Bahay, Buhay at Kabuhayan: Toolkit sa Pagbubuo at

Pagpapatupad ng People's Plan

Bahay, Buhay at Kabuhayan: Toolkit sa Pagbubuo at

Pagpapatupad ng People's Plan

PASASALAMAT

Ang Toolkit na ito ay para sa mga organisador, lider at mga kasapi ng mga samahan ng mga maralita sa komunidad na nais magbuo ng isang People's Plan; kasama ang mga local government units (LGUs), ahensya ng pamahalaan na nagtatrabaho at nakikipag-ugnayan sa mga maralita para sa pagpapatupad ng panlipunang pabahay (socialized housing).

Sinasalamin ng Toolkit na ito ang proseso ng pagbubuo ng isang plano ng pamayanan na nakaugat sa kanilang pinagsamang naisin, adhikain at pangarap na kaunlaran.

Nais ring kilalanin ng NAPC ang angking husay ng mga maralitang pamayanan na hindi napagod sa pakikilahok upang maihugis ang kaunlarang pangnahin na nakabatay sa kanilang pagpapasya.

Malaking ambag din ang technical and legal inputs sa proyektong pabahay ng Institute for Popular Democracy (IPD), Australian Volunteers for International Development (AVID) at Institute of Philippine Cooperative and Social Enterprise Development (IPSCED) upang masinop na maitawid ang mga proyekto sa Social Housing Finance Corporation (SHFC). Ang kanilang pagtutulak na palaganapin pa ang pagtatayo ng mga kooperatiba ay isang malaking hamon upang mas iangat pa ang pamumuhay ng mga maralita sa kalunsuran. Bahagi ng dokumentong ito ang impormasyong hinalaw sa mga nailimbag na nilang babasahin.

Bagamat masasabing nasa trial period pa ang People's Plan, ang mga panimulang balangkas na sinikap mabuo ng National Technical Working Group on Alternative Housing Program and People's Proposal Fund ay lalong nakapagbigay ng inspirasyon upang magsumikap ang mga maralitang komunidad na mapaghusay ang kanilang kakayahan. Higit sa lahat, lubos ang pasasalamat ng NAPC sa pagbabahagi ng karanasan ng mga maralitang pamayanan na kalakhang bahagi ay nakabilang sa Kilos Maralita (KM) at Urban Poor Alliance (UP-ALL). Ang pagsusulong ng People's Plan bilang mas angkop na pagsasalarawan ng full participation ng mga komunidad ay naisakatuparan.

PAUNANG SALITA

Isa sa pinakamahalagang aspeto para makaalis sa bitag ng kahirapan ay ang aktibong pagkilos ng mga organisadong sektor sa pagbabago ng kanilang kalagayan. Maraming porma ng pakikibaka na kabisado ng mga sektor, laluna na ng mga organisadong maralita sa komunidad—ang tinatawag ng gobyerno na informal settler families o ISFs.

Ang NAPC bilang isang ahensya ng gobyerno ay may tungkulin at mandato na tulungan ang mga ISF para isulong ang kanilang mga adbokasiya sa pabahay at sa kabuhayan. Tinupad ng Komisyon ang kanyang mandato, mula sa pagkilos sa kalsada hanggang sa pagtutulak ng mga reporma sa loob ng gobyerno. Kasama ang mga grupo at mga samahan ng maralita sa talakayan at pagbubuo ng mga polisiya sa loob ng National Technical Working Group na noo'y pinamunan ni Kalihim Jesse Robredo. Sariwa pa sa akin at sa mga maralita ang makasaysayang kasunduan ng mga samahan at ni Sec Jesse na sa wakas, kinikilala ng gobyerno ang karapatan at direktang partisipasyon ng mga maralita sa pagtatayo at pagbubuo ng kanilang bagong komunidad. Yun ang huling pulong ni Sec Jesse bago siya nasawi.

Pinagpatuloy ng mga maralita ang pagpapatupad ng kasunduan; ito ang People's Plan. At tinupad din ng mga ahensya ng gobyerno ang suporta para dito; ito ang Joint Memorandum Circular No.1, Series 2013, na pinirmahan ng labing-tatlong (13) ahensya.

Totoo, kailangan pang palawakin ang suporta ng gobyerno sa mga maralita. Pabilisin ang proseso, palawakin ang sakop ng People's Plan, bigyan ng sapat na pondo ang mga programa; kumbaga, buksan pa ang pintuan ng gobyerno para sa mga maralita. Upang mangyari ang mga iyan, kailangan patuloy na kumikilos ang mga maralita—mag-organisa at itulak ang kanilang mga agenda sa loob at labas ng gusali ng gobyerno.

Ang Toolkit na ito ay nagsisilbing panimulang hakbang lamang. Mangyari'y gamitin ito para punuan ang mga kakulangan, para magsilbing tuntungan sa mga isusulong pa na mga adbokasiya ng mga maralita.

Maraming salamat,

Joel RocamoraKalihim, NAPC

MGA NILALAMAN

Proseso ng Pagbubuo ng People's Plan 01

Pangangasiwa ng Pagtatayo ng Pabahay 16

Pagtatayo at Pagpapatakbo ng Housing Cooperative 28

JMC Circular No. 1, Series 201342

SHFC Corporate Circular HDH No. 14-00252

SHFC Corporate Circular HDH No. 14-00562

Letter of Intent to Buy66

Letter of Intent to Sell68

People's Proposal: AMVA Housing Project70

Proseso ng Pagbubuo ng People's Plan

1

ago naupo ang Aquino Administration noong

B2010, sinubukan ng mga naunang administrasyon na tugunan ang mga

suliranin ng mga maralita sa Metro Manila. Simula noong mga 1970 hanggang 1980, pinaboran ang pagdadala ng mga informal settler families (ISFs) sa labas ng Metro Manila, partikular na sa Sapang Palay sa Bulacan, Bagong SIlang sa Caloocan, at Dasmarinas, Cavite. Ang mga lugar na ito'y napakalayo para sa mga ISFs na nakatira sa Tondo.

Nagpatuloy ang off-city resettlement ng mga maralita noong 1990 hanggang 2000. Sila ay pinatapon sa mga resettlement sites sa Rizal, San Jose Del Monte, at Calauan at iba't ibang bayan ng Laguna. Katulad ng mga naunang pamilyang maralita na dinala sa off-city resettlement, wala silang kabuhayan sa mga lugar na ito at walang batayang serbisyo para makapamuhay sila ng maayos. Dahil dito, nagbalik sila sa kalunsuran at naging mga ISFs ulit.

Bukod sa sapilitang pagpapaalis sa kanila sa kanilang mga tirahan, hinaharap ng mga maralita ang banta ng pagbaha, storm surge at sunog na tiyak na makakasira sa kanilang komunidad at maaaring ikamatay nila. Sa kabila ng mga ganitong hamon, nanatiling matatag ang mga maralita at nanindigan laban sa sapilitang relokasyon at pagtatanggol ng kanilang karapatan sa lupa. Naglunsad sila ng mga protesta at pagkilos upang ipaglaban ang kanilang mga karapatan at reporma sa mga patakaran na magtataguyod ng kanilang kapakanan.

Simula noong 1970, tuloy-tuloy na lumaki ang bilang ng mga ISFs na na-oorganisa at nagluwal ito ng nagkakaisang lakas ng mga maralita para sa pagtatayo ng maunlad na mga komunidad. Subali't hanggang sa kasalukuyan ay hindi naging madali para sa mga informal settler na baguhin ang mga patakaran at mangibabaw ang kagalingan at karapatan ng mga maralita sa Metro Manila.

Sa nakaraang dekada, lalong lumobo ang informal settlers communities sa Metro Manila. Dagdag pa dito ang malawakang pagkasira ng mga komunidad dulot ng bagyong Ondoy at iba pang kalamidad. Noong 2008, inilabas ng Supreme Court ang writ of mandamus para paalisin ang mga ISF sa daanan ng mga ilog at estero dahil sila ang pangunahing sanhi ng pagdumi ng tubig sa mga nasabing lugar. (SC GR No. 171947-48, par 8). Iniutos ng korte ang paglilinis ng Pasig River at mga kanugnog nitong katubigan, at pagpapaalis sa mga informal settler sa mga lugar na nasasakupan ng writ of mandamus hanggang ika-31 ng Disyembre, 2015.

Sagupaan Esa DSA

Isa sa maituturing na pinakamarahas na sagupaan sa pagitan ng mga informal settler at pamahalaan ang naganap sa EDSA noong Setyembre 23, 2010.

Nakatanggap ang mga residente ng Sitio San Roque, Barangay Pag-asa, Quezon City ng notice ng demolition noong Abil 14, 2010 at binigyan sila ng 30 araw na palugit. Ang lupang tinitirikan ng kanilang mga bahay ay pag-aari ng National Housing Authority (NHA) na nakipagkasundo sa Ayala Corporation para bigyang daan ang mga komersyal na establisyamento.

Ang notice ng demolition ay pinadala sa kabila ng ilang taong pakikipag-usap ng organisadong maralita sa ilalim ng San Roque Community Council–North Triangle Alliance (SRCC-NTA) sa pamahalaan. Ayon sa kanilang natanggap na notice, ang dalawang libong pamilya ng informal settlers ay dadalhin sa Montalban, sa tulong ng NHA.

Hindi naganap ang eviction noong Mayo 14, 2010. Nakatanggap ang mga residente ng pangalawang notice of eviction noong Hunyo 15, 2010 at binigyan sila 30 araw na palugit. Subali t wala pa ring naganap na eviction noong 'Hunyo 15. Pagkatapos ng dalawang notice na ito, nakatanggap ulit ang mga residente ng notice of eviction noong Setyembre 15 pero binigyan lamang sila ng pitong araw na palugit para umalis.

Noong ala-una ng umaga ng Setyembre 23, napansin ng mga tao sa komunidad ang ilang armadong mga tao na umaaligid sa kanilang lugar kasama ang ilang miyembro ng media na naghahanda para sa kanilang coverage. Noong naging mas malinaw nang may mangyayaring demolisyon, nagkapit-bisig ang mga residente para bumuo ng human barricade para harangan kanilang komunidad sa EDSA.

Pagsapit ng alas-otso ng umagang iyon, apat na malalaking trak na may sakay na limang daang mga lalaki ang pumarada sa harap ng barikada. Agad na nagsibaba ang mga ito habang ang mga residente ay sinubukang makipag-usap sa mga pulis na naroon sa lugar. Walang habas na pinaggigiba ang mga kabahayan ng nasabing mga armadong lalaki gamit ang martilyo at bareta, at sa tulong ng mga bulldozer.

May ilang report na pinagbabato raw ng mga residente ang mga demolition team na marahas na sumagupa sa mga residente. Nagdulot ito ng pagkasugat sa ilang mga tao. Sa kagustuhan ng mga residente na ipakita sa publiko ang karahasang nagaganap sa loob ng komunidad, minabuti nilang harangan ng human barricade ang EDSA. Nanindigan ang mga informal settler na hindi sila aalis sa lugar.

Dahil sa malaking gulong nilikha at pagsasara ng isa sa pinakamalaking kalsada sa Metro Manila, laman ng ulo ng mga balita ang insidente, hindi lang sa Pilipinas kundi sa buong mundo. Umabot ito sa Estados Unidos kung saan naroon ang kahahalal lamang na Pangulong Aquino para sa state visit. Pinatigil niya ang demolisyon at tumalima ang mga pulis dakong alas tres ng hapon ng araw ding iyon.

Samantala, isandaang tahanan na ang nagiba ng demolition team. Sa kabila nito, itinuring itong panalo ng mga informal settler dahil naipaabot ang problema maging sa ibang bansa. Pinutol ni Pangulong Aquino ang kanyang state visit sa Estados Unidos upang bumalik sa bansa at lapatan ng karampatang solusyon ang problema ng mga maralita sa San Roque.

2

Ang desisyon ng Supreme Court na tanggalin ang mga nakaharang sa mga ilog at waterway sa Metro Manila ay dagdag na responsibilidad sa administrasyon ni Pangulong Aquino na bumuo ng plano sa mga informal settlers na apektado nito. Habang ang sagupaan sa EDSA ay dagdag na paalala sa Pangulo na hindi papayag ang mga maralita sa programang relokasyon na hindi binibigyang halaga ang kanilang maayos na pamumuhay.

Kinailangan ni Pangulong Aquino na maging mapagpasya sa harap ng ganitong mga kalagayan. Ang kanyang pangakong pinirmahan sa Social Contract sa mga maralita, ang 10-Point Covenant with the Urban Poor, bago ang eleksyon noong 2010 ay nakakiling sa in-city relocation. Pinanindigan niya ito habang sinusubukang tugunan ang naging pagkukulang ng mga administrasyong nauna sa kanya.

Nagbuo ng ISF-National Technical Working Group (NTWG) upang pag-aralan ang stiwasyon ng mga informal settlers at magpanaukala ang mga polisiya at mekanismo sa pagtugon ng suliranin ng mga maralita. Noong Disyembre 2010, naglaan ang Pangulong Aquino ng P50 bilyong piso upang ilipat sa loob ng limang taon ang mga maralitang pamilya na nakatira sa mga delikadong lugar sa Metro Manila na maaring tamaan ng kalamidad.

Sa pamumuno ni Secretary Jesse Robredo ng Department of Interior and Local Government (DILG), tinipon ang maraming ahensya tulad ng Department of Budget and Management (DBM), Department of Finance (DoF), Department of Environment and Natural Resources (DENR), NAPC, Philippine Commission for the Urban Poor (PCUP), HUDCC, NHA, Department of Public Works and Highways (DPWH), Metropolitan Manila Development Authority (MMDA), National Urban Poor Council (NUPC), Commission on Human Rights (CHR), at iba pa. Pero, higit sa lahat, kasama sa ISF-NTWG ang mga grupo at samahan ng mga maralita, lalung-lalu na ang mga pambansang organisasyon—ang Kilos Maralita (Poor People's Action) at ang Urban Poor Alliance (UP-All).

