Toets meerkeuzevragen over de tien tijdvakken

Toetsen kunnen betrekking hebben op gedetailleerde kennis van een bepaald onderwerp, maar ook op oriëntatiekennis. Onderstaande toets is daarvan een voorbeeld. Wie wil dat leerlingen basiskennis opbouwen van de hele geschiedenis zou kunnen overwegen om, ook in de onderbouw, cumulatief te gaan toetsen. Dit betekent dat in elke toets over een bepaald onderwerp ook enkele vragen worden opgenomen die betrekking hebben op eerder behandelde onderwerpen. Vragen die betrekking hebben op oriëntatiekennis zijn daarvoor zeer geschikt.

Onderstaande toetsvragen zijn grotendeels afkomstig uit Geschiedenis examineren op niveau: Rapport van het pilotproject CHMV-examen geschiedenis havo en vwo 2010, is ontworpen om de oriëntatiekennis van de tien tijdvakken te toetsen bij leerlingen in klas vier.

1

In Frankrijk en Spanje zijn grotschilderingen gevonden zoals hiernaast afgebeeld. Ze zijn afkomstig van prehistorische culturen.

Van wat voor cultuur zijn ze afkomstig?A Van een boerencultuur.B Van een herderscultuur.C Van een jagerscultuur.D Van een klassieke cultuur.

2Sociale verschillen tussen mensen hebben vaak te maken met bezit. In de loop van de prehistorie kwam een ontwikkeling op gang waardoor de sociale verschillen tussen mensen groter werden. Waardoor is te verklaren dat de sociale verschillen groter werden?A Door de ijstijden.B Door de landbouwrevolutie.C Door het ontstaan van godsdiensten.D Door veranderingen in de jacht.

3De westerse cultuur heeft veel geleerd van de Grieken uit de Oudheid. Zóveel, dat het oude Griekenland vaak de geboorteplaats van de westerse cultuur wordt genoemd. Een voorbeeld van een

1

Griekse denker uit de periode omstreeks 400 v.C. is Hippocrates, die één van de grondleggers was van de geneeskunde. Over een bepaalde ziekte merkte hij op:

‘Deze ziekte wordt ‘heilige ziekte’ genoemd, omdat de mensen niets over de oorzaken ervan begrijpen. Maar mij lijkt ze in geen enkel opzicht heiliger dan andere ziekten. Ze heeft, net zoals alle ziekten, een natuurlijke oorzaak. De mensen dachten dat de ziekte door een god werd veroorzaakt, omdat ze niet op andere ziekten leek en men niet wist wat men ertegen kon doen...’

Dit is een kenmerkend voorbeeld van Grieks denken, dat later algemeen ‘westers’ denken is geworden. Waarom?A Omdat het een voorbeeld is van wetenschappelijk denken.B Omdat het gaat over ziekte en gezondheid.C Omdat Hippocrates nog steeds van belang is voor de geneeskunde.D Vanwege de Griekse mythologie (verhalen over goden en mensen) die erin voorkomt.

Opdracht 1Martijn ziet in zijn geschiedenisboek deze afbeelding van een oude grafsteen. De grafsteen is bij Nijmegen gevonden.Er staat op: "Quintus Bisius Secundus, zoon van Quintus, afkomstig uit Brixsa (Brescia), soldaat van het Tiende Legioen Gemina, van de centurie (onder bevel) van Cominius Ce/sus, 30 jaar oud met 7 dienstjaren."

Martijn gaat met zijn ouders op vakantie in Oostenrijk. Daar ziet hij in een museum een grafsteen die lijkt op

het plaatje in zijn geschiedenisboek. Het is de grafsteen van T. Calidius Severus. Hij ging dood op de leeftijd van 58 jaar, na 34 dienstjaren. Hij was soldaat bij het vijftiende legioen in Carnuntum (in Oostenrijk).

2

1. Uit welke tijd komen deze grafstenen? Geef dat zo precies mogelijk aan op de tijdbalk hieronder (zet een streep bij een jaar of kleur een deel van de tijdbalk in).

200 1 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000

2. Welke naam heeft deze tijd?3. Leg uit waarom het niet vreemd is dat op verschillende plekken in Europa zulke grafstenen

zijn gevonden.

