Bosansko-podrinjski kanton Goražde

JU STŠ „Hasib Hadžović“

Goražde

MATURSKI RAD

PREDMET: Organizacija prevoza robe i putnika

TEMA: Tehnički pregled motornih vozila

Mentor: Učenik:

Mr. sc. Eldin Isanović dipl. ing. saob. Hasan Džebo

Goražde, mart 2014.god.

Sadržaj Strana

1.0. Uvod.....................................................................................................................................................................4

PRAKTIČNI DIO

Transportni zadatak /putnički saobraćaj/ .........................................................................................5

TEORIJSKI DIO

2.0. Tehnički pregled putničkih motornih vozila

2.1. Identifikacija vozila.......................................................................................................................................14

2

2.2. Pregled motora..............................................................................................................................................15

2.3. Pregled obavezne opreme na vozilu......................................................................................................15

2.4. Kuka vozila.......................................................................................................................................................16

2.5. Kontrola guma.................................................................................................................................................16

2.6. Kontrola svjetlosnoh uređaja na vozilu................................................................................................17

2.7.Kontrola geometrije točka..........................................................................................................................17

2.8. Mjerenje kočione tečnosti..........................................................................................................................18

2.9. Provjera kočionog sistema mjerenjem u valjcima...........................................................................18

2.10. Provjera kočionog sistema mjerenjem u tokom vožnje motornog vozila..........................20

2.11. Mjerenje izduvnih gasova........................................................................................................................21

2.12. Pregled svjetala na regloskopu.............................................................................................................22

2.13. Mjerenje buke.............................................................................................................................................23

3.0. Tehnički pregled teretnih motornih vozila

3.1. Identifikacija vozila......................................................................................................................................23

3.2. Pregled motora..............................................................................................................................................24

3.3. Pregled obavezne opreme na vozilu.....................................................................................................24

3.4. Pregled uređaja i opreme postavljene na vozilu............................................................................24

3.5. Pregled svjetlosnih uređaja......................................................................................................................24

3.6. Kontrola guma...............................................................................................................................................24

3.7. Kontrola unutrašnjosti vozila..................................................................................................................25

3.8. Kontrola tahografa.......................................................................................................................................25

3

3.9. Kontrola geometrije točka........................................................................................................................25

3.10. Ispitivanje kočnica na valjcima............................................................................................................26

3.11. Pregled donjeg postroja..........................................................................................................................26

3.12. Mjerenje izduvnih gasova.......................................................................................................................26

3.13. Pregled svjetala na Regloskopu...........................................................................................................26

3.14. Mjerenje buke..............................................................................................................................................26

4.0. Tehnički pregled autobusa

4.1. Identifikacija i vizuelni pregled autobusa.........................................................................................27

4.2. Kontrola prostora za prtljagu putnika.................................................................................................27

4.3. Provjera obavezne opreme.......................................................................................................................27

4.4. Pregled prostora za putnike....................................................................................................................28

4.5. Kontrola tahografa.......................................................................................................................................28

Kontrolni list ...........................................................................................................................................................29

Zapisnik o obavljenom tehničkom pregledu..............................................................................................30

Zaključak ...................................................................................................................................................................31

Popis slika ................................................................................................................................................................32

Literatura ..................................................................................................................................................................33

4

1.0. UVOD

Tehnički ispravna vozila su veoma važan faktor bezbjednosti saobraćaja. Samo tehnički ispravna vozila mogu garantovati bezbjednu primjenu pa je, zbog tog razloga, tehnička ispravnost vozila glavni i osnovni uslov za registraciju vozila.

Kontrola tehničke ispravnosti vozila obuhvata detaljnu kontrolu svih uređaja vozila, bitnih za bezbjednu vožnju, a vrši je, ovlaštena organizacija za vršenje tehničkog pregleda vozila. Ovlaštene organizacije za vršenje tehničkog pregleda vozila moraju biti opremljene odgovarajućom ispitivačkom opremom i uređajima, a moraju raspolagati i odgovarajućim stručnim kadrom.

Pregledi se obavljaju na svim motornim i priključnim vozilima. Na tehničkom pregledu se utvrđuje ima li vozilo propisane uređaje i opremu, jesu li ti uređaji i oprema ispravni, te da li zadovoljavaju propisane uslove za učešće u saobraćaju.

Kompletna aktivnost u vezi tehničkog pregleda vozila počinje od zahtjeva osobe koja dolazi vozilom na stanicu tehničkog pregleda. S tim zahtjevom osoba je dužna zaposlenoj osobi na stanici tehničkog pregleda predati svu neophodnu dokumentaciju, da bi se tehnički pregled mogao obaviti.

Razlikujemo slijedeće vrste tehničkih pregleda:

- Tehnički pregled za utvrđivanje tehničko-eksploatacionih uslova,

- Redovni tehnički pregled,

- Redovni šest-mjesečni pregled,

- Preventivni tehnički pregled,

- Vanredni tehnički pregled. 