Pagkatapos ng napakaraming pag-uusap, pagtatalo, pagpupulong, nagkasundo sa mahalagang bagay—ang pagkilala sa karapatan ng mga maralita sa pagdedesisyon at pagpaplano ng kanilang pabahay at pagtatayo ng kanilang bagong komunidad. Kung kaya't ang mahahalagang sangkap na nilalaman ng Joint Memorandum Circular (2013) na pinirmahan ng mga ahensya ng gobyerno para sa pagpapatupad ng People's Plan ay:

Ÿ Kinilala ang prayoridad ng lugar na pagtatayuan ng relokasyon o bagong komunidad ayon sa pagkakasunod-sunod: on-site, in-city, near-city, o di kaya'y off-city.

Ÿ Kinilala na ang organisadong maralita sa komunidad ang gagawa ng plano ng kanilang pabahay at komunidad sa tulong ng mga ahensya ng gobyerno. Magtatayo sila ng kooperatiba o homeowners

association na siyang magiging porma ng kanilang samahan na haharap sa gobyerno at daluyan ng pondo para sa lupa, pabahay, at mga proyekto para sa kabuhayan.

Malaki ang naitulong ng JMC sa paglalatag ng ligal na batayan para sa pagbubuo ng People's Plan na nakakiling sa on-site/in-city o near-city na mga komunidad ng mga ISF. Tiniyak din ng JMC na ang People's Plan na sama-samang bubuuin ng mga apektadong sektor sa pabahay ay mura at matibay sa mga nakaambang panganib dulot ng mga kalamidad.

Pero may mga limitasyon ang JMC. Walang programa para sa socialized housing ang NHA na siyang ahensya na pagdadaluyan/pagmumulan ng P50 bilyong pondo. Bagama't nalutas ito nung hinapag ng mga maralita sa Socialized Housing Finance Corporation (SHFC) noong Enero 2014, ang kanilang People's Plan at nagbuo ng programang High Density Housing (HDH) para sa mga ISF ang SFHC, di pa rin ito masasagot ang marami pang mga problema.

Wala pang nabubuong mga panuntunan ang mga ahensyang kasama sa pagpapatupad ng People's Plan. Kaya't bawa't People's Plan ay dumadaan sa iba't ibang proseso depende sa mga alituntunin ng bawa't ahensya at mga patakarang ipinapatupad ng mga LGU, depende sa klasipikasyon ng lupang gagamitin, disenyo at plano ng komunidad, at kakayahan ng samahan (halimbawa mga skills ng mga kasapi, pondo ng kooperatiba) sa pagpapatupad ng People's Plan.

Hindi sapat ang pondong inilaan ng pamahalaan upang tustusan ang mahabang proseso ng People's Plan. Malaki ang gastusin at hindi kakayanin ng lahat ng kooperatiba o asosasyon ng mga maralita ang halaga ng pagpapatayo ng disenteng pabahay at paglalagay ng mga serbisyo tulad ng ilaw, tubig, paaaralan, clinic kung walang ospital, at iba pa.

Dito sa Toolkit makikita ang mahabang proseso at mga problemang hinarap ng mga samahan sa pagpapatupad ng People's Plan. Paghalawan natin ito ng mga aral na magbubunsod ng pagpapahusay pa ng pagpapatupad ng People's Plan.

Ang proseso na inilalatag dito ay halaw sa mga karanasan ng mga organisadong maralita. Ang Alyansa ng Mamamayam sa Valenzuela at Caloocan Housing Cooperative (AMVACA) at Corrinai Housing Cooperative (Corrinai) ay nakapagtayo na ng kanilang pabahay. May ibang kooperatiba na di pa natutugunan ang mga itinakda sa People's Plan at marami ang di pa nakakapagsimula. Sila ang nais tulungan ng Toolkit na ito.

Nagkakaiba ang mga karanasan ng bawat kooperatiba sapagkat ang bawa't komunidad ay may kanya-kanyang sitwasyon, pangangailangan at plano sa hinaharap. Ang iba't ibang mga karanasang ito ang lumilinang sa pagpapaunlad ang People's Plan. Layunin ng Toolkit na maging epektibong gabay sa pagbubuo ng angkop na People's Plan batay sa kongkretong kalagayan sa komunidad at kakayahan ng mga informal settler na magpapatupad nito.

3

MGA HAKBANG SA PAGBUBUO NG PEOPLE'S PLAN

Binubuo ng apat na bahagi ang pagbubuo ng isang People's Plan:

Ÿ Pre-entry. Pag-oorganisa ng komunidad, paghahanap ng lupa at pagsasaayos ng titulo (kung pribadong pag-aari o public land); paghahanap at pakikipag-ugnayan sa mga developers,; paghahanda ng mga kailangang dokumento para sa pag-proseso ng application sa SHFC at mga ahensya tulad ng DILG, NHA, at iba pa; at pagbubuo ng feasibility study o pagsasadisensyo ng People's Plan

Ÿ Entry. Patuloy na pag-oorganisa at rehistrasyon upang magkaroon ng legal na identidad, konsultasyon at patuloy na pagpapalakas ng kasapian ng kooperatiba, pagsasaayos ng mga proposal sa proyekto, pagkuha ng mga permit, pagpapaapruba ng pangungutang para sa proyekto

Ÿ Construction. Engineering at monitoring sa aktwal na pagpapatayo ng pabahay

Ÿ Post Entry. Paglilipat ng mga maralita sa bago nilang tirahan at tuloy-tuloy na pag-aayos ng kanilang kabuhayan

PRE-ENTRY:

Sa bisa ng JMC, may iba't ibang pamamaraan ng pagtitiyak sa paninirahan:* Regular na programang relokasyon ng NHA* Programang pabahay ng lokal na pamahalaan* Programang High Density Housing (HDH) ng SHFC sa pamamagitan ng People's Plan

Ang kalakhang bahagi ng mga organisadong komunidad ay kumiling sa programa ng SHFC na HDH dahil ito ang programang “tanging” bukas sa pagpapatupad ng People's Plan. Kaya't ang mga hakbang at mga pangangailangang hinihingi ng SHFC ang tinatalakay dito.

Dahil sa inilaang P50 bilyong pondo ng pamahalaan, nagkaroon ang SHFC ng pondo para maipatupad ang People's Plan. Ang pinakamalaking maaaring ipautang sa isang kuwalipikadong pamilya ay P450,000. Ito ay babayaran sa loob ng 25 taon na may kaukulang 4.5% interes bawa't taon.

Ayon din sa alituntunin ng SHFC, kinakailangan, rehistradong kooperatiba sa Cooperative Development Authority (CDA) ang dapat maitayo ng mga maralita.

Sa ilalim ng clustering guideline ng SHFC, 200 household lamang ang dapat na pinakamalaking bilang ng kasapian ng bawa't kooperatiba para madaling pangasiwaan. Kung higit sa 200 ang kasapian ng komunidad, maaaring magkaroon ng mahigit sa isang kooperatiba ngunit kailangang mapagkakasunduan ng iba't ibang mga samahan ang proseso ng pagdedesisyon sa master development plan ng kanilang People's Plan.

Maaari ring magbuo ng isang alyansa o samahan na binubuo ng iba't ibang housing cooperative sa isang komunidad. Sa kaso ng AMVACA, nanatili itong isang kooperatiba na may 1,440 bilang na kasapian (pamilya) sapagkat sa panahon ng pagkaapruba nito ay hindi pa mahigpit na naipapatupad ang clustering guideline.

Post-Entry

Pre-entry

Entry

Construction

4

Bakit kailangang magbuo ng kooperatiba sa pabahay? Hindi ba sapat ang samahan na naitayo na?

+ØØ∞•≤°¥©¢° Samahan

Ang kooperatiba ang nagmamay-ari ng proyekto ng

pabahay samantalang ang bawat kasapi ay tinatawag na

kamay-ari sa panahong sila ay nakapaloob sa

kooperatiba. Hindi maaaring ariin ng residente ang titulo

ng proyekto ng pabahay sapagka‘t mananatili sa

pangalan ng kooperatiba.

Pansamantalang nakapangalan ang proyekto sa

samahan habang nasa yugto pa ang mga kasapi ng

pagbabayad sa buwanang amortisasyon. Maisasalin

lamang ang titulo sa bawa’t kasapi ng asosasyon kapag

nabayaran na ng buo ang inutang nito.

Ang prinsipyong gumagabay sa kooperatiba ay ang

pagsasama-sama at pagtutulungan ng mga miyembro

mula sa pagbubuo ng pabahay hanggang sa

pagpapatakbo ng komunidad at pagtataguyod ng

kabuhayan ng mga kasapi. Ang puhunan sa kabuhayan

ay nagmula sa mga kasapi nito at ang kita ay babalik din

sa kasapian.

Hindi kakayanin ng pamilya ng maralitang ang gastusin

para sa pagpapatayo ng pabahay gaya ng mga

sumusunod:

� Pagpaparehistro ng samahan

� Paghahanap ng lupang malilipatan

� Pagpapasurvey at pagbubuo ng subdivision plan

� Pagkuha ng mga permit at clearance upang

tiyakin na ang lupang napili ay pwedeng tirahan

Mahalagang maintindihan ng komunidad na nagnanais sumali sa programang pabahay ng gobyerno na ang mauutang na salapi ay para lamang sa pambili ng lupa, site development at pagpapatayo ng bahay.

Dahil kakambal ng usaping pabahay ang maunlad na pamayanan, mas mainam kung maagang mapaghahandaan ang mga napipintong gastusin para sa mga pangunahing pasilidad at serbisyo na hindi naman kasama sa mauutang sa SHFC kagaya ng kuryente, tubig, paaralan, pasilidad pangkalusugan, at iba pa.

Dahil sa malawak ang sakop ng pagpapatupad ng isang People's Plan, kinikilala ng SHFC at ng ibang ahensya ng gobyerno tulad ng NAPC, PCUP, DILG, ang mahalagang papel ng mga NGO. Sa katunayan, isa sa mga alituntunin din ng SHFC na mayroong kasamang NGOs ang mga maralita at merong listahan ang SHFC ng mga accredited na NGOs.

Katuwang ang NGO sa pamamagitan ng ayudang teknikal upang maitatag ang housing cooperative kasabay ang pagpapaunawa ng iba't ibang batas ukol sa programang pabahay, tulad ng Mandamus Order, JMC, UDHA, upang mailinaw ang mga programa ng gobyerno para sa pabahay at mga karapatan ng mga maralita. Tungkulin din ng NGO na ipaliwanag ang konsepto ng People's Plan at proseso nito. Sila rin ang nagpapatunaly sa SHFC ng kahandaan ng kooperatiba upang ipatupad ang programang pabahay ng mga maralita.

LANDOWNER

CONTRACTOR

CA amortizes loan to SHFC

Phase 1 Lot Acquisition

CommunityAssociation (CA)

CA selectsCSO Partner

CSO Partnerprovides

Technical Assistance

Delivers completeloan documents to SHFC

Memorandum of AgreementOffer to Buy/Intent to Sell

SHFC checksaffordability then payslandowner

Memorandum of AgreementOffer to Buy/Intent to Sell

Phase 2 Lot Acquisition

CommunityAssociation (CA)

CA selectsCSO Partner

CSO Partnerprovides

Technical Assistance

Delivers completeloan documents to SHFC

SHFC pays contractor

1

3

4

2

3

1

4 5

2

Halaw mula sa SFHC. http://www.shfcph.com/images/HDH%20Process%20Flow%20Phase1.jpg Page 1 of 1

Kooperatiba

5

Pagbuo ng Master List ng Beneficiaries

Ang bawat asosasyon o kooperatiba ay dadaan sa masusing imbestigasyon kung ang kasapi nila ay kuwalipikadong benepisyaryo ng Alternative Housing and People's Proposal Fund (AHPPF) batay sa mga sumusunod na hakbangin:

Ÿ Isusumite ang listahan ng mga kasapi sa DILG kalakip ang sertipikasyong magmumula sa Barangay Captain na nakakasakop sa kanila na magpapatunay kung ang mga ito miyembro ay sadyang naninirahan sa kanyang barangay;

Ÿ Ang resulta nito ang naging basehan ng DILG upang magawaran ng certificate of elibility matapos nilang isagawa ang ground validation sa lahat ng kasaping nakapaloob sa isang masterlist. (Matapos maianunsyo ang kautusan ng Korte Suprema, kaagad na isinagawa ang survey ng lahat na apektadong naninirahan sa tabi ng mga kailugan.)

Ÿ Sa bahagi naman ng SHFC, sinisiyasat nila kung ang nasabing masterlist ay kauwalipikado rin sa pamantayan isinasaad ng UDHA Sec. 16 (Eligibility Criteria for Socialized Housing Program Beneficiaries).

Ÿ Kinakailangang palitan ng kooperatiba o samahan ang kasaping hindi kuwalipikado na mangyayari lamang kung ang mga ito ay papasa rin sa pamantayan ng DILG at SHFC.

Tandaan! Tiyaking masinop na naisaayos ang mga dokumentong kailangan para mapayagan ang rehistro sa CDA, HLURB, SHFC, LandBank, DILG, at iba pa. Itago sa ligtas na lugar ang mga dokumento. Magtalaga ng flash drive o external drive para sa mga dokumento.

Pagrerehistro ng mga Beneficiaries

Bawa't kasapi ng kooperatiba ay dapat isama sa Master List ng beneficiaries na aaprubahan ng DILG para makinabang sa programa ng pabahay. Para makasama sa listahan, ang mga kasapi ng kooperatiba ay dapat angkop sa mga hinihingi ng AHPPF. Ayong sa UDHA Sec. 16 (Eligibility Criteria for Socialized Housing Program Beneficiaries), ito ay ang mga sumusunod:

Ÿ Filipino citizen

Ÿ Ang bawa't miyembro ng pamilya ng maralita na may edad na disiotso o higit pa ay maaarinG sumali bilang hiwalay na kasapi. Ang ibang kapamilya na mas bata sa edad disiotso ay ituturing na dependents.

