2

Ik ben maar een potlood...

3

H1 Het spugen van gal pag_14 H2 Volgens het woorden-boek pag_44 H3 Zie mij als een religie pag_48 H4 Ik? Lui? pag_60 H5

Hoezo alleen hout en lood? pag_66 H6 Uit de winkel?! pag_112 H7 Vlees en bloed pag_116 H8 De familie Janssen pag_122 H9

Mijn vrienden pag_124 H10 Een heel zielig verhaal pag_134 H11 Mijn grote broer 9H pag_138 H12 Mijn talent pag_144 H13 Mijn roddel pag_146 H14 Leonard Read pag_154

H15 Font, mijn font pag_170

4 5

6 7

8 9

10 11

12 13

Hallo, ik ben een potlood

Gewoon een simpel houten potlood, schrijven is mijn beroep.

Het is alles wat ik doe.

14 15

Ik ben het zó zat dat iedereen mij zo sim-pel ziet.

Ik ben totaal niet simpel!

16 17

Ik ben net zo moeilijk als een optelsom of een wc rol

18 19

Weet jij hoe ik gemaakt word?

Nee!

20 21

22

Zo?

23

Niemand kan je dat vertellen

geen enkel persoon...

24 25

26

Zelfs Hij niet

27

“gewoon van hout en lood, toch?”

Zo word ik heel vaak omschreven.

28 29

Nee!Echtniet!30 31

Er zit niet eens lood in mij.

snap je wat ik bedoel?

32 33

Oké

34 35

We beginnen even overnieuw.

36 37

38 39

Hallo, ik ben een potlood,

mijn naam is Harry Bakker (HB).

40 41

Dit is mijn verhaal;

42 43

Om te beginnen pre-senteer ik je eerst mijn definitie volgens het woordenboek

http://www.vandale.nl/vandale/opzoeken/woordenboek/?zoekwoord=potlood

44 45

pot·lood het; o -loden schrijfgerei dat bestaat uit een staafje grafiet, om-geven door hout

inderdaad, geen lood.

46 47

Ik wil niet opschep-pen maar sommigen zien mij als eenreligie;

48 49

ten eerste

50

Je zult met mij misschien

de grootse daden ver-

richten, maar je mag nooit

vergeten dat er een hand

is die mij leidt. Deze hand

noemen we God, en Hij zal

je altijd leiden volgens Zijn

wil.

51

ten tweede

52

Af en toe moet ik stoppen met schrijven, om de punt te slijpen. Daardoor heb ik een beetje pijn, maar ik word er scherper van. Dus je moet wat pijn kunnen verdragen, het maakt je beter.53

ten derde

54

Als je met mij schrijft, kun je altijd uitgummen wat je schreef. De les is dat corri-geren wat we gedaan heb-ben niet slecht is, maar belangrijk om rechtvaardig door het leven te kunnen gaan.

55

ten vierde

56

Het belangrijkste van mij is

niet het hout of de buitenk-

ant, maar het grafiet dat in

mij zit. Dus wees steeds

bezorgd om wat er binnen

in je gebeurt.

57

ten slotte wat mijzo bijzonder maakt

58

Ik laat altijd sporen

achter. Besef goed dat

alles wat je in je leven

doet, sporen zal achter-

laten en probeer je daar

voortdurend van bewust

te zijn.

59

Sommige mensen vinden mij lui. Het spijt me hoor dat ik niet verder dan 25 km kan lopen... Als ik er meer kon mak-en zou ik dat zeker doen.

60 61

62 63

64

5 km

5 km

5 km

5 km

5 km

65

Zoals ik al eerder had vermeld word er vaak gezegd dat ik niet meer dan een beetje lood en wat hout ben, echt niet.

