mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

22
UNIVERSITETI I PRISHTINËS “ HASAN PRISHTINA “ FAKULTETI I INXHINIERISË ELEKTRIKE DHE KOMPJUTERIKE DEPARTAMENTI : SISTEMET ELEKTROENERGJETIKE PUNIM SEMINARIK Tema : Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative Prof. Dr Vjollca Komoni Studenti : Vullnet Biba Prishtinë , Nëntor 2016

Upload: vullnet-biba

Post on 12-Jan-2017

212 views

Category:

Engineering


16 download

TRANSCRIPT

Page 1: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

UNIVERSITETI I PRISHTINËS “ HASAN PRISHTINA “

FAKULTETI I INXHINIERISË ELEKTRIKE DHE KOMPJUTERIKE

DEPARTAMENTI : SISTEMET ELEKTROENERGJETIKE

PUNIM SEMINARIK

Tema : Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Prof. Dr Vjollca Komoni Studenti : Vullnet Biba

Prishtinë , Nëntor 2016

Page 2: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 1

Përmbajtja :

Hyrja ....................................................................................................................................................... 2

Lëshimi në punë i motorit asinkron .......................................................................................................... 4

Motori asinkron me rotor të pështjellë – me unaza ............................................................................... 5

Motori asinkron me rotor kafazor ......................................................................................................... 6

Dëmtimet dhe regjimet jonormale në motor ............................................................................................. 8

Ngrohja dhe ftohja e motorit .................................................................................................................. 10

Mbrojtja termale e motorit ..................................................................................................................... 11

Mbrojtja kundër startimit të prolonguar.................................................................................................. 13

Mbrojtja termike me sensor RTD ose termistorë .................................................................................... 13

Mbrojtja nga lidhjet e shkurtra ............................................................................................................... 14

Mbrojtja nga asimetria ........................................................................................................................... 15

Mbrojtja nga humbja e ngarkesës ........................................................................................................... 16

Mbrojtja nga dëmtimet me tokën ........................................................................................................... 16

Ngasjet e kontrolluara nga kontaktori .................................................................................................... 19

Mbrojtja diferenciale ............................................................................................................................. 19

Literatura : ............................................................................................................................................ 21

Page 3: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 2

Hyrja

Makinat e rrymës alternative ndahen ne tre tipa kryesorë: makina sinkrone, makina asinkrone

dhe makina të rrymës alternative me kolektor. Parimi i punës së makinave të rrymës alternative

është i lidhur ngushtë me praninë e fushës magnetike rrotulluese. Rotori i makinave asinkrone

rrotullohet me shpejtësi të ndryshme kundrejt shpejtësisë së fushës magnetike rrotulluese.

Shpejtësia e fushës magnetike rrotulluese ndryshe quhet edhe shpejtësi sinkrone. Prandaj,

makina elektrike rotori i të cilës rrotullohet me shpejtësi të ndryshme nga shpejtësia sinkrone,

quhet makinë asinkrone. Makinat asinkrone zakonisht ndërtohen si motorë elektrikë. Motorët

asinkronë në krahasim me motorët e tjerë janë më të thjeshtë , më të sigurtë në punë dhe më të

lirë , prandaj përdoren më shumë. Gjeneratorët asinkronë kanë mjaftë të meta, prandaj përdoren

shumë rrallë, vetëm në ato raste kur nevojitet një stabilitet i lartë i frekuencës. Motori asinkronë

përbëhet nga statori ( pjesa e palëvizshme ) dhe rotori ( pjesa e lëvizshme që rrotullohet rreth

boshtit ). Qarku magnetik i motorëve asinkronë përbëhet prej fletëzave të çelikut të izoluara me

llak. Në sipërfaqen e brendshme të rotorit dhe në sipërfaqen e jashtme të statorit ndodhen kanalet

ku vendosen përcjellësit e pështjellës së statorit, përkatësisht të rotorit.

Fig.1. Pjesët përbërëse të motorit asinkron

Page 4: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 3

Pështjella e statorit zakonisht është trefazore ose në formë kafazi. Kur rotori është i realizur me

pështjellë trefazore, atëherë tri daljet e pështjellës së rotorit lidhen me tri unaza të ndërtuara nga

materiali përçues. Unazat janë të përforcuara për boshtin e motorit. Nëpërmjet tri brushave, që

rrëshqasin nëpër unaza, bëhet lidhja e pështjellës së rotorit me qarku e jashtëm. Në seri me

qarkun e pështjellës së rotorit lidhen reostatët. Reostatët përdoren për lëshimin në punë të

motorit dhe për rregullimin e shpejtësisë së rrotullimit të saj. Makinat asinkrone me rotor të

pështjellë dhe me unaza quhen makina asinkrone me unaza.