Ÿ Mahirap o walang bahay, ayon sa itinakda ng Section 3, UDHA Republic Act 7279

Ÿ Walang pag-aaring lupa o hindi tumanggap ng benepisyo mula sa kahit na anong programa ng pamahalaan sa pabahay, maliban na lamang kung inuupahan lamang.

Ÿ Hindi maituturing na 'professional squatter' o kabilang sa isang 'squatting syndicate'

Ÿ Uunahin ang mga nakatira sa loob ng 3-meter easement sa tabi ng ilog

Ang mga ISF na gustong maging kasapi ng kooperatiba ay kailangang magbigay ng kahit isa sa mga sumusunod na dokumento bilang katibayan ng kanyang pagkakakilanlan: Ÿ ID mula sa pamahalaan Ÿ Birth certificateŸ Marriage certificate at isang ID mula sa pamahalaanŸ Naka-notaryong Affidavit of Co-habitation kung may

kinakasama na hindi kasal

Tiyaking tama ang nakasulat na pangalan, middle name at apelyido ng kasapi. Maaaring mahuling payagan ang mali ang spelling ng mga pangalan.

Mga Hakbang sa Pagbubuo ng Kooperatiba Ÿ Sa panimula ay maaaring magtayo muna ng grupong

ubod na hindi bababa sa tatlumpu't dalawang (32) kasapi habang nasa proseso pa ng pakikipag-usap sa ibang interesado ring pumaloob sa kooperatiba.

Ÿ Ang lahat ng mga interesadong sumapi ay kinakailangan munang dumaan sa Pre-Membership Education Seminar (PMES) at oryentasyon maipaunawa ang proyektong pabahay.

Ÿ Kung inaaakalang may sapat ng target na bilang sa itatayong kooperatiba, maaari nang magpatawag ng pangkalahatang pagpupulong upang mapag-usapan at pagpasyahan ang mga sumusunod:

a.Eleksyon para sa transisyunal na pamunuan para mangasiwa sa proyektong pabahay ayon sa mga sumusunod na pansamantalang komitiba at istruktura:

-Board of Directors (BOD), kasabay ng appointment ng treasurer, auditor at secretary -Land Research and Price Negotiation Committee na siyang makikipag-ugnay sa may- ari ng lupang nais lipatan. Dapat ay may masinop na daluyan ng impormasyon sa mga kaganapan sa komite upang alam ng lahat ng kasapi ang kalagayan ng pakikipagnegosasyon. -Lupon na maghahanap at makikipag-ugnay sa partner-developer -Construction and Management Committee -Pag-aayos ng mga dokumento ng kasapian at registration -Pinansiya -At iba pang naisin b. Pagpili ng NGO o Mobilizer na siyang magbibigay ng teknikal at legal na gabay para sa kooperatiba at proyekto. (Mobilizer ang teknikal na tawag ng mga ahensya ng gobyerno sa NGO na tumutulong sa pabahay at kailangan nito ng accreditation mula sa SHFC sa pamamagitan ng endorsement mula sa PCUP o NAPC.) c. Paglulunsad ng mga mahahalagang pag- aaral/seminar kaugnay sa pangangasiwa ng kooperatiba at proyektong pabahay

6

d. Paglilikom ng saping-puhunan ng bawat kasapi bilang isa sa mga rekusitos na hinihingi ng CDA e. Paglulunsad ng mga diskusyon at wokshops para sa pagbubuo ng People's Plan at pre- feasibility study kaugnay ang partner- developer f. Pagpapa-apruba ng pre-feasibility plan sa NHA sapagkat sa kasalukuyan ay walang teknikal na kapasidad ang CDA upang repasuhin ang mga plano kaugnay sa proyektong pabahay g. Pagrehistro ng housing coooperative at pagsasaayos ng dokumentasyon sa CDA. h. Magbukas ng account sa Land Bank. Ito ay upang matiyak na ang lahat na transaksyong pampinansya ay may malinaw na porma at dokumentasyon. Kasabay nito ay pagsasanay ng BOD at komite sa pinansya hinggil sa bookkeeping, accounting, audit at iba pa. i. Mabuting sa simula pa lang ay walang financial transaction na mangyayari labas sa banking system ng kooperatiba. j. Aplikasyon para sa BIR TIN No. At pagpapalimbag ng opisyal na resibo. Istriktong ipatutupad ng kooperatiba ang pagtanggap o paglabas ng salapi na may kaukulang dokumentasyon.

Mga kailangang ihanda para makapagbukas ng account sa LandBank:

1. Certificate of Registration mula CDA2. Articles of Cooperation at By-laws ng housing cooperative3. Board Resolution na naka-notaryo na nagsasaad ng mga sumusunod: -Kapangyarihan o karapatang magbukas ng bank account -Pangalan ng mga opisyal ng kooperatiba na inatasang magbukas ng bank account, lumagda sa mga withdrawal at iba pang transaksyon sa bangko sa pangalan ng kooperatiba; dalawa sa tatlong pangalan ng mga opisyal ang kailangang ilagay

May batas na nagbibigay ng prebilihiyo sa kooperatiba upang malibre ito sa mga buwis. Kinakailangan lang itong iaplay upang legal na makinabang.

Mga kailangan sa pagkuha ng TIN: -Kopya ng Certificate of Registration sa CDA -Kopya ng By-Laws ng kooperatiba

Tandaan! Kailangang maipasa ang application sa TIN bago ang takdang araw ng pagbabayad ng buwis.

Paghahanda sa Pre-feasibility Study

Ang Pre-Feasibility Study ay isa sa mga hinihingi ng NHA at DILG at ito ang katumbas ng People's Plan para sa SHFC. Para sa DILG at NHA, ito ang magpapakita na pinaghandaan ng kooperatiba ang proyekto upang maging maayos, epektibo, at pangmatagalan ang pakinabang ng mga kasapi. Malaking bahagi ng mga kailangang dokumento ay nasakop na ng People's Plan at Master List. Ang Pre-Feasibility Study ang magpapakita ng katuparan ng People's Plan. Kailangang gamitin ng kooperatiba ang pag-aaral na ito upang planuhin at pangasiwaan ang pagpapatupad ng proyekto sa lilipatang komunidad ng mga maralita.

Ang Pre-Feasibility Study ay maaaring buuin ng kooperatiba, katuwang ang mga NGO. Ipapakita nito ang mga pamamaraan ng kooperatiba upang makamit ang mga nakahanay na bahagi ng People's Plan sa larangan ng organisasyon, pampinansya at teknikal na pangangailangan.

Ang mga sumusunod na dokumento ang kailangan sa pagsasagawa ng Pre-Feasibility Study:Ÿ By-laws ng kooperatiba na ibinigay sa CDAŸ Articles of Cooperation na ipinasa sa CDAŸ Profile ng Kooperatiba, Board of Directors at mga

opisyal Ÿ Mga komite ng kooperatiba

Ito ang mga kailangan sa larangan ng pinansya para mabuo ang Pre-Feasibility Study:Ÿ Affidavit ng Treasurer na ipinasa sa CDAŸ Pondo para masimulan ang pag-iipon ng koooperatiba

na ipantutustos sa pagpapagawa ng pabahayŸ Reserbang pondo ng kooperatiba para sa proyekto sa

pabahay Ÿ Mga pagkukunan ng pera para sa gastusin sa pabahayŸ upang maibalik ang nagastos sa pagpapatayo ng

pabahay

Ang mga sumusunod ang mga kailangan upang mabuo ang teknikal na bahagi ng Pre-Feasibility Study:Ÿ Mapa ng lugar at mungkahing plano para sa site

development Ÿ Transfer of Certificate of Title Ÿ Letter of Intent to Sell mula sa may-ari ng lupa na

nagsasaad ng presyo ng pagbebenta at iba pang mga alituntunin at kondisyon

Ÿ Pinakahuling Tax DeclarationŸ Bilang at listahan ng mga beneficiaries ng pabahay at

kanilang pinagkakakitaan (Paalala: Ito rin dapat ang nasa Master List)

Ÿ Ninanais ng kooperatiba na uri ng pabahay, at bilang ng bahay na itatayo

Pagkuha ng Lupang Lilipatan Saan lilipat? Saan itatayo ang bagong komunidad?Ang paghahanap at pagbili ng lupa ay isang kritikal na bahagi ng proyekto sa pabahay. Kailangang matiyak muna ang lupa at ang pondong makukuha mula sa SHFC bago makapaghain ng proposal. Kailangang magbuo ang kooperatiba ng isang komite na nakatuon sa paghahanap ng lupang malilipatan. Ang komite ay magbibigay ng ulat sa kasapian hinggil sa presyo at iba pang impormasyon na makakatulong sa kanilang pagpapasya.

7

Ayon sa JMC, ang mga maralita ay maaaring mamili ng lugar na kanilang lilipatan ayon sa pagkakasunod na mga elemento:Ÿ On-site o pinakamalapit sa kanilang tinitirhanŸ In-city o sa loob ng siyudad kung saan sila

kasalukuyang nakatiraŸ Near-city o sa pinakamalapit na siyudad kung saan

sila kasalukuyang nakatiraŸ Off-site o Off-city o sa lugar na malayo sa kanilang

kasalukuyang tinitirhan

Una pa rin sa pagpipilian ang on-site development dahil kinikilala ang karapatan ng mga maralita na manirahan sa syudad. Kinikilala rin ang karapatan ng maralita sa matiyak ang kanilang pabahay at trabaho.

Walang saysay na magtayo ng pabahay kung saan malayo sa kanilang trabaho dahil babalik at babalik sa pagiging informal settler ang mga maralita. Kung sakaling ang makikitang lugar ay malayo sa kanilang kasalukuyang tinitirhan o di kaya'y off-city, kailangan isinasalang-alang sa People's Plan ang usapin ng trabaho, ng transportasyon, ng pamasahe at iba pa. Tandaan na ang layunin ay mabigyan ng maayos na pabahay at komunidad ang mga maralita na may katiyakan sa kanilang hanapbuhay at kabuhayan.

Kailangang malinaw ang haba ng panahong ilalaan bago lumipat ang mga residente. Mahalagang maipakita na ang People's Plan ay pinagkasunduan ng kasapian, kasama dito ang nabubuong disenyo o plano ng itatayong pabahay. Ang mga kasapi ang pumili ng lugar at ang mga pamamaraan o mga hakbang kung paano lulutasin ang kasiguruhan sa trabaho at hanapbuhay. Ang pangunahing mga pangangailangan ng komunidad na kayang makamit sa lilipatang lugar ay dapat maliwanag. Halimbawa, tukuyin ang prayoridad ng pangangailangan ng komunidad mula sa paaralan, pabrika hanggang sa ospital at iba pang mga pangangailangan.

Ang pagpili ng lugar at laman ng People's Plan ay nakabatay sa pangangailangan ng kabuuang kasapian, kakayahan ng bawat kasapi at kakayahan ng kooperatiba. Kilalanin o huwag kaligtaan sa disenyo o plano na may mga gawain at pangangailangan ang kababaihan, ang matatanda, ang mga bata, ang mga may kapansanan. Kasama sila sa kabuuang plano.

Sa larangan ng pinansya, ilinaw ang kakayanan ng kooperatiba sa gastusin mula sa pagbili ng lupa hanggang pagpapatayo ng mga bahay. Isama sa pag-uusap ang pagtitiyak ng plano sa kontribusyon ng mga kasapi sa kooperatiba upang tumakbo ng pangmatagalan ang kooperatiba.

Kailangang maghanap ng higit sa isang lupang mapagpipilian ng mga kasapi. Kung may pagkakataon, hikayatin ang mga kasapi na bisitahin ang mga nasaliksik na lupa upang makatulong sa pagpapasya ng komunidad.

Mas mainam kung ang negosasyon ay may dokumento sa pamamagitan ng Intent to Buy at Offer to Sell. Higit sa lahat, pumirma sa isang Memorandum of Agreement kasama ang pinagbilhan o may-ari ng lupa para isarado ang kasunduan hinggil sa pagbili ng lupa.

Tandaan!Mga kailangang tandaan sa paghahanap ng lugar:Ÿ May daan o kalsada na maaaring gamitin Ÿ Ang laki ng lupa ay akma sa gustong gawin ng

kooperatiba o ng kasapianŸ May sakayan ng mga residente palabas ng

komunidadŸ Maayos ang linya ng kuryente na maaaring

pagkabitan ng mga residenteŸ May mapagkukunan ng ligtas at malinis na tubig Ÿ May batayang serbisyo tulad ng paaralan, clinic o

ospital na maaaring puntahanŸ May simbahan o lugar para sa pananampalatayaŸ Ligtas sa anumang kalamidad tulad ng lindol,

pagbaha, landslide, at iba paŸ Malapit sa trabahong potensyal na pagkukunan

ng kabuhayan Ÿ May posibilidad na makapagtayo ng social

enterprise/s ng kooperatiba

Dagdag na Gastos

P1 million. Yan ang tantya namin na dagdag na gastos namin sa pag-aasikaso ng aming papeles para sa People's Plan. Pamasahe namin sa pabalik-balik sa mga opisina, sa pakikipag-usap sa mga potential na bibilhan namin ng lupa, sa pagpapa-xerox ng napakaraming dokumento. Siyempre, sa pagod, minsan naman, bumibili kami ng RC Cola. Pampalamig naman.

(Panayam kay Enriquieta “Kits” Catayong, Presidente, AMVA Housing Cooperative)

Pakikipagkasundo sa Partner Developer-Contractor

Kasabay ng pag-aayos ng registration ng housing cooperative ang paghahanap ng maaaring katuwang na developer-contractor ng proyekto ng pabahay. Kailangang maagang paghandaan ang kakailanganing survey at latag ng plano, topographic survey, subdivision scheme, housing design, electrical design, site development design, at iba pa.