Tok tehničkog pregleda

Bez obzira na vrstu vozila, svaki tehnički pregled mogao bi se podijeliti u tri osnovna dijela:

- identifikacija vozila sa vizuelnim pregledom uređaja na vozilu i u vozilu,

- pregled donjeg dijela vozila na kanalu ili dizalici za podizanje jednog kraja vozila,

- mjerenje pojedinih uređaja pomoću mjernih instrumenata.

5

MATURSKI ZADATAK/PUTNIČKI SAOBRAĆAJ

Tema: Tehnički pregled motornih vozila

6

MATURSKI ZADATAK/PUTNIČKI SAOBRAĆAJ

U toku mjeseca koji ima 31 dan autobuski vozni park, jedne autotransportne organizacije

proveo je 25 dana na radu. Vozni park se sastoji od autobusa koji imaju po 40 sjedišta.

Prevoz putnika obavljen je između mjesta A i mjesta B. Garaža je udaljena od mjesta A 2.5

(km) , tako da je potrebno izračunati nulte vožnje. Dati su sljedeći podaci:

-Broj prevezenih putnika P=3500 (putnika)

-Koeficjent statičkog iskorištenja broja sjedišta u autobusu γ=0 ,95 (-)-Danguba u toku obrta u koju je uključeno vrijeme ukrcavanja i iskrcavanja

putnika t d=1,9 (h),

-Međusobna udaljenost mjesta A i B jeLAB=94 (km),

-Saobrćajna brzina jeVs=35 (km/h),

-Radno vrijeme u toku dana Hr=8,5 (h),

-Koeficjent tehničke ispravnosti voznog parka α T=0 , 91 (-)

Potrebno je izračunati:1.Radni i inventarski vozni park koji je obavio transportni zadatak

(z λ , To, T , Tr , Ar , As ),

2.Koeficjente (α , α ', ρ , β , δ , γ , ε ),

3.Kilometraže (K sd , K st λ , K sp1 ),

4.Punu i radnu proizvodnost (W U ,W Q ,W U ',W Q ' )5.Troškove potrošnje goriva, maziva i guma, ako je potrošnja goriva na 100 km

Qg=40 (l/100 km), Qm=0,24 (l/100 km). Vijek jedne autogume K AG=49000 (km), a

broj autoguma N AG=?

TEMA TEORIJSKOG DIJELA RADA: Tehnički pregled motornih vozila

Mentor Učenik Mr. sc. Eldin Isanović dipl. ing. saob. Hasan Džebo

7

Rješenje zadatka:

1.0. Radni i inventarski vozni park (Z ,λTo, Tr,Ar,As)

1.1. Potreban broj vožnji za obavljanje transportnog zadatka (z λ )

Z λ=Pp⋅γ ( vožnji )

Z λ=350040⋅0 , 95 ( vožnji )

Z λ=92( vožnji )

1.2. Vrijeme obrta (To):

To=tw+td(h )

tw=2 LAB

Vs ( h)

tw=2⋅9435

(h)

tw=5 ,37(h )

To=5 .37+1. 9( h)To=7 .27(h )

1.3. Vrijeme potrebno za obavljanje transportnog zadatka jednim vozilom u toku mjeseca (T):

T=Zλ⋅To (h)T=92⋅5 .37(h )T=494 , 5(h)

1.4. Ukupno radno vrijeme u toku mjesec dana (Tr):

Tr=Hr⋅Dr (h )Tr=8,5⋅25(h )Tr=212. 5(h )

1.5.Potreban broj vozila na radu (Ar):

Ar=TTr

( vozila)

Ar=494 ,5212 ,5

(vozila )

Ar=2,3≈2(vozila )

8

1.6.Inventarski broj vozila (Ai):

Ai=Ar

α T

( vozila )

Ai=20 , 91 (vozila )

Ai=2,1≈2( vozila)

1.7. Broj vozila sposobnih za rad (As):

As=Ar=2( vozila )

2.0. Koeficjenti

2.1. Koeficjent iskorištenja voznog parka (α ):

α=ArAi

(−)

α=44

(−)

α=1(−) -za vozni park u toku jednog dana

-za vozni park u toku mjeseca

2.2. Koeficjent iskorištenja tehnički ispravnog voznog parka (α ' ) :

α '=ArAs

(−)

α '=22

(−)

α '=1(−) -za vozni park u toku jednog dana

α '=ADrADs

(−)

α '=Ar⋅DrAs⋅Dr

(−)

α '=2⋅252⋅25

(−)

α '=1(−) -za vozni park u toku mjesec dana

9

α=ADrADi

(−)

α=Ar⋅DrAi⋅Di

(−)

α=2⋅252⋅31

(−)

α=0 , 80(−)

2.3. Koeficjent iskorištenja vremena u toku 24 h (ρ ):

ρ=AHr24 ADr

(−)

ρ=Ar⋅Hr⋅Dr24⋅Ar⋅Dr

(−)

ρ=2⋅8,5⋅2524⋅2⋅25

(−)

ρ=4251200

(−)