Fig.2. Makina asinkrone me unaza

Kur pështjella e rotorit realizohet në formë kafazi, në çdo kanal të rotorit vendoset nga një

thupër përcjellëse( e ndërtuar nga bakri ose alumini). Skajet e thuprave, nëpërmjet dy unazave

përcjellëse, lidhen në të shkurtër. Makinat e tilla, ndryshe nga ato me rotor me unaza, quhen

makina asinkrone me rotor të lidhur shkurtë ose me pështjellë rotori në formë kafazi. Shumica e

makinave asinkrone, sidomos ato me fuqi të vogël dhe të mesme, ndërtohen me pështjellë të

rotorit në formë kafazi.

Page 5: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 4

Fig.3. Makina asinkrone me rotor në formë kafazi

Ndërmjet rotorit dhe statorit gjendet hapësira ajrore e cila duhet të jetë sa më e vogël. Gjerësia e

hapësirës ajrore kushtëzohet nga teknologjia e prodhimit dhe siguria në punë. Në makina

asinkrone me fuqi deri ne disa kW hapësira ajrore sillet rreth 0.25 deri 0.5 mm , kurse në makinat

e mëdha arrin deri ne disa milimetra. Makinat asinkrone zakonisht ftohen me ajër.

Fig.4. Skema ekuivalente e motorit asinkron

Lëshimi në punë i motorit asinkron

Problemi kryesor gjatë lëshimit në punë të motorit asinkron qëndron në vlerën e momentit

fillestar dhe në vlerën e rrymës që me këtë rast e motori e tërheqë nga rrjeti. Në momentin e

lëshimit në punë të motorit asinkron, rotori gjendet në qetësi, fusha magnetike rrotulluese e

krijuar nga pështjella e statorit në rotor indukon f.e.m frekuenca e të cilës është e barabartë me

Page 6: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 5

frekuencën e rrjetit. F.e.m e tillë shkakton rryma të mëdha në pështjellën rotorit. Për këtë arsye

statori tërheq nga rrjeti rryma të mëdha, gati sa rrymat e lidhjes së shkurtër.

Motori asinkron gjithmonë vë në lëvizje ndonjë makinë tjetër me moment të ngarkesës 𝑀𝑛𝑔 . Ky

moment në bosht të motorit paraqitet si moment rezistues të cilin duhet ta mposhtë momenti

fillestar rrotullues i motorit 𝑀𝑓𝑖𝑙𝑙 . Pra për tu rrotulluar makina punuese në kah të dëshiruar, duhet

që moment fillestar 𝑀𝑓𝑖𝑙𝑙 të jetë më i madh se momenti i ngarkesës 𝑀𝑛𝑔 .

Rryma që motori asinkron e tërheq nga rrjeti me rastin e lëshimit në punë, kur ai kyçet në tension

nominal mund të arrijë vlerën ( 4 - 7 ) 𝐼𝑛 . Për të zvogëluar rrymën e lëshimit në punë dhe

mundësishtë për të rritur momentin fillestar të motorit asinkron, përdoren metoda të ndryshme,

varësishtë nga lloji i motorit, fuqia e tij etj. Mënyra më e thjeshtë për lëshimin në punë të

motorëve asinkronë është kyçja direkte e tyre në rrjet. Në këtë mënyrë bëhet lëshimi në punë i

motorëve me fuqi deri ne 4 kW. Për fuqi më të mëdha, kyçja direkte e motorëve në rrjet mund të

shkaktojë rënie të mëdha të tensionit të rrjetit.

Motori asinkron me rotor të pështjellë – me unaza

Motorët asinkronë me rotor të pështjellë quhen ata motorë te të cilët në rotor janë të vendosura tri

pështjella në mënyrë ngjajshme me vendosjen e pështjellave në stator. Hyrjet e tyre janë të

lidhura shkurtër në yll, ndërsa daljet lidhen për tri unaza. Mbi këto unaza mbështeten brushat prej

grafiti, të cilat lidhen me anë të përcjellësve në qarkun e jashtëm të rotorit. Lëshimi në punë i

motorëve të tillë asinkron bëhet me anë të rezistorit në qark të rotorit.