Pakikipag-ugnayan sa Iba't-ibang Ahensya at Lokal na Pamahalaan

DILG. Ang DILG ang maglalabas ng Eligibility Certification na nagpapatunay na ang ang mga pamilyang nakapaloob sa samahan o kooperatiba ay apektado ng pagsasaayos ng mga ilog sa kalakhang Maynila o nakatira sa mga mapanganib na lugar.

8

Lokal na pamahalaan

Makikipag-ugnayan ang kooperatiba sa munisipyo o lungsod kung saan nakatira ang mga nakatalang pamilyang maralita, at sa lilipatang munisipyo o lungsod upang humingi ng pagsang-ayon sa paglipat. Mahalaga ang pagsang-ayong ito upang maiwasan ang karanasan ng ibang mga samahan na kung kailan naisaayos na ang bagong komunidad ay saka pa lang sasalungat ang lokal na pamahalaan.

Dapat maglabas ang Sangguniang Bayan ng lilipatang lugar ng Resolution na inaaprubahan ang Locational Plan sa pamamagitan ng Preliminary Approval of Locational Clearance. Ito ang magiging batayan ng aaprubahang plano ng Land Registration Authority (LRA).

DENR/Mines and Geosciences Bureau (MGB)

Ang ahensyang ito ang magbibigay ng sertipikasyon na ang lupang binibili ay ligtas sa anumang sakuna o hindi nasasakop sa mapanganib na lugar.

Palatandaan sa pagtitiyak ng Titulo ng Lupa:

Ÿ Hanapin ang kopya ng titulo sa Register of Deeds.Ÿ Suriin ang lahat ng nakalagay sa Transfer Certificate

of Title (TCT) tulad ng technical description, liens, encumbrances, at iba pa, tulad halimbawa: kung nakasanla o may pinagkakautangan, kung may adverse claims, kung dumaan o hindi dumaan sa extra judicial settlement of estate (EJSE) o extra judicial partition, kung hindi maaaring isalin sa ibang pagmamay-ari, kung merong lis pendens (o merong pending legal action o notice).

Ÿ Balikan o Trace-back ang Original Certificate of Title (OCT) upang malinaw sa kooperatiba ang naging kasaysayan ng lupang binibili.

Ÿ Kung ang nakikipag-usap ay kinatawan ng may-ari ng lupa sa bisa ng isang Special Power of Attorney (SPA), siyasatin ang authencity nito at humanap ng ibang kaparaanan upang makausap ang totoong may-ari.

Ÿ Suriiin ang Tax Declaration kung naaayon sa municipal ordinance.

Ÿ Kumuha ng survey plan at topographic map. Pag-aralan ang mga nakaambang panganib sa lugar, man-made man ito o mula sa kapaligiran. Makatutulong ang mga sertipikasyon na manggagaling sa MGB, PhiVolcs hinggil dito.

Ÿ Kumuha ng Tax Clearance para tiyakin ang rekord ng may-ari ng lupa sa pagbabayad ng real property tax.

Ÿ Kumuha ng Road Right of Way mula sa City Development Planning Office

Tandaan! Malaking bahagi sa pagbagal o pagbilis sa proseso ng pangungutang ang kalagayan ng lupa. Maging listo sa pag-analisa sa mga nabanggit na dokumento sa itaas.

Susuriin ng SHFC ang mga dokumento ng may-ari ng lupa kaya't dapat nasuri na ng kooperatiba bago pa man ito ipadala sa SHFC. Kailangang kumpleto ang mga papeles na nagpapatunay sa tunay na may-ari ng lupa. Ang kakulangan sa mga dokumento ay magpapatagal sa proseso ng pagkuha ng utang mula sa SHFC. Tandaan na ang SHFC ang magbibigay ng garantiya sa may-ari ng lupa na siya ay mababayaran.

Kapag nasuri na at natiyak na ang kausap ng kooperatiba ang tunay na may-ari ng lupa at kumpleto ang mga dokumentong nagpapatunay sa pagmamay-ari, papasok na ang kooperatiba sa mga hakbang ng pakikipagkasundo (Memorandum of Agreement) bilang paunang hakbang sa bilihan ng lupa.

Pumalya na Lupa

Matapos ang mahaba-habang pakikipagnegosasyon, napapayag ng Benjamin Village Homeowners' Association ang may-ari ng lupa. Naayos na ang mga papeles at na-approve na ng SHFC. Napa-survey na ang lupa; nagpa-boring na rin. Ilang libo ang ginastos ng samahan.

Tuwang-tuwa ang samahan nang malamang handa na ang tseke ng SHFC para sa paunang bayad sa may-ari.

Laking gulat nila nang malamang naibenta na pala ang lupa sa iba. E, kasi daw, ke tagal bago sila bumalik. Wala silang nagawa kundi maghanap ng panibagong lugar. Panibagong gastos uli.

Kaya nga, mahalaga sana, merong maibigay na earnest money ang ahensya o LGU sa may-ari para di niya ibenta ang lupa sa iba.

(Panayam kay Joel Morante, NAPC PO-ISF consultant)

Mga Hakbang sa Pagbili ng Lupa (Secure Land)

Makipag-usap sa may-ari ng lupa tungkol sa ninanais niyang proseso ng bentahan at paraan ng pagbabayad. Bago makipagsara ng kasunduan sa may-ari ng lupa, mahalagang kumuha ang kooperatiba ng isang independent na appraiser ng lupa na accredited ng Central Bank para tiyakin ang land value ng lupa. Ihambing ang land value sa zonal value ng BIR pati na rin ang prevailing market value (o halaga ng pinakahuling bilihan na nangyari sa mismo o kalapit na lugar).

Mahalagang malaman ang mga ito upang matiyak ng kooperatiba na makatarungan ang halagang ibinigay ng

9

may-ari ng lupa. Ang mga impormasyong makukuha ng kooperatiba ay magiging gabay sa pakikipagtawaran sa presyo ng lupain.

Matapos makipagkasundo sa may-ari ng lupa hinggil sa halaga ng lupa at paraan ng pagbabayad, kailangang ihanda ang mga sumusunod:Ÿ Gumawa ng Letter of Intent to BuyŸ Humingi ng Letter of Intent to Sell mula sa may-ari ng

lupa. Siguraduhing nakasaad dito ang napagkasunduan ng kooperatiba at ng may-ari ng lupa.

Ÿ Kumuha ng Certificate of No Objection sa Barangay.Ÿ Kumuha ng Certificate of Site Suitability sa DILG.Ÿ Makipagkasundo sa SHFC tungkol sa paraan ng

pagbabayad. Gagawa ang SHFC ng appraisal value ng lupa at halaga ng babayaran sa may-ari ng lupa.

Ÿ Gumawa ng isang Memorandum of Agreement sa SHFC tungkol sa paraan ng pagbabayad. Balikan ang MOA upang tiyakin na nakasaad dito ang lahat ng napagkasunduan.

Ÿ Kung minsan ay kailangang ilathala sa isang pahayagan na may pambansang sirkulasyon ang napagkasunduang pagbili ng lupa. Tinitiyak nito na walang ibang sagabal sa pagbebenta ng lupa. Tatlong linggo ang paglathala na dapat bayaran ng may-ari ng lupa.

Pagbubuo ng Plano/Disenyo ng Medium-Rise Building

Gumawa ng plano at disenyo ng itatayong building o mga bagong pabahay.

Mainam na ginagawa ito ng kooperatiba sa simula pa lamang ng pagbubuo ng kooperatiba. Tulad ng pagkakasundo sa lilipatang lugar, kailangang tiyakin na naaayon ang disenyo ng itatayong building o pabahay sa bagong lilipatang lugar. May implikasyon din ito sa kabuuang gastusin sa bagong pabahay at komunidad at kailangang isaalang-alang ang kakayahan at kahandaan ng mga kasapi sa mga babayarang utang.

Ibang loan application o proseso ang pagkuha ng pautang para sa building mula sa SHFC at iba pang loan application ang para sa lupa. Subali't ang kabuuang mauutang lamang sa SFHC ay P450,000 bawa't pamilya o kasapi ng kooperatiba. (Ang halagang iyan ay sa loob lamang ng P50 bilyong pondo para sa People's Plan.)

Sa karanasan ay hindi lumalabis sa P450,000 ang nagagastos sa bahay at lupa ng bawa't kasapi. Kung hindi maiiwasan na lumagpas, babayaran ng kasapi ng kooperatiba ang sobrang halaga bilang equity.

Mga hakbang sa pagbubuo ng site development plan

Ang disenyo ng building o pabahay ay naka-ayon sa layunin at inaasam ng kooperatiba, at pinagkasunduang mga gawain ng mga kasapi ng kooperatiba. Ang ilan sa mga tanong na maaaring sagutin ay:

Ÿ Saan ang lugar na ilalaan para sa social enterprise at mga pang kabuhayang gawain?

Ÿ Saan ang lugar na nakalaan para sa laruan, at mga pampublikong lugar tulad ng simbahan o lugar ng pananampalataya, palengke, at iba pa. Ano ang disenyo nito?

Isaalang-alang ang mga pangangailangan ng mga kababaihan, matatanda, mga bata at mga may kapansanan sa disenyo ng building o ng pabahay. Halimbawa, ilagay sa ibaba o unang palapag ang mga programang pangkabuhayan. Ang palengke ay hindi dapat malapit sa clinic o pagamutan. Ang palaruan ay hindi nakatapat sa simbahan o lugar ng pananampalataya.

Sa bahaging ito, kailangang maglunsad ng mga konsultasyon ang mga pinuno ng kooperatiba sa mga kasapi para pag-usapan ang disenyo at latag ng pabahay at ng buong komunidad. Sa huli, sila ang magdedesisyon sa ipapatupad na development plan.

Mga Ilang Hakbang sa Pagkuha ng Partner Developer-Contractor:

Ÿ Maghanap ng katuwang na developer o contractor. Ang developer ay dapat kasapi ng Chamber of Real Estate and Building Associations Inc. (CREBA), Subdivision and Housing Developers Association Inc. (SHDA), o kaya ay ng Organization of the Socialized Housing Developers of the Philippines (OSHDP).

Ÿ Makakatulong kung kukuha ang kooperatiba ng dalawa hanggang tatlong developer na magbibigay ng general sketch ng plano ng pabahay, disenyo, mga partikular na katangian ng plano, pagtaya ng halaga ng magagastos. Mamimili ang kooperatiba mula sa mga panukalang plano na ibinigay ng mga developer.

Ÿ Kailangang aprubahan ng SHFC ang magiging katuwang na developer. Ipasa sa SHFC ang mga sumusunod na credentials ng developer:

-Accreditation papers -Listahan ng mga natapos at ginagawang proyekto -Company Profile -Audited Financial Statement – 2 taon -Kontrata sa pagitan ng kooperatiba o asosasyon ng maralita at contractor

Ÿ Makipag-ugnayan sa developer at talakayin ang mga pangangailangan sa lupa at pagpapatayo ng bahay.

Ÿ Itatakda ng nagdisenyo ng plano ang bilang ng mga building na itatayo, bilang ng palapag, at bilang ng unit bawa't palapag, batay sa mga sumusunod na impormasyong ibinigay ng kooperatiba:

-Sukat ng lupa na pagtatayuan ng bahay -Bilang ng kasapi ng kooperatiba na bibigyan ng bahay -Ang sukat ng bawa't bahay ay hindi lilit sa 24 square meters -Hindi bababa sa 30% ng kabuuang lupa ang para sa 'green space' na tatayuan ng liwasang bayan, halamanan, common area, road network, at iba pang pangangailangan ng kooperatiba na labas sa unit ng bahay ng mga kasapi o beneficiaries

10

Mga Pisikal na Aspeto ng Lugar na Dapat Isa-alang-alang:

Kailangang pag-aralan ang mga pisikal na aspeto ng lugar sa gagawing disenyo ng building o pabahay. Kasama dito ang soil-boring capacity, slope, pagkakaroon o kawalan ng natural forms. Ito ang magtitiyak na ang katangian ng lupa ay umaangkop sa disenyo ng proyekto.

Suriin ang mga nakatayong gusali sa paligid at ang pinapayagang taas ng itatayong building. Tingnan din ang pinapayagang bilang ng bahay na maaaring itayo sa sukat na lupa, batay sa itinatakda ng National Building Code of the Philippines.

Mangangailangan ng mga eksperto sa paggawa ng subdivision plan at building design tulad ng, arkitekto, civil engineer at geodetic engineer na dapat ay mga environmental planner din dahil ang istrukturang itatayo ay dapat matibay na humarap sa anumang posibleng kalamidad tulad ng bagyo, pagbaha, lindol at iba pa. Binibigyang halaga ng environmental planner ang kalikasan at kapaligiran at maglalapat ng naaangkop na disenyo at materyales na hindi nakakapinsala sa kalikasan. Kailangan din ng sanitary engineer, electrical engineer, at mechanical engineer kung gagawa ng elevator.

Ilan sa mahahalagang gabay sa pagpili ng partner derveloper-contractor ang maaaring sundin bago pumasok sa bidding process.

Pagsunod sa mga alitunin Karanasan sa paggawa Pamamahala

Accredited sa Department of Labor and

Employment Workplace (DOLE) Health and

Safety at Philippine Contractors Accreditation

Board

Tingnan ang talaan ng karanasan sa paggawa. Siyasatin kung ang developer o contractor ay

gumagawa ng talaan, ulat, audits, at

certification na magpapatunay ng maayos na

gawi sa pagnenegosyo tulad ng, financial

report, annual report, workplace safety reports,

at iba pa.

Ayon sa Rule 1030 ng Occupational Safety

and Health Standards, ang contractor ay may

isang part-time na Safety Officer at accredited

ng DOLE para sa 200 na empleyado pababa o

kaya’y isang full-time na Safety Officer at

accredited ng DOLE para sa mahigit 200 na

empleyado.

Balikan ang bilang at karanasan sa mga

lupang na-develop, pribado man o

pampublikong pag-aari.

