diferencë ndërmjet Pasurisë Afatshkurtër dhe Detyrimeve AfatshkurtaPQN(KPN) = Pasuria Afatshkurtër – Detyrimet Afatshkurtra 2007 2006PQN = 2.241.000 – 823.000 = 1.418.000 ose 63,2% 2.196.000 - 783.000 = 1.413.000 ose 64,3%Në vitin 2007, pasuria afatshkurtë është e fin.nga burimet afatgjata në shumë prej 1.418.000 € përkatësisht 63,2% , ndërsa pjesa tjetër nga burimet afatshkurtaII. Raportet e Aktivitetit (raportet e menaxhimit të pasurisë - mjeteve)Periudha Mesatare e Arkëtimit, P.Mesatare e Pagesave, Koeficienti i Qarkullimit të Stoqeve (inventarit), K.i Qarkullimit të Pasurisë Fikse, K.i Qarkullimit të Pasurisë TotalePeriudha Mesatare e ArkëtimitShitja e mallrave me kushte të ndryshme të afatit të arkëtimit: -Shitja me afat të shtyrë të arkëtimit, -Shitja me para të gatshme, - Shitja me parapagimKuptimi “Periudha Mesatare e Arkëtimit” tregon kohen mesatare prej shitjes së mallrave deri të arkëtimi i kërkesave nga blerësit 360 Të Ardhurat neto nga shitja Llogarit e ArkëtueshmePMA = ----------------------------------------------- KQA = -------------------------------------- PMA = ----------------------------------- = Koeficienti i Qarkullimit të Arkëtimeve Llogaritë e arkëtueshme Të Ardhurat Neto nga shitja 2007 2006 360 3.992.000 3.721.000KQA = --------------- = 5,88 herë ---------------------- = 5,03 678.000 740.000

360 360PMA = ------------ = 61 ditë ------------------ = 71 ditë 5,88 5,03PMA sa më e vogël dmth se ndërm ka qenë më efikase në arkëtimin e kërkesave sepse koha prej Shitjes deri të Arkëtimi i kërkesave ka zgjatë më shkurtë.KQA sa më i lartë që është dmth se ndërmarrja ka qenë efikase në arkëtimin e kërkesaveKrahasimi i treguesit; Krahasimi me vitin paraprak, Krahasimi me PMA të ndërmarrjeve të të njëjtës veprimtariPeriudha Mesatare e PagesaveBlerja e mallrave me kushte të ndryshme të afatit të pagesës: -Blerja me afat të shtyrë të pagesës, -Blerja me para të gatshme, -Blerja me parapagimKuptimi “Periudha Mesatare e Pagesave” tregon kohen mesatare prej blerjes së mallrave deri të pagesa e detyrimeve 360 Kostot e mallrave të shituraPMP = ----------------------------------------------- KQP = ------------------------------------------ Koeficienti i Qarkullimit të Pagesave Llogaritë e pagueshme 2007 2006 2.680.000 2.500.000KQP = --------------- = 18,11 herë -------------------- = 18,38 herë 148.000 136.000

360 360PMP = ------------ = 19,88 ditë ------------------ = 19,59 ditë 18,11 18,38Krahasimi: -Krahasimi me vitin paraprak, -Krahasimi me mesataren e degës, -Krahasimi me treguesit e arkëtimit

Koeficienti i Qarkullimit të Stoqeve (Inventarit) - Informata qe fitohetKoeficienti i Qarkullimit të Stoqeve tregon se sa herë brenda vitit ndërmarrja ka arrite ta bëj rrotullimin e stoqeve në para të gatshme (dmth. para-stoqe-para)-Sa më i shpejtë të jetë qarkullimi i stoqeve dmth se ndërmarrja më shpejtë i siguron paratë dhe e rritë likuiditetin e sajë Të Ardhurat neto nga shitja 2007 2006KQS = --------------------------------------- 3.992.000 3.721.000 Stoqet KQS = -------------- = 3 herë ---------------- = 3 herë 1.329.000 1.235.000

KQS - sa më i lartë dmth se menaxhimi i stoqeve është efikasArsyet pse ndonjëherë ndërmarrja e ka KQS të ulët KQS-i ulët mund të jetë rezultat i mbajtjes së sasis së madhe të rezervave të stoqeve (për shkak të rritjes së kërkesës në treg për lënd të parë ose për shkak të pengesave në furnizi)Koeficienti i Qarkullimit të Pasurisë Fikse - është tregues i efikasitetit të shfrytëzimit të pasurisë fikse të ndërmarrjesKQPF e jep informatën “Sa të Ardhura neto nga shitja i gjeneron ndërmarrja me Pasurinë e sajë fikse” Të Ardhurat neto nga shitja 2007 2006KQPF = ------------------------------------ 3.992.000 3.721.000 Pasuria Fikse (neto) KQPF = ----------------- = 5,40 € ------------------- = 4.98 €

739.000 747.000Dmth se, në vitin 2007, ndërmarrja për çdo 1 € pasuri fikse të angazhuar ka realizuar 5,40 € të Ardhura neto nga shitja.Krahasimi: - me vitin paraprak, - me mesataren e degësNëse ky tregues është më i vogël se mesatarja e degës dmth se: - Kapacitetet nuk shfrytëzohen në masë të duhur ose kapacitetet janë të tepërta - Pajisjet me të cilat disponon ndërmarrja janë jo- produktiveKoeficienti i Qarkullimit të Pasurisë Totale - është tregues i efikasitetit të shfrytëzimit të pasurisë totale të ndërmarrjes Të Ardhurat neto nga shitja 2007 2006KQPT = ----------------------------------------- 3.992.000 3.721.000 Pasuria Totale KQPT = ------------------ = 1,23 ------------------- = 1,18 3.250.000 3.148.000Dmth:- Në vitin 2007, e tërë pasura e ndërmarrjes është rrotulluar mesatarisht 1,23 herë ose - Në vitin 2007, ndërmarrja ka realizuar të ardhura neto nga shitja 1,23 herë më shumë se sa është pasuria totale e sajë ose- Për çdo 1 € të pasurisë së angazhuar ka realizuar 1,23 € të Ardhura neto nga shitja Nëse Qarkullimi i Pasurisë Totale ka shënuar rënje në krahasim me vitin paraprak atëherë menaxhmenti duhet ta shqyrton:- politikën e kreditimit të blerësve, - politikën e pagesës së detyrimeve, - ta analizojë qarkullimin e stoqeve dhe të ndërmerr masa të duhuraIII. Raportet e Borxhit (ngarkesës me detyrime)Informatat që fitohen -Nga raportet e borxhit fitohen informatat se në çfarë shkalle ndërmarrja financohet përmes futjes në borxhe (detyrime)Raportet e borxhit janë: - Norma e Borxhit dhe -Raporti ndërmjet Borxhit total dhe Kapitalit aksionar Norma e Borxhit (detyrimeve) - Çka tregon Norma e Borxhit Norma e Borxhit tregon se sa përqind e pasurisë së ndërmarrjes është financuar përmes borxhit (detyrimeve) Borxhi (Detyrimet) total 2007 2006NB= ------------------------------------- 1.454.000 1.410.000 Pasuria totale NB = --------------- = 0,45 ----------------- = 0,45 3.250.000 3.148.000Në vitin 2007, ndërm 45% të pasurisë së vet e ka financuar përmes borxhit (detyrimeve) ndërsa pjesën tjetër prej 55% e ka financuar me kapitalin aksionar Nëse ndërm do të likuidohej në këtë situatë, atëherë Vlera Neto e Shitjes do të ishte 0,45 € për 1 € vlerë, para se furnitorët do të fillonin ta duronin humbjen. Raporti ndërmjet Borxhit total (detyrimeve totale ) dhe Kapitalit aksionar (Strukturën e burimeve të financimit)Ky tregues tregon Strukturën e burimeve të financimit (pjesëmarrjen e Borxhit dhe pjesëmarrjen e Kapitalit aksionar në financimin e ndërmarrjes) 2006 2007 Borxhi (detyrimet) Total 1.454.000 1.410.000---------------------------------- = --------------- =0,74 ----------------- = 0,81 Kapitalit aksionar 1.976.000 1.738.000Dmth. Në vitin 2007, përmes borxhit janë financuar 0,74 € për çdo 1€ të financuar nga kapitali aksionarPra, financimi përmes Borxhit ka pjesëmarrje më të vogël në krahasim me Kapitalin aksionarIV. Raportet e MbulimitEsenca e raporteve të mbulimit -Raportet e mbulimit janë raporte ndërmjet Shpenzimeve të Financimit dhe aftësisë së ndërmarrjes që ti shlyejë atoDisa nga treguesit e mbulimit:- Mbulimi i Kamatës, - Mbulimi i Anuiteteve, - Mbulimi i Pagesave FikseMbulimi i KamatësÇka tregon “Mbulimi i Kamatës”? Mbulimi i kamatës tregon “ Sa here mbulohet kamata nga fitimi Operativ (fitimi para kamatës dhe tatimit –EBIT)