Fig.5. Lidhja e reostatit në qark të rotorit

Page 7: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 6

Motori asinkron me rotor kafazor

Motori asinkron me rotor kafazor nuk ka dalje në qarkun e rotorit, prandaj në të nuk mund të

përdoren rezistorët për lëshimin në punë. Te këta motorë përdoren disa metoda tjera :

1. Lëshimi në punë me anë të kontaktorit yll – trekëndësh

2. Lëshimi në punë me anë të reaktorit

3. Lëshimi në punë me anë të autotransformatorit

Fig.6. Lëshimi në punë me anë të kontaktorit yll - trekëndësh

Page 8: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 7

Fig.7. Lëshimi në punë me anë të reaktorit

Fig.8. Lëshimi në punë me anë të autotransformatorit

Page 9: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 8

Dëmtimet dhe regjimet jonormale në motor

Objektivi kryesor i mbrojtjes rele është që të vepron në evitimin e dëmtimeve dhe regjimeve

jonormale të palejuara të makinës. Dëmtimet te motorët mund të jenë të brendshme dhe të

jashtme.

Dëmtimet e brendshme janë:

dëmtimi i izolimit ( lidhjet e shkurtra të pështjellave, lidhjet me tokën),

dëmtimi i kushinetave,

nën-magnetizimi (motorët sinkron),

mbingarkesat, ftohja e pamjaftueshme,

stresi i startimit, startimi me kah të kundërt,

asimetria e tensionit të furnizmit,

mbitensionet , nëntensionet ,

vibracionet etj .

Definicione :

Motor i ftohtë quhet motori me temperaturë nominale të ambientit ( 20 𝐶0 ) .

Motor i ngrohtë quhet motori me temperaturë nominale punuese.

Pika të ngrohta janë pikat për rryma të mëdha (gjatë startimit dhe mbingarkesës):

Fundet e pështjellave të statorit .

Vendbashkimi i shufrave të rotorit me unazat përçuese .

Page 10: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 9

Fig.9. Dëmtimet midis fazave në makina elektrike

Regjimet e punës definohen si vijon: * In , rryma nominale

Startimi është kur rrymat fazore rriten nga vlera nën 0,12 In gjerë në vlerën e cila është më e madhe se 1,5 In për më pak se 60 ms. Startimi mbaron kur rryma bie nën 1,25 In (për më shumë se 100 ms).

Ndalimi është kur të gjitha rrymat e fazave janë nën 0,12 In.

Punimi është kur rrymat e punës janë mbi 0,12 In dhe regjimi i startimit është i përfunduar.

Fig.10. Lakorja e regjimeve të punës së motorit

Page 11: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 10

Ngrohja dhe ftohja e motorit

Energjia elektrike të cilën motori e merr nga rrjeti nuk mund të shndërrohet e tëra në energji

mekanike të dobishme. Në kushte të punës normale një pjesë e energjisë shndërrohet në nxehtësi

për shkak të qarkullimit të rrymës nëpër të. Kjo nxehtësi e liruar në motor përcillet në ambientin

rrethues nëpërmjet ftohjes me ajër, etj.

Ngarkesa e motorit mund të jetë e ndryshme:

Për ngarkesa të vogla, rryma në motor është e vogël rrjedhimisht edhe

nxehtësia e zhvilluar në të është e vogël .

Për ngarkesë ( rrymë) nominale edhe zhvillimi i nxehtësisë është përkatës .

Për mbingarkesa rryma është e madhe rrjedhimisht edhe nxehtësia e zhvilluar

do të jetë e madhe .

Nxehtësia e liruar është proporcionale me temperaturën e motorit. Sa më e lartë të jetë

temperatura aq më e madhe të jetë nxehtësia e liruar. Temperatura e motorit do të rritet derisa të

mos barazohen nxehtësia e zhvilluar me atë të rrezatuar. Rrjedhimisht:

𝑅𝐼2 ∝ Θ

Lakorja e ngrohjes është eksponenciale. Temperatura varet nga konstanta termike e motorit τ dhe

është proporcionale me katrorin e rrymës:

ku: K është konstante, e = 2,7183 (baza e logaritmit natyror), t- është koha, - është konstanta kohore, Ipm- rryma e punës maksimale.

Page 12: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 11

Fig.11.Lakorja e ngarkesës së motorit, b) Lakorja e ngrohjes

(e përcjell ndryshimin e ngarkesës)

Lakorja e ftohjes po ashtu ndryshon sipas ligjit eksponencial (Fig. 12), por tani ndryshimin e

ngarkesës e përcjell rënia. Masa e rënies së tensionit varet nga konstanta kohore e ftohjes. Mund

të jetë e ndryshme kur motori është i ndaluar.