66 67

Ik besta onder andere uit;

68 69

ammoniumhydroxide

0,3 %

beton

0,7 %

lak

5,24 %

candilla

0,012 %

ceder

82,23 %

erts

0,6 %

factice

1,2 %

grafiet

10,3 %

hars

0,7 %

klei

10,3 %

koper

5,12 %

lijm

1,4 %

lood

0,43 %

nikkel

0,44 %

papier

0,5 %

parafine

0,03 %

ricunninus

0,1 %

rubber

4,8 %

verf

4,3 %

vet

0,12 %

was

0,53 %

Waar kom ik dan vandaan? “ uit de winkel” hoor ik iedereen vaak zeg-gen. Koken doe ik dan van binnen. Uit de winkel? Ga toch weg. Ik ben een wereldproduct, internationaal geworteld.

112 113

Grondstoffen

Potloodfabriek

Natuurlijk besta ik voornamelijk uit ced-er, klei en graniet. Een mens bestaat toch ook niet alleen uit vlees en bloed?

116 117

Hoewel ik en mijn soortgenoten veel op elkaar lijken zit er toch nog wel veel verschil tussen

dit is de familie Janssen:

122

Een paar vrienden van mij zitten met hetzelfde probleem,

ook zij voelen zich ondergewaardeerd

124 125

126

Ik kan me nog goed her-

inneren toen ik voor het

eerst mijn ogen opende

en dacht: wie ben ik? Wat

doe ik op deze wereld? 127

128

Ik loop nu al tijdje bij een psychiater. Hij blijft mij maar onderstrepen dat ik echt iets toevoeg aan de wereld. Permanent vraag ik me dan af? Is dat dan wel de waarheid?

129

130

Als ik ergens mee zit bijt ik me er helemaal aan vast. Los laten vind ik erg moeilijk. Maar ik weet dat ik helemaal los kan gaan. Dan komt alles goed... 131

132

Ik zit al een tijdje vast, ik

kom maar niet verder. De

sleutel tot zelfverwezenli-

jkheid is moeilijk te vinden.

Maar ik blijf hoop hebben.

Er komt een dag dat ik

me beter open kan stellen

tegenover mezelf.

133

Een heel zielig verhaal. Een tijd-je geleden werd er een familielid van mij gevonden op een blok beton.

Er wordt gezegd dat hij er al een paar jaar gelegen zou hebben.

134 135

Mijn hardheid is niet te hard maar ook niet te zacht. Mijn zusje 2B is velen malen zachter en daarmee ook veel kwetsbaarder. Met mijn grote broer 9H moet je geen ruzie zoeken, dat is echt een bikkel.

138 139

140 141

Op de meeste potloden staat een code die verwijst naar de hardheid van de stift. De code, in 1889 bedacht door de Duitser Friedrich von Hardtmuth van de Koh-i-noor-fabriek, bestaat uit een letter en een cijfer. H staat voor hard (Hart), B staat voor zacht, met een gro-tere hoeveelheid grafiet (Blei) en F voor Fein(schrift). Hardtmuth bedacht om commerciële redenen meteen ook een interpretatie voor de Engelstalige markt: H is dan Hard, B Black en F Firm; dat laatste wordt ook vaak geïnterpreteerd als fine point. Het cijfer geeft de gradatie aan. Oorspronkelijk waren er zeventien hardheidsgraden van 9H tot en met 6B. Veel merken pasten zich aan deze code aan maar van begin af aan waren er ook variaties. De tegenwoordige Koh-i-noor-reeks gaat van links naar rechts van hard naar zacht als volgt:

142 143

Hier ben ik erg goed in

144

Bijna niemand weet dat ik zelfs samen-werk met de ruimte-vaartindustrie.

146 147

In de jaren zestig had NASA een groot probleem. De astro-nauten moesten een pen hebben waarmee je in de ruimte kon schrijven. NASA ging aan de slag. Het koste $1.5 million om de “Astronaut Pen” te ontwikkelen.

Rusland kampte met hetzelfde probleem.

zij gebruikten een potlood 149

Begin je me nu al een beetje meer te waarderen?

150 151

Hopelijk van wel...

152 153

In mijn onderzoek naar het potlood heb ik veel en verschil-lende bronnen ge-bruikt, zoals inter-net, boeken, kranten en vrienden. Maar de meeste motivatie en inspiratie heb ik geput uit het essay van L. E. Read.