Tingnan kung kumukuha sila ng ahensyang

gagawa ng external monitoring at evaluation

ng paggawa at operasyon ng kumpanya.

Isinasaad ng DOLE Order No.13 (1998) na

ang developer ay dapat na mayroong Certified

First-Aider, Construction Health and Safety

Committee and Construction Health at Safety

Officer.

Kausapin ang mga naunang kliyente tungkol

sa naging karanasan nila sa developer.

Tingnan kung may karanasan sila sa paggawa

ng proyektong pabahay sa komunidad,

socialized housing, at mga katulad na

proyekto.

Corrinai at ang Panganib sa Sunog

Natapos namin ang paglalakad ng mga papeles ng aming People's Plan noong Disyembre 22, 2013. Halos anim na buwan din ang inabot ng pag-aasikaso ng lahat ng mga requirements. Kumpleto na kami ng papeles at buong-buo na ang aming plano sa aming lilipatang lugar.

Pero di kami pinayagan ng Bureau of Fire Protection na magpatuloy sa pagtatayo ng aming mga gusali. Ang sabi sa amin, “Ligtas nga kayo sa baha at lindol pero di kayo ligtas sa sunog.”

Kaya, balik kami sa drawing board ng aming plano. Ang sabi sa amin, maglagay kami ng sprinkler at fire exit.

Dahil di na kakasya ang aming pera para sa sprinkler, napagkasunduan namin na baguhin ang disenyo ng aming pabahay. Tinanggal namin ang option na magtayo ng loft at nilagay namin sa pagpapagawa ng sprinkler ang budget para sa loft.

(Panayam kay Jojo Belicario, KM mobilizer)

11

Bago simulan ang bidding para sa katuwang na developer o contractor, kailangang tapos na ang mga sumusunod na pangangailangan sa engineering sa pagtatayuan ng subdivision o building.

1. Land Survey (relocation, topographic, at iba pang engineering plans)2. Site investigation, foundation investigation, soils and materials investigation3.Paghahanda sa plano at mga specification 4.Paglalatag ng program of work5.Mungkahing schedule ng construction6.Pagtukoy ng lugar o plano para sa right-of-pay Plans at schedule ng pagbili o pagkuha nito7.Paggawa ng utilities relocation plan8.Environmental impact statement kung maituturing na 'major projects'9.Paghahanda ng bid/tender documents

Gumawa ng Memorandum of Agreement (MOA) kasama ang developer/contractor para sa pagkuha mula sa mga kasapi ng kooperatiba ng mga manggagawa sa pagtatayo pabahay.

Pagpapautang at Pagbabayad ng Amelyar para sa High Density Housing Loan

Merong tatlong uri ng pautang na maaaring makuha mula sa SHFC sa loob ng programa ng High Density Housing Loan.

Loan Type 1: Pagtatayo ng building o pabahay lamangLoan Type 2: Pagbili ng lupa, at pagtatayo ng building o pabahay lamangLoan Type 3: Pagbili ng lupa, pagtatayo ng building o pabahay, at site development. Ito ang kadalasang kailangan ng kooperatiba na magtatayo o magbubuo ng isang People's Plan.

Ang building na itatayo ay aabutin ng dalawa hanggang limang palapag. Ang halaga ng maaaring mautang ay hindi lalabis sa P450,000 bawa't pamilya. Ito ang tinakda ng gobyerno para sa socialized housing programs. Papatawan ito ng interes na 4.5% per annum.

Mga kondisyon at paalala sa pagbayad ng amelyar (Amortization):

·Nagbibigay ng isang buwang palugit ang SHFC sa pagbabayad ng unang bayad ng amilyar. ·Magisismula ang bilang ng taon ng pagbayad kapag nakalipat na o nakatira na sa building.·Maaaring bayaran ang utang sa loob ng 30 taon.·Kailangan gumawa ng Memorandum of Agreement (MOA) ang Board of Directors ng kooperatiba na naglalaman ng paraan ng pagbabayad ng amelyar. Ito ay dapat na napag-usapan at pinagkasunduan ng mga kasapi ng kooperatiba.

Makikita sa ibaba ang mga pamamaraan ng paghuhulog ng amelyar bawa't kasapi, ayon sa halagang inutang sa ilalim ng programang High Density Housing ng SHFC.

Ang loan application para sa pagtatayo ng bahay at site development ay maaaring simulan kapag nakuha na ang approval ng loan para sa pagbili ng lupa. Maaaring magtagal ng mga buwan o taon ang proseso ng pautang para sa pagtatayo ng bahay at site development. Kaya't tiyakin na kumpleto ang mga dokumento at requirements para hindi lalong tumagal ang proseso.

Mga hakbang at pangangailangan para sa loan application sa SHFC

Lahat ng mga loan application ay nirerepaso at pinagtitibay sa buwanang pulong ng Credit Committee (CRECOM) at Executive Committee ng SHFC. Pagkatapos aprubahan ng Board ng SHFC ang loan application (Board Approval), maglalabas ng Letter of Guarantee (LOG) sa pangalan ng may-ari ng lupa.

Kailangan ng Letter of Guarantee (LOG) upang makakuha ng permit sa pagtatayo ng building o gusali mula sa LGU. Ang application sa LGU ay kinakailangang dumaan sa tatlong reading at final reading ng Sanggunian Bayan para sa huling approval.

LoanMonthly Amortization (PhP)

PhP 250,000.00 PhP 300,000 PhP 350,000 PhP 400,000

1st Year 609.58 731.50

804.65

885.11

973.62

1,070.99

1,178.08

670.54

737.60

811.35

892.49

981.74

1,079.93

1,187.90

1,306.69

2nd Year

3rd Year

4th Year

5th Year

6th Year

7th Year

8th Year

9th Year

10th Year

11th Year (level point)

1,437.36

1,581.10

1,295.89

1,425.48

1,568.03

1,724.83

1,897.31

853.42

938.76

1,032.63

1,135.89

1,249.48

1,374.43

1,511.87

1,663.06

1,829.37

2,012.30

2,213.53

975.33

1,072.86

1,180.15

1,298.16

1,427.96

1,570.78

1,727.86

1,900.64

2,090.70

2,299.77

2,529.75

12

Ang mga nakalista dito ay nagsisilbing paalaala para kumpleto ang mga papeles na dala-dala ng mga kasapi ng kooperatiba o ng mga komite na nag-aasikaso ng mga rekisitos para makuha ang pautang sa lupa at pautang sa pagtatayo ng pabahay. Kung may kulang na dokumento, hindi mapo-proseso ang mga pautang. Kaya't mahalaga na may nag-iingat ng mga dokumento at maayos ang lahat ng papeles. Tandaan din na ang mga maraming ahensya ng gobyerno at LGU ay madalas humihingi ng mga pare-parehong dokumento bilang patibay na na-aprubahan ng mga kaugnay na ahensya.

Para sa loan application sa pagbili ng lupa:

Ÿ Magkakaroon ng background investigation at kapag nakumpleto na ito, aabisuhan ng manager ng Loan Examination (LE) Department at Background Investigation Manager ang kooperatiba.

Ÿ Ipasa ang Master List ng mga kasapi ng kooperatiba na may socio-economic profile (HDH 01 Form)

Ÿ Certificate of Registration of Incorporation at By-laws na ipinasa sa CDA

Ÿ Project management structureŸ DILG certificateŸ Maggagawa ng Site Investigation (SI) at appraisal

at kapag natapos na ay bibigyan ng Manager ng Technical Support Department (TSD) ang kooperatiba ng Certificate of Compliance.

Ÿ Transfer of Certificate of Title (TCT) Ÿ Mapa ng lugarŸ Zoning certificate

Ÿ Appraisal report (kung meron)Ÿ Conceptual Plan I People's Proposal o People's PlanŸ Mortgage examination at kapag nakumpleto na ito ay

bibigyan ng Manager ng Legal Department ang kooperatiba ng Certificate of Compliance.

Ÿ Certified True Copy (CTC) ng kasalukuyang titulo ng lupa. Kapag nailipat na ang titulo, kailangang magbigay din ng naunang titulo. Ang maximum na trace-back sa titulo ay dalawang nauna.

Ÿ Memorandum of Agreement (MOA)/Letter of Intent to Sell (HDH02 Form).

Ÿ Kung ang may-ari ng lupa ay isang samahan o korporasyon, kailangan ng Board Resolution.

Ÿ Special Power of Attorney (SPA) Ÿ Mula naman sa kooperatiba o Homeowners

Association (HOA), kailangan ng Resolution to Buy na pinirmahan ng awtorisadong lalagda (HDH 03).

Ÿ Tax clearance

Mga Kinakailangan para Makuha ang Loan sa Pagbili ng Lupa ayon sa Uri ng Pagbayad:

May mga pagkakataon na kung mataas ang presyo ng lupa, isang option ang paggamit ng usufruct arrangement na kung saan nananatili sa pangalan ng SHFC ang titulo ng lupa. Ganunpaman, kung may kakayanan na ang komunidad na bilhin ang lupa, maaari itong mangyari. (Tingnan ang Circular 005: Usufruct and Acquisition of Land.)

Kung partial payment (50%):

Ÿ Loan agreement (HDH 04 Form)Ÿ Real estate mortgage (HDH 05 Form)Ÿ Promissory note (HDH 06 Form)Ÿ Letter of guarantee signed (HDH 07 Form)Ÿ Owner's copy of titleŸ Deed of absolute saleŸ 2 valid IDs ng may-ari ng lupa

Kung full take-out (100%):

Ÿ Loan agreement (HDH 04 Form)Ÿ Real estate mortgage (HDH 05 Form)Ÿ Promissory note (HDH 06 Form)Ÿ Signed letter of guarantee (HDH 07 Form)Ÿ Titulo ng lupa na nasa pangalan ng

kooperatiba o HOA na may annotation na Real Estate Mortgage sa SHFC

Ÿ Tax declaration sa pangalan ng kooperatiba o HOA

Para sa loan application ng site development: (dalawang kopya)

Ÿ Plano at specifications Ÿ Subdivision planŸ Road networks planŸ Drainage systemŸ Electrical systemŸ Water systemŸ Earth worksŸ Cost estimatesŸ Bill of materialsŸ Indirect costs tulad ng management, personnel, security, at iba pang hindi direktang ginagamit sa constructionŸ Work program at cash flow indicating drawdown scheduleŸ Development permit

13

Para sa loan application ng pagtatayo ng bahay (2 kopya)

Ÿ Plano at specificationsŸ PerspectiveŸ Plano ng building Ÿ Cost estimatesŸ Bill of materialsŸ Indirect costsŸ Work program at cash flow kasama ang scheduleŸ Building permitŸ

Mga kailangang dokumento para sa contractor-developer: (2 kopya)

Ÿ Accreditation papersŸ Listahan ng proyektong natapos at kasalukuyang

ginagawaŸ Company profileŸ Audited financial statement sa nakaraang dalawang taonŸ Kontrata sa pagitan ng kooperatiba o homeowners

association at contractor-developer

Mga kinakailangan mula sa Partner Developer-Contractor Para sa Loan Approval ng Pagtatayo ng aahay at Site Development:

Limang hulog batay sa natapos na trabaho. Nakabalangkas sa 5 hulog (tranche) ang pagbayad sa partner developer-contractor o Progress Billing Approach. Tingnan ang Circular 14-002 ng SHFC.

Paggamit ng 15% ng project cost. Ito ay proseso ng SHFC.Ÿ Kontrata sa pagitan ng kooperatiba o HOA at contractor

o developer Ÿ Development permit para sa site development at building

permit para sa pagtatayo ng bahay – Ang contractor o developer ang kukuha ng lahat ng mga kailangang permit at lisensya subali't kailangang tiyakin ng kooperatiba na nagagawa ito.

Ÿ Program of work at cash flow kasama ang drawdown schedule

Ÿ Project profile

Pagbabayad ng lupa ayon sa itinakdang alituntunin ng SHFC sa hulugang bayad.

Pagkatapos maglabas ng Letter of Guarantee, maaari nang bayaran ng SHFC ang may-ari ng lupa ng 80% ng kabuuang halaga ng pagkakabili ng lupa. Narito ang mga kailangang dokumento para maipatupad ang pagbabayad:Ÿ Duplicate na kopya ng titulo na nakalagay ang pangalan

ng may-ari ng lupa Ÿ Deed of Absolute Sale na nakanotaryoŸ Lahat ng mga kailangang dokumento na hinihingi ng

SHFC Board at mga teknikal at legal examination findings

Matatanggap ng may-ari ng lupa ang balanse na 20% ng kabuuang halaga ng lupa kapag nailipat na sa pangalan ng kooperatiba ang titulo ng lupa na may annotation ng loan mortgage sa SHFC.

Pagtatayo ng gusali at site development

Sa yugtong ito ay magtatayo na ang kooperatiba ng pabahay sa isang subdivision titirhan ng mga kasapi at maghahatid sa kanilang bagong simula. Ganunpaman, mabigat pa rin at mabusisi ang mga trabaho.

Mahalagang nagkaroon ng Memorandum of Agreement (MOA) ang kooperatiba at ang partner developer-contractor para kumuha ng monitoring team mula sa kasapian ng kooperatiba. Sa ganitong paraan, nakatitiyak ang kooperatiba na nasusunod ang kanilang plano. Ang kooperatiba ang pangunahing developer dahil ang itatayong subdivision ay batay sa People's Plan na binuo ng kasapian.

Ilang mahahalagang rekisito at paaalala upang matiyak na ang tinatayong subdivision ay naaayon sa plano ng kooperatiba: Ÿ Ang kooperatiba at partner developer-contractor ay

nagkaisa sa detalye ng People's Plan, mula sa medium-rise building na magsisilbing bagong pabahay at mga gusali o mga lugar na pagtatayuan ng palengke, simbahan, palaruan, at iba pang serbisyo tulad ng kuryente at tubig.