ρ=0 ,35 (−)

2.4. Koeficjent iskorištenja radnog vremena (δ ):

δ=AHwAHr

(−)

AHw=Z λ⋅tw ( auto−časova )AHw=92⋅5 , 37(auto−časova )AHw=494 ,5( auto−časova )

δ=494 , 5425

(−)

δ=1,1(−)

2.5. Koeficjent iskorištenja pređenog puta (β ):

β=AKpK

(−)

AKp=Z λ⋅LAB (km)AKp=92⋅94 (km)AKp=8648(km )

AKn=2 LAG⋅Dr (km)AKn=2⋅2,5⋅25 (km)AKn=125(km)

AK=2 LAB⋅Z λ+ AKn (km)AK=2⋅94⋅92+125 (km)AK=17 ,421(km )

β=864817421

(−)

β=0 , 49(−)

10

2.6. Koeficjent statičkog iskorištenja broja sjedišta (γ ):

γ=P

p⋅Z λ

(−)

γ=350040⋅92 (−)

γ≈1(−)

2.7. Koeficjent dinamičkog iskorištenja broja sjedišta (ε ):

ε=Up⋅AKp

(−)

U=P⋅LAB( pkm)U=3500⋅94 ( pkm )U=329000( pkm )

ε=32900040⋅8648(−)

ε=0 ,95(−)

3.0. Kilometraže

3.1. Srednja dnevna kilometraža (Ksd):

Ksd=AKADr

(km )

Ksd=1742152

(km )

Ksd=348 ,42(km )

3.2. Srednja dužina vožnje sa putnicima (K sp λ ):

K sp λ=AKp

z λ

(km )

K sp λ=864892 (km)

K sp λ=94( km)

11

3.3. Srednje rastojanje transporta jednog putnika (K sp1 ):

K sp1=UP (km)

K sp1=3290003500 ( km)

K sp1=94 (km)

4.0. Proizvodnost

4.1. Puna proizvodnost (W U ,W P ):

W U=U24⋅ADi ( pkm /hi )

W U=32900024⋅62 ( pkm /hi )

W U=221 ,1( pkm /hi )

W P=P24⋅ADi ( p/hi )

W P=350024⋅62 ( p /hi )

W P=2 ,35( p/hi)

4.2. Radna proizvodnost (W U ',W P ' ):

W U '=UAHr

( pkm/hr )

W U '=329000425

( pkm /hr )

W U '=774 , 1( pkm/hr )

W P '=PAHr

( p /hr )

W P '=3500425 ( p /hr )

W P '=8 ,23 ( p /hr )

12

5.0. Troškovi

5.1. Troškovi potrošnje goriva (Tg):

Tg=Qg⋅AK⋅Cg100

(KM )

Tg=40⋅17421⋅2, 40100

( KM )

Tg=16 ,724 ( KM ) -za cijeli mjesec

Tg=40⋅1⋅2, 40100

( KM )

Tg=0 , 96( KM ) -po jednom kilometru

5.2. Troškovi maziva (Tm):

Tm=Qm⋅AK⋅Cm100

(KM )

Tm=0 , 24⋅17421⋅2100

( KM )

Tm=83 , 62( KM ) -za cijeli mjesec

Tm=0 , 24⋅1⋅2100

( KM )

Tm=0 , 0048( KM ) -po jednom kilometru

5.3. Troškovi autoguma (T AG ):

T AG=N AG⋅AK⋅C AG

100 ( KM )

T AG=6⋅17421⋅350100 ( KM )

T AG=746 , 61( KM )

5.4. Ukupni troškovi (U TR ):

U TR=Tm+Tg+T AG( KM )

U TR=16 ,724+83 ,62+746 , 61(KM )

U TR=846 , 95( KM )

13

TEORIJSKI DIO RADA

Tema: Tehnički pregled motornih vozila

14

15

2.0. TEHNIČKI PREGLED PUTNIČKIH MOTORNIH VOZILA 2.1 Identifikacija vozila

Za svako vozilo koje se pojavi u stanici radi obavljanja tehničkog pregleda, vrši se identifikacija vozila tako što se uradi upoređivanje broja šasije, broja motora i registarskih tablica koja su na vozilu, sa istim koji se nalaze u dokumentaciji vozila. Standardom ISO 3779 je definisan sadržaj i struktura VIN oznake. U Bosni i Hercegovini je taj standard obilježen BAS ISO 3779:2002. Prema ISO standardu VIN oznaka mora biti sastavljena iz tri djela:

- prvi dio - označava proizvođača vozila (WMI),

- drugi dio – opisuje opće karakteristike vozila (VDS),

- treći dio – dio za označavanje pojedinog vozila (VIS). Slova I,Q,O se ne smiju koristiti za VIN oznaku vozila.

Na slijedećim slikama su prikazana mjesta za postavljanje VIN oznake kod različitih proizvođača.

Slika 1. Vin oznaka za pojedine marke i tipove vozila

16

2.2 Pregled motoraKao i VIN oznaka i broj motora treba da bude ispravno i čitko napisan na samom motoru. Pored toga potrebno je da taj broj bude ispravno upisan u dokumentaciju vozila.