Fig. 12. a) Lakorja e ngarkesës e motorit, b) Lakorja e ftohjes

(e përcjell ndryshimin e ngarkesës)

Mbrojtja termale e motorit

Mbrojtja termale nga mbingarkesat e përcjell shtegun e ngarkesës termale, dhe akordimet

zakonisht bazohen në numrin e lejuar të startimeve të nxehta.

Numëratori i startimeve e limiton numrin e lëshimeve (të ftohta) të njëpasnjëshme.

Monitorimi i startimit bëhet me:

Page 13: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 12

Mbrojtjen kundër rotorit të ndaluar dhe startimit të prolonguar.

Akordimet bazohen në një startim, pa marrë parasysh ngjarjet paraprake.

Mbrojtja termale me sensor RTD.

atja direkte e temperaturës nga statori .

Releja duhet të vepron:

para se të arrihet lakorja e limitit termik,

para kohës së lejuar të rotorit të bllokuar (rotori nuk rrotullohet) .

Releja nuk duhet të vepron: në kushtet normale të startimit .

Numri i startimeve të njëpasnjëshme zakonisht është 2 të ftohta/ 1 i ngrohtë (ose 3 të ftohta/ 2

të ngrohta) brenda një ore.

Zakonisht nevojiten 10 min ftohje pas startimit paraprak për të ri-startuar. Megjithatë duhet të

konsultohen shënimet e prodhuesit.Nganjëherë procesi teknologjik, domethënë pajisjet e

lidhura në motor limitojnë numrin e startimeve ose kanë kërkesa për minimumin e intervalit

kohor, dhe nevojitet për shembull reduktimi i shpejtësisë, etj.

Koha e startimit të motorit shtohet në numërator. Në qoftë se tani koha e numëratorit e tejkalon

kohën e akorduar për bllokim motori nuk lejohet të ristarton. Bllokimi aktivizohet në fillim të

startimit të fundit dhe kjo nuk e pamundëson startimin. Vlera e kohës në numërator bie në

madhësi fikse. Vetëm kur vlera e kohës së numëratorit bie nën limitin e bllokimit motori lejohet

të ristartohet.

Akordimet.- Niveli i bllokimit:

𝑡𝐵𝑠 = 𝑛 − 1 × 𝑡𝑠 + 10%

ku: n- është numri i startimeve të lejuara, ts - është koha e startimit (në sekonda),

Page 14: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 13

Intervali kohor i numërimit prapa:

∆ 𝑡𝑠 =𝑡𝑠∆𝑡

ku: ts - është koha e startimit (në sekonda), ∆t- intervali kohor për një startim ( në orë).

Kur llogaritim me kohën e startimit normal, në disa raste të startimit me tension nominal dhe

tension më të ulët se nominali mund të lejohen disa startime edhe në rast të uljes së tensionit.

Mbrojtja kundër startimit të prolonguar

Për këtë qëllim përdoret mbrojtja mbirrymore me kohë fikse (DT). Koha e akorduar duhet të jetë

mjaft e gjatë që të lejon startimin edhe me nën-tension (shih Fig. 13.)

Fig.13. Akordimi i mbrojtjes mbirrymore me kohë fikse të veprimit

Mbrojtja termike me sensor RTD ose termistorë

Kjo nuk i detekton ndryshimet rapide të temperaturës: gjatë startimit, mbingarkesës së rëndë.Kjo

mbrojtje e plotëson mbrojtjen termale nga mbingarkesat e cila nuk e detekton ftohjen e reduktuar

për shkak të papastërtisë, dëmtimit të sistemit të ftohjes, pastaj kushinetat etj.

Page 15: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 14

Thermistor motor protection relays, 3RN series

Mbrojtja nga lidhjet e shkurtra

Mbrojtja mbirrymore për rryma të mëdha I>>.Paraqet mbrojtjen nga:

lidhja e shkurtër midis pështjellave,

lidhjen e shkurtër fazë-fazë për kabllon e ushqimit,

zakonisht akordohet në 1,5 x Is (rryma e startimit),

Page 16: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 15

veprimi i shpejtë!

Pas kalimit të kohës së startimit kjo mbrojtje automatikisht ri-akordohet në vlerë më të ultë,

respektivisht në (0,75- 0,9) x Is. Kjo mbrojtje funksionon si mbrojtje e shpejtë e rotorit të

palëvizshëm.