4Er zijn drie grote monotheïstische wereldgodsdiensten: christendom, islam, en jodendomIn welke volgorde zijn ze ontstaan?A christendom - jodendom - islamB islam - jodendom - christendomC jodendom - christendom - islamD jodendom - islam - christendom

5

3

In de populaire strip van Asterix en Obelix speelt de tegenstelling tussen Romeinen en Galliërs een hoofdrol. Volgens het verhaal zouden de Romeinen onder Caesar heel Gallië (dat is ongeveer Frankrijk) hebben veroverd, behalve het dorpje van Asterix. In de verhalen over Asterixen Obelix zit veel historische waarheid, maar ook veel dat verzonnen is.

Wat is historisch juist en onjuist in de verhalen van Asterix?A Juist: De Romeinen hebben heel Gallië veroverd in de tijd van Caesar. Onjuist: Eén dorpje bleef zich verzetten.B Juist: De Romeinen hebben heel Gallië veroverd. Onjuist: ‘In de tijd van Caesar’. Het gebeurde veel later.C Juist: De Romeinen hebben in de tijd van Caesar veroveringen in Gallië gedaan. Onjuist: De verovering van heel Gallië. Het was alleen maar de zuidelijke helft.D Juist: Details uit het leven van de Romeinen en Galliërs. Onjuist: De verovering van Gallië. De Romeinen hebben Gallië nooit veroverd.

6

4

De volgende bron bevat regels voor een boer op het landgoed van de abdij van St.-Truiden, gelegen in het huidige België. De tekst dateert van omstreeks 900 n.C.:‘De houder van de boerderij van Bouterhoven betaalt op Sint-Remigiusdag 14 kleine mudden spelt (een graansoort) en daarbij evenveel mout (een graansoort).Met Pasen betaalt hij 12 penningen, een kip en 12 eieren. Met Kerstmis vier karren sprokkelhout. Hij beploegt en bebouwt een bunder land van de heer in de winter en een ander bunder in de zomer. Hij zaait met zaad dat hij van de zolder van de heer ontvangt, maait en brengt de oogst op dezelfde zolder. Hij zorgt voor het plaatsen van 30 palen wanneer er afrasteringen moeten worden gemaakt op het vroonhof (hof van de landheer).’

Hoe worden afhankelijke boeren genoemd, die aan dergelijke verplichtingen moesten voldoen?A Horigen.B Pachters.C Slaven.D Vazallen.

7

Omstreeks het jaar 1100 zag de politieke kaart van Europa er uit als een ingewikkelde lappendeken. Een voorbeeld is deze kaart van Frankrijk. Het gebied waar de Franse koning feitelijk de macht

5

heeft is heel klein (de donkere gekleurde ‘kroondomeinen’). De rest van het land bestaat uit graafschappen, hertogdommen en bisdommen, waar plaatselijke machthebbers vrij spel hebben. Dat gold niet alleen in Frankrijk, maar ook in andere Europese landen.

Waardoor is deze toestand te verklaren?A Door conflicten tussen katholieken en protestanten.B Door de feodale verhoudingen in het bestuur.C Door de opkomst van handel en ambacht.D Door de veroveringen van de Arabieren.

8

Welke belangrijke middeleeuwse tochten worden op deze kaart weergegeven?A De kruistochten.B De tochten van de Vikingen.C De veroveringstochten van de Arabieren.D De veroveringstochten van Karel de Grote.

9

6

In veel steden in Europa vindt men grote kerken en kathedralen, gebouwd in de tweede helft van de Middeleeuwen, vaak in gotische stijl. Het interieur vertoont vaak een indrukwekkende hoogte.Waardoor waren de middeleeuwse stedelingen in staat dergelijke indrukwekkende monumenten te bouwen?A Door de bloei van handel en ambacht.B Door de kerkhervorming.C Door de macht van de paus.D Door de stichting van kloosterorden.

10

Dit schilderij toont de bestuurders van Utrecht in hun ambtskostuum. Op hun kraag dragen ze een zilveren ambtsketen met belletjes. Op de achtergrond zie je de torens van Utrecht, o.a. de honderd meter hoge Domtoren. Het schilderij diende als versiering van een kamer in het stadhuis.

Waarop wijst dit schilderij?A Op de onderworpenheid van steden aan de feodale machthebbers.B Op de opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden.C Op de toenemende criminaliteit in middeleeuwse steden.

7

D Op het begin van staatsvorming en centralisatie.

11Tijdens de renaissance leefde de kunstenaar en wetenschapper Leonardo da Vinci (1452-1519). Hij hield zich met allerlei dingen bezig: het maken van schilderijen, het onderzoeken van het menselijke lichaam, en het doen van allerlei technische uitvindingen.