Na motoru je potrebno posebnu pažnju obratiti na sljedeće dijelove:

- zamašćen poklopac glave u blizini remenice bregastog vratila, što znači mogućnost mašćenja zupčastog remena i njegovog prskanja na remenici, nakon čega dolazi do oštećenja glave motora, pucanja ventila, oštećenja klipa i klipnjače,

- ispucanost visokonaponskog kabla na svjećicama ili nekih drugih kablova ili dijelova na uređaju za paljenje, a to izaziva gubljenje snage, trzanje vozila i prilikom vožnje po kišnom vremenu vozilo može stati,

- ispucanost klinastog ili kanaličastog remenja kao na alternatoru, vodenoj pumpi, servo mehanizmu upravljača, klime itd., vizuelno se može kontrolirati. Zategnutost remenja se može provjeriti rukom i ukoliko nije dovoljnog zategnut ili cvili prilikom rada motora, zbog buke se mora odbiti tehnički pregled,

- razlog odbjanja tehničkog pregleda može da bude i cijev za ozračivanje kućišta motora jer ona uvijek mora biti spojena na usisnu granu, znači da je taj motor potrošen i cijev za ozračivanje spriječava izlazak uljnih i benzinskih para koje guše motor,

- sastavni dio tehničkog pregleda je provjera količine kočione tečnosti i ispravnost spojeva servomehanizma,

- svi spojevi za hlađenje motora trebaju biti suhi, bez tragova gubljenja tečnosti za hlađenje.

2.3 Pregled obavezne opreme na vozilu

Pregled obavezne opreme vozila može biti sljedeći korak pri tehničkom pregledu. Svaka kategorija vozila trebala bi imati sigurnosni trokut, komplet rezervnih sijalica i osigurača i po jednu sijalicu za jednostruka sijalična mjesta, kod kojih je moguće zamjeniti samo sijalicu, kutiju prve pomoći, rezervni točak i alat za njegovo montiranje, kao i sajlu za vučenje vozila, te vatrogasni aparat za vozila sa alternativnim pogonom.

Slika 2. Obavezna oprema vozila

17

2.4 Kuka na vozilu

Nakon pregleda opreme u samom prtljažniku nastavlja se s pregledom kuke ako je vozilo uopšte ima.

Ukoliko postoji kuka na vozilu, onda treba kontrolisati ispravnost električne instalacije namijenjene za spoj vučnog i priključnog vozila. Ponekad vozilo može imati kuku, a nema električni priključak za priključno vozilo. Takvo vozilo ne može proći na tehničkom pregledu.

2.5 Kontrola gumaKontrola guma je vrlo jednostavna i sastoji se od pregleda vanjske bočne gume i gazećeg sloja. Potrebno je provjeriti postoji li na njoj ispupčenja, a za provjeru gazećeg sloja treba upotrijebiti mjerač dubine šara koji spada u opremu tehničkog pregleda. Minimalna dubina šara na gumama smije iznositi 1,6mm kod putničkih, a 2mm na teretnim vozilima i autobusima. Ako je guma nejednako potrošena po svojoj širini, razlog tome može biti u geometriji točkova ili neravnomjernom pritisku u gumama.

Slika 3. Kontrola pritisaka u gumama

Na istoj osovini gume moraju biti istog tipa, istih dimenzija, šara i podjednake potrošnosti.U cilju povećanja aktivne sigurnosti prilikom vožnje, osim unapređenja funkcionalnih karakteristika guma, razvijaju se različiti inovativni sistemi, (Slika 4.), koji omogućavaju vožnju i nakon gubitka pritiska vazduha u gumi.

Slika 4. PAX sistem firme Michelin

18

2.6 Kontrola svjetlosnih uređaja na vozilu

Pregled svjetlosnih uređaja na vozilu može biti sljedeći korak u tehničkom pregledu. Pokazivače smjera provjeravamo na način da ih uključimo i držimo ih uključene nekoliko sekundi i štopericom provjeravamo njihov početak treptanja, kao i broj treptaja u minuti (90±30) . Sva svjetla na vozilu moraju biti originalna, poklopci od pokazivača smjerova ne smiju biti napuknuta, pod njima ne smije postojati voda i sl. Zadnji poklopci pokazivača smjerova također moraju biti cijeli i nikakva pukotina se ne smije tolerisati na tehničkom pregledu.

2.7 Kontrola geometrije točkova

Na tehnološkim linijama namjenjenim za kontrolu „lahkih vozila - do 3,5 t“ ispred uređaja za kontrolu kočnica, obično se postavlja uređaj za kontrolu geometrije točkova (Slika 5.) i uređaj za kontrolu amortizera. Uređaj je postavljen tako da se provjerava lijevi prednji upravljački i lijevi zadnji točak vozila. Ploču treba proći ravno, bez pomicanja upravljača i jednakom brzinom. Kontrolor je dužan voziti automobil preko svih mjernih uređaja, a uobičajeno prvi u nizu je uređaj za kontrolu geometrije točkova.