Mbrojtja nga asimetria

Asimetria e shkakton komponentin e renditjes negative të rrymës së fazës, dhe kjo e krijon fluksin rrotullues në qarkun e rotorit me frekuencë 2 x fn. Kjo shkakton rritjen e temperaturës së rotorit.Motorët asinkron kafazor mund ti përballojnë mjaft mirë asimetrisë, por këputja e plotë e fazës nuk lejohet (situata e ngjashme me rotorin e bllokuar).Për realizimin e mbrojtjes përdoren dy parime: i matjes së komponentës inverse të rrymës, për mbrojtjen nga këputja e fazës( diferenca e maksimale dhe minimale e rrymës) . Karakteristikat kohore inverse sigurojnë veprim selektiv në rastin e linjave të shumëfishta furnizuese të motorëve.Për veprimin e drejtë nevojitet matja e rrymave në të tri fazat. Në rastin e matjes në dy faza rryma e dëmtimit me tokën mund të shkakton veprim të gabuar.

Asimetria e vogël e tensionit mund të shkakton asimetri të madhe të rrymës:

∆𝐼 ≈ ∆𝑈 ×𝐼𝑠𝐼𝑝𝑚

Për shembull për Is= 6 x Ipm, asimetria prej ∆U=3%, shkakton 3% x 6 = 18 % asimetri të

rrymës. Shprehja e mësipërme mund të shkruhet edhe kështu:

𝒁𝟏𝒇

𝒁𝟐𝒇 ≈

𝑰𝑺

𝑰𝒑𝒎 ≈

∆𝑰

∆𝑼

ku: Z1f dhe Z2f- janë impedanca e komponentës pozitive dhe e komponentës negative. Principi i

mbrojtjes me komponentin negativ.- Komponenti i renditjes negative I2 llogaritet nga

vektorët rrymave të fazave. Përcaktim i kënaqshëm bëhet me anë të konstantës:

𝐾 =175

𝐼𝑠2

ku: Is- është rryma e startimit e motorit.

Principi i rrymës maksimale dhe minimale të ngarkesës. Në rastin e këputjes së fazës

mbrojtja akordohet sipas llogaritjes së asimetrisë së rrymave të fazave:

Page 17: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 16

∆𝐼 =𝐼𝑓𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑓𝑚𝑖𝑛

𝐼𝑓𝑚𝑎𝑥 × 100%

ku: Ifmax dhe Ifmin janë vlerat e parashikuara të mundshme të rrymës së fazës.

Në qoftë se rrymat e fazave janë më të vogla se rryma e punës maksimale, atëherë:

∆𝐼 =𝐼𝑓𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑓𝑚𝑖𝑛

𝐼𝑝𝑚 × 100%

∆I dhe komponenti i renditjes negative të rrymës nuk janë të njëjtë. Për shembull për

ndjeshmërinë e renditjes negative të rrymës prej 12% nevojitet akordimi prej 12% x √3= 20,7% .

.

Mbrojtja nga humbja e ngarkesës

Mbrojtja nën-rrymore.- Vepron nga humbja e papritur e ngarkesës, dhe duhet të përdoret në

rastet kur humbja e ngarkesës paraqet situatë të dëmtimit, për shembull në pompat zhytëse ku

ftohja bazohet në qarkullimin konstant të fluidit, motorët e transmisionit me shirit përcjellës

(këputja e tij).

Puna e motorëve të tillë ndalohet automatikisht kur rryma e fazës bie nën nivelin e lejuar

(8...12%).

Mbrojtja nga dëmtimet me tokën

Mbrojtja zakonisht realizohet si mbrojtje mbirrymore e pa drejtuar dhe me kohë fikse të

veprimit.

Page 18: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 17

Ndjeshmëria më e madhe arrihet me përdorimin e transformatorëve rrymor me balancim

magnetik të bërthamës (toroidal/unazor shih Fig. 14). Rekomandohet që herësi i transformimit të

jetë 50/1 ose më i madh .

Fig. 14. Matja për mbrojtjen e motorëve nga lidhja me tokën

Në rastin kur për matje përdoret lidhja e shumës së rrymave të fazave (lidhja e Holm-

Green-it), mund të kemi informacion të gabuar të lidhjes me tokën për shkak të:

diferencës së transformatorëve rrymor (TA),

ngopjes së TA kryesisht gjatë startimit për shkak të komponentës d.c (shih Fig. 15).

