medya ve sigara kampanyaları

Prof.Dr.Hilal ÖzcebeHacettepe Üniversitesi

Tıp FakültesiHalk Sağlığı Anabilim Dalı

[email protected]

Liderlik Eğitimi 16-19 Aralık 2008 AntalyaÖzcebe H. Medya ve Sigara

Temel sağlık hizmetleri felsefesi Sağlık eğitiminin önemi Sağlıkçıların “Medya ve Sağlık Eğitim” konusunda

görüşleri Medya kampanyalarının amaçları Medya kampanyaları ile ilgili araştırma sonuçları Türkiye’ye ilişkin bazı bulgular


2000 Yılına Kadar Herkes İçin Sağlık Hedefleri, DSÖ/1977

1977- Dünya Sağlık Genel Kurulu


WHO. Health for All Targets, The Health Policy for Europe, Updated Edition September, 1991.


“En Az Bakım” kavramı içinde yer alan sekiz faaliyet:

1. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması2. Sağlık Eğitimi3. Çevre Sağlığı ve Temizlik4. Gerekli İlaçların Sağlanması5. Bağışıklama6. Beslenme7. Endemik hastalıkların kontrolu8. Sık görülen hastalık ve yaralanmaların tedavisi

Öztek Z. Temel Sağlık Hizmetleri (İkinci Baskı), Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı, Meteksan Anonim Şirketi, Yayın No:92/2, Ankara, 1992.

Medya, çok sayıda kişiyle iletişim için kullanılmaktadır.

Bir konunun gündeme getirilmesi, tartışılması ve vurgulanması için yararlı bir yöntemdir.

Bilgi değişik araçlarla sunulmakta; ancak bireyler bu mesajları okumayı, dinlemeyi, izlemeyi ya da sunulan materyali reddetmeyi seçebilmektedir.


Güler Ç. Kitle İletişim Araçları ve Sağlık. THB. 2006;25(1):1-4.

Çok sayıda kişiye ulaşabilme potansiyelinin olması,

Elverişli, uygun ve genel olarak güvenilir bulunan bir bilgi kaynağı olarak kabul edilmesi,

Kampanyanın güvenilirlik algılamasını ve değerini yükseltici etki yapabilmesi.



Reklamların pahalı olması, Yayına hazırlanırken bilginin ya da haberin

saptırılma olasılığı olması, İletişimin genellikle tek yönlü olması (okuyucu

mektupları ve telefon bağlantılı radyo programları bunu bir dereceye kadar azaltsa da),

Eklenen başlıkların ve giriş paragraflarının ana mesajı desteklememe olasılığı.



Alışılmış dışı, en son, sansasyonel olma özelliklerin olması,

Eylemsel (aksiyon), dramatik öğe ve duygusal içeriğin yüksek olması,

“Yıldız olma”, tanınan, eğlendirici, hoşa giden, özenilen olma,

Güzel, korkunç, acayip, görülesi olma,


Kişi öyküleri,

Toplum ilgisini çeken öyküler: Kim, ne, ne zaman, nerede, niçin (ne yapmış, ne söylemiş),

Haber özelliği olan gün, ay, yıldönümü ve benzerlerinin kullanılması,

Gelişmekte olan ülkeler için dış basında çıkma ya da çeşitli çevrelerce etkili kabul edilen yabancı yayın organlarında yer alma.



Basın mensupları kendilerini önemli bir kamu görevi yapan kişiler olarak görürler.

Basın mensupları, kendi çıkarına çalışan kişilerle ve yerleşmiş gelenekleri yıkmaya çalışan kişilere karşı kuşkucudurlar. Kendi açılarından ve mesleki başarıları yönünden simgelerin yıkılmasını önemli bulurlar.

Diğer kuruluşlara ve özelliklere göre basın kontrol ve denge mekanizmalarına daha az oranda sahiptir.

Basının farklı mesleki alt grupları işleriyle ilgili olarak farklı gereksinimlere sahiptir.