Welke van de volgende drie kenmerken horen bij de renaissance?1 Zich opstellen als een universeel mens met een algemene belangstelling.2 Zich verdiepen in voorbeelden uit de Oudheid.3 Een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

A 1, 2 en 3 wel. B 2 en 3 wel, 1 niet.C 1 en 2 wel, 3 niet. D 1 en 3 wel, 2 niet.

8

12

Dit is een kaart van Europa omstreeks 1550.

Wat geven de verschillende tinten aan?

A De verdeling van godsdiensten na de reformatie.B De verspreiding van de renaissance in Europa.C Gebieden met veel steden tegenover gebieden met een plattelandscultuur.D Het rijk van Karel V en de gebieden van zijn tegenstanders.

13 In de zestiende eeuw begon een opstand in de ‘Nederlanden’ - dat waren toen de gebieden die tegenwoordig tot Nederland, België en Luxemburg behoren. Na een lange strijd ontstond een zelfstandige Nederlandse staat.

Welke omschrijving van die staat in de 16e, 17 en 18e eeuw is de juiste?

A Een monarchie onder het Huis van Oranje in de gehele Nederlanden.B Een monarchie onder het Huis van Oranje in de Noordelijke Nederlanden.C Een republiek in de gehele Nederlanden.D Een republiek in de Noordelijke Nederlanden.

9

14Een schilderij van een schuttersmaaltijd en grachtenhuizen: typisch voor de Gouden Eeuw.In de Gouden Eeuw (de tijd van regenten en vorsten) had Nederland een bijzondere positie in Europa. Welke van de volgende vier waren kenmerken van die bijzondere positie?

1 Een grote economische bloei.2 Nederland was een politieke Europese macht van betekenis.3 Nederland beschikte over wereldwijde handelscontacten en was een Europees handelscentrum.4 De overheersende positie rol van de rooms-katholieke kerk.

A 1, 2, 3 wel, 4 niet.B 1 en 2 wel, 3 en 4 niet.C 1 en 3 wel, 2 en 4 niet.D 2 en 4 wel, 1 en 3 niet.

Opdracht 2Bron 1

10

Schilderij van een echtpaar en hun bediende. De man wijst naar een aantal schepen die waarschijnlijk van hem zijn. De schepen varen weg uit Batavia (in het huidige Indonesië).Bron 2

Schilderij van de Herengracht in Amsterdam. In de tijd dat het schilderij is gemaakt, werden in Amsterdam veel van deze luxe huizen gebouwd.

1. Bekijk de twee schilderijen en lees de toelichtingen. De schilderijen gaan over dezelfde tijd. Welke tijd is dat? Geef dat zo precies mogelijk aan op de tijdbalk hieronder (zet een streep bij een jaar of kleur een deel van de tijdbalk in).

200 1 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000

2. Hoe noemen we deze periode?3. Op schilderij B zie je mooie huizen aan de Amsterdamse Herengracht De bouw van deze

huizen heeft te maken met wat je op schilderij A ziet. Leg uit wat het met elkaar te maken

11

heeft.

12

15

In de Vroegmoderne Tijd streefden Europese vorsten naar grotere macht. Niemand mocht hun ongehoorzaam zijn of kritiek hebben. De Franse koning Lodewijk XIV slaagde het best in dit streven naar macht. Waarom meenden de vorsten recht te hebben op zoveel macht?

A Omdat een sterke vorst de beste garantie is voor vrede.B Omdat God hun die macht gegeven had.C Omdat ze al hun onderdanen gelijk en rechtvaardig behandelden.D Omdat ze met instemming van de adel regeerden.

16De zeventiende eeuw was rijk aan geleerden die de natuurwetenschappen bedreven. Daarbij kwamen ze soms in conflict kwamen met het kerkelijk gezag. Zo schreef de Duitse sterrenkundige Kepler (1571-1630):‘Over de inzichten van de heiligen betreffende natuurwetenschappelijke zaken heb ik slechts dit te zeggen: in de godgeleerdheid geldt het gewicht van het gezag, in de natuurwetenschap echter dat van redelijk inzicht. Het heiligst is voor mij de waarheid, wanneer ik - in volle eerbied voor de kerkleraren - wetenschappelijk aantoon dat de aarde bolvormig is, in omvang volkomen onbeduidend vergeleken met andere hemellichamen, en dat zij temidden van de sterren haar eigen baan trekt.’