Fitimi Operativ (EBIT) 2007 2006Mbulimi i Kamatave =------------------------------------ 400.000 380.000 Shpenzimet për Kamata MK = -------------- = 4,71 herë -------------- = 5,43 herë 85.000 70.000 Dmth: Në vitin 2007, ndërmarrja me Fitimin Operativ e mbulon 4,71 herë shumën e kamatës vjetore oseFitimi Operativ është 4,71 herë më i lartë se shpenzimet vjetore në emër të kamatës Mbulimi i Anuiteteve - Detyrimet ndaj Anuiteteve Për huat e marra, përveç kamatës, element tjetër i detyrimeve janë edhe këstet e maturuara për pagesë (kamata + kësti = anuiteti)Për dallim nga kamata e cila paguhet nga Fitimi para tatimit, pagesa e Këstit vjetor bëhet nga Fitimi pas Tatimit & për këtë kjo pagesë duhet të kthehet në gjendjen para tatimit Fitimi OperativMbulimi i Anuiteteve = ----------------------------------------- Kamata + Kësti (1–Norma e Tatimit në fitim)Sa duhet të jetë Së paku raporti i mbulimit të anuitetit - Raporti i mbulimit të Anuitetit duhet të jetë Së paku 1 (një)Nëse Raporti i mbulimit të anuitetit është më i vogël se 1 (një ) kjo do të thotë së me Fitimin operativ nuk mund të mbulohen detyrimet ndaj anuiteteve psh. Nëse raporti i mbulimit të anuitetit është 0,95 (95%) kjo do të thotë se Fitimi Operativ ka para të mjaftueshme për shlyerjen e vetëm 95 % të detyrimeve ndaj anuiteteve

Mbulimi i Pagesave Fikse - Pagesat fiksePërveç pagesës së kamatës dhe këstit, ndërm mund të ketë edhe detyrime tjera fikse për pages psh. pagesa për lizing dhe pagesa e dividendëve për aksionet preferenciale (div.fiks)Lizingu paguhet nga Fitimi para Tatimit, ndërsa dividendi preferencial nga Fitimi pas tatimit , formula e mbulimit të pagesave fikse është si në vazhdim Fitimi Operativ MPF = ---------------------------------------------------------------------------------- Kamata + Lizingu + Kësti + Dividendat preferenciale (1 – Norma e Tatimit në Fitim)- Treguesi i fituar tregon se me sa € të Fitimit Operativ është e mbuluar çdo 1 € e pagesave fikse- Sa më i lartë të jetë ky tregues d.m.th shkalla më e lartë e sigurisë për kreditorët (se do ta arkëtojnë kamatën dhe pjesën e kryegjësë -principalit), për Lizing kompaninë (se do ta arkëtojnë kompensimin e lizingut) dhe për aksionarët preferencial (se do tu paguhet shuma e dividendit të kontraktuar që më parë) V. RAPORTET E RENTABILITETIT(Raportet e Fitimit-profitabilitetit)Raportet e Rentabilitetit (fitimit-profitabilitetit) japin informacione për Sukseset (efektet) afariste të ndërmarrjes. Raportet e Rentabilitetit (fitimit):1. Marzhi (koeficienti ose norma) i Fitimit në krahasim me të Ardhurat neto nga shitja:- Marzhi (koeficienti ose norma) i Fitimit Bruto, - Marzhi (koeficienti ose norma) i Fitimit Operativ dhe - Marzhi (koeficienti ose norma) i Fitimit Neto2. Marzhi (koeficienti ose norma) Bazë i Fitimit 3. Marzhi (koeficienti ose norma) i Kthimit i Pasurisë Totale dhe 4. Marzhi (koeficienti ose norma) i Kthimit i Kapitalit aksionarMarzhi i Fitimit Bruto Fitimi Bruto 2007 2006Marzhi i Fitimit Bruto (MFB) = ---------------------------------- 1.312.000 1.221.000 Të Ardhurat neto nga shitja MFB = ---------------- = 0,33 (33%) ----------------- = 0,33 (33%) 3.992.000 3.721.000Dmth. Në vitin 2007, ndërm në çdo 1 € të Ardhura neto nga shitja, realizon 0,33 € (33%) Fitim Bruto ose Pjesëmarrja e Fitimit Bruto në të Ardhurat neto nga shitja është 33%Si mund të ndikohet në rritjen e Marzhit të Fitimit Bruto përmes:- rritjes së sasisë së shitjes, - rritjes së çmimeve të shitjes, - uljes së shpenzimeve të drejtpërdrejta Marzhi i Fitimit Operativ Fitimi Operativ 2007 2006Marxhi i Fitimit Operativ (MFO) = ---------------------------------- 400.000 380.000 Të Ardhurat neto nga shitja MFO = ---------------- = 0,10 (10%) ----------------- = 0,10 (10%)

3.992.000 3.721.000Dmth. Në vitin 2007, ndërm në çdo 1 € të Ardhura neto nga shitja, realizon 0,10 € (10%) FO ose Pjesëmarrja e FO në të Ardhurat neto nga shitja është 10%Çka ndikon në Marzhin e Fitimit Op-përveç faktorëve që ndikojn në Marxhin e Fitimit Bruto varët edhe nga lartësia e shpenz të shitjes dhe administratësMarzhi i Fitimit Neto Fitimi Neto 2007 2006Marxhi i Fitimit Neto = ---------------------------------- 201.000 198.000 Të Ardhurat neto nga shitja MFN = -------------- = 0,0504 (5,04%) ----------------- = 0,053 (5,3%)

3.992.000 3.721.000Dmth. Në vitin 2007, ndërm në çdo 1 € të Ardhurat neto nga shitja, realizon 0,0504 € (5,04%) FN ose Pjesëmarrja e FN në të Ardhurat neto nga shitja 5,04%Çka ndikon në Marzhin e Fitimit Neto-faktorët me ndikim në MFB dhe MFO plus kamatat dhe tatimi në fitim Marzhi Bazë i Fitimit {Basic Earning Power (BEP)} Fitimi Operativ (EBIT) 2007 2006Marxhi Bazë i Fitimit (MBF) = --------------------------------- 400.000 380.000 Pasuria Totale MFPT = ---------------- = 0,123 (12,3%) -------------- = 0,120 (12,0%) 3.250.000 3.148.000Dmth.Në vitin 2007, për çdo 1 € të Pasurisë Totale të angazhuar ndërm ka realizuar 0,123 € (12,3%) FO, përkatësisht në 100 € pasuri totale të angazhuar ka realizuar 12,3 € FOKy raport përmirësohet përmes: rritjes së ardhurave nga shitjet (sasisë ose të çmimeve), reduktimit të shpenzimeve operative, mirbajtjen së nivelit të njëjtë të të Ardhurave neto por duke i zvogëluar mjetet (pasurinë) totale të angazhuar Marzhi i Kthimit nga Pasuria Totale (ROA) Fitimi Neto 2007 2006MKPT = ---------------- 201,000 198,000

Pasuria totale MKPT = ------------ = 0.0619 (6,19%) ----------- =0.0629 (6,29%) 3,250,000 3,148,000 Treguesi krahasohet Dmth.Në vitin 2007, për çdo 1 € të Pasurisë Totale të angazhuar ndërm ka realizuar 0,0619 € (6,19%) FN, pra në 100 € pasuri totale të angazhuar ka realizuar 6,19 € FNMarzhi i Kthimit i Kapitalit aksionar (ROE) Fitimi Neto 2007 2006Marxhi i Kthimit i Kapitalit aksionar (MKKa) = -------------------- 201.000 198.000 Kapitalit aksionar MFK = -------------- = 0,1119 (11,19%) ------------ = 0,1139 (11,39%) 1.796.000 1.738.000Dmth në vitin 2007, ndërm në çdo 1 € të KA të angazhuar ka realizuar 0,1119 € (11,19%) FN, apo në 100 € të KA të angazhuar ka realizuar 11,19 € F.NetoEkuacioni DU PONT Kthimi nga Pasuria Totale (ROA = Retuern on Total Assets)Kthimi nga Pasuria Totale (ROA) = Marzha e Fitimit Neto x Koeficienti i Qarkullimit të Pasurisë Totale Fitimi Neto Të Ardhurat neto nga shitjaForma e detajuar: Kthimi nga Pasuria Totale (ROA) = --------------------------------------- x ----------------------------------------

Të Ardhurat neto nga shitja Pasuria Totale 201.000 3.992.000 KPT = ---------------- x -------------------- = 5,04 x 1,23 = 6,19 % 3.992.000 3.250.000Dmth në vitin 2007, ndërm ka realizuar normën e kthimit 6,19% nga Pasuria Totale e sajë. Apo në 100 € PT të angazhuar, ka realizuar 6,19 € Fitim neto.Kthimi nga Kapitali Aksionar (ROE = Return on Equity)Kthimi nga Kapitali aksionar (ROE) = Kthimi nga Pasuria Totale (ROA) x Multiplikatori i Kapitalit aksionar Pasuria Totale 3,250,000Forma e detajuar: Kthimi nga Kapitali aksionar (ROE) = ROA x --------------------- ROE = 6,19 % x ------------------- = 6,19 x 1,809 = 11,20 % Kapitali aksionar 1.796.000 Fitimi Neto Të Ardhurat neto nga shitja Pasuria Totale ROE = -------------------------------- x ---------------------------------- x --------------------- Të Ardhurat neto nga shitja Pasuria Totale Kapitali aksion. Dmth në vitin 2007, ndërm ka realizuar normën e kthimit prej 11,20% nga KA (pasuria vetjake) apo në 100 € KA të angazhuar, ndërm ka realizuar 11,20 € FN