Slika 5. Ploča za kontrolu geometrije točka

19

2.8 Mjerenje kočione tečnosti

Na putničkim motornim vozilima radna kočnica je izvedena kao hidraulična, koja korist hidraulično ulje, DOT3, DOT 4, zavisno od proizvođača vozila. Prije provjere kočionog sistema, potrebno je pomoću testera ili indikatora kočione tečnosti (Slika 6.) izmjeriti tačku isparavanja kočione tečnosti. Temperatura isparavanja tečnosti u kočionom sistemu, ne smije biti niža od 155°C. Mogućnost mjerenja pomoću indikatora je od 0-300ºC.

Slika 6. Indikator kočione tečnosti BFT 2000

Razlog je veoma ozbiljan, a to je velika mogućnost pojave vazdušnih džepova u kočionoj tečnosti i propadanja kočnice prilikom naglog kočenja.

2.9 Provjera kočionog sistema mjerenjem na valjcima

Uređaj za ispitivanje kočnica sa valjcima se sastoji od dva nezavisna kompleta valjaka za lijevu i desnu stranu vozila. Valjci su uležišteni u kućištu paralelno jedan naspram drugog i dobijaju pogon od elektromotora, preko reduktora i lančanog prijenosa, (Slika7.) Obodna brzina kreće se u granicama 2 km/h za teretna vozila ili 5 km/h za putničke automobile.

Slika 7. Mjerenje sile kočenja u rotacijskim valjcima20

Kod putničkih motornih vozila na pedalu kočnice se postavlja senzor sile aktiviranja (dinamometar).

Uređaji za zaustavljanje na motornim i priključnim vozilima (radna, pomoćna i parkirna kočnica) moraju biti izvedeni tako da vozač može na siguran, brz i efikasan način zaustaviti vozilo, bez obzira na stepen opterećenja vozila i nagib puta na kome se vozilo kreće, kao i osigurati vozilo u nepokretnom položaju na cesti s nagibom

Tehnički normativi za ocjenu efikasnosti sistema kočenja motornih i priključnih vozila iznose:

Normativi iz prethodne tabele primjenjuju se tako da se suma sila kočenja na obodu svih točkova koje nastaju neposredno prije blokiranja točka (ili suma sila kočenja aktiviranih maksimalnim silama aktiviranja) podijeli s težinom vozila uvećanom za težinu tereta koji se trenutno nalazi u njemu i pomnoži s konstantom 100. Ovako dobiveni rezultat mora biti veći ili jednak propisanoj vrijednosti koeficijenta kočenja.

Razlika sila kočenja za radnu kočnicu na točkovima iste osovine ne smije biti veća od 25%, a za pomoćnu kočnicu 30%. Za izračunavanje postotka razlike sile kočenja na istoj osovini uzimaju se sile kočenja koje nastaju neposredno prije blokiranja točkova ili sile kočenja aktivirane maksimalnim silama aktiviranja.

Nejednakost sile kočenja na točku ne smije biti veća od 20%. Postotak nejednakosti sile kočenja izračunava se na približno polovini sile kočenja koja izaziva blokadu.

21

2.10 Provjera kočionog sistema mjerenjem tokom vožnje motornog vozila

U pojedinim slučajevima kada nije moguće izvršiti provjeru kočionih sistema mjerenjem na valjcima, mjerenje se obavlja tokom vožnje. Najčešći razlozi zbog kojih se na valjcima ne može ispitati sistem kočnica su:

- prevelike dimenzije vozila (veći gabariti vozila od ulaza u stanicu za tehnički pregled),

- osovinska opterećenja vozila su veća od dozvoljene nosivosti valjaka,

- vozilo je opremljeno pogonom na više osovina koje se za potrebe ispitivanja ne mogu isključiti.

Vozila koja se ne mogu ispitati na statičkom ispitivanju kočnica (valjcima ), ispituju se kočenjem u vožnji na ravnoj i suhoj asfaltnoj površini, korištenjem dekcelerometra (Slika 8.). Za ovakve vrste mjerenja koriste se uređaji za mjerenje usporenja vozila (deakcelerometri). Uređaj se postavlja na pod vozila, sa strelicom okrenutom u smjeru vožnje, te dovodi u vodoravan položaj pomoću libele i vijka na nožicama. Na pedalu kočnice se postavlja dinamometar, (Slika 9.)

Slika 8. Dekcelerometar

22

Slika 9. Postavljanje dinamometra za mjerenje sile na pedali kočnice

Pravilnikom o dimenzijama, ukupnoj masi i osovinskom opterećenju vozila, propisani su uslovi po kojima se vrši ispitivanje vozila:

- površina po kojoj se vozilo kreće mora biti ravna, suha i sa asfaltnom podlogom (pri tome je poželjno da za vrijeme kretanja vozila brzina vjetra ne bude veća od 3 m/s, u suprotnom mjerenje neće biti tačno),

- temperatura diska ili spoljašnje površine dobooša ne iznosi više od 100O C ,

- brzina na početku kočenja mora da iznosi najmanje 50 km/h za putničke automobile, najmanje 40 km/h za druga motorna vozila.