Bilimsel kaynaklar, medyanın toplum sağlığına tehlikesi açısından önemli olmayan sorunlara dahi abartılı yaklaştığı kanısı hakimdir.

Bir çok kişinin tehlike ve riskle ilgili tek bilgi kaynağını medya oluşturduğundan konuyla ilgili dengenin kurulmasında medyanın rolü önem taşımaktadır.



Risk değerlendiricileri ve muhabirler arasındaki

iletişimin artmasının medyanın yaklaşımındaki hatalı yönleri düzeltici olacağı kanısı hakimdir.



Gençler yaklaşık olarak günde 3000 reklam ile karşılaşıyorlar – 18 yaşına kadar 10 milyon !!!

Reklamlar çok dikkatli hazırlanmalıdır; hata kabul edilemez...

Reklamlar, ürünün çekiciliğini artırmasına yöneliktir.

Reklamlar bizi etkilemektedir...onlardan etkilendiğimizi anlamayabiliriz-dikkat etmediğimiz zaman...

The Power of Sadd. http://whs.wsd.wednet.edu/Faculty/Lynch/sadd/tobaccoandthemedia.html


Tütün şirketleri reklamlara para harcamaktadırlar-Her gün 1000-3000 kişi ölmekte ya da sigarayı bırakmaktadır.

Medya, sigara firmaları için önemli bir araç olurken gençleri sigaradan korumak için de kullanılabilir.

The Power of Sadd. http://whs.wsd.wednet.edu/Faculty/Lynch/sadd/tobaccoandthemedia.html


Son yıllarda, medya kişilere sigaranın zararları konusunda çok daha fazla mesaj vermektedir.(TV, radyo, gazete, ilan panoları, vb)

Medya çok farklı yapıda ve çok sayıda kişiye ulaşmaktadır; ayrıca, daha ucuz bir yöntemdir.

Sowden AJ, Arblaster L. Mass media interventions for preventing smoking in young people (Review) 2008, Issue 2. The Cochrane Collaboration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd


Gençler eğitimde 12 000 saat ve TV karşısında 22 000 saat geçirmektedirler.

18 yaşına kadar bir gencin katıldığı etkinliklerinin başında TV seyretmek gelmektedir (uyku dışında)

Medya ve özellikle TV gencin yaşam ile ilgili görüşlerinin, normlarının ve değerlerinin oluşmasında çok etkilidir.


Sowden AJ, Arblaster L. Mass media interventions for preventing smoking in young people (Review) 2008, Issue 2. The Cochrane Collaboration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd

Tütün reklamı ve promosyonunda kapsamlı bir yasak olması,

Yaygın medya kampanyası ve medyayı tütün endüstrisinden korumak,

Tütün endüstrisinin etkinliklerinin izlenmesi ve değişen medya ortamında yapılan farklı etkinliklerin izlenmesi,

Tütün kontrolü politika ve programlarının araştırmalar ile destekleme,

Filmlerden önce tütün karşıtı reklamlar konulması, Halk sağlığı kampanyalarında tütün endüstrisinin

etkinlikleri konusunda toplum duyarlılılığını artırmak.


Major Government Report Concludes That Tobacco Marketing And Smoking In Movies Promote Youth Smoking- NCI Report Recommends Strategies to Win the War Against Nation’s Leading Cause of Preventable Death

Ulusal/yerel tütün kontrol programının bir parçası olması

Etkisinin ölçülebilir olması

Yan etkisinin olmaması

Bala M, Strzeszynski L, Cahill K. Mass media interventions for smoking cessation in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews2008, Issue 1. Art. No.: CD004704. DOI: 10.1002/14651858.CD004704.pub2.)