Bij welk algemeen verschijnsel uit deze periode past iemand als Kepler?A De filosofische revolutie.B De industriële revolutie.C De technische revolutie.D De wetenschappelijke revolutie.

17In 1640 publiceerde de Nederlandse protestantse predikant Udemans een boekje met als titel “’t Geestelijk Roer van ‘t Koopmansschip”. Daarin deed hij aanbevelingen aan handelaars: wat mocht wel en wat mocht niet volgens de protestantse godsdienst? Een stukje uit het boek:

13

‘Christenen mogen niet als slaaf gebruikt worden. Wat betreft de heidenen, die mogen door christenen als slaaf gebruikt worden, mits ze in een rechtvaardige oorlog gevangen zijn, of van hun ouders of van andere deugde lijke meesters voor een eerlijke prijs gekocht - zoals men zegt dat gewoonlijk door Hollandse handelaars geschiedt. Want dit is in overeenstemming met de wet van God.’

In verband met welke handel heeft Udemans dit geschreven?A De handel in Afrikaanse slaven door de West-Indische Compagnie.B De handel in buiten-Europese vrouwen voor gebruik in Europese bordelen.C De handel in Indonesische slaven door de Verenigde Oost-Indische Compagnie.D De handel in moslimslaven voor gebruik in de Europese nijverheid.

18

Op de afbeelding zie je hoe Parijzenaars op 14 juli 1789 de Bastille bestormen. Deze bestorming was de aanleiding tot de Franse Revolutie.

Welke van de volgende vijf zaken behoorden tot de eisen van de revolutionairen?1 Afschaffing van de voorrechten van de hogere standen.2 Beperking van de macht van de koning door middel van een grondwet.3 Algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen.4 Vrijheid van meningsuiting.5 Een klassenloze samenleving met gelijk bezit voor iedereen.

14

A 1, 2, 3, 4 en 5 wel. B 1, 2 en 4 wel, 3 en 5 niet.C 1 en 3 wel, 2, 4 en 5 niet.D 2 wel, 1, 3, 4 en 5 niet.

19Eén van de belangrijkste veranderingen in de negentiende eeuw in Europa was de industriële revolutie.

Welke van de volgende vier kenmerken horen bij deze ingrijpende omwenteling? 1 Gebruik op grote schaal van mechanisch aangedreven machines.2 Gebruik van nieuwe energiebronnen als kolen, in plaats van wind- en spierkracht. 3 De meerderheid van de bevolking gaat werken in industrie en dienstverlening. 4 Vestiging van de meerderheid van de bevolking in steden in plaats van op het platteland

A 1, 2, 3, 4 wel. B 1, 2 en 3 wel, 4 niet.C 1 en 2 wel, 3 en 4 niet.D 3 en 4 wel, 1 en 2 niet.

15

20

Dit is een affiche waarmee door een politieke partij actie gevoerd werd voor algemeen kiesrecht in Nederland.

Uit welke periode is deze affiche afkomstig?

A Uit de periode 1770-1820.B Uit de periode 1820-1870.C Uit de periode 1870-1920.D Uit de periode 1920-1970.

21Kinderarbeid was één van de sociale problemen die men in de 19e eeuw de ‘sociale kwestie’ gingnoemen. Over de vraag hoe de sociale kwestie moest worden opgelost, werd flink gediscussieerd.

Om welke vraag ging het bij deze discussie? A In welke mate de overheid iets aan de sociale problemen moest doen. B Of de industrialisatiepolitiek van de liberalen wel voortgezet moest worden.C Of de socialisten in de regering zitting moesten nemen.

16

D Of Thorbecke’s grondwetsherziening wel ver genoeg ging.

22

Op de foto zie je de haven van Calcutta (India) met grote stoomschepen en kleinere Indiase schepen. Dit is een afbeelding uit de tijd van het ‘moderne imperialisme’. Dat wordt zo genoemd om het imperialisme uit de moderne tijd te kunnen onderscheiden van het imperialisme uit de vroegmoderne tijd.

Wat was kenmerkend voor het moderne imperialisme?A Handel drijven in forten aan de kust. B Het veroveren van binnenlanden en het exploiteren van de aanwezige grondstoffen.C Het verschepen van slaven van Afrika naar Amerika, waar ze aan plantagehouders werden verkocht. D Het voeren van zeeoorlogen met handelsconcurrenten.