Ÿ Ayon sa mga patakaran ng SHFC, sisimulang bayaran ang partner developer-contractor kapag nagkasundo na sila at ang kooperatiba sa program of work at schedule ng bayaran.

Ÿ Naipakita ng partner developer-contractor ang resulta ng Soil Boring Capacities (SBC) ng kabuuang subdivision. Ang analysis ng mga ito ay nagmula sa inaprubahang testing institution.

Ÿ Nasusunod ang lahat ng nasa building plan at iba pang partikular na elemento nito, lahat ng alituntunin sa ligtas na paggawa lalo na't may kinalaman sa mga manggagawa ng pagpapatayo ng bahay, ang work schedule, concrete works, mga materyales na gagamitin, budget, at iba pang mga gawain sa pagpapatayo ng pabahay.

Ÿ Ang lahat ng pagbabago sa plano ay pinagkasunduan ng kooperatiba at ng contractor o developer.

Paghahanda sa Paglipat sa Bagong Komunidad

Ang mga sumusunod na hakbang ang kailangang maipatupad bago makalipat ang mga kasapi ng kooperatiba:Ÿ Ayon sa PD1216, kailangang kumuha ang kooperatiba ng

Certificate of Completion mula sa HLURBŸ Application form mula sa HLURBŸ Letter of Intent na ibibigay ang mga kalsada at iba pang

bukas na espasyo sa LGU. Itong Deed of Donation ay nagpapatunay na ang pangangalaga ng mga kalsada at open spaces ay responsibilidad pa rin ng LGU. Ayon pa rin sa PD 1216, ang may-ari ng lupa na nagsagawa ng Deed of Donation ay tinatanggalan ng responsibilidad na pangalagaan ang mga kalsada at open spaces na sa sakop ng nasabing donation. Ang mga liwasan, palaruan at iba pang ganitong lugar ay maaaring ibigay sa kooperatiba o HOA sa pakikipagkasundo sa kinauukulang lungsod o munisipyo. Kung nakuha na ang Certificate of Completion na walang Deed of Donation, mananatili sa may-ari ng lupa ang pananagutang pangalagaan ang mga pasilidad sa loob ng komunidad o subdivision.

Ÿ Pagtitiyak ng logbook at building inspection sheet mula sa contractor o developer na pirmado din ng arkitekto o civil engineer na nangangasiwa ng construction.

14

Ÿ Titiyakin nito ang kaligtasan sa construction sa lahat ng pagkakataon habang gumagawa din ang kooperatiba ng sariling inspection. Ang inspection ng kooperatiba ay dapat na magtugma sa building inspection sheet ng contractor.

Ÿ As-built plans at specifications na pirmado ng arkitekto na nagdisenyo ng subdivision at mga gusali; pirmado rin ng arkitekto o civil engineer na nangangasiwa sa construction; pirmado rin ng contractor o developer; at pirmado rin ng kooperatiba. Kasama dapat nito ang original na kopya ng aprubadong plan at specifications; lahat ng mga pagbabago na inaprubahan ng kooperatiba; iba pang pagbabagong ginawa habang nagtatayo na ng mga pabahay na pinagkasunduan ng kooperatiba at contractor o developer.

Ÿ Matapos makakuha ng Certificate of Completion sa HLURB, gagawa ang building official ng Certificate of Occupancy bilang patunay na maaari nang tirhan ang mga gusali.

Ngayong nakalipat na sa bagong komunidad ang mga kasapi ng kooperatiba, ang susunod na gawain ay ang pagtitiyak na napapangalagaan ang buong komunidad. Dito ipatutupad ang mga plano ng kooperatiba sa pagbibigay ng bagong kabuhayan sa mga kasapi nito.

AMVA:4.6 ektaryang lupa sa Sitio La Mesa, Barangay Ugong, Valenzuela CityAng bawat unit ay 28 square meters na merong banyo at loft3-storeys ang bawat building48 units sa bawat building30 buildings1,440 na pamilya

Corrinai:879 square meters na lupa sa L. Francisco St., Zamora, Pasay CityAng bawat unit ay 18 square meters na merong banyoMay apat na palapag ang buildingMay 112 units ang building109 na pamilya

15

Pangangasiwa ng Pagtatayo ng Pabahay

16

agbubuo ng mga komite ang kooperatiba na magtitiyak na naipatutupad ang lahat ng mga gawain sa pagtatayo

Nng pabahay sa komunidad. Kinakailangan ding may kaalaman ang kooperatiba sa iba't ibang yugto at proseso sa paghahanda ng lupang pagtatayuan ng proyekto (mula soil testing at excavation), angkop na disenyo at proseso

sa pagtatayo ng mga gusali (paglalagay ng pundasyon, dingding, biga, sahig, bubong, mga scaffolding, power tools at iba pang kagamitang kailangan ng manggagawa), pati na rin ang pangangasiwa at pagsubaybay ng konstruksyon.

May dalawang mahahalagang gawain na dapat tutukan sa aspeto ng konstruksyon: ang pangangasiwa o Management at ang pagsubaybay o Monitoring na maaaring lamanin sa pagbubuo ng isa o magkahiwalay na komite. Ang komposisyon ng komite ay nakahandang maglaan ng sapat na panahon para tiyakin na ang lahat ng may kinalaman sa konstruksyon ay alinsunod sa mga standards ayon sa National Building Code at Implementing Rules and Regulations nito, kasama ang Occupational Safety and Health Standards at Batas Pambansa 220. Ang mga pagkakamali sa istruktura at hindi ligtas na mga gawain ay ipinaaabot sa partner developer-contractor para kagyat na maisaayos at tiyaking maganda ang kalidad ng trabaho para sa isang ligtas at kaaya-ayang komunidad.

Inilalatag dito ang mga mahahalagang aspeto ng pagtatayo ng pabahay upang makatulong sa mga kasapi ng kooperatiba na gustong maging bahagi ng gawaing ito. Kailangang maunawaan ang bawa't detalye at hakbang para makabuo ng isang maganda at matibay na istruktura.

FILIPINO ENGLISH FILIPINO ENGLISH Poste, Halige Post Pilarete Vertical stud Guililan Girder Pabalagbag Horizontal stud Suleras Joist Pasamano Window sill Sahig, Suelo Flooring Sumbrero Window Head Sepo Girt Hamba Window/door jamb Biga Beam Sinturon Collar Plate Barakilan Bottom Chord Hardinera Open stringer Reostra Purlin Madre (de Escalera) Closed stringer Senepa Fascia Board Baytang Tread Kostilyahe Ceiling Joist Takip (Silipan) Riser Tabike External siding Gabay Handrail Muldura Moulding Balangkas Framework Kanal Gutter Alulod Conductor Planchuela Wrought Iron Strap Pierno Bolt Plancha Scaffolding Estaka Stake Kusturada Plastered course Palitada Stucco or Plaster Rebocada Scratch Coat Biento Spacing of gap Larga Masa Rough Concrete Slab Asintada Alignment Hulog Plumb Line Baldosa Cement Tile Plantilya Pattern or Schedule Bisagra Hinge De Bandeha Panel Door Escombro Earth Fill Lastilyas Masonry Fill Pie de Gallo Diagonal Brace Espolon Cabinet Hinge

Mga karaniwang salitang ginagamit sa construction:

Ano ang pangangasiwa ng construction?Malawak ang ginagampanan ng housing cooperative sa isang socialized housing na proyekto. Dapat ay sumasapat ang skills ng kooperatiba na siyang makikipagtuwang sa project manager ng partner developer-contractor at pinangangasiwaan ng construction manager, design engineer, at construction o resident engineer o project architect, pati na rin sa mga manggagawa nito. Magandang naililinaw sa simula pa lamang ng pakikipagkontrata sa partner developer na ang owner/developer ng proyektong pabahay ng kooperatiba ay ang mismong kooperatiba.

Ang konsepto, disenyo, porma ng kaunlaran ay nagmula sa pinagsamang kaisipan ng kasapian nito na inihulma sa isang People's Plan.

Ang tanging papel ng partner developer ay ipatupad at ilatag ang People's Plan na technical design at drawings, ihanda ang mga rekisitos (clearances, plans, permits) na may kinalaman sa konstruksyon, at mismong pagsasagawa ng pisikal na kaunlaran.

Dahil dito, ang pagbubuo ng Construction Management and Monitoring Committee ay gagampan ng mga sumusunod na gawain mula sa paghahanda hanggang sa koordinasyon sa pagpapatupad, para sa mga susumusunod:Ÿ Survey worksŸ Site Investigation Ÿ Soils at Foundation InvestigationŸ Construction materials InvestigationŸ Design PlanŸ Technical SpecificationsŸ Quantity at Cost EstimatesŸ Program of Work ng Program Evaluation and Review

Technique (PERT) at Critical Path Method (CPM)

17

Ÿ Proposed Construction Schedule at Cash Flow ng proyekto sa loob ng anim na buwan

Ÿ Site preparation o Right of Way kasama ang schedule ng pagbili at pagkuha

Ÿ Utility Relocation PlanŸ Structural Design Report na may kasamang seismic

analysis Ÿ Environmental Impact Statement para sa kritikal na

mga proyekto, batay sa patakaran ng DENRŸ Minimum requirements sa Construction Safety and

Health Program Ÿ Pagpasa ng Bid and Tender documents

Makikipag-ugnayan ang komite sa partner developer/contractor-developer para sa lahat ng technical preparations kasama ang mga sumusunod:

Design Standards. Ito ay nakabatay sa engineering practice at standards sa ilalim ng Building Code of the Philippines (BCP), at Safety Rules and Regulations. Kasama dito ang record ng seismic activity sa lugar na tatayuan ng pabahay para maitalaga ang safety design ng mga bahay at iba pang istruktura, at maiwasan ang pinsala.

Field Surveys at Imbestigasyon. Ang lahat ng survey data at imbestigasyon ay makakatulong para makapaglabas ng angkop na design at plano na maaaring kasama ang: aerial, hydrographic, topographic, hydrologic, sub-surface, pagtatayo ng mga monumento o istruktura at iba pang survey na kailangan batay sa itinakda ng BCP.

Contract Plans. Kasama dito ang mga guidelines at standards ng BCP sa mga sumusunod:· Site Development Plan· Plans and Profile Sheet· Typical Sections and Details· Drainage Details where applicable· Structural plans na tama ang sukat, kasama ang lahat ng detalye para sa itatayong istruktura· Iba pang detalye na hinihingi ng BCP.

Quantities. Kukwentahin ito gamit ang karampatang sukat na +/- 10%.

Specific Provisions. Tukoy na mga gawain at pamamaraan ng construction, mga sukat at bayarin na ilalagay sa bawa't kontratang hindi sakop ng Standard Construction and Material Specifications na ginamit ng procurement group.

Unit Prices. Tinatayang gastos batay sa panahong gugugulin ng construction, kasama ang pagtaya sa local at foreign exchange costs

Approved Contract Budget. Iaayos ito ng tinukoy na procuring entity o kinatawan nito.

Fixed Price Contracts. Ang kontrata ay nagsasaad ng tinatayang paggalaw ng construction costs sa panahong ginagawa ang proyekto, kasama ang inflation at foreign exchange rate na itinakda ng Development Budget Coordination Committee (DBCC).

Aprubadong Budget ng Kontrata. May itatakdang budget sa earthworks, roadworks, concreting, equipment rentals at iba pang bahagi nito; fuel, labor, materyales at kaakibat na gastos, kasama ang halaga ng aprubadong programa para sa kalusugan at kaligtasan sa construction na may kasamang warranty premium.

Bidding Documents. Ito ay nakasaad sa IRR. Kailangan sigurado ang kooperatiba na ang kinuha nitong partner developer-contractor ay may mayaman na karanasan sa construction, may technical expertise, may magandang financial standing at may kakayahang magpatupad ng isang proyekto ng pabahay hanggang matapos ito.

Program of Work. Kailangan itong ihanda at aprubahan bago simulan ang proyekto. Ayon sa mga umiiral na batas, hindi magbibigay ng pondo sa construction hangga't hindi nabubuo at naaaprubahan ang detailed engineering or Program of Work. Kasama dito ang pagtaya sa kaukulang gawain, detalye ng mga pangangailangan at halaga ng mga ito na makikita sa PERT/CPM. (Tingnan ang PERT/CPM sa ibabang pahina.)

Ang Program of Work ay maaaring sumasaklaw sa ilang bahagi ng proyekto na maaari nang gamitin o tirahan. Hindi sisimulan ang construction ng mga bahaging hindi pa mapapakinabangan hangga't hindi tapos ang mga pabahay.

Paghahanda ng mga Bidding Documents. Ipapakita nito ang pagtaya ng bilang ng araw ng pagtatrabaho hanggang matapos ang proyekto, sa pamamagitan ng PERT/CPM analysis at binigyan ng karampatang konsiderasyon ang mga piyesta opisyal at katapusan ng linggo.

Pagpapatupad ng proyekto. Sa panahon ng kalamidad at mahalaga ang oras para makapagligtas ng buhay at mga ari-arian, kailangan ng detalyadong trabaho sa engineering na sumusunod sa mga alituntuning itinakda ng ahensya at inaprubahan ng Infrastructure Committee ng National Economic and Development Authority (NEDA) Board. Makatutulong ito para mapabilis ang pagtugon sa mga biktima habang patuloy na tinitiyak ang kaligtasan at kalakasan ng istruktura.

Sa bahagi pa lamang ng Pre-entry, ang kooperatiba ay nagsasagawa na ng socio-economic profiling. Kalakip ng survey na ito ang pag-audit sa mga kasanayan (skills audit) ng kasapian sapagkat maaaring isama sa pakikipagkontrata sa developer ang pagbibigay-empleyo sa mga kasapian.

Ang mga kasaping pwede pang magtrabaho sa construction ay hinihimok na tuloy-tuloy na kumuha ng mga pagsasanay na isinasagawa ng mga training institution ng pamahalaan tulad ng TESDA , ng Occupational Health and Safety Training ng DOLE at iba pang accredited na mga ahensya sa pagsasanay. Kung sila'y nakatapos na ng kurso, maaari silang maging bahagi ng mga manggagawa sa construction at kasapi ng mga monitoring committees sa pagtatayo ng pabahay.