Sigara Kullanma Davranışı Tütün kullanım sıklığı Bırakma hızları

Ölçülebilecek Ölçütler Sigara kullanmaya karşı tutum Sigara ve sağlık bilgisi

Bala M, Strzeszynski L, Cahill K. Mass media interventions for smoking cessation in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews2008, Issue 1. Art. No.: CD004704. DOI: 10.1002/14651858.CD004704.pub2.) Liderlik Eğitimi

16-19 Aralık 2008 AntalyaÖzcebe H. Medya ve Sigara

Araştırmanın tipi, pilot çalışmalar, sürecin değerlendirilmesi ve müdahalenin modifikasyonu

Medyanın ağırlığı (ulaşım, sıklık ve süresi) kampanya farkındalığı/maruz kalma

Doz-yanıt ilişkisi (telefon hattını arama) Müdahale tamamlandıktan sonra programın

devamı Müdahale maliyeti

Bala M, Strzeszynski L, Cahill K. Mass media interventions for smoking cessation in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews2008, Issue 1. Art. No.: CD004704. DOI: 10.1002/14651858.CD004704.pub2.)


12-17 yaşında 1820 kişi ile kampanyanın ilk 6 ayında görüşme yapılmıştır.

Medyanın sigaraya başlamada etkisi puanlandırılarak değerlendirilmiştir.

24 Mayıs 2008, NevşehirÖzcebe H. Medya ve Sigara

Sly DF, Hopkins RS, Trapido E and Ray S. Influence of a Counteradvertising MediaCampaign on Initiation of Smoking: The Florida “truth” Campaign.Am J PublicHealth. 2001;91:233–238)


Kampanyanın (kızlarda daha az olmakla beraber) hem erkek hem de kızlar üzerinde etkisi olmuştur.

Doğrudan bir açıklama yapamamakla beraber sigara reklamlarında “erkeksi yaklaşım” “imaj” erkekler üzerindeki etkiyi azaltmada rol oynadığı düşünülmektedir.




Ailesi sigara içmeyen gençler üzerinde daha fazla etkildir.

Evde sigaraya ulaşmada ve rol-model olma kampanyanın etkisi üzerinde rol oynamaktadır.

Medya kampanyası gençlerin sigaraya başlamasını önlemede etkilidir; ancak her medya programı malesef etkili değildir.





Florida “Gerçek” Sigara Karşıtı Kampanya Medya Değerlendirilmesi

Dört kesitsel çalışma Telefon araştırması 12-17 yaş grubu Sigara ile ilgili tutum ve davranış değerlendirmesi

Sly DF, Heald GR, Ray S. The Florida “truth” anti-tobacco media evaluation: design, first year results, and implications forplanning future state media evaluations. Tobacco Control 2001;10:9–15


Sigarayı deneme davranışı değişim yüzdesi (1998-99)

Müdahale ÜlkeHerkes -13,1 -4,216 yaş altı -20,1 -2,616 yaş ve üstü -7,2 -6,1



Kaliforniya 2 yıllık izleme 33 okulda 6. ve 7. sınıflarda 6. sınıflarda n=3190 ve 7. sınıflarda n=2822


Weiss JW, Cen S, Schuster DV, Unger JB, Johnson A, Mouttapa M, Schreiner d WC, Cruz TB. Longitudinal effects of pro-tobacco and anti-tobacco messages on adolescent smoking susceptibility. Nicotine & Tobacco Research. 2006; (8)3:455–465


Tütün şirketlerinin yaptığı kampanyalar gençlerin sigara kullanımını artırıyor; sigara karşıtı kampanyalar ise düşürüyor.

Sigara karşıtı reklam yalnız kullanılıyorsa etkisi çok daha fazla artıyor.




Adolesanlarda sigara kullanımı üzerinde etkili olabilmek için sigara firmalarının yaptığı çalışmalar kontrol altına alınmalı ve sigara karşıtı kampanyalarına karşı medya ile destek verilmelidir.




Florida “gerçek” kampanyasının erişkinlere etkisi◦ erişkinlerin kampanya hakkında farkındalığı ◦ Son 30 gün içinde sigarayı bırakma girişimi

2001 yılında 781 sigara içen erişkin ile telefon araştırması (görüşme süresi 20 dakika)


Dietz NA, Delva J, Woolley ME, Russello L. The reach of a youth-oriented anti-tobacco media campaign on adult smokers. Drug and Alcohol Dependence 93 (2008) 180–184

%21 kampanya, %45 logo ve %62 kampanya olayları ve %68 konu hatırlanmış.