VI. RAPORTET E VLERËS SË TREGUT Ndërmarrjet për të cilat llogariten RVTRaportet e Vlerës së Tregut janë karakteristikë (llogariten) vetëm e Shoqërive aksionareTreguesit kryesor të Vlerës së Tregut janë:- Fitimi Neto për aksion, - Dividendi për aksion, - Raporti ndërmjet Çmimit të Tregut për Aksion dhe - Fitimit Neto për Aksion, - Raporti i Pagesës së Dividendit, - Norma e kthimit nga DividendiFitimi neto për aksion (EPS) Kapitali Aksionar = 421.000 Fitimi Neto – Dividendat preferenciale 201.000 – 0 Nr. i aksioneve = 4.210FNA = ---------------------------------------------------------- = ------------- = 47,74 € Çmimi i aksionit = 100

Numri i Aksioneve të zakonshme 4.210Dmth në vitin 2007, Fitimi neto për një aksion të zakonshëm është 47,74 €.Shpërndarja e fitimit neto për një aksion ky fitim, varësisht nga politika e menaxhmentit, u shpërndahet aksionarve në formë të dividentës ose një pjesë të riinvestohet Informata për investitorin për ta Vlerësuar kthimin e mundshëm nga Investimi në Aksione.Dividendi për aksionFitimi neto – Dividendat preferenciale – Fitimi i mbajtur 201.000 - 0 – 58.000 143.000DA = -------------------------------------------------------------------------------- DA = ----------------------------- = ---------------- = 33,97 € Numri i Aksioneve të zakonshme 4.210 4.210 Raporti ndërmjet Çmimit të tregut për aksion dhe Fitimit neto për aksion Çmimi i tregut për aksion 160 Supozojmë se Aksionet e ndërmarrjes shiten në treg me çmim 160 €/AksionÇ/F (ang. P/E) =-------------------------------------- = --------- = 3,35 Fitimi neto për aksion 47,74 Dmth:Tregon periudhën e kthimit e të mjeteve të investuaraCaktimi i Çmimit të Pritur të tregut të aksionit të zakonshëmPërmes këtij raportit mund të caktohet edhe Çmimi i Pritur i tregut i aksionit të zakonshëm të ndërmarrjes (3,35 x 47,74 = 160 €)Psh.nëse treguesi i raportit ndërmjet Çmimit të tregut për aksion dhe Fitimit neto për aksion është p.sh. 9, ndërsa Fitimi neto për aksion 20 €, atëher Çmimi i Pritur i tregut i aksionit të zakonshëm do të jetë 180 € (9x20)Ndërsa, nëse Çmimi aktual i tregut i aksionit do të jetë 150 €, kjo do të thotë se çmimi i tregut i këtyre aksioneve është i NËNÇMUAR Raporti i Pagesës së Dividendit Dividendi për aksion 33,97 (143.000 : 4.210)RPD = ------------------------------------ =-------------------------------- x 100 = 71,16%

Fitimi Neto për aksion 47,74Dmth se 71,16% e Fitimit Neto u është shpërndarë aksionarëve në formë të dividendit, ndërsa pjesa tjetër prej 28,84% është riinvestuar në ndërmarrjeNorma e kthimit nga Dividendi

Dividendi për Aksion 33,97ND =-----------------------------------------------------------= ---------- x 100 = 21,2% Çmimi i Tregut për Aksion të zakonshëm 160Dmth se Norma e kthimit nga Dividendi (21,2%) tregon Normën e kthimit rrjedhës, të cilin e realizon aksionari në raport me Çmimin e tregut të aksionit

KONTROLLI (Auditimi) Ligjërata-6Llojet e kontrollit dhe specifikat e tyre: K.Brendshëm:Veprimet kontrolluese, Objekt i kontrollit. K.jashtëm:Parimet themelore të K.të jashtëm, Procesi i K.të jashtëmTë kuptuarit e “kontrollit” -Kontrolli është një proces i konstatimit të fakteve dhe i krahasimit të tyre me normat (i madhësive të konstatuara me ato të normuara) në bazë të cilave gjykohet për ekzistimin e shmangies eventuale (ndërmjet të konstatuarës dhe normave)Llojet e kontrollit: Sipas sektorëve, Sipas funksioneve afariste, Sipas objektit, Sipas Subjektit, Sipas kohës kur zbatohet, etjKontrolli sipas sektorëve: - Kontrolli në sektorin teknik, - Kontrolli në sektorin ekonomik- financiarKontrolli sipas subjektit kontrollues: - Kontrolli i Brendshëm dhe - Kontrolli i jashtëmKontrolli i BrendshëmKryesit e Kontrollit të Brendshëm ekspertet brenda ndërmarrjes të cilët duhet të kenë “duar të pastra” dhe “mendje të kthjellët”Kuptimi K.i brendshëm zbatohet me qellim që të verifikohet së a janë duke u realizuar detyrat ashtu siç janë parashtruar si dhe ti zbuloj dobësit-devijimet,dmth Kontrolli i brendshëm zbatohet me qellim qe të parandalohen devijimet e nëse ka ndodhë të mos përsëritëtPse menaxhmenti e zbaton kontrollin e brendshëm me qellim që:- të sigurohet se punët në ndërmarrje zhvillohen ashtu siç janë parashtruar (dmth. sigurohet se janë duke u zbatuar politikat e përcaktuara nga menaxhmenti)- të ruajtjes së integritetit të mjeteve, - të pengimit dhe zbulimit të veprimeve të dëmshme, - të përgatitjes me kohë të raporteve financiare etj.Objekti i kontrollit: Pasqyrat financiare, Arka, Xhirollogaria, Llog.arkëtueshme (blerësit dhe debitorët tjerë), Llog.pagueshme (furnitorët dhe kreditorët tjerë), Pagat dhe mëditjet, Stoqet (inventarët), Prodhimit në proces, Produktet e gatshme, Mjetet kryesore (pasuria fikse).Parimet e Kontrollit janë: Ligjshmërisë, Befasisë, Njëkohësisë, Vazhdimësisë, Ndarjes së Operativës nga Evidenca, Konstatimit të përgjegjësisë, Pavarësisë së organeve të kontrollit, Dokumentimit me shkrim etj.Kontrolli i JashtëmKryesit e “Kontrollit të Jashtëm” Kontrolli i jashtëm kryhet nga ekspert apo firma të licencuar për punë të tillaParimet themelore të KJ: Pavarësia, Ndershmëria, Objektiviteti, Kompetenca profesionale dhe kujdesi i nevojshëm, Besueshmëria, Sjellja profesionale, Standardet teknikeInicuesi i kontrollit: Organet shtetërore, MenaxhmentiMetodat e kontrollit: - Metoda e inspektimit bëhet kontrolli i dokumentacionit me përzgjedhje dhe me kapërcim

- Metoda e revizionit kontrollohet i gjithë dokumentacioni qe ka të bëjë me detyrën për të cilën është marrë vendimiRevizioni - Etimologjia e fjalës revizion, fjala revizion rrjedh nga latinishtja REVISIUM që do të thotë rishikimRevizioni në kontekst të revizionit financiar do të thotë rishikim i dokumentacionit financiar në bazë të cilit konstatohet rregullsia e aktiviteteve afaristeKarakteri i revizionit ka karakterin KORRIGJUES, sepse ka për qellim që të korrigjohet diçka qe është bërë e që nuk ka qenë në rregull gjatë veprimtarisë afariste të subjekti ekonomiko- juridik Procesi i Revizionit: - Përpilimi i Planit, - Mbledhja dhe vlerësimi i fakteve, - Komunikimi i rezultateve