18

Ang partner developer-contractor ay malayang gumamit ng kanyang pamamaraan sa proseso ng construction subali't dapat malinaw sa Housing Committee ng kooperatiba ang work program hanggang sa pagtatapos ng proyekto. Titiyakin nito na dadaan sa mataas na kalidad ng paggawa, at lalabas na ligtas at matibay ang istruktura bago tirahan mga residente.

Tandaan na nakasalalay sa kooperatiba ang kapasyahan kung maaari na o hindi pa babayaran ang partner-developer ayon sa trabahong dapat nitong nagawa. Maaari ring ibinbin ang pag-release ng SHFC payment sa contractor hangga't hindi supisyente ang expected deliverables nito (retention money rate).

Itinatakda ang retention of money rate sa 10% ng kaukulang bayad kung wala pa sa kalahati ng proyekto ang natatapos. Ito ay ibabalik sa contractor kapag maayos na naipatuapd ang proyekto.

Bakit Kailangang Sundin ang Building Code?

Ang hindi pagsunod sa National Building Code ay magdudulot ng malaking kumplikasyon sa kabuuhang proyekto. Ang kakulangan ng kaalaman sa mga itinakda ng batas na pamantayan sa construction, mga alituntunin sa pagtitiyak ng kaligtasan ay maaaring magdudulot ng pinsala o kamatayan sa mga manggagawa at iba pang tao at ari-arian sa lugar ng construction. Kung mamalasin pa, malagim ang magiging epekto nito sa mga mismong titira sa mga gusali. Hindi natin gustong mangyari iyan.

Halimbawa: Ang intensity o lakas ng lindol ay isang sukatan ng katatagan ng gusaling itatayo. Ang iba pang natural at man-made disaster na nakakaapekto sa katatagan ng istruktura ay ang landslide, bayo at tsunami, pagbaha, at sunog.

Handa ba ang Komunidad sa mga Aspetong Ito?Ang pagsunod ng partner developer-contractor sa mga alituntunin ng NBC at mga Safety Rules and Regulations ay magsisimula sa plano, structural design at analysis, hanggang sa aktwal na pagtatayo ng mga pabahay at gusali. Subali't dapat na sumusunod din ang mga manggagawa at lahat ng mga nasa lugar ng ginagawang pabahay para tiyak ang kaligtasan ng lahat.

Batay sa naging karanasan natin sa Yolanda, ang sidhi ng tama ng isang kalamidad ay hindi pwedeng ipagwalang-bahala. Ang epekto nito sa buhay at ari-arian ay maaaring mabawasan sa pamamagitan ng isang maayos na pagpaplano ng komunidad, at pagtitiyak na angkop ang disensyo ng mga istruktura.

Kagalingan ng MateryalesNakasaad sa Building Code ang kalidad ng mga materyales na gagamitin sa pagpapatay ng gusali.Ÿ Kailangang sumunod sa itinakdang load o timbang

upang hindi nababago o nade-deform ang mga materyales.

Ÿ Kailangang bumalik sa original na pwesto mula sa deformation kung tatanggalin ang load o pabigat.

Ÿ Dapat na sumunod ang elasticity, ayon sa bigat ng ipapatong sa mga materyales na gagamitin sa gusali.

Ang pangalawang katangian ng materyales na gagamitin sa pagtatayo ng gusali ay ang katigasan nito o “elastic modulus” o katumbas ng pwersang ilalapat (force per unit area) at epekto ng pagkabanat (deformation per unit length) na idinulot ng mga ipinataw na bakal ng gusali. Ang structural steel na gagamitin ay dapat na na may elastic modulus na 2,100,000 per square cm, tatlong beses na kasintigas ng aluminium, sampung beses na kasintigas ng semento, at labinlimang beses na kasintigas ng kahoy.

Building Warranty ng Contractor o Developer Isinasaad sa Building Code na tungkulin ng partner developer-contractor na ayusin ang anumang sira sa istruktura sa loob ng warranty period na itinakda, maliban lamang kung idinulot ng force majeure o ng ibang tao.a) Permanenteng istruktura…………..............15 taonb) Semi-Permanent na istruktura ………........5 taon c) Iba pang istruktura…………........................ 2 taon

*Based on Contractual RequirementsForeman

Senior Manager

Area Manager

Deputy ProjectManager

Planning Engineer

QuantitySurveyor

OfficeEngineer

ConstructionManager

QC/ MaterialEngineer

SafetyOfficer

Storekeeper&

TimekeeperChief LandSurveyor

ProjectEngineers

Assistant Q.SCAD

Draughtsman Asst. LandSurveyors

Q.CInspectors

SiteEngineers

Project Manager

Organizational Structure ng Developer ng Proyekto

Ang lahat ng kumpanya sa construction ay mayroong mga kawani na angkop sa kanilang propesyon o field of expertise. Tinitiyak din nilang nakapaglalagay ng tamang tao sa kaugnay na trabaho at merong tamang bilang ng mga manggagawang kasama para sa epektibong pagpapatupad ng proyekto.

Project Organization Chart

19

Disenyo, Layunin at Pamamaraan ng Pagtatayo ng Gusali

Tinitiyak ng partner developer-contractor ang kaligtasan ng mga manggagawa sa worksite. Ang mga manggagawa ay dapat akma sa itinakdang trabaho at walang pinagdadaanang problema sa pisikal, pag-iisip o emosyon man. Ang kanilang kaligtasan sa anumang sakit, pinsala o kamatayan ay responsibilidad ng partner developer-contractor.

Mga tungkulin ng mga manggagawa para tiyaking ligtas ang lugar ng construction:Ÿ Ipaalam sa supervisor ang anumang nakaambang

panganib sa lugar. Maaari din itong iulat sa Regional Office ng Department of Labor and Employment.

Ÿ Magsuot ng lahat ng gamit na magtitiyak na ligtas sila sa lugar o Personal Protection Equipment (PPE).

Ÿ Sumunod sa lahat ng pinag-uutos ng pangasiwaan hinggil sa mga probisyon ng Occupational Health and Safety.

Pagsasanay at Kaligtasan Ang Bureau of Working Conditions (BWC) ng DOLE ay may mga programa para palakasin ang kasanayan ng mga manggagawa at maiwasan ang mga aksidenteng maaaring mangyari sa construction. Bawa't manggagawa o empleyado ay kailangang sumali sa mga pagsasanay na ito o kaya'y hindi bababa sa dalawang supervisor o technical personnel sa bawa't 200 manggagawa bawa't shift. Para sa mga kumpanya ng construction na mas konti sa 200 ang manggagawa, kailangang sumali sa mga ganitong pagsasanay ang isang supervisor or technical personnel o higit pa. Maaari itong isagawa ng BWC o ibang organisasyon o grupo na accredited ng Secretary of Labor and Employment.

Pananagutan sa Gusaling Itatayo Consultant. Mga sira o pagkukulang sa istruktura dulot ng mali o hindi angkop na disenyo at specification, at hindi maayos na pangangasiwa ng construction

Procuring Entity o kinatawan, Project Manager, Construction Manager at Supervisors. Mga sira o pagkukulang sa istruktura dulot ng pagbabago ng disenyo at specification, kapabayaang tugunan ang mga nakitang sira o pagkukulang, at paggamit ng hindi maayos na materyales sa proyekto

Iba pang kasangkot. Mga sira o pagkukulang sa istruktura dulot ng kapabayaan sa gawaing nakaatas sa kanila

Gumagamit ng istruktura. Mga sira o pagkukulang sa istruktura dulot ng kapabayaan o hindi tamang paggamit ng mga pasilidad sa kabila ng mga limitasyong itinakda ng disenyo ng gusali Ang isang sira o pagkukulang sa istruktura ay maaaring magdulot ng pagkasira ng iba pang bahagi istruktura na mag-aamba ng panganib sa mga gagamit at ng mas malawak na publiko.

Paglalagay ng Pundasyon

Ang geology at soil mechanics ang magtatakda ng batong magsisilbing pundasyon ng gusali at magtitiyak ng matibay na tuntungan ng istruktura. Kung hindi bato ang pundasyon ng gusali, mayroong iba pang maaaring gamitin na magpapatibay sa gusaling itatayo, mga kaakibat nitong bigat, at iba pang elementong makakaapekto sa katatagan nito.

Ang tibay ng suportang kailangan ng isang istruktura laban sa anumang elemento ng kalikasan ay matitiyak ng kalagayan ng lupang titirikan ng gusali. Hindi ito dapat matitibag ng anumang bigat na ipapatong sa gusali, maging ng mga paggalaw dulot ng lindol na hindi maaaring matukoy kung kailan mangyayari.

Upang tumagal na matibay ang isang gusali, ang disenyo ay dapat na handa sa pinakamalalang kondisyon na maaaring tumama:Ÿ epekto ng kombinasyon ng dead load at live loadŸ epekto ng kalikasan tulad ng lindol, hangin, init at tubigŸ malakas na pagsabog at pagyanig

Mga pangkalahatang uri ng pundasyonŸ Spread FootingŸ Mat o Raft FoundationŸ Pile o Pier FoundationŸ CaissonsŸ Floating Foundation

Sa pangkalahatan, ang Spread Footing ang pinakaangkop na uri ng pundasyon katulad ng ginamit ng proyekto ng pabahay ng Corrinai. Ang Soil Bearing Capacity (SBC) ay nakukuha mula sa mga sample ng soil boring na kinuha para pag-aralan at pagbatayan ng disenyo ng titindigan ng gusali. Ang pabahay ng ALPAS at AMVA ay may kaparehong pundasyon at disenyo kung saan binigyan ng reinforcement sa sukat na 10mm at 12mm at espasyong 200 mm, pataas at pahalang.

Pundasyon para maisaayos ang gusali

Lahat ng pabigat—dead load at live load—na kinakarga ng lupa at makakaapekto sa lakas at tibay ng istruktura na maging matatag sa ilalim ng mga sumusunod na kondisyon: Ÿ Kakulangan sa Soil Bearing Capacity, kasama ang

creep o partial soil failureŸ Pagkalihis ng pundasyon ng istrukturaŸ Pagbaluktot ng lupaŸ Pagkakapiga ng lupaŸ Paghupa ng lupa dahil sa minahan o kweba sa ilalimŸ Pagguho ng lupa mula sa ilalimŸ Buhaghag ang lupaŸ Pagbaba ng water table Ÿ Pag-urong ng lupaŸ Kakulangan ng suporta sa paghuhukayŸ Pamamaga dahil sa pagkakapatong ng iba't ibang uri

ng lupa Ÿ Kemikal na reaksyon dulot ng pagkabulok ng ibang

bahagi ng lupa

20

Ang pagkakapirmi ng lupa ay maaaring may kaugnayan sa bigat ng istrukturang itinayo sa ibabaw ng lupa. Maliwanag ang sinasabi ng Building Code at dapat na sumunod ang lahat ng developer para sa kaligtasan ng mga maninirahan. Ang anumang paglabag dito ay magdudulot ng karampatang parusa mula sa pagtatanggal ng lisensya sa developer na tumanggap ng proyekto hanggang sa pagkakabilanggo.

Tatlong pangunahing mga dahilan ng pagkakamali sa construction:Ÿ Hindi maayos na pangangasiwa dahil sa kakulangan

sa plano at pagtatakda ng panahon sa mga gawainŸ Kakulangan ng pagpaplano sa pinansya Ÿ Mahinang kontrol sa paggastos

Ang pagtatakda ng panahon sa mga gawain ng mga manggagawa, paggamit ng makina at iba kagamitan, at pagbili ng mga pangangailangan ay magagawa sa pamamagitan ng PERT at CPM program. Ang pamamaraang ito ay makakatulong sa pagtutukoy ng mga magkakaibang gawain tungo sa pagtatapos ng proyekto at pagtatakda ng iuukol na panahon sa bawa't isa. Ang mga mahahalagang bagay na maaaring makapagpatagal sa paggawa ay matutukoy kaagad at matutugunan ng karampatang aksyon. Gagamitin ito ng isang developer na binibigyang halaga ang tamang paggastos sa proyekto at naglalayong tapusin ang proyekto sa pinakamabisang paraan. Tinanggap sa pandaigdigang saklaw ang tagumpay na nakamit ng PERT at CPM sa mga malalaking proyektong natapos nito. Ibinunga nito ang pagkilala sa PERT at CPM bilang isa sa mga kailangang gawin sa mga kontratang ipatutupad ng mga developer sa ilalim ng Presidential Decree No. 1594, Prescribing Policies, Guidelines, Rules and Regulations:

“The Program of Work shall include, among other things, estimates of the work items, quantities, costs and a PERT/CPM network of the project activities…in the preparation of the bidding documents, the government shall make an estimate of the actual number of working days required to complete the project through PERT/CPM analysis of the project activities and corrected for holidays and weekends.”

Isinasaad din ng Memorandum Circular No. 153 ang mga sumusunod: “In order that the performance discipline in the field could be controlled and easy reporting system could be made to facilitate the monitoring, evaluation, inspection, completion of infrastructure projects, all heads of departments and chief of bureaus and offices concerned are hereby required to change the old system of preparing the work programs of said projects from the Bar Chart (by Gantt) to the PERT/CPM network. Strict compliance herewith is enjoined.”

Pagtitiyak ng Supply ng Tubig at Kuryente, at Serbisyo sa Sewage Ang supply ng tubig ay isang mahalagang elementong magtitiyak ng maayos na pamumuhay ng mga maralita sa bago nilang komunidad. Makipag-ugnayan ang kooperatiba sa mga kumpanyang nagbibigay ng supply ng tubig sa komunidad, tulad ng the Maynilad, Manila

Water at MWSS. Ang mga Local Water District ay nasa ilalim ng Local Water Utilities Administration (LWUA).