2.11 Mjerenje izduvnih gasova

Da bi počeli ispitivanje motor treba biti zagrijan na radnu temperaturu 80 ±5º. Kontrolor postavlja sonde za temperaturu ulja i broj obrtaja motora. Potrebno je uključiti analizator izduvnih gasova (Slika 10. Analizator izduvnih plinova) i ubaciti sondu za ispitivanje izduvnih gasova što dublje u izduvnu cijev. Potrebno je nekoliko sekundi da se vrijednost ugljikovog monoksida (CO) stabilizira (kod benzinskih) ili da uređaj, da znak, da je završio najmanje tri mjerenja (kod dizelskih motora).

Slika 10. Analizator izduvnih plinova

23

2.12 Pregled svjetala na regloskopu

Regloskopom (Slika 11.) se kontroliše podešenost i intenzitet dugog i kratkog svjetla na vozilu. Također je moguće kontrolisati usmjerenost prednjih maglenki, ako su postavljene u visini glavnih svjetala. Ako su maglenke postavljene blizu poda, nije moguće spustiti regloskop na tu visinu da bi se izvršila kontrola usmjerenosti snopa svjetlosti. Provjera usmjerenosti svjetala za osvjetljavanje puta može se obaviti na dva načina: putem zaslona ili mjernog uređaja regloskopa.

Slika 11. Regloskop

Provjera oborenih svjetala na zaslonu obavlja se na sljedeći način: mjerenje treba obaviti u mračnom prostoru odgovarajuće površine koji dopušta da se vozilo i zaslon postave. Centri farova koji se ispituju treba da su udaljeni minimalno 10 m od zaslona. Prilikom kontrole svjetala potrebno je zadovoljavanje određenog pada snopa svjetlosti izraženog preko veličine e. Vrijednost ove veličine e zavisi od tipa vozila koje se ispituje (dat od strane proizvođača motornog vozila).

Slika 12. Prostiranje snopa svjetlosti

24

2.13 Mjerenje buke

Mjerenje buke na vozilu se mjeri pomoću fonometra (Slika 13.)

Slika 13. Uređaj za mjerenje buke-Fonometar

3.0. TEHNIČKI PREGLED TERETNIH MOTORNIH VOZILA

3.1. Identifikacija vozila

Identifikacija teretnog motornog vozila kod obavljanja tehničkog pregleda, je identična identifikaciji putničkog motornog vozila.

Slika 14. Vin oznaka kod teretnih motornih vozila

25

3.2. Pregled motora

Pregled motora mora biti rutinski i mora obuhvatiti sve one dijelove na motoru i u motornom prostoru, koji prema opšte poznatoj tehničkoj praksi najprije stradaju. To su svi gumeni elementi oko motora (razno remenje, gumene cijevi sistema za hlađenje, gumene cijevi za ozračivanje kućišta motora i sl. - svi moraju biti cijeli i bez tragova pucanja, loma ili curenja tečnosti iz njih), zatim razni uređaji smješteni na motoru (npr. hladnjak tečnosti za hlađenje, hladnjak ulja, turbokompresor, izduvna i usisna grana uz turbokompresor, pumpa visokog pritiska i sl. - svi moraju biti dobro pričvršćeni, neoštećeni, bez velikih masnih tragova).

3.3. Pregled obavezne opreme vozila

Pregled obavezne opreme vozila može biti sljedeći korak i pri tehničkom pregledu teretnih motornih vozila. U motornom vozilu mora postojati kutija prve pomoći. Prilikom pregleda opreme na svakom vozilu posebno treba zahtijevati da se pokaže sljedeće: rezervni točak, neophodan alat za njegovo namještanje, aparat za gašenje požara i klinaste podmetače. Na pojedinim vrstama vozila trebaju postojati ploče za označavanje dugih ili teških vozila. Ove ploče smiju postojati samo na pojedinim vozilima. Bilo kakva nepravilnost razlog je za odbijanje tehničkog pregleda.

3.4. Pregled uređaja i opreme postavljene na vozilu

Kod „teških teretnih vozila“ pažnju treba posvetiti zaštiti blatobrana, bočnim katadiopterima, kuki ili sedlu za vuču priključnog vozila, vodovima pneumatske kočione instalacije na spoju vučnog i priključnog vozila, električnom spoju vučnog i priključnog vozila, blatobranima, nosačima cerade teretnog prostora itd. Na vozilima ADR-a pažnju treba posvetiti načinu funkcionisanja žutog rotacijskog svjetla ako je ugrađeno itd. Zadnji blatobrani su relativno često oštećena mjesta na vozilu, jer se vozači često na njih naslanjaju pri pretovaru robe na rampama. To ne znači da se njihova neispravnost može tolerisati. Vozilo mora imati blatobrane. Nedostatak blatobrana također je jedna od učestalijih pogrešaka na ovoj kategoriji vozila.