154 155

Ik, PotloodMijn Stamboom Zoals Verteld Aan Leonard E. Read

Dec. 1958

Ik ben een potlood--een gewoon houten potlood, waar alle jongens en meisjes en volwassenen bekend mee zijn.

Schrijven is zowel mijn roeping als mijn beroep; het is alles wat ik doe.

Je vraagt je misschien af waarom ik mijn genealogie zou schijven. Wel, om te beginnen is mijn verhaal interessant. En daarnaast ben ik een mysterie -- een groter mysterie dan een boom of een zonsondergang of zelfs een bliksemflits. Maar helaas wordt mijn bestaan vanzelfsprekend gevonden door degenen die mij gebruiken, alsof ik maar een kleine toevalligheid zou zijn, zonder achtergrond. Deze hooghartige mentaliteit degradeert mij tot het niveau van het allerdaagse. Dit is het soort vreselijke dwaling waarin de mensheid zich niet langer kan bevinden zonder gevaar te lopen. Want, zo-als de wijze G. K. Chesterton opmerkte, “We gaan teloor vanwege het verlangen naar wonderen, niet vanwege het gebrek aan wonderen.”

Ook al lijk ik, Potlood, simpel te zijn, toch verdien ik jouw verwondering en verbazing, een bewering die ik zal proberen te bewijzen. In feite kun je, als je mij begrijpt -- nee, dat is te veel gevraagd van iemand -- als je je bewust kunt worden van het wonder dat ik vertegenwoordig, dan kun je de vri-jheid redden die de mensheid zo ongelukkig aan het ver-liezen is. Ik heb een wijze les die ik moet vertellen. En ik

156

vertel deze les beter dan een auto of een vliegtuig of een mechanische afwasmachine omdat ik -- wel, omdat ik zo simpel lijk te zijn.

Simpel? En toch weet geen enkele persoon op de wereld hoe ik gemaakt moet worden. Dat klinkt ongelooflijk, niet-waar? Vooral als je beseft dat er ieder jaar ongeveer anderh-alf miljard van mij in Amerika gemaakt worden.

Neem me in je handen en bekijk mij. Wat zie je? Op het eerste gezicht niet zoveel -- er is een beetje hout, een beetje lak, het gedrukte opschrift, de grafietstaaf, een beetje metaal, en een gum.

Ontelbare Voorgangers

Net zoals je niet je stamboom erg ver kunt achterhalen, zo is het onmogelijk voor mij om al mijn voorgangers te benoe-men en uit te leggen. Maar ik zou genoeg van hen willen voorstellen, om je te een indruk te geven van de rijkdom en complexiteit van mijn achtergrond.

Mijn stamboom begint met wat in feite een boom is, een ceder met rechte draad die groeit in Noord Californie en Oregon. Stel je nu alle zagen en vrachtwagens en touwen en talloze andere gereedschappen voor die gebruikt worden bij het oogsten en verplaatsen van het cederhout naar het trein-station. Denk aan alle personen en ontelbare vaardigheden die nodig waren voor de vervaardiging ervan: het mijnen van de erts, het maken van staal en het verfijnen ervan tot zagen, bijlen, motoren: het groeien van hennep en het door alle niveaus brengen om er dik en sterk touw van te maken; de houthakkerskampen met hun bedden en lunchruimtes, de keuken en het produceren van al het voedsel. Warempel, onnoemlijke duizenden mensen hebben bijgedragen aan

157

iedere kop koffie die de houthakkers drinken! De houtblok-ken worden verstuurd naar een houtmolen in San Leandro, Californie. Kun je je alle individuen voorstellen die goederen-wagens en rails en trainmotoren maken en die alle communi-catiesystemen daarvan installeren? Deze legioenen behoren tot mijn voorgangers.