23

17

Dit zijn posters uit nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. Zowel de nationaal-socialisten als communisten verspreidden hun ideeën met moderne propagandamiddelen.

Welke van de volgende vijf zaken waren óók overeenkomsten tussen nationaal-socialisten en communisten?

1 Ze vermoordden politieke tegenstanders.2 Ze vestigden een éénpartijstaat.3 Ze maakten privébezit tot staatseigendom.4 Ze vereerden hun politieke leider als ‘sterke man’. 5 Ze roeiden op grote schaal joden uit.

A 1, 2, 3, 4 en 5 wel.B 1 en 3 wel, 2, 4 en 5 niet.C 2, 4 en 5 wel, 1 en 3 niet.D 1, 2 en 4 wel, 3 en 5 niet.

24Toen de Duitse legers in 1914 Noord-Frankrijk binnenvielen, was dat het begin van een jarenlange loopgravenoorlog, die miljoenen jongemannen het leven kostte en waarin beide partijen nauwelijks vooruitgang boekten. Heel anders was dat in 1940, toen Hitlers leger na slechts vier weken strijd Parijs binnentrok, met verhoudingsgewijs geringe verliezen aan beide zijden. Een groot verschil dus tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Maar er waren ook veel overeenkomsten tussen beide oorlogen.

18

Welke van de volgende vier zaken waren overeenkomsten?

1. In beide oorlogen waren Engeland en Frankrijk bondgenoten.2. In beide oorlogen was de kracht van de Verenigde Staten medebepalend voor de afloop.3. Aan beide oorlogen ging een economische wereldcrisis vooraf.4. Door beide oorlogen kwam in Duitsland een eind aan een ‘Rijk’ dat als heel sterk en machtig

werd beschouwd.

A 1, 2 en 3 wel, 4 niet.B 1, 2 en 4 wel, 3 niet.C 1, 3 en 4 wel, 2 niet.D 2, 3 en 4 wel, 1 niet.

25Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd door de Verenigde Staten voor het eerst gebruik gemaakt van een atoombom. De Japanse steden Hiroshima en Nagasaki werden ermee vernietigd. Hoe was het verder in de Tweede Wereldoorlog met massaal geweld tegen burgerbevolkingen? Was het bombardement op Hiroshima en Nagasaki een uitzondering tijdens de Tweede Wereldoorlog?

A Ja. Het was het enige voorbeeld van zulk massaal geweld tegen burgerbevolkingen.B Nee. Massaal geweld tegen burgerbevolkingen werd al eerder door beide partijen gebruikt.C Nee. Massaal geweld tegen burgerbevolkingen werd al eerder gebruikt, maar alleen door Duitsers en Japanners.D Nee. Massaal geweld tegen burgerbevolkingen werd al eerder gebruikt, maar alleen door de Geallieerden (De Verenigde Staten en Groot-Brittannië).

26De volgende tekst gaat over de bezetting van België door nazi-Duitsland. Bedenk bij het lezen van elk deel of de bezettingsgeschiedenis van België lijkt op die van Nederland.

DEEL 1Toen België in mei 1940 capituleerde voor het Duitse leger, besloot koning Leopold III in zijn land te blijven. De Belgische regering en het Belgische parlement waren gevlucht naar Frankrijk, waar zij probeerden het verzet te organiseren. Zij namen het de koning kwalijk dat hij zich aan de Duitsers had overgegeven. De Duitsers stelden een militair bestuur in, dat geleid werd door nazi’s.

DEEL 2 Aanvankelijk gedroegen de Duitsers zich correct. De bevolking ondervond wel de gevolgen van de bezetting, maar van wreedheden op grote schaal was geen sprake. Later werden Belgische mannen verplicht te werken in de Duitse oorlogsindustrie. Toen nam het georganiseerde verzet onder de Belgen toe. Het verzet was ook een protest tegen de jodenvervolging.

DEEL 3

19

In 1940 woonden omstreeks 90.000 joden in België. De Duitsers namen de ene na de andere anti-joodse maatregel. De deportaties naar de vernietigingskampen begonnen in de zomer van 1942. Uiteindelijk overleefden ongeveer 28.500 Belgische joden de oorlog niet. In vergelijking met andere landen waren er in België veel joodse overlevenden: het leven van ruim tweederde van de Belgische joden gespaard, o.a. omdat ze konden onderduiken bij Belgische burgers. Welk deel of welke delen van deze tekst vertoont/vertonen duidelijke overeenkomsten tussen de situatie in België en Nederland?