3.5. Pregled svjetlosnih uređaja

Vizuelni pregled treba završiti pregledom svjetlosnih uređaja na vozilu i identičan je pregledu putničkih motornih vozila. Kategorija „teških teretnih uvozila“ najčešće mora biti opremljena i posebnim svjetlima za osvjetljavanje mjesta radova ili rotacionim žutim svjetlima.

3.6. Kontrola guma

Kontrola guma je također obavezni dio pregleda. Pri kontroli obnovljenih guma pažnju posebno treba posvetiti spoju gazećeg sloja sa pneumatikom.

26

3.7. Kontrola unutrašnjosti vozila

Kontrola unutrašnjosti vozila mora biti obavljena i na vučnom i na priključnom vozilu. Na priključnom vozilu potrebno je podići zadnji kraj cerade, kako bi utvrdili, da li su svi nosači cerade ispravni. Savijeni, ispucali ili nedostajući nosači se ne smiju tolerisati. Pogreška na nosačima cerade je razlog za odbijanje tehničkog pregleda.

Unutrašnjost kabine teretnog motornog vozila kontroliše se na sličan način kao i kod „lahkih vozila“.

3.8. Kontrola tahografa

Zadnja što se pregleda u unutrašnjosti vozila jeste tahograf.

Potrebno je provjeriti da li postoje sve zahtjevne baždarne naljepnice ili žigovi, (Slika 15 i 16.)

Slika 15. Naljepnica za

označavanje konstante vozila

Slika 16. Naljepnica ispitivanja tahografa

Najmanje trebaju biti tri naljepnice, i to: osnovni ovjereni žig, mala naljepnica sa konstantom „ k “ na koju je tahograf podešen i velika naljepnica s vrijednostima bitnim za rad tahografa. Na zadnjoj naljepnici nalazi se i datum kada je izvršeno baždarenje tahografa.

3.9. Kontrola geometrije točka

Kontrola geometrije točka je identična kontroli kao kod putničkih motornih vozila.

27

3.10. Ispitivanje kočnica na valjcima

Sljedeća faza tehničkog pregleda je ispitivanje kočnica na valjcima. Prije ulaska vozila u valjke, potrebno je pričvrstiti senzore pritiska na zato predviđena mjesta od strane proizvođača vozila. Uvijek pri prelasku vozila preko valjaka njime mora upravljati kontrolor. U valjke treba ulaziti polako, bez udara, a sa kočenjem se može početi tek nakon što se upale obje strane valjaka i nakon što instrument dopusti kočenje. Izmjerene sile kočenja se automatski pohranjuju u bazi uređaja za kontrolu ispravnosti kočionih uređaja. Iz valjaka se točkovima ne smije izaći prije nego što se valjci pokrenu.

3.11. Pregled donjeg postroja

Nakon ispitivanja kočnica na valjcima može se započeti s pregledom donjeg dijela vozila. Prednju osovinu treba navesti na razvlačnicui i prekontrolisati zračnosti u zglobnim elementima. Mjerenje zračnosti u zglobnim vezama obavlja na isti način kao i kod „ lakih vozila “.

3.12. Mjerenje izduvnih gasova

Mjerenje izduvnih gasova je identično proceduri mjerenja kod putničkih motornih vozila, s tim što se kod teretnih motornih vozila koristi samo uređaj za kontrolu izduvnih gasova za dizel motore - Opacimetar.

3.13. Pregled svjetala na regloskopu

Kontrola i podešavanje svjetala na teretnom motornom vozilu pomoću regloskopa se vrši na isti način, kao kod putničkih motornih vozila, sa različitim parametrima propisanim od strane proizvođača.

3.14. Mjerenje buke

Kontrola i mjerenje buke teretnog motornog vozila vrši se pomoću Fonometra, na isti način kao kod putničkih motornih vozila.

28

4.0. TEHNIČKI PREGLED AUTOBUSA

4.1. Identifikacija i vizuelni pregled autobusa

Tehnički pregled i ovdje započinje pregledom VIN oznake vozila. Nakon identifikacije vozila, potrebno je s vanjske strane autobusa otvoriti sva vrata i sve poklopce na karoseriji vozila.

4.2. Kontrola prostora za prtljagu putnika

Nakon pregleda obavezne opreme vozila potrebno je kontrolisati prostor za prtljagu putnika. Sva vrata na otvorima moraju samostalno stajati u otvorenom položaju kojeg je predvidio proizvođač. Prostor za prtljagu ne smije biti prljav, zamašćen ili na bilo koji drugi način neispravan, što bi moglo oštetiti prtljagu putnika.

Slika 17. Kontrola prtljažnog prostora

4.3. Provjera obavezne opreme

Nakon ili za vrijeme pregleda prtljažnog prostora vozač vozila treba pripremiti obaveznu opremu vozila na pregled. Ne treba zaboraviti da u dio obavezne opreme autobusa spada čekić trajno pričvršćen u vozilu i upotrebljava se u slučaju nužde.