Beschouw de houtzagerij. De cederblokken worden in kleine, potlood-vormige latjes gesneden die minder dan een centimeter in dikte zijn. Deze worden geëest, en dan gekleurd om dezelfde reden dat vrouwen rouge op hun gezichten smeren. Mensen willen dat ik er mooi uitzie, niet bleekwit. De stokjes worden in de was gedoopt en opnieuw geëest. Hoeveel vaardigheden waren er nodig voor het maken van de verf en de eest, voor het leveren van de hitte, het licht en het vermogen, de lopende-banden, de motoren en alle andere dingen die een zagerij nodig heeft? Schoon-makers in de zagerij zijn mij voorganger? Jazeker, en ook de mensen die het beton hebben gestort voor de dam van een waterenergiecentrale van de Pacific Gas & Electric Company die de energie van de zagerij levert!

Vergeet niet de huidige en verre voorouders die hebben meegeholpen om zestig vrachtwagens vol met latjes door het hele land te vervoeren.

Zodra we in de potloodfabriek zijn -- $4,000,000 aan ma-chinerie en vastgoed, allemaal kapitaal dat is vergaard door mijn zuinige en spaarzame ouders -- krijgt ieder latje acht groeven door een complexe machine, en daarna legt een andere machine lood in iedere tweede latje, past lijm toe en plaatst er een ander latje bovenop -- een soort loden boter-ham, als het ware. Zeven broers en ik zijn mechanisch uit-gesneden uit deze hout-clinched boterham.

158

Mijn “lood” zelf -- wat helemaal geen lood bevat -- is com-plex. Het grafiet wordt gemijnd in Ceylon. Denk aan deze mijnwerkers, en aan hen die hun vele hulpmiddelen maken, en aan de makers van de papieren zakken waarin het grafiet wordt verscheept, en aan hen die de touwtjes maken die de zakken vastbinden, en aan hen die ze op schepen stoppen, en aan hen die de schepen maken. Zelfs de bewakers van de vuurtorens langs de route hebben bijgedragen aan mijn geboorte -- en de havenloodsen.

Het grafiet wordt gemengd met klei uit Mississippi waarin ammoniumhydroxide wordt gebruikt in het zuiveringspro-ces. Dan worden natmakende stoffen toegevoegd zoals met zwavel bewerkt kaarsvet -- dierlijke vetten die chemisch gereageerd hebben met zwavelzuur. Nadat ze door talloze machines zijn gegaan, verschijnt het mengsel als eindeloze uitwerpingen -- als uit een worstenmaler -- in de juiste maat gesneden, gedroogd, en gedurende enkele uren gebak-ken op 1050 graden Celsius. Om de sterkte en gladheid te verbeteren worden het lood dan behandeld met een heet mengsel met daarin candelillawas uit Mexico, parrafinewas, en gehydrogeneerde natuurlijk vetten.

Mijn ceder ontvang zes lagen lak. Ken jij alle ingrediënten van lak? Wie had gedacht dat de telers van ricinuszaden en de verfijners van ricinusolie er aan bijdragen? Want dat doen ze wel. Warempel, zelfs de processen waarmee de lak wordt omgezet in een mooi geel vereisen de vaardigheden van meer personen dan men kan tellen!

Bekijk het label. Dat is een laag die gevormd wordt door hitte toe te passen op koolstofpoeder gemengd met hars. Hoe maak je hars en vertel me, wat is koolstofpoeder?

159

Mijn stukje metaal -- de ring -- is van messing. Denk aan alle personen die zink en koper mijnen en die de vaardigheden hebben om glanzende messingplaten te maken uit deze natuurproducten. Die zwarte stroken op mijn ring zijn van zwart koper. Wat is zwart koper er hoe wordt het toegepast? Het complete verhaal waarom het midden van mijn ring geen zwarte nikkel heeft zou pagina’s vereisen om uit te leggen.

Dan is er mijn mooiste aspect, door kenners op onelegante wijze de “gum” genoemd, het deel dat de mens gebruik om fouten te wissen die men met mij maakt. Een ingrediënt ge-naamd “factice” is datgene wat voor de gumwerking zorgt. Het is een rubberachtig product dat gemaakt wordt door koolzaadolie uit Indonesië te laten reageren met zwavelchlo-ride. Rubber, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is alleen voor de binding. Dan zijn er nog vele vulcaniserende en reactieversnellende stoffen. De puimsteen komt uit Italië; en het pigment dat de “gom” zijn kleur geeft is cadmiumsul-fide.