PLANIFIKIMI FINANCIAR (si element kryesor i planifikimit në tërësi) Ligjërata-6.1Kuptimi Menaxhim Strategjik është proces i përhershëm i përshtatjes së ndërm me mjedisin e jashtëm si dhe ndikimi i saj në mjedisin e jashtëm, në përputhje me obje.e ndërmAktivitetet e procesit të menaxhimit strategjik, janë: - Përcaktimi i Misionit dhe Vizionit (këto të dyja e përcaktojnë doktrinën-filozofinë) të ndërmarrjes- Analiza e mjedisit të brendshëm, - Analiza e mjedisit të jashtëm, - Përcaktimi i objektivave afatgjatë, - Zgjedhja e Strategjisë, - Zbatimi i Strategjisë, - Kontrolli dhe Vlerësimi i komponenteve të menaxhimit strategjik dhe rishikimi i tyre Misioni i ndërm përcakton:- PSE ndërm është krijuar dhe ekziston, - ÇFAR funksionesh do të kryej ajo - Për KËND do ti kryej ato funksione, dhe - SI do ti plotësojë funks Vizioni i ndërm shpreh atë se ÇFARË dëshiron të bëhet në të ardhmen, përkatësisht, Vizioni është përshkrimi i destinacionit ku ne dëshirojmë të shkojmëObjektivat psh. rritja vlerës së shitjeve etj.Llojet e Planeve financiare për nga kriteri kohorë: - Plani afatgjatë (Strategjik), - Plani afatshkurtër Llojet e Planeve financiare për nga dinamika e aktiviteteve financiare: - Plani bazë, - Planet operativePlanifikimi i Pasqyrave Financiare B.S – Rr F – B.Gj - Metoda e Planifikimit Financiar (planifikimit të pasqyrave financiare) Metoda e “përqindjes mbi shitjet” -Sipas kësaj metode Nevojat financiare planifikohen duke u mbështetur në Nivelin e Shitjeve të Parashikuara, shumëzuar me përqindjen e pjesëmarrjes të çdo zërit të bilancit, që ndryshon përpjesëtimisht me vëllimin e shitjeve (variablat) +-Menaxhmenti financiar duhet parashikuar edhe variablat e mjedisit të jashtëm: psh norma e inflacionit, normat e kamatës, ndryshimet e kursit valutor etjProcedura - Fillohet me parashikimin e të ardhurave nga shitja (p.sh. + - 25%)Supozimi për zbatimin e kësaj metode - ruajtja e raporteve relative (strukturës) të shpenzimeve të ndryshme në krahasim me të ardhurat e parashikuaraBilanci i Suksesit i Planifikuar

Emërtimi 2006 % 2007Shitja 1.2 + 25 (rritje) 1.500Kostot e mallrave të shitura 900 75 (900/1.200) 1.125Fitimi i tatueshme 300 25 375Tatimi 90 30* (90/300) 112,5Fitimi Neto 210 17,5 (210/1.200) 265,5Dividendi 70 33,33* (70/210) 87,5Fitimi i mbajtur 140 66,67* (140/210) 175

Bilanci i Gjendjes i PlanifikuarPasuritë 2006 Pjesm. % 2007 Detyrimet dhe kapitali 2006 Pjesm. % 2007Keshi 200 16,67 250 Llo. pague. 400 33,33 500

(200/1.200)Llog. e ark. 400 33,33 500 Det. Pagu. 400 N.n 400Stoqet 600 50 (600/1200) 750 Gj. de. rrje. 800 900Gj. p. rrjedh 1.2 1.5 Borxhi af.gj 500 N.n 500Pa.Fik (net) 800 66,67 (800/1200) 1 Gj. d. af gj. 500 500 Kapitali Gj. Pasu. 2 2.5 Aksi. zakon 300 N.n 300 Fiti. i mbaj. 400 N.n* 575 Gj. Kapitali 700 875Nevojat për fonde shtesë (EFN) 2.500- 2,275=225 € Gj. D+K 2 2.28

RISKU DHE MENAXHIMI I TIJ Ligjërata-7Përkufizimi i riskut -Risku mund të përkufizohet si shansi (mundësi) për të humburRisku kur janë në fjalë investimet shprehë mundësin që Kthimet e realizuara të devijojnë nga Kthimet e pritshme Pikënisja në menaxhimin e riskut është Identifikimi i Faktorëve të riskutBurimet e riskut, Relacioni ndërmjet kohës dhe riskut, Relacioni ndërmjet riskut dhe kthimitMatja e riskut bëhet në bazë të: Probabilitetit, Kthimit të pritur, devijimit standard dhe koeficientit të variacionitProbabilitetit (pi) -Me probabilitet definohet shansi se një variabël do të realizohet Dispersioni (shpërndarja) i probabilitetit Shprehë përcaktimin e probabilitetit të realizimeve të mundshme Kthimi i pritshëm ( k) shprehë kthimet që investitori pretë se do ti ketë. Pritjet e investitorit do të ndryshojnë varësisht nga faktorët e jashtëm të rrezikut, që mund të jenë kushte recesionit ekonomik (pesimist), kushtet normale (i mundshëm) dhe kushtet e ekspansionit ekonomik (optimiste)Për ta llogaritur Kthimin e Pritshëm së pari duhet ti dimë Kthimet e projektuara (parashikuara) sipas viteve (ki)_ n _ k = Σ ki . pi k - kthimi i pritur, pi - probabiliteti se norma e “i”-të do të ndodhë, ki – kthimi i projektuar_ i =1

k= k1.p1 + k2 . p2 +..+ kn .pn

Llogaritja e Kthimit të pritshëmRezultati i mundshëm Kthimet e projektuara Probabiliteti Kthimi i pritshëm

(k) (p) - ( k )

PROJEKTI A Pesimist 100 0,20 20I mundshëm 333 0,60 200Optimist 500 0,20 100 1,00 -

k = 320 PROJEKTI B Pesimist 80 0,25 20I mundshëm 300 0,50 150Optimist 600 0,25 150 1,00 -

k = 320

Varianca dhe Devijimi (shmangja) standard e Kthimit të pritshëmA Kthimi i

projektuar Kthimi i pritur

Devijimi Devijimi katror

pi -

(ki) - - - (k- ki)2. pi

( k ) (k- ki) (k- ki)2 1 100 320 48.4 0,20 9.682 333 320 13 169 0,60 1013 5oo 32o 180 39.4 0,20 6.48 n - 16.261

δ2 = Σ (k- ki)2. pi Varianca (δ2) = t =1

n - 128δ = √ Σ (k- ki)2. pi Devijimi Standard (δ) =

t =1 B Kthimi i

projektuar Kthimi i pritur

Devijimi Devijimi katror

pi -

(ki) - - - (k- ki)2. pi

( k ) (k- ki) (k- ki)2 1 80 320 57.6 0,25 14.42 300 320 20 400 0,50 2003 600 32o 280 78.4 0,25 19.6 n - 32.4

δ2 = Σ (k- ki)2. pi Varianca (δ2) = t =1

n - 185δ = √ Σ (k- ki)2. pi Devijimi Standard (δ) =

t =1

Koeficienti i variacionit Devijimi Standard Koeficienti i Variacionit = -------------------------------

Kthimet e pritshme 128 185A. CV = -------------- = 0,4 B. CV = -------------- = 0,58 320 320

Probabiliteti dhe Kthimi i pritshëmGjendja në ekonomi

Probabiliteti Normat e pritura të kthimit

Kthimi i Pritshëm

A B A B pi ki ki pi X ki pi X ki Recesion 0,2 10% -4% 2,0% - 0,8% Normale 0,6 18% 18% 10,8% 10,8% Ekspansion 0,2 26% 40% 5,2% 8,0% 18,0 % 18,0 %

Llogaritja e Devijimit StandardA ki - - - pi -

k ki - k (ki – k)2 (ki – k)2. pi

Rec. 10% 18% -8% 64 0,2 12,8 Nor 18% 18% 0% 0 0,6 0Eksp. 26% 18% 8% 64 0,2 12,8

Varianca 25,6 Devijimi standard (δ=√25,6) 5,06%

Sa me i lartë është Devijimi standard atëherë Investimi është me shkallë më të lartë rrezikut - Krahasimi me projektin BB ki - - - pi -

k ki - k (ki – k)2 (ki – k)2. pi

Rec. -4% 18% -22% 484 0,2 96,8 Nor 18% 18% 0% 0 0,6 0Eksp. 40% 18% 22% 484 0,2 96,8

Varianca 193,5 Devijimi standard (δ=√193,6) 13,91%

Koeficienti i Variacionit Mënyra e Llogaritjes δ 5,06 13,91CV =--_------- A. CV = ---------- = 0,281 B. CV = ---------- = 0,772 K 18 18CV- Koeficienti i Variacionitδ – Devijimi Standard__

k - kthimi i priturProjekti me Koeficient të Variacionit më të ulët është më i favorshëm për realizim (d.m.th. A është më i favorshëm)

BUXHETIMI I KAPITALIT Ligjërata-8Objektivat Studimore-Të Kuptuarit e Investimeve, Të kuptuarit e “Buxhetimit të Kapitalit”, Metodat e Vlerësimit të Invest.Kapitale, Krahasimi dhe Zgjedhja (marrja e vendimit) e Invest.KapitINVESTIMET - mund të definohen si angazhim i një shume mjetesh në kohen e tashme, në pritje të kthimit të tyre me efekte më të mëdha në të ardhmen