Bırakma girişimi 1,6 kat artış olmuştur.

Gençlere yönelik olan kampanya erişkinleri etkilemiş ancak onların davranışlarını değiştirmek üzerinde çok etkin olmamıştır.



Sigara vergiler, sigarasız alanlar ve diğer stratejiler ile beraber kullanıldığında medya kampanyaları çok etkili...

Medya kampanyaları genç ve erişkinlere yönelik olmalıdır; gençlere yönelik sigara karşıtı mesajlar içerirlen aynı zamanda sigara bırakma ile ilgili stratejileri de içermelidir.




6.Sınıf (n=1622), 7.sınıf (n=1059) ve 8.sınıf (n=1177 )

Kırsal, yarı kentsel ve kentsel

Gözlem altında anket uygulama

Zollinger TW, Saywell RM, Overgaard AD, Przybylski MJ and Dutta-Bergman M. Antitobacco Media Awareness of Rural Youth Compared to Suburban and Urban Youth in Indiana. The Journal of Rural Health. 2006;2(2):119-123.


Yarıkentsel bölgede gençler kırsala göre medyada sigaranın sağlık üzerindeki etkilerine (OR=1,94) ilişkin mesajlarını daha iyi hatırlıyorlar. Kişisel tütün kullanım seçimlerinde medyadan daha fazla etkileniyorlar (OR=1,85)




Yarıkentsel ve kentsel kesimde gençler kırsala göre;◦ sigara karşıtı mesajları hatırlama

(OR = 2,00 ve 2,15), ◦ mesajlar sigaranın zararlarını düşünme

(OR = 2,02 ve 1,47), ◦ bunların kendilerini sigaradan koruyacağına inanma

(OR = 3,21 ve 1,46)◦ sigara kullanmayı bırakacaklarına inanma

(OR = 2,25 ve 1,47)◦ özel TV reklamlarını hatırlama

(OR = 3.72 ve 3.57).


Zollinger TW, Saywell RM, Overgaard AD, Przybylski MJ and Dutta-Bergman M. Antitobacco Media Awareness of Rural Youth Compared to Suburban and Urban Youth in Indiana. The Journal of Rural Health. 2006;2(2):119-123.Liderlik Eğitimi

16-19 Aralık 2008 AntalyaÖzcebe H. Medya ve Sigara

Kentsel bölgede gençler radyodaki mesajları daha fazla hatırlıyorlar (OR = 1.58).

Yerleşim yeri önemlidir.....




2005 yılında medyada sigara bırakma kampanyasının etkisinin değerlendirilmesi;

20-30 yaşlarında 1341 kişi 5 haftalık bir kampanya, poster, TV ve radyo

mesajları


Gagné L. The 2005 British Columbia Smoking Cessation MassMedia Campaign and Short-term Changes in SmokersAttitudes. Journal of Health Communication. 2008;13:125–148.


Sigara bırakmayı düşünenler üzerinde etkisi daha fazla bulunmuştur.

Yanıtlayanlar, posterleri hatırlamışlardır. Sigara ile başedebilme mekanizmaları

konusundaki görüş Sigaraya atfedilen değerin düşünürülmesi Medya, sigara ve onu anımsatan aracılara karşı

tutum değişikliği yapmıştır.




Literatür bilgisi Aile ve arkadaşların önemi, Teknolojinin geliştirilmesi Gerçek insan öyküleri Yoğun olma ve stres atma Kuşkucu olma Materyal kullanma Çalışma ve dinlenme zamanları arasında denge İşyerlerinde bırakmaya ilişkin yanıtlar arama




“Görsel medyanın pahalıya mal olması” nedeniyle maliyei azaltacak yöntem araştırması

Sesin şiddetinin artırılması ve duygusal içerik ile reklamın hatırlanması incelenmiştir.