Niemand Weet

Zou iemand mijn eerdere opmerking dat niemand ter wereld weet hoe ik gemaakt moet worden in twijfel willen trekken?

Eigenlijk hebben miljoenen mensen bijgedragen aan mijn totstandkoming, en geen van hen weet meer dan zelfs een klein aantal anderen. Nu zou je kunnen zeggen dat ik te ver ga wanneer ik een koffieboon in Brazilië en voedseltel-ers ergens anders tot mijn schepping verbindt; dat dit een extreem standpunt is. Ik blijf bij mijn standpunt. Er is geen enkele persoon onder al deze miljoenen, waaronder de di-recteur van de potloodmaatschappij, die meer dan een klein, minuscuul deel in de kennis bijdraagt. Wat kennis betreft kennis is het enige verschil tussen de grafietmijnwerker

160

in Ceylon en de houthakker in Oregon het soort kennis. Noch de mijnwerker nog de houthakker kan worden weg-gelaten, netzomin als de scheikundige in de fabriek en de ar-beider in het petroleumveld dat kunnen worden -- aangezien parrafine een bijproduct van petroleum is.

Hier is een ongelooflijk feit: noch de arbeider in het olieveld, noch de scheikundige, noch de grafietmijnwerker of kleimi-jnwerker, noch iemand die schepen of treinen of vrachtwa-gens bestuurt of maakt, noch iemand die de machine bestuurt die de ribbel in mijn stukje metaal maakt, noch de directeur van het bedrijf verricht zijn arbeid omdat hij mij wil hebben. Elk van hen heeft een kleinere behoefte aan mij, dan bijvoorbeeld een kind op de basisschool. Inderdaad, er zullen sommigen in deze grote menigte zijn, die nooit een potlood gezien hebben, noch zouden weten hoe er eentje te gebruiken. Hun motivatie is iets anders dan ik. Miss-chien werkt het ongeveer als volgt: elk van deze miljoenen weet dat hij een heel klein beetje kennis kan ruilen voor de goederen en de diensten die hij nodig heeft of wil hebben. Ik hoef daar niet toe te behoren.

Geen Grote Planner

Er is een feit dat nog ongelooflijker is: de afwezigheid van een grote planner, van iemand die onder dwang deze on-telbare handelingen stuurt die mij in het leven roepen. Geen spoor van zo een persoon kan worden gevonden. In plaats daarvan vinden we de werking van de Onzichtbare Hand. Dit is het mysterie waarnaar ik eerder verwees.

Het wordt wel eens gezegd: “Alleen God kan een boom maken.” Wie kan het daar niet mee eens zijn? Is het niet om-dat we beseffen dat we er zelf geen zouden kunnen maken? Kunnen we zelfs een boom omschrijven?

161

Dat kunnen we niet, behalve in de meest oppervlakkige termen. We kunnen bijvoorbeeld zeggen dat een bepaalde moleculaire configuratie zich manifesteert als een boom. Maar bestaat er een planner onder de mensen, die de voort-durende veranderingen die plaats vinden in het leven van een boom zou kunnen vastleggen, laat staan sturen? Zo een prestatie is volkomen ondenkbaar!

Ik, Potlood, ben een complexe combinatie van wonderen: een boom, zink, koper, grafiet, enzovoort. Maar bij deze wonderen die in de natuur te vinden zijn, is een nog on-gelooflijker wonder toegevoegd: de configuratie van cre-atieve menselijke energieën -- miljoenen van kleine stukjes kennis die natuurlijk en spontaan samenwerken in antwoord op menselijke verlangens en behoeftes en in de volledige afwezigheid van een menselijke grote planner! Aangezien alleen God een boom kan maken, sta ik erop dat alleen God mij zou kunnen maken. De mens kan net zomin deze miljoen stukjes kennis sturen om mij tot leven te wekken, dan hij moleculen bij elkaar kan stoppen om een boom te maken.