Llojet e investimeve

INVESTIMET KAPITALEKuptimi i investimeve kapitale paraqet angazhimin e një shume mjetesh (?) në prona reale afati i shfrytëzimit i të cilave është më i gjatë se një vit Llojet kryesore të investimeve kapitale:- Investimet Kapitale Eko kanë të bëjnë me angazhi. e mjeteve në veprimtarit eko, në krijimin e kapac.prodh-shërb që gjenerojnë të ardhura të përsëritshme disa vite me rradhë -Investimet Kapitale jo-ekonomike përfshijnë investimet në veprimtarit jo- ekonomikeKuptimi i “Investimeve Kapitale - Ekonomike” Janë investime në pasuritë (mjetet) e ndërm.prodh-shërb, me të cilat ajo zhvillon aktivitet eko dhe gjeneron të ardhura të përsëritshme për më shumë se një vitKomponentët e Investimeve Kapitale, janë:a) Investimet në mjetet Kryesore:- toka, objektet ndërtimore me instalime, pajisjet, mjetet transportuese, pronat intelektuale etj.b) Investimet në Mjetet QarkullueseBUXHETIMI I KAPITALIT është proces i përhershëm i Grumbullimit të ideve për investime (Projekteve Investuese), Vlerësimit të Projekteve Investuese, Krahasimit të Projekteve Investuese dhe Zgjedhja e Projektit Investues (marrja e Vendimit Investues) Metodat e Vlerësimit të PI

• Norma mesatare e kthimit• Periudha (afati) e Kthimit të mjeteve të investuara• Vlera e tanishme (aktuale) neto• Norma Interne (e brendshme) e kthimit

RRJEDHA EKONOMIKEn EMERTIMI VITET

0 1 2 3 4 5I TE ARDHURA. 0 1.026.000 1.080.000 1.080.000 1.080.000 1.190.085 1 Të Ardhurat nga Shitja - 1.026.000 1.080.000 1.080.000 1.080.000 9302 Vlera e mbetur - - - - - 260.085II. TE DALURAT 794.673 767.502 802.375 803.464 804.636 788.331 Investimet 794.673 - - - - - 2 Shpenzimet (pa amortizim

dhe kamata)- 747.147 784.451 784.451 784.451 781.6

3 Tatimi në Fitim - 20.355 17.924 19.013 20.185 6.73III Të Ardhu. Neto -794.673 258.498 277.625 276.536 275.364 401.755

1. Norma mesatare e kthimit Mesatarja vjetore e të Ardhurave Neto NMK =------------------------------------------------------------- x 100 Investimet Shuma e të Ardhurave Neto 1.489.778MVAN = ---------------------------------------- = ---------------- = 297.955 Vitet 5 297.955 NMK = ---------------- x 100 = 37,49 % 794.673 Dmth se: Mjetet e investuara do të kthehen sipas normës mesatare vjetor prej 37, 49 % .2. Periudha (afati) e kthimit e mjeteve të investuaraKuptimi i treguesit PKMI e shprehë kohen brenda të cilës nga të ardhurat neto (të rrjedhës eko) arrihet të kthehen të gjitha mjetet e investuara në projektVlerësimi i projektit bazuar në këtë tregues Sa më e shkurtë të jetë periudha e kthimit e mjeteve të investuara projekti është më i pranueshëm për realizim & anasjelltas

Vitet Investimet Të ardhurat neto Investimet e

pambuluaraShuma vjetore Kumulativi Shuma

vjetoreKumulativi

0 794.673 794.673 - - -794.6731 - 794.673 258.498 258.498 -536.1752 - 794.673 277.625 536.123 -258.553 - 794.673 276.536 812.659 +17.986

258.55------------------- X 12 = 11,2 276.536

Krahasimi dhe Zgjedhja e PI bazuar në Periudhën e Kthimit të mjeteve të investuaraRrjedha e

parasë Investimi Investimi Investimi

A B C0 -1.500 -1.500 -1.5001 375 500 6002 375 500 1003 375 500 5004 375 500 3005 375 500 400

3. Vlera e Tanishme Neto

Kuptimi “Vlera e Tanishme Neto” -VTN paraqet Shumën e të Ardhurave Neto të Diskontuara të Rrjedhës ekonomike të Projektit InvestuesSi llogaritet VTN? VTN llog duke i shumëzuar me faktorin diskontues, të ardhurat neto të rrjedhës eko të secilit vit, pastaj mblidhen të ardh neto të diskontu e

t AN n

VTN = Σ ------------------- osen=0 p

(1 + ------ )n

100 t

VTN = Σ ANn . II n

n=0 p n CFt

NPV = ∑ --------- t=0 (1+k)t

Krahasimi dhe Zgjedhja e P.I Investimi A Investimi BViti Ardh.neto Fak.disk. VTN Ardh.neto Fak.disk VTN0 -250.000 1 -250.000 -250.000 1 -250.0001 50.000 0,909 45.450 200.000 0,909 181.8002 100.000 0,826 82.600 100.000 0,826 82.6003 200.000 0,751 150.200 50.000 0,751 37.550 28.250 52.000

3.1. Vlera e Tanishme Neto Relative VTN 315.068VTNR = --------------------- = ---------------- = 0,40 Dmth çdo 1 € e investuar do të sjellë 0,40 € VTN VT Investimeve 794.673 4. Norma Interne e Rentabilitetit (NIR) është ajo Normë Diskontuese e cila Vlerën e Tanishme Neto e bien (barazon) në Zero e t AN n t

O = Σ ----------------------------- ose O = Σ ANe x II n

n=0 p n=0 n p

(1 + ----- )n

100Vlera e tanishme Neto

Vitet Të ardhurat net Norma diskontues Faktori diskon. Vlera e Tanishme0 -794.673 16% 1 -794.6731 258.498 0,862068965 222.8432 277.625 0,743162901 206.3213 276.536 0,640657672 177.1654 275.364 0,552291096 152.0815 401.755 0,476113014 191.281Gjithsej vlerat pozitive 949.691Vlera e Tanishme Neto +155.018



Vitet Të ardhurat net Norma diskontues Faktori diskon. Vlera e Tanishme0 -794.673 21% 1 -794.6731 258.498 0,826446281 213.6352 277.625 0,683013455 189.6223 276.536 0,56447393 156.0974 275.364 0,46650738 128.4595 401.755 0,385543289 154.894Gjithsej vlerat pozitive 842.707Vlera e Tanishme Neto +48.034Vitet Të ardhurat Norma diskontues Faktori Vlera e Tanishme

Vitet Të Ardhurat Net Norma diskontues Faktori diskon. Vlera e Tanishme

0 -794.673 10% 1 -794.6731 258.498 10% 0,909090909 234.9982 277.625 10% 0,826446280 229.4423 276.536 10% 0,751314800 207.7664 275.364 10% 0,683013455 188.0775 401.755 10% 0,620921322 249.458Gjithsej vlerat pozitive 1.109.741Vlera e Tanishme Neto 315.068

net diskon.0 -794.673 22% 1 -794.6731 258.498 0,819672131 211.8842 277.625 0,671862402 186.5263 276.536 0,550706887 152.294 275.364 0,451399087 124.2995 401.755 0,369999252 148.649Gjithsej vlerat pozitive 823.648Vlera e Tanishme Neto +28.975

Vitet Të ardhurat net Norma diskontues Faktori diskon.

Vlera e Tanishme

0 -794.673 24% 1 -794.6731 258.498 0,806451612 208.4662 277.625 0,650364203 180.5573 276.536 0,52448726 145.044 275.364 0,422973596 116.4725 401.755 0,341107738 137.041Gjithsej vlerat pozitive 787.576Vlera e Tanishme Neto +7.097

Vitet Të ardhurat net Norma diskontues Faktori diskon.

Vlera e Tanishme

0 -794.673 25% 1 -794.6731 258.498 0.8 206.7982 277.625 0,64 177.683 276.536 0,512 141.5864 275.364 0,4096 112.7895 401.755 0,32768 131.647Gjithsej vlerat pozitive 770.500Vlera e Tanishme Neto -24.173

VTNp x (pn – pp)pr = pp + ------------------------

VTNp – VTNn

pr = Norma Interne e Rentabilitetitpp = Norma diskontuese me të cilën VTN është Pozitive për herë të funditpn = Norma diskontuese me të cilën VTN është Negative për herë të parëVTNp = VTN për herë të Fundit PozitiveVTNn = VTN për herë të Parë Negative VTNp x (pn – pp) 7.097 x (25 – 24) 7.097pr = pp + ------------------------= 24 + -------------------------------------------- = 24 + ------------- = 24 + 0,23 = 24,23

VTNp – VTNn 7.097 – (- 24.173) 31.270

FINANCIMI AFATSHKURTËR Ligjërata-9

Objektivat studimore: Karakteristikat e Financimit Afatshkurtër, Burimet e financimit afatshkurtër, Kostoja e financimitBurimet Afatshkurta të FinancimitKarakteristikat e Financimit Afatshkurtër Afati i kthimit deri një vit (d.m.th maksimumi një vit ose më pak se një vit) Përparësitë dhe dobësitë e burimeve afatshkurta të financimitInstitucionet financuese mund të jenë:- bankat, - institucionet mikro-financiare, - shoqëritë e sigurimeve, - lizing ndërmarrjet etjPër nga obligimi i sigurimit, burimet e financimit afatshkurtër mund të jenë: - të pa-siguruara, - të siguruaraBurimet e Financimit Afatshkurtër të Pa-Siguruara: Detyrimet e llogaritura (Përkufizimet Kohore), Kreditë tregtare, Letrat tregtare (letrat me vlerë)Tejkalimi në Llogarinë rrjedhëse (Overdraft), Kreditë bankare afatshkurta (zakonisht janë bankare), Kredia e njëhershme, Vija Kreditore, Marrëveshja për kredi të përsëritshme Burimet e Financimit Afatshkurtër Të Siguruara:I. Kreditë afatshkurta të siguruara me peng: 1. Kreditë afatshkurta, të siguruara duke lënë si peng Llogaritë e arkëtushme (kërkesat nga blerësit)II. Faktoringu 2. Kreditë afatshkurta, të siguruara duke lënë si peng Stoqet (inventaret)Burimet e Financimit Afatshkurtër të Pa- Siguruara1. Përkufizimet Kohore (Detyrimet e llogaritura) ndërmarrja është e detyrueshme që ti paguaj, por Efekti financues rrjedh nga prolongimi i pagesës së tyre Komponentët përbërëse:- Pagat Bruto të Punëtorëve , - Tatimi në fitim, - TVSh, - Pagesa e anëtarësisë (oda ekonomike etj)Shembull:Ndërmarrja i paguan pagat çdo 15 dit, në shumë totale 2.000.000 € . Kamata vjetore në kredi afatshkurte është 12% , rrjedh se:

- ndërmarrja i shfrytëzon pa-pagesë mjetet e punëtorëve mesatarisht 1.000.000 (2.000.000 :2)- ndërmarrja do të realizon kursime në shpenzimet e financimit në nivel vjetor 120.000 € (1.000.000 x 0,12)

Nëse ndërmarrja vendos qe pagesat ti prolongojë për në fund të muajit atëherë:- ndërmarrja do ti shfrytëzon pa-pagesë mjetet e punëtorëve mesatarisht 2.000.000 (4.000.000 :2)- ndërmarrja do të realizon kursime në shpenzimet e financimit në nivel vjetor 240.000 € (2.000.000 x 0,12)

2. Kreditë Tregtare - Kushtet e pagesës:1. Llogaria e hapur: 1.1. Kushti “COD” (Pagesa me rastin e dorëzimit të mallit - Cash on delivery)

1.2. Kushti “CBD” (pagesa para dorëzimit të mallit – Cash before delivery)2. Pagesa me afat të shtyrë (Kredia tregtare – Detyrimet ndaj furnitorëve):

1.3.1. pa zbritje në pagesë1.3.2. me zbritje në pagesë por me kusht

1.3. Pagesa me afat të shtyrë:1.3.1. Pa zbritje në pagesë - Kushti: net 30 dmth se fatura duhet të paguhet në afat prej 30 ditë- Kushti “net/15 EOM” (fund të muajit – End of the Month) që nënkupton se të gjitha mallrat e dorëzuara deri në fund të muajit duhet të paguhen deri me datën 15 të muajit të ardhshëm 1.3.2. Me zbritje në pagesë, por me kusht (p.sh. 2/10 net 30)Kushtet e kreditimit:- Periudha e pagesës (kreditimit), - Periudha e zbritjes, - Përqindja e zbritjes (kasa skonto) % e zbritjes 360I = (----------------------------) x ( -----------------------------------------------------) = 100% - % e zbritjes Periudha e pagesës – Periudha e zbritjes

Shembull: K= 100.000 €, Kushtet: 2/10 net 30Dmth. Nëse pagesa bëhet brenda 10 ditëve të para atëherë blerësi do të paguaj 98.000 (2% zbritje), ndërsa pas skadimit të dhjet ditëve të para ai obligohet qe më së largu deri në fund të 30 ditëve ti paguan 100.000.€ % e zbritjes 360 2% 360I = (----------------------------) x ( ----------------------------------------------------------) = (-----------------) x (-------------) = 2.04% x18 = 36,72% 100% - % e zbritjes Periudha e pagesës – Periudha e zbritjes 100% -2% 30 – 10Dmth Nëse pagesa do të kryhej brenda 10 ditëve, në çdo 1 € detarime të faturës do të paguanim 0,98 €, përkatësisht më pak 0,02 € apo 2,04 % .E meqenëse brenda një vitit ekzistojnë 18 periudha me nga 20 ditë (30-10) atëherë Kostoja vjetore e mosshfrytëzimit të lirimit do të ishte 36,72% Nëse rritet norma e lirimit të ofruar në 3%, ndërsa kushtet tjera mbetën të njëjta d.m.th. 3/10 net 30 3% 360= (-----------------) x (-------------) = 3,09% x18 = 55,62% Pra në këtë rast, Kostoja vjetore e mosshfrytëzimit të lirimit do të rritej (prej 36,72% në 55,62%) 100% - 3% 30 – 10Nëse norma e lirimit mbetet e njëjtë (3%) ndërsa Shkurtohet përiudha e kreditimi nga 30 në 25 ditë, d.m.th 3/ 10 net 25 3% 360= (--------------) x (----------) = 3,093% x15 = 46,36% Në këtë rast, Kostoja vjetore e mosshfrytëzimit të lirimit do të zvogëlohej (prej 55,62% në 46,36%) 100% -3% 25 – 10

3. Letrat Tregtare4. Tejkalimi në Llogarinë rrjedhëse (mbitërheqja nga llogaria rrjedhëse) (Overdraft)Kuptimi-Banka e Lejon ndërmarrjen që për nevoja afatshkurta të aplikojë tejkalimin në llogarinë e vetë rrjedhëse, në mënyrë që në afat të shkurtër t’i sigurojë burime të financimit. Pra përmes futjes në minus në llogarinë e vetë rrjedhëse, ndërmarrja i kryen pagesat afatshkurta (në këtë mënyrë ndërmarrja e siguron financimin afatshkurtër)Përvojat e Britanisë së Madhe Praktikohet qe për shuma mbi 15.000 £ banka të lejojë kredi, ndërsa nënë këtë shumë preferohet qe burimet e financimit të sigurohen përmes tejkalimit në llogarinë rrjedhëse. Përvojat në Kosovë, Përparësitë, Dobësitë5. Kreditë Bankare AfatshkurtaKuptimi “Kredi Afatshkurtër” konsiderohen kredit të cilat merren me afat të kthimit (shlyhen) deri në një vitSubjekte Kredi-dhënëse, zakonisht janë bankatLlojet e kredive afatshkurta: - Kredia e njëhershme, - Vija kreditore - Marrëveshja për Kredi të Përsëritshme (Revolving Kredia)

5.1. Kredia e njëhershme• Destinimi (grumbullimi i produkteve bujqësore, rritjen e stoqeve sezonale të materialit etj.)• Afati i maturimit (1-9 muaj)• Nënshkrimi i kontratës (ku janë të definuara kushtet e kreditimit)• Norma e kamatës - varësisht nga boniteti kreditor i klientit

- Kreditimi i klientëve me Normën bazë (primare) të kamatës - Kreditimi i klientëve me Normën bazë të kamatës +

Premia e rrezikut• Kontraktimi i Normës Fikse të Kamatës ose Normës së ndryshueshme (fluktuive) të Kamatës

- Norma Fikse e kamatës = Normën e Deklaruar dmth. nuk ndryshon gjatë gjithë kohës së borxhit- Norma e Ndryshueshme e kamatës (Norma Reale) ndryshon varësisht nga ndryshimi i Normës Bazë të kamatës

Shembull:• Interesi Vjetor

Formula: pI = H . ------- . n 100

• Llogaritja e Interesit për periudha me të shkurta se një vit (muaj apo ditë) p dI = H . (------- x ---------) 100 360

“X” “Y” H= 200.000; n = 90 ditë H= 200.000; n = 90 ditëP = 7 % + 2 % = 9 % d.m.th. Norma nominale e kamatës është 9% FIKSE

P = 9 % (7% + 2 %) për 30 ditë të para

= 10 % (8 % +2%) pas 30 ditëve

= 9,3 % (7,3 % +2%) pas 60 ditëve

p d p1 d p2 d p3 d I = H (------ . -------) = I = H [(----- x ------) + (---- x-----) + (----- x -----)]

100 360 100 360 100 360 100 360

9 90 9 30 10 30 9,3 30

= 200.000 (--- x ------) = 4.500 € = 200.000 [(----- x ------) + (---- x-----) + (----- x -----)]

100 360 100 360 100 360 100 360= 200.000 (0,750% + 0,833% + 0,775%)

I = 4. 716 €

p nom 0,09 - Norma efektive e kamatës për 90 ditë është = 2,358% (4.716: 200.000)

(1+ --------) m -1 =(1+ --------) 4 - 1 - Norma Efektive e kamatës Vjetore do të jetë 9,771%

m 4 (1+ p nom ) m - 1 = (1+ 0,02358) 4 - 1

= (1 +0,0225)4 -1 = 9,308 %

.• Gjetja e Normës së Interesit kur dihet Shuma e interesit (vjetor ose periodik)

Shuma e Interesit 360Norma e Interesit = -------------------------- X -----------------------------------------

Principali (huaja) Ditët e shfrytëzimit të huasShembull:Për një hua prej 50.000 €, e cila është shlye në fund të vitit huamarrësi ka paguar interes (kamatë) në shumë 4.000 €. Sa është norma e Interesit ? 50.000 360Ni = -------------x ----------- = 8,0% 4.000 360

Nëse Huaja (principali - kredia) është shfrytëzuar vetëm 120 ditë, atëherë Norma e interesit rezulton të jetë 50.000 360 Ni = --------- x ---------- = 24,0% 4.000 120

Norma nominale dhe norma reale e interesit• Norma Nominale e Interesit

FormulaNNI = Norma e interesit pa risk + Premia e riskut

• Norma Reale e InteresitFormula 1 + norma nominale e interesitNRI = ----------------------------------------------- - 1 1 + norma e Inflacionit

Interesi në avans• Mënyra e Kthimit e Detyrimeve (interesit dhe principalit) kreditore

- Pagesa e interesit në avans (në fillim), ndërsa e- Pagesa e principalit në afatin e maturimit

Nëse banka kërkon qe interesi (kamata) të llogaritet dhe të paguhet me avans (në fillim) atëherë Norma Efektive e interesit vjetore do të jetë më e lartë.