Rrjedhimisht rekomandohet akordimi minimal prej 10% të rrymës nominale primare.

Eliminimi i problemit bëhet me:

zgjatjen e kohës së veprimit,

bllokimin e përkohshëm të mbrojtjes gjatë startimit, ose

- përdorimi i rezistorit stabilizues (shih Fig. 16).

Page 19: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 18

Fig.15. Lidhja e Holm-Green-it dhe informacioni i gabuar i lidhjes me tokën

Page 20: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 19

Fig. 16. Përdorimi i rezistorit stabilizues për pengimin e veprimit të gabuar të mbrojtjes gjatë

startimit

Ngasjet e kontrolluara nga kontaktori

Releja (kontaktori) duhet të ketë kontaktet e veprimit normalisht të mbyllura. Kontaktori nuk

mund ti shkyç rrymat e mëdha, dhe në këtë rast duhet të përdoret mbrojtja mbirrymore I>> e cila

vendoset jashtë kutisë së kontaktorit. Për rryma të mëdha mbrojtja nga lidhja me tokën duhet të

bllokohet.

Fig.17. Kontaktori

Mbrojtja diferenciale

Për motorët me fuqi të madhe nga dëmtimet brendshme përdoret mbrojtja diferenciale. Skema

njëpolare e mbrojtjes diferenciale është treguar në Fig. 18. Përparësitë e mbrojtjes janë:

Page 21: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 20

Koha e veprimit në zonën e stabilizuar 50 ms dhe koha e veprimit në zonën

momentale 10 ms.

Ndjeshmëria për motorë dhe gjeneratorë > 5% In.

Mund të përdoret për qëllime të ndryshme.

Mbrojtja ka selektivitet absolut, d. m. th e ka saktësisht të definuar zonën e

veprimit.

Fig.18. Skema njëpolare e mbrojtjes diferenciale të makinave rrotulluese

Zakonisht përdoret releja procentuale. Në këtë rele nëpër pështjellat (elementet) e frenimit që

dimensionohen për gjysmën e rrymës, rrymat kanë drejtim të njëjtë, respektivisht vektorët e tyre

mblidhen:

𝐼𝑏 =| 𝐼𝐴 + 𝐼𝐵|

2

Në rastin e punës normale apo të lidhjes së shkurtër të jashtme d.m.th jashtë zonës së mbrojtjes

vektorët e rrymave nëpër pështjellën (elementin) diferencial kanë kahe të kundërt dhe ato

zbriten, ndërsa nëpër pështjellat (elementet) e frenimit vektorët e rrymave kanë drejtim të njëjtë,

respektivisht veprimi i tyre mblidhet:

𝐼𝐷 = 𝐼𝐴 − 𝐼𝐵 ≈ 0 𝑑ℎ𝑒 𝐼𝐵 =| 𝐼𝐴+ 𝐼𝐵 |

2 ≈ 𝐼𝑅𝑛

Page 22: Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Mbrojtja e motorëve të rrymës alternative

Vullnet Biba , Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike Faqja 21

dhe releja bllokon (nuk vepron).

Në rastin e lidhjes së shkurtër të brendshme d.m.th brenda zonës së mbrojtjes vektorët e rrymave

nëpër pështjellën (elementin) diferencial kanë kahe të njëjtë dhe ato mblidhen, ndërsa nëpër

pështjellat (elementet) e frenimit rrymat kanë drejtim të kundërt, respektivisht zbriten, dhe releja

vepron.

Brezi i akordimit të mbrojtjes apo relesë diferenciale është prej (5 – 10%) In për motor dhe gjeneratorë zakonisht është 5%.

Literatura :

Prof. Dr Gani R. LATIFI, Shëndërrimi i Energjisë, Prishtinë 1997

Prof. Dr Ali Gashi , Mbrojtja Rele, Prishtinë 2016

N. XHOXHI , Makinat Asinkrone, Tiranë 1979

J.L. Blacburn, Protective relaying-Principles and applications, Taylor and Francis Group, 2003,

London

http://myelectrical.com/notes/entryid/251/induction-motor-equivalent-circuit

http://www.nidec.com/en-NA/technology/motor/basic/00026/

https://www.researchgate.net/figure/283119548_fig1_Figure-2-Motor-temperature-sensors-

installed-on-the-rotor-and-stator

http://www.tme.eu/html/EN/thermistor-motor-protection-relays-3rn-

series/ramka_9492_EN_pelny.html