Telefon araştırması, 2001 ve 2002 yıllarında, 12-17 yaşlarında, 3863 kişide yapılmıştır. Ancak, analiz 2005-2006 yılında yapılmıştır.


Biener L, Wakefield M, Shiner CM, Siegel M. How Broadcast Volume and Emotional Content Affect Youth Recall of Anti-Tobacco Advertising. Am J Prev Med 2008;xx(x)


Sonuçlar:

Sigara karşıtı reklamlar etkili olarak bulunmuştur. Medya, reklamın hatırlanmasında önemli rol

oynuyor. Reklamda duygusal içerik hatırlanmayı artırıyor. Daha az olarak yayınlanan duygusal içerikli

reklamlar daha fazla hatırlanmıştır; maliyet de düşmektedir.


Biener L, Wakefield M, Shiner CM, Siegel M. How Broadcast Volume and Emotional Content Affect Youth Recall of Anti-Tobacco Advertising. Am J Prev Med 2008;xx(x)


Bu çalışma sigarayı yeni bırakan 787 kişi ile yapılmıştır.

TV reklamları bırakmada herhangi bir yatdımdan çok daha etkili bulunmuştur.

Sigara bırakmada önemli ip uçlarının verilmesi önemli bulunmuştur.


Biener L, Reimer RL, Wakefield M, Szczypka G, Rigotti NA, Connolly G. Impact of Smoking Cessation Aids and Mass Media Among Recent Quitters. Am J Prev Med 2006;30(3):217-224.

Yaşı daha ileri olanlar ek yardımları faydalı bulmaktadır.

Gençler 6 ay kadar yoksulluk ile ilgili sorun yaşamışlardır.

Ulusal Eylem Planında sigara karşıtı medya kampanyaları önemlidir; bu kampanyalar içinde sigara bırakma programları da yer almalıdır.


Biener L, Reimer RL, Wakefield M, Szczypka G, Rigotti NA, Connolly G. Impact of Smoking Cessation Aids and Mass Media Among Recent Quitters. Am J Prev Med 2006;30(3):217-224.

Sigarayı yer gibi içtiklerinden dünya literatürüne “Türk gibi sigara içmek” tabirini yerleştiren ve mesafeyi bile “Bir sigara içimlik” diye tarif eden Türkler, beklenmedik bir uyum gösterdi bu yasağa... Ve bugün, içmeyenlere bile yıllar yılı hayatı duman ettikten sonra, veda ediyor son işgal yerlerine de sigara...Kendisini öksürüklerle uğurluyoruz; kapalı alanlardan, stadyumlardan, bürolardan ve nihayet umuyorum ki, kül tablası tadı veren dudaklardan...


Sigaraya veda, Milliyet, 20.05.2008, Can DÜNDAR

Bütün yasaklar kötü müdür?

Hemen kestirme bir cevap vereyim: Hayır!

Bütün yasaklar kötü değildir.

Bütün yasaklar yasaklanamaz!

Bazı yasaklar gereklidir.


Vatan, 21.05.2008, Zülfü Livaneli

Sigara yasağı

Sözü sigaraya getireceğim.

Bence sigara yasağı çok yararlı.

“Suç” kapsamına girmediği halde, bazı insanların sigara içme özgürlüğünün sınırlanması gerekir. Çünkü bu eylem, başka bazı insanların sigara içmeme özgürlüğünü ihlal ediyor, sağlıkları için tehlike oluşturuyor.

Eskiden THY uçaklarında da sigara içilirdi. Uçak havalanır havalanmaz herkes bir sigara yakardı ve inene kadar genziniz yana yana, gözleriniz yaşara yaşara uçmak zorunda kalırdınız.

Bu yaşa kadar kim bilir kaç yüz bin sigaranın dumanını çektik ciğerlerimize.

Kaçımız “pasif içicilik” yüzünden hastalandık.