• Kredia tek e cila interesi (kamata) llogaritet dhe paguhet menjëherë në fillim quhet Kredi e diskontuarShembull:

Banka “Z” i ka akorduar një kredi (hua) ndërmarrjes “S” me kushte si në vazhdim:H= 50.000 € , afati i kthimit 1 vit, p = 8 %, interesi (kamata) llogaritet dhe paguhet në avans (fillim) 8I = 50.000 x ------ x 1 = 4.000 € 100

• Banka do ti paguaj ndërmarrjes në xhirollogarin 46.000 € (50.000 -4.000) në emer të kredisë. • Në fund të vitit ndërmarrja do ti paguaj bankës shumën prej 50.000 € në emër të kthimit të kredisë (me këtë i shlyen detyrimet)

• Norma Efektive e kamatës Vjetore për Huan (kredinë) me interes në avans do të jetë: Interesi 360NEKV = ------------------------ x ---------------------------------------- Huaja – Interesi Ditët e shfrytëzimit të huas 4.000 360= ---------------------- x ------- = 8,7% 50.000 – 4.000 360

Pra, pagesa e kamatës në avans ka ndikuar qe NEKV të jetë më e lartë se norma e kamatës nominale (norma e kontraktuar) (8,7% >8%)

• Nëse kamata do të paguhej në afatin e maturimit të borxhitAtëherë Norma Efektive do të ishte e barabartë më Normen Nominale të kamatës- Banka do ti paguante ndërmarrjes 50.000.€ - Ndërmarrja do ta shlyente borxhin ndaj bankës duke paguar në fund të vitit 54.000. €

p nom

NEKV = (1+ ------- )m - 1 = 1 + 0.08 -1 = 0.08 = 8% M5.2. Vija Kreditore

• Kuptimi i Vijës KreditoreËshtë marrëveshje jo-formale ndërmjet Bankës dhe ndërmarrjes lidhur me shumën maksimale të kredisë të cilën banka i mundëson ndërmarrjes për

ti shfrytëzuar gjatë një vitit, por megjithatë, banka nuk është e obliguar patjetër që ti japë kredi ndërmarrjes p.sh. nëse kredibiliteti i ndërmarrjes gjatë vitit bien

• Pra me këtë marrëveshje, Banka i jep ndërmarrjes të drejtën për të marrë kredi deri ne një shumë të caktuar, ndërsa ndërmarrja gëzon fleksibilitet sa i përket shfrytëzimit të mjeteve

• Kamata paguhet vetëm në shumen e mjeteve të shfrytëzuara• Vendimin për kreditim dhe maksimumin e kredisë, banka e merr pasi ta ketë bërë analizën e aftësisë kredituese të ndërmarrjes• Me marrëveshje, ndërmarrja obligohet që ta mbajë saldon kompënsuese (10% deri 20%) e cila caktohet si % e kredisë së shfrytëzuar • Shembull • Banka i ka lejuar ndërmarrjes B vijën kreditore në shumë maksimale të kredisë prej 50.000 €, afati i maturimit një vit, norma nominale e kamatës

8% (6% +2%), llogaritja dhe pagesa e kamatës në fund, shfrytëzimi mesatar vjetor i huasë 50.000 €, saldoja kompensuese 20% e mjeteve të shfrytëzuara.

• I = 50.000 x 0,08 = 4.000 Interesi 360 4.000 360

NEfKVD = ---------------------------- x ------- = ------------------------ x -------- = 10% H – S. Kompensuese d 50.000 – 10.000 360

• Banka i ka lejuar ndërmarrjes “B” vijën kreditor në shumë maksimale të kredisë prej 50.000 €, afati i maturimit një vit, norma nominale e kamatës 8% (6% +2%), llogaritja dhe pagesa e kamatës me avans, ndërmarrja i ka shfrytëzuar mesatarisht në vit 40.000 €, saldoja kompensuese 20% e mjeteve të shfrytëzuara.

• I = 40.000 x 0,08 =3.200 Interesi 360 NEfKVD = ----------------------------------------------------------------- x -------- =

H. e shfrytëzuar – Interesi – S. Kompensuese d

3.200 3.200 = ------------------------------------------ = ------------------- = 11,11% 40.000 – 3.200 – 8.000 28.8005.3. Marrëveshja për Kredi të Përsëritshme (Revolving Kredia)

• Kuptimi “Marrëveshja për Kredi të Përsëritshme” Marrëveshja për Kredi të Përsëritshme (Revolving Kredia) e nënshkruar ndërmjet Bankës dhe ndërmarrjes (kredi-kërkuesit) është një

detyrim formal-juridik, me të cilin banka detyrohet që ti japë kredi ndërmarrjes kurdo që ajo dëshiron (brenda afatit të marrëveshjes) deri në shumën e maksimumit të përcaktuar me marrëveshje dhe sipas kushteve të përcaktuara me marrëveshje

• Marrëveshja për Revolvin Kredi në fakt është “Vija kreditore e garantuar”• Afati i maturimit të kredisë deri në një vit

(mirëpo, me marrëveshje ky afat mund të parashihet edhe deri 5 vite e ndodhë edhe deri 7 vite – përket revolvinag kredia njihet edhe si burim afatgjatë i financimit)

• Provizioni për mjetet e pashfrytëzuaraMeqë banka garanton dhënien e kredisë çdoherë kur ndërmarrja e kërkon, atëherë ajo obligohet për pagesën e provizionit (zakonisht

0,5%) në shumën e mjeteve të pashfrytëzuara

• Shembulli në vazhdim:

• Shembull:Ndërmarrja “C” ka nënshkruar marrëveshjen për Revolving Kredi me bankën “D” në shumë prej 600.000 €, me afat të maturimit një vit, norma e

kamatës 11% (pagesa e kamatës në ditën e maturimit dmth, fund), provizioni për mjetet e pashfrytëzuara 0,5%. Ndërmarrja brenda vitit i ka shfrytëzuar mesatarisht 400.000 €

• I= 400.000 x 0,11 = 44.000 €• Kamata efektive vjetore do të jetë:

Interesi + Provizioni në mjetet e pashfrytëzuara 360 NEfKVD = -------------------------------------------------------------------- x -------- =

H. e shfrytëzuar d 44.000 + 1.000

= ------------------------------ = 11,25% 400.000

b) Burimet e Financimit Afatshkurtër të Siguruara• Burimet e Financimit Afatshkurtër Të Siguruara und të jenë:

I. Kreditë afatshkurta të siguruara me peng: 1. Kreditë afatshkurta, të siguruara duke lënë si peng Llogaritë e arkëtushme (kërkesat nga blerësit) 2. Kreditë afatshkurta, të siguruara duke lënë si peng Stoqet (inventaret)

II. Faktoringu1. Kreditë afatshkurta të siguruara duke lënë si peng Llogaritë e arkëtushme (kërkesat nga blerësit)

• Llogaritë e arkëtushme (kërkesat nga blerësit) janë pasuri me shkallë të lartë të likuiditetit• Seleksionimi i kërkesave• Shuma e kredisë mund të jetë deri 50-75% të vlerës së Llogarive të arketueshme• Burim i shtrenjtë i financimit, ku norma e interesit të kontraktuar përbëhet nga norma primare e interesit + 2 - 5% premia e rrezikut + 1 -

3% provizioni, ku për bazë merret vlera e pengut2. Kreditë afatshkurta të siguruara duke lënë si peng Stoqet (inventaret)

• Stoqet që mund të lihen si peng mund të jenë: - stoqet e lëndës së parë- stoqet e produkteve të gatshme

• Shuma e kredisë mund të jetë nën 50% të vlerës së Stoqeve• Norma e Interesit të kontraktuar, zakonisht përbëhet prej normës primare të interesit + 2 - 5% premia e rrezikut • Mundësia që të parashihet depozitimi i stoqeve për ruajtje në depo publike• Parashikimi i mundësisë që ndërmarrja ti shesë stoqet, por me pëlqimin e kredidhënësit

3. Faktoringu• Kuptimi i Faktoringut

Faktoringu paraqet shitjen e llogarive të arkëtueshme të ndërmarrjes (kërkesave afatshkurta nga blerësit) institucionit të specializuar financiar - faktorit, para afatit të maturimit të tyre për arkëtim

BURIMET E FINANCIMIT AFATGJATË Ligjerata-9Objektivat studimore: Karakteristikat e Financimit Afat-Gjatë, Format e financimit afatgjatë TREGJET FINANCIARE NDËRKOMBËTARE

Kuptimi i tregjeve financiareTregjet financiare janë vende të organizuara në të cilat tregtohet me instrumente të ndryshme financiare

Rrjedha aktiviteteve në Sistemin Financiar

Ndërmjetësuesit Financiar dhe Tregjet financiare

Ndërmjetësuesit në Tregjet Financiare

Brokerat Dilerat Bankat Investive

Segmentet kryesore të Tregjeve financiare janë:– Tregu i parasë– Tregu i kapitalit– Tregu i letrave me vlerë të derivuar– Tregu valutor (devizore)

Tregu i parasë Kuptimi i tregut të parasë..