Riječ je o čekiću za razbijanje stakala ili vatrogasnim aparatima koji se redovno smještaju u unutrašnjost vozila.

Slika 18. Čekić za razbijanje stakla

29

4.4. Pregled prostora za putnike

Slika 19. Pregled prostora za putnike

Pri pregledu unutrašnjosti, pažnju treba posvetiti na svako sjedeće mjesto posebno. Na njima ne smije biti oštećenja, presvlake sjedišta moraju biti nepokidane i čiste. Također je potrebno provjeriti prostor za prtljagu iznad putnika.

4.5. Kontrola tahografa

Kontrolu treba završiti pregledom baždarenosti tahografa i pregledom ovjerenih plombi na rastavljivim dijelovima tahografa.

Kontrola ispitivanja kočionog sistema, izduvnih gasova, mjerenje buke, kontroli prednjih svjetala je ista kao i kontorla na teretnom motornom vozilu.

30

U prilogu su date slike kontrolnog lista i zapisnika o tehničkom pregledu vozila.

Prilog 1.

31

Slika 20. Kontrolni list

Prilog 2.

32

Slika 21. Zapisnik o obavljenom tehničkom pregledu

ZAKLJUČAK

Glavni cilj provjere kontrole tehničke ispravnosti vozila jeste da se smanji broj tehnički neispravnih vozila u saobraćaju na cestama, kao jednoga od tri faktora sigurnosti saobraćaja (vozač-vozilo-cesta), i na taj način se povećava opšta sugurnost saobraćaja na cestama.

Tehničkim pregledom ne samo da se utvrđuje ispravnost vozila, već se povećava pouzdanost motornog vozila. Time je omogućeno pravovremeno uočavanje nepravilnosti na vozilu, što može rezultovati povećanju bezbjednosti osoba u vozilu, u suprotnom ako vozilo nije tehnički ispravno može doći do katastrofalnih posljedica po ljudske živote.

Kontrolor tehničke ispravnosti na osnovu svog stručnog mišljenja i pregleda vozila upisuje vrijednosti mjerenja pojedinih sistema, zatim označava sisteme ili opremu na kontrolnom listu ( koji je prikazan na slici 20.) koja zadovoljava ili ne zadovoljava osnovnu funkciju na vozilu. Kontrolni list predstavlja dokument i dokaz stanja vozila i njegove tehničke ispravnosti, odlaže se i čuva uz ostale dokumente pregleda tog vozila u periodu od pet godina. Na osnovu ispisa rezultata mjerenja pojedinih uređaja i rezultata izmjerenih i upisanih na kontrolnom listu, vrši se unos podataka na glavni server.

33

34

Popis slika

Slika Strana

Slika 1. Vin oznaka za pojedine marke i tipove vozila ...........................................................................15

Slika 2.Obavezna oprema vozila .....................................................................................................................16

Slika 3.Kontrola pritiska u gumama ..............................................................................................................17

Slika 4. PAX sistem firme Michelin .................................................................................................................17

Slika 5.Ploča za kontrolu geometrije točka ................................................................................................18

Slika 6.Indikator kočione tečnosti BFT 2000 ............................................................................................19

Slika 7.Mjerenje sile kočenja u rotacijskim valjcima ..............................................................................19

Slika 8.Dekcelerometar ......................................................................................................................................21

Slika 9.Postavljanje dinamometra za mjerenje sile na pedali kočnice ...........................................22

Slika 10.Analizator izduvnih gasova .............................................................................................................22

Slika 11.Regloskop ...............................................................................................................................................23

Slika 12.Prostiranje snopa svjetlosti .............................................................................................................23

Slika 13.Uređaj za mjerenje buke-Fenometar ...........................................................................................24

Slika 14.Vin oznaka kod teretnih motornih vozila ..................................................................................24

Slika 15.Naljepnica za označavanje konstante vozila ............................................................................26

Slika 16.Naljepnica ispitivanja tahografa ....................................................................................................26

Slika 17.Kontrola prtljažnog prostora ..........................................................................................................28

Slika 18.Čekić za razbijanje stakla .................................................................................................................28

Slika 19.Pregled prostora za putnike ............................................................................................................29

Slika 20.Kontrolni list .........................................................................................................................................30

Slika 21.Zapisnik o obavljenom tehničkom pregledu ............................................................................31

35

LITERATURA

1. Udžbenik iz predmeta organizacije prevoza robe i putnika,

2. Internet (http://www.fmpik.gov.ba/admin/files/1272304784.pdf,

http://www.registracijavozila.net/tehnicki-pregled),

3. Udžbenik “Motori i motorna vozila”.

36

Datum predaje rada: ____-____2014.godine

Datum odbrane rada:____-____2014.godine

Članovi komisije:

1. ________________________________

2. ________________________________

3. ________________________________

Mišljenje o radu:

Ocjena izrade rada : _________________ (____)

Ocjena odbrane rada: __________________(____)

37