A Deel 1 vertoont overeenkomsten, delen 2 en 3 vertonen belangrijke verschillen.B Deel 2 vertoont overeenkomsten, delen 1 en 3 vertonen belangrijke verschillen.C Deel 3 vertoont overeenkomsten, delen 1 en 2 vertonen belangrijke verschillen.D Delen 2 en 3 vertonen overeenkomsten, deel 1 vertoont belangrijke verschillen.

Opdracht 3BronEen Duitse moeder, Elisabath Gebensleben en haar dochter lrmgard schrijven eerste helft van de twintigste eeuw veel brieven naar elkaar. De moeder woonde in de Duitse stad Braunschweig. Haar dochter lrmgard woonde met haar man in Utrecht. Op 3 april 1933 schrijft lrmgard een brief aan haar moeder in Duitsland. Ze schrijft daarin het volgende:"De schoonzoon van mevrouw M., ook een jood natuurlijk, is met vrouw en kinderen hierheen gevlucht. Hij is advocaat in Berlijn en zag op een dag twee SA-mannen* voor zijn deur staan, die alle klanten wilden tegenhouden. Natuurlijk kun je dit geen 'gruweldaden' noemen, maar wat is het dan wel? En die dingen zie je bij duizenden gebeuren, ondanks al die verklaringen over de 'wil tot vrede' van de nazi's. Het is echt belachelijk. Waar moet dit toch heen!" *SA = knokploegenGebruik het fragment uit de brief hierboven.

1. lrmgard beschrijft wat er met een joodse familie in Berlijn gebeurde. Met welke verandering in Duitsland in die tijd heeft deze gebeurtenis te maken? Leg je antwoord uit.

2. lrmgard is boos over wat er in Duitsland gebeurt. Haar moeder schreef een paar dagen eerder dat ze groot vertrouwen in Hitier had.Hoe kan het volgens jou dat zij er zo verschillend over dachten?

27

20

Dit is een affiche uit 1929 van de Communistische Partij in Nederland. Het is een vorm van verzet tegen het Nederlandse kolonialisme. Waar was in deze periode verzet tegen het kolonialisme en wie kwamen in verzet?

A Alleen in de Europese landen bij een kleine minderheid: linkse partijen zoals de communisten.B Alleen in Europese landen, onder allerlei partijen die samen een meerderheid onder de kiezers vertegenwoordigden.C In de Europese landen bij een kleine minderheid (zoals de communisten) en in de kolonies onder nationalisten.D In de Europese landen bij een kleine minderheid (zoals de communisten) en in de kolonies onder vrijwel de gehele bevolking.

28In de tijd van de Koude Oorlog stonden kapitalistische en communistische landen tegenover elkaar. De wereld was verdeeld in twee ideologische blokken.

In welke periode was dit het geval?A Van 1933 tot 1945. B Van 1940 tot 1965.

21

C Van 1950 tot 1975.D Van 1945 tot 1990.

29

Omstreeks 1970 eisten vrouwen onder de leus ‘baas in eigen buik’ het recht op vrije abortus waarover een vrouw zelf zou kunnen beslissen. In die jaren kwamen in Nederland en andere westerse landen bewegingen op, die de maatschappij grondig wilden hervormen. Die bewegingen verschilden onderling nogal, maar ze vonden elkaar in hun kritiek op de bestaande maatschappij.

Wat was hun voornaamste punt van kritiek, dat ze allemaal deelden? A Onvoldoende democratie. B Onvoldoende gezag.C Onvoldoende godsdienst. D Onvoldoende welvaart.

22

30Tegenwoordig kennen we in Europa een Europese Unie van 27 lidstaten. Dat is het resultaat van een lange ontwikkeling. De Europese eenwording is begonnen in 1957 toen zes landen de Europese Economische Gemeenschap oprichtten.Wat was toen het doel van de grondleggers van de Europese eenwording?A Het oprichten van een muntunie met één gemeenschappelijke munt voor heel Europa.B Het voeren van een gemeenschappelijk beleid op het gebied van toelating van immigranten.C Het voeren van een gemeenschappelijk milieubeleid omdat milieuproblemen bij uitstek grensoverschrijdend zijn.D Voorkomen van verwoestende oorlogen zoals de eerste en tweede wereldoorlog en economische crisissen zoals die van de jaren dertig.

Bron: Geschiedenis examineren op niveau: Rapport van het pilotproject CHMV-examen geschiedenis havo en vwo 2010.

23