TP paraqet vendin ku takohen oferta dhe kërkesa për instrumentet financiare të borxhit, afati i maturimit i të cilave është një ose më pak se një vitObjekt i tregtimit në tregun e parasë janë:- Xhiro-paraja

Tregtohet me xhiro-paranë ditore dhe xhiro-paranë termine (deri në një vit) dhe - Letrat afatshkurta me vlerë: - Bonat e thesarit- Letrat komerciale- Akseptët bankare- Certifikatat e depozitit

Tregu i kapitalit Kuptimi i tregut të kapitalit..

Tregu i kapitalit mund të definohet si treg ku tregtohet me instrumente financiare që kanë afat të maturimit më të gjatë së një vit Objekt i tregtimit në tregun e kapitalit, janë:

- Aksionet- Obligacionet - Kreditë Hipotekare

Tregu PRIMAR dhe SEKONDAR i Kapitalit

Financimi me anë të Aksioneve Letër me vlerë që dëshmon pronësi Llojet e Aksioneve

- Aksionet e zakonshme- Aksionet e preferuara

AKSIONET E ZAKONSHME Aksionarët që kanë në pronësi aksione të zakonshëm janë pronar të ndërmarrjes Bartës të rrezikut Mundësia e mbetjes pa dividentë Kompensimi në rast falimentimi Vendimi lidhur me numrin dhe Vlerën nominale të aksioneve Maturimi i aksioneve Trajtimi fiskal Dividendi E drejta e votimit

Format e votimit:- Votimi mazhoritar

Secili Aksionar ka të drejtë të votojë për secilin drejtues, me aq vota sa zotëron. Drejtuesi zgjidhet me shumicën e votave. Grupi i Aksionarëve që kanë mbi 50% të votave arrijnë ta zgjedhin bordin e drejtorëve

- Votimi kumulativNë sistemin Kumulativ, aksionari ka një votë për çdo aksion që zotëron. Aksionari ka mundësi që votat e veta ti mbledhë në llogari të një numri të caktuar të drejtorëve që dëshiron për ti zgjedhur

Shembull: Janë emetuar 10.000 aksione Aksionari “X” zotëron 1.001 aksione Duhet zgjedhur 9 drejtorë

Sa është Numri i Votave të nevojshme për zgjedhjen e një drejtorit ? Nr. i drejtorëve që dëshiron për t’i zgjedhur x Nr. total i aksioneve të emetuaraAksionet e Nevojshme = ---------------------------------------------------------- + 1për ta zgjedhur një Drejtor Nr. total i drejtorëve që zgjidhen + 1 1 x 10.000Aksionet e Nevojshme = ---------------- +1 = 1.001 9 +1D.m.th. për zgjedhjen e një drejtorit nevojiten 1.001 aksione Sa është Numri i Votave të nevojshme për ti zgjidhur 3 drejtor 3 x 10.000Aksionet e Nevojshme = ---------------- +1 = 3.001 9 +1

Në qoftë se e dimë numrin e aksioneve në pronësi të pakicës (në kushte të votimit kumulativ), Ndërsa dëshirojmë ta caktojmë SA drejtorë do të zgjedhën?

(Zotërimi i aksioneve – 1) x Nr. Total i drejtorëve që do të zgjidhen +1 Nr. i drejtorëve = -------------------------------------------------------- që do të zgjedhën Nr. Total i aksioneve të emetuara

(3.001 – 1) x (9 +1)= ---------------------------- = 3 drejtor 10.000D.m.th. me 3.001 aksione me të cilat zotërojmë ka mundësi të zgjedhim 3 drejtorë Emetimi dhe “e drejta e kaparosjes së aksioneve”

Shembulli i shpërndarjes së aksioneve të reja sipas parimit “e drejta e kaparosjes së aksioneve” Ndërmarrja disponon me kapital aksionar në vlerë 7.200.000 € (4.000.000 aksione me çmim 1,8 €/aksion) Ndërmarrja dëshiron të emetojë aksione të reja në vlerë prej 1.200.000€ (800.000 aksione me çmim prej 1,5 €/aksion) Aksionet u ofrohen aksionarëve ekzistues, varësisht nga numri i aksioneve me të cilat zotërojnë, dhe atë në raport 1:5.

Shembulli: 4.000.000 ------------------------- H. 2.000.000 : 5 = 400.000 (aksione të reja) M. 1.500.000 : 5 = 300.000 (aksione të reja) R. 500.000 : 5 = 100.000 (aksione të reja) --------------------------------------------------------------- 800.000 Vlera totale e aksioneve do të jetë 8.400.000 € (7.200.000 + 1.200.000) të ndara në 4.000.000 aksione me çmim 1,8 €/aksion dhe 1.200.000 aksione

me çmim prej 1,5 €/aksion. Ose me çmim mesatar 1,75 €/aksion ( 8.400.000€ : 4.800.000) Çmimi prej 1,75 €/aksion do të jetë çmimi me të cilin do të shitën aksionet e reja2. OBLGACIONET (ang. Bond) Letër me vlerë, titull borxhi Kuptimi i obligacionit nga aspekti juridik

Obligacioni paraqet një detyrim të kontraktuar afatgjatë me të cilin emetuesi i tij obligohet që pronarit të obligacionit do ti paguaj interesat (kuponat) dhe vlerën nominale në datën e maturimit Elementet kryesore që duhet ti përmbajë një Obligacion:

- Vlera Nominale (çmimi nominal i obligacionit, - Norma nominale e interesit (norma e kuponit) - Afati i maturimit- Emri i emetuesit- Njësia monetare në të cilën është shprehur- Kushtet specifike lidhur me: garantimin, konvertimin, shlyerjen para afatit të maturimit

Llojet e Obligacioneve:1. Sipas emetuesit:

- Obligacionet qeveritare (obligacionet e thesarit)- Obligacionet bashkiake- Obligacionet e kompanive

2. Sipas denominimit (valuta në të cilën është shprehur obligacioni):- Obligacione shprehura në valutë kombëtare dhe- Obligacionet të shprehura në valuta jo-kombetare (Eurobond)

3. Sipas normës së Interesit nominal:- Obligacione me normë fikse- Obligacionet me normë të luhatshme (të indeksuara)

4. Sipas mënyrës së shlyerjes së detyrimeve:- Obligacione për të cilat gjatë vitit paguhet interesi (kuponi) ndërsa vlera nominale shlyhet në fund të datës së maturimit- Obligacionet për të cilat interesat dhe pjesa e principalit paguhet me anë të kësteve vjetore gjatë gjithë kohëzgjatjes- Obligacionet me kupon Zero që do të thotë se ato nuk paguajnë interes vjetor (kupon), por shlyhen përnjëherë në fund të datës së maturimit- Obligacione të përjetshme

5. Sipas pronarit: - Obligacionet e prurësit- Obligacionet emërore (të rregjistruara)

6. Sipas kushteve të shënuara:- Të garantuara dhe të pa-garantuara- Të pa-konvertueshme dhe të konvertueshme në lloje tjetra të obligacioneve apo në ndonjë lloj tjetër të letrës me vlerë p.sh. aksion- Të drejtën e emetuesit që ti shlyen para afatit të maturimit (të thirrura) dhe në obligacione pa këtë të drejte

7. Sipas dinamikës (planit të shlyerjes):- Obligacione seriale dhe- Obligacione jo-seriale

Mënyrat e Emetimit:- Ofertës Private (nëpërmjet vendosjes private)- Ofertës Publike

Opsioni Kuptimi i “OPSIONIT”

Opsioni është kontratë me të cilën Shitësi i Opsionit (emetuesi) i epe Blerësit të Opsionit të drejtën por jo edhe obligimin që të blejë (ose shes) një aktivë të caktuar me çmim të përcaktuar, gjatë periudhës së caktuar kohore Llojet e Opsioneve:

- Opsioni Blerës (call option)

Kur Shitësi i opsionit i epë të drejtën blerësit të opsionit, por nuk e obligon që ta blejë nga ai një instrument të caktuar financiar- Opsioni shitës (put option)

Kur Blerësi i opsionit ka të drejtë, por jo edhe obligim, ti shesë instrumentin e caktuar financiar Shitësit të Opsionit

menaxhmeti-financiar (1)

Documents