Het bovenstaande is wat ik bedoelde toen ik schreef: “als je je bewust kunt worden van het wonder dat ik vertegen-woordig, dan kun je de vrijheid redden die de mensheid zo ongelukkig aan het verliezen is.” Want als je beseft dat deze beetjes kennis zich natuurlijk, ja zelfs automatisch, rangs-chikken in creatieve en productieve patronen in antwoord op menselijke behoeftes en verlangens, in de afwezigheid van overheidsplanning of elke andere vorm van planning -- dan zul je een absoluut essentieel ingrediënt bezitten voor vrij-heid: een vertrouwen in vrije mensen. Vrijheid is onmogelijk zonder dit vertrouwen.

Zodra de overheid een monopolie heeft gehad op een cre-atieve activiteit, zoals bijvoorbeeld het bezorgen van post,

162

gaan de meeste mensen geloven dat de post niet efficiënt geleverd zou kunnen worden door mensen die vrij kunnen handelen. En hier is de reden: iedereen beseft dat hij zelf niet weet hoe hij alle dingen moet doen voor het bezorgen van post. Hij beseft ook dat geen ander individu het zou kunnen doen. Deze veronderstellingen zijn juist. Geen enkel individu bezit genoeg kennis om alle post in een land te bezorgen, netzomin als één individu genoeg kennis bezit om een pot-lood te maken. Welnu, zonder vertrouwen in vrije mensen -- in de onwetendheid dat miljoenen van kleine stukjes kennis op natuurlijke en wonderbaarlijke wijze zich zouden vormen en samenwerken om deze behoefte te vervullen -- kan het individu niets anders doen dan de conclusie trekken dat de post alleen kan worden bezorgd door de “grote planning” van de overheid.

Bewijzen genoeg

Als ik, Potlood, het enige voorwerp was dat zou kunnen aantonen wat mannen en vrouwen kunnen bereiken wan-neer ze vrij zijn om te proberen, dan zouden degenen met weinig vertrouwen een redelijk standpunt hebben. Er is ech-ter bewijs genoeg: het zit om ons heen en aan iedere hand. Het bezorgen van post is ontzettend simpel vergeleken met bijvoorbeeld het maken van een auto of een reken

machine of een maaidorser of een freesbank of tientallen duizenden andere dingen. Bezorging? Wel, in dit gebied waar mensen vrij zijn geweest om te proberen, bezorgen ze de menselijke stem in minder dan één seconde: ze bezorgen een gebeurtenis visueel en in beweging naar het huis van iedere persoon op het moment dat de gebeurtenis plaatsvin-dt; ze bezorgen 150 passagiers van Seattle naar Baltimore in minder dan vier uur; ze bezorgen gas van Texas naar je eigen fornuis of kachel in New York voor ongelooflijk

163

lage prijzen en zonder subsidies; ze bezorgen iedereen vier pond olie van de Perzische Golf naar onze oostelijke kust -- naar de andere kant van de wereld -- voor minder geld dan de overheid vraagt voor het leveren van een 28-gram brief naar de overkant van de straat!

De les die ik wil overbrengen is deze: laat alle creatieve energieën vrij. Sta simpelweg de maatschappij toe om zich te organiseren in harmonie met deze les. Laat het wette-lijke orgaan van de maatschappij alle obstakels verwijderen zoveel als het kan. Laat alle creatieve kennis vrij om te vloe-ien. Heb vertrouwen dat vrije mannen en vrouwen gehoor zullen geven aan de Onzichtbare Hand. Dit vertrouwen zal worden bevestigd. Ik, Potlood, hoe simpel ik ook ben, biedt het wonder van mijn eigen bestaan aan als bewijs dat dit een praktisch vertrouwen is, net zo praktisch als de zon, de regen, een ceder boom, de goede aarde.

Leonard Read

164 165

http://www.pencil-pages.com/main.htm

168 169

170 171

172 173

174 175

178 179

180 181

182 183

184 185

“Did you hear the joke about the pencil?”“No.”“It’s pointless.”