Bu açıdan sigara yasağını hepimizin desteklememiz gerekir.

En azından çocuklarımız için.


Sigara Yasağı ve 4. Murat

Evet, sigarasızlığı başına vuran tiryaki bizi de bir güzel haşladıktan sonra, ‘’Ne bu yahu!’’ diye kükredi:‘’Başımıza 4. Murat kesildiler.’’

2 Eylül 1633’te çıkan büyük yangın, İstanbul’un beşte birini yaktı, mahvetti, Cibali’de başlayan yangın şehri sardı.4. Murat da, yangının çıkışını kahvehanelere ve tütüne bağladı, hepsini kapattı ve tütün içmeyi yasakladı.Yasağı bizzat padişah denetliyordu, kılık kıyafet değiştiriyor, yanında cellat, hiç umulmayan yerde emrini dinlemeyenlerin kellesini vurduruyordu, kim bilir kaç tiryaki can vermişti...

4. Murat ‘’devleti kurtarmak için’’ ‘’tütün yasağı’’ oymuş, şimdiki yasak sağlığımızı, canımızı korumak için...


Milliyet, 21.05.2008, Hasan PULUR

Sigaraya Başlamaya Neden Olan "Çevre Etkisi" Sigarayı Bırakma Konusunda da Yardımcı Olabilir.

New England Journal of Medicine'da Yayınlanan Kapsamlı Bir Araştırmaya Göre Arkadaş, Akraba ya da İşyeri Grupları, Sigarayı Toplu Halde Bırakırlarsa Daha Başarılı Oluyorlar.


23.05.2008 03:01 [1366362] http://www.haberler.com/sigara-birakmak-bulasici-haberi/

Yeşilay Cemiyeti Samsun Yeşilay Temsilcisi Mümin Argun, 19 Mayıs tarihi itibariyle kamusal alan ve birçok mekanlara sigara içilmesine yasak geldiğini belirterek, sigara yasağının uygulamada etkili olup olmayacağı konusunda endişeli olduklarını ifade etti.


OE-SA-RA-Y) (İhlas Haber Ajansı) 15.05.2008 17:33 [1355233]

Sigara Tüketimi Yüzde 80 Arttı Sağlık Bakanlığı Sigara Tüketimi Konusunda Uyardı. http://haberler.com/sigara-tuketimi-yuzde-80-artti-haberi/

Türk Halkının Yüzde 85'i "Dumansız Hava Sahası"nı Destekliyor http://haberler.com/turk-halkinin-yuzde-85-i-dumansiz-hava-sahasi-ni-...

Milletvekilleri, Uygulamanın İlk Gününde Sigara Yasağına Uydu http://haberler.com/milletvekilleri-uygulamanin-ilk-gununde-sigara-ha...

Gaziantep'te Zabıtalar Tiryaki Avına Çıktı Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı Ekipleri, En İşlek Caddelerde Takibe Aldığı Sigara Tiryakilerinden Yere İzmarit Atanlara 20 YTL Para Cezası Kesti. http://haberler.com/gaziantep-te-zabitalar-tiryaki-avina-cikti-haberi/

Şişli'de 2 Günde 17 Kişiye Sigara Cezası Kesildi Şişli'de Sigara Yasağı Uygulaması Taksi Duraklarında da Başladı. Şişli Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül, Denetimleri Sıkı Bir Şekilde Takip Ederken Bazı Teftişlere Bizzat Katılıyor http://haberler.com/sisli-de-2-gunde-17-kisiye-sigara-cezasi-kesildi-...


Tütün Kontrol Programlarının medya etkisi göz ardı edilmemelidir…

Medya müdahalenin etkisi ve yoğunluğu sigara kullanma davranışını etkiler, ancak henüz sonuçlar kısa süreler için geçerli…uzun vadede sonuçlar gelecekte çıkacaktır…

Medya etkisi mutlaka değerlendirilmelidir…


Hilal Özcebe


medya ve sigara kampanyaları

Documents