Ang supply ng tubig para sa proyekto ng pabahay ng AMVA at Corrinai ay manggagaling sa Maynilad. Halimbawa, ang tubig sa ALPAS ay magmumula sa San Jose del Monte City Water District. Ang supply ng tubig ay magmumula sa nakasasakop na water concessioner kung kaya't makabubuting tiyakin ito oras na mabili ang lupang gagamitin sa proyekto ng pabahay.

Kailangan ding tiyakin ang paglalagay ng mga tangke ng tubig sa lahat ng proyekto ng pabahay at pagkakabit ng metro ng tubig sa bawa't tahanan. Ang water pump ay nakakatulong sa pag-akyat ng tubig sa mga tangke ng tubig na panggagalingan ng padadaluyin sa bawa't residente.

Elecricity supplyAng Manila Electric Company (MERALCO) ang nagdadala ng kuryente sa mga bahay at komersyal na gagamit nito sa Metro Manila (NCR). Lalagyan ang bawa't isa ng sariling metro para maging batayan ng sisingiling bayad para sa kanilang gamit ng kuryente.

Drainage and sewerage Hindi pa natatapos ang sanitary sewer network sa Metro Manila kung kaya't ang bawa't bahay at gusali ay nagpapatayo ng sarili nilang septic tank para tiyaking hindi hahalo ang dumi sa supply ng tubig na dumadaloy sa mga bahay at gusali. Ang drainage system ay kasama sa plano ng gusali na kailangang aprubahan ng komunidad. Ito ang dadaluyan ng tubig mula sa buhos ng ulan at iba pang dumi mula sa tubig.

KongkretoAng kongkreto ay nabubuo mula sa pinaghalong semento, graba, buhangin at iba pang materyales na sinamahan ng tubig ayon sa tamang sukat na nakalaan sa paggagamitan nito. Tamang tama ang tibay nito para sa maaaring epekto ng ipapataw na pabigat sa gagawing construction o pagtatayo ng pabahay. Kung sasamahan ng mga bakal, magbibigay ito ng kakaibang tibay at tatag sa istrukturang itatay na tinatawag na reinforced concrete.

Ang malalaking proyekto ngayon ay gumagamit ng ready-mixed concrete na dinadalang nakahalo na sa mga construction site. Ang Pump Crete ginagamit sa medium at high-rise na mga gusali, dams, kalsada, tulay, runway, tunnels, at iba pang istruktura. Mahalaga ang pagdadala ng mga kongreto sa tamang oras, mahusay na paghahanda at paglalagay ng tama sa mga bakal na gagamitin bilang reinforcement. Ang pagkaantala nito ay magdudulot ng pagtigas ng hinalong semento at kailangang dagdagan ng retarders ang bagong kongkreto. Dagdag na gastos ito na pwede sanang naiwasan.

Maayos na gamit ng kongreto. Ang hinalong semento ay ibubuhos sa mga reinforcement at magiging epektibo ito kung tama ang sukat ng mga hinalong materyales at maayos na pinunuan ang bawa't bahagi nito.

Kailangan ding tama ang consistency ng pagkakabasa ng hinalong semento; plasticity, maayos na pagkakahubog sa kongkreto; at mobility, kakayahan ng kongkretong

21

Lakas at tibay ng kongkreto. Ang katatagan ng kongkreto ay makakamit pagkatapos ng 28 araw at masusukat ito kung dadaan ito sa iba't ibang paggalaw at pagyanig. Ang halo ng semento na ginamitan ng mas kakaunting tubig ay mas mataas ang kalidad at mas malakas.

Ang katatagan ng kongreto ay masusukat sa kakayahan nitong pigilan ang pagkasira dulot ng mga sumusunod:* Pagyeyelo at pagkatunaw* Paglobo ng semento dulot ng pinagsama-samang mga materyales at alkali na kasama nito* Epekto ng lupa at water sulphate at tinunaw na Portland cement* Paglobo at pagnipis ng kongkreto dulot ng labis na pagkabasa at pagkakatuyo

Ang pagyeyelo ng tubig sa hinalong semento ay maaaring magpabigat sa semento at makasira sa kongkretong inilagay.

Paglalagay ng tamang sukat ng mga materyales sa hinalong semento. Ang tamang sukat ng mga materyales ng hinalong semento ang isa sa pinakamahalagang aspeto ng magandang kalidad ng kongreto na hindi aksaya sa gastos at materyales. Ang sukat ng tubig na ihahalo sa semento ay magtitiyak ng matatag na kongkreto sa pagtatayo ng gusali.

Ang katatagan ng kongkreto ay maaaring mas mataas ng sampung beses kung lalagyan ng konting air-entraining agent (admixture). Ito ay isang mahalagang yugto sa pag-unlad ng teknolohiya sa pagbubuo ng kongkreto para sa construction.

May ilang mga pagkakataon na binabago ang pagbabahagi ng mga ihahalo sa semento ayon sa sumusunod:

Ÿ pagbawas ng graba mula 1:2 ½ at hanggang 3 ½ para maibuhos sa reinforcement na maraming steel bar

Semento, Graba

AAAB

111

Uri ng Halo Buhangin 40-kg

3 cu ft or 0.085 cu.m

4 cu ft or 0.113 cu m

5 cu ft or 0.142 cu m

2.0 cu ft or 0.057 cu m

2 ½ cu ft or 0.071 cu m

3.0 cu ft or 0.085 cu m

1 ½ cu ft or 0.043 cu.m

6 cu ft or 0.170 cu m

Uri ng Semento:

Ÿ Ordinary Portland cement

Ÿ Rapid-hardening Portland cement ang pinipili kung

kailangan ng higit na mas malakas na istruktura

Ÿ Portland blast furnace o sulphate ang ginagamit para

iwasan ang chemical attack

Ÿ Low-heat Portland cement ay kinukuha para sa

malaking bahagi at mabawasan ang init

Ÿ Portland Pozzolan cement para sa matagal tumigas na

kongkreto

Ÿ High-alumina cement

Class A ang gagamitin para sa beams, slabs, columns, at

iba pang bahagi na nadadaganan o nababaluktot.

Class B ang gagamitin sa lahat ng bahagi ng istruktura na

hindi kailangan ng reinforcement dulot ng pagdiin sa mga

ito.

Class C ang ginagamit sa mga ordinaryong pundasyon na

wala sa ilalim ng tubig.

Tandaan! Mahalagang huwag gumamit ng maduming tubig

sa paghahalo ng semento. Makakaapekto ito sa kalidad at

tibay ng kongkreto.

22

URI NG CONSTRUCTION SUKAT

(Cement:Sand:Gravel)

Reinforced Concrete 1 : 2 : 4

Side Walk, 4” thick 1 : 2 : 4

Floor Slab, 4” thick 1 : 2 : 4

Wall 1: 2.5 : 5

Footing 1 : 2.5 : 5

Column 1 : 2.5 : 5

Foundations 1 : 2.5 : 5

Machinery Foundation 1 : 3 : 6

Water Proofing & Top Dressing 1 : 2

Pagtaya ng panahong gugugulin bago tanggalin ang molde at suporta

Walls 7 – 14 araw

Floor Slabs 3 – 10 araw

Columns, Beams and Girders 3 - 10 araw

Middle supports on Beams 14 araw ang pinakamababa

Middle supports on Arches 14 – 21 araw

Sukat ng tubig at semento sa bawa’t bag

US Gal bawa’t 94lbs bag ng semento : Assumed Compressive Stress at 28 days 7.5 2000 psi

6.75 2500 psi

6.0 3000 psi

5.0 3750 psi

Mga mungkahi

Panatiliing basa ang kongreto sa loob ng pitong araw at

iwasang maarawan ito. Ang kongkreto ay kailangang

umabot ng 28 araw kaya't kailangang ingatan na hindi ito

magagalaw sa panahong ito. Makikita ang mga bitak sa

kongkreto kung bibigyan ng pwersa kaya't kailangang

ipagawa ito sa may kasanayan sa nasabing gawain.

Tiyaking tuyo ang pundasyon bago at pagkatapos

magbuhos ng semento. Kung nakalubog sa tubig,

kailangang gamitan ng water suction pumps hanggang

matuyo bago magbuhos.Kung nakalubog sa tubig,

kailangang gamitan ng water suction pumps hanggang

matuyo bago magbuhos. Unahin ang graba sa ilalim ng

pundasyon. Huwag hayaang makasipip ng tubig ang halo

ng semento. Maaari nitong mabawasan ang ninanais na

lakas at tibay ng istruktura o gusali.

Paghahalo ng semento ayon sa bahagi ng construction na paggamitan nito

23

Definition of Terms

Cement. It is a soft powder that when mixed with water and allowed to harden, cement can bind sand or gravel into a hard, solid mass. It is one of the most useful materials in modern building as an ingredient to mortar and concrete.

Mortar. A mixture of cement, sand and water, used for laying brick or masonry. Also used as a protective coating called stucco.

Aggregates. Inert materials held together by the paste form of cement and water and measured as 3/8” diameter. Fine aggregates are smaller passing the 5mm sieve while the coarse aggregates are crushed stone or gravel retained in 5mm sieve.

Concrete Beam . Astructural member of a reinforced concrete, placed horizontally over openings to carry loads.

Concrete Block. A solid or hollow block of precast concrete.

Concrete Bucket. A container with movable gates at the bottom that is attached to power cranes or cables to transport wet concrete.

Concrete Buggy. A cart which carries up to 6 cubic feet (0.17 cu. m) of wet concrete from the mixer or hopper to the unfilled forms.

Concrete Column. A vertical structural member of reinforced or unreinforced concrete.

Concrete Finish. The texture or smoothness on the surface of hardened concrete.

Concrete Masonry. Building units composed of hollow blocks or bricks laid by masons.

Concrete Mixer. A machine with a rotating drum in which the components of concrete are mixed.

Concrete Pile. A pre-cast or cast in place reinforced concrete principally used to stabilise the foundations and dead load of a structure.

Concrete Pipe. A porous pipe made of concrete used principally for sub-soil drainage. Diameters over 15” (38 cms) are usually reinforced.

Concrete Slab. A flat, reinforced concrete structural member, used for floors, roofs and bridge decks.

Concrete Vibrator. A vibrating device used to achieve proper consolidation of concrete. (three types as: Internal, Surface and Form vibrators).

Pagkakantero (Masonry). Ang pagkakantero ay ang paglalagay ng concrete hollow blocks (CHB),

bricks, stone blocks at iba pang materyales na yari sa bato, at gagamitin sa pagsesemento.

CHB ang karaniwang ginagamit sa pagtatayo ng mga dinding, partitions at bakod. Sa

pangkalahatan ay hindi ito nagpapabigat kundi nagpapatatag sa mga haligi at barakilan. Ang steel

reinforcement (karaniwa'y 10mm) ay kailangang lumagpas sa taas ng mga dingding.

24

Steel Reinforcement

Ang bakal ang pinakamabisang reinforcement na matibay sa anumang tensyon at pagyanig. Maraming gusali ang natumba o gumuho dahil hindi sapat ang steel reinforcement na inilagay. Ang steel reinforcements ay maaaring magpababa sa kalidad ng bakal na inilagay.

Ang mga probisyon ng Philippine Building Code tungkol sa gumagawa ng bakal ay nakabatay sa American Institute for Steel and Concrete (AISC) at sumusunod sa international standard. Subali't hindi naman kaila na ang mga Pilipino ay laging tumatawad o humihingi ng discount. Dahil dito, nauuwi sa mababang kalidad o mahinang klase o maliit ang mga steel bar na ito.

Concrete Slab Reinforcement

Ayon sa ACI Code: “Thickness of the slab shall not be less than 10 cm nor less than the perimeter of the slab divided by 180. The spacing of the reinforcement shall not be more than 3 times the slab thickness and the ratio of reinforcement shall be at least 0.0025.”

The floor system adopted in ISF housing are generally two-way reinforced concrete slab where reinforcements are placed in two directions as shown on the table below:

BAR SPACING (inches)

ONE-WAY SLAB (20 Bar per sq. m)

TWO-WAY SLAB (20 Bar per sq. m)

4 3.35 4.15 5 2.842 3.44 6 2.45 3.04 7 2.25 2.55 8 2.083 2.35 9 1.884 2.020 10 1.762 1.820 11 1.669 1.71 12 1.586 1.600

Note: Reinforcing bars for Footings, Columns, Beams, Slab, and CHB laying indicated in the tables include the allowance for bending, splicing and end hooks.

Kung hindi ginamitan ng no bend bars ang slab reinforcement, ginagamitan ng straight bars ang reinforcement sa itaas at ibaba. Ang bottom bars ay dapat dagdagan ng ¼ span ng katabing panel. Para sa sahig na may patlang sa tabi, kailangang ikabit ang mga top bars.

Paggamit ng Kahoy

Ang napakaraming gamit ng kahoy sa construction ay nagpataas ng demand para dito sa lahat ng klase ng construction. Sa kabila ng napakaraming bagong materyales na ginagamit sa construction ngayon, kahoy pa rin ang pinipili dahil sa tibay nito; bagama't magaan lamang ito, tumatagal at madaling ikabit. Ang problema lamang ay mas mahal ito kaya't marami ang naghahanap ng coconut lumber na itinuturing na pinakamura sa lahat ng uri ng kahoy na pwedeng gamitin sa staking, staging, bracings, supports at form fabrications.

25

TONGUE & GROOVE (T & G) FLOORING

STOCK SIZE NO. PER METER RUN BD. FT. PER SQ.M. 1” x 3” 18.30 20.30 1” x 4” 12.50 13.70 1” x 6” 8.00 10.80 1” x 8” 5.80 8.34

STUDDINGS - Board Feet per Square Meter

STOCK

SPACING (cm.)

SIZE 0.40 x 0.40 0.40 x 0.60 0.60 x 0.60 2” x 2” 6.410 5.50 4.50 2” x 3” 9.630 8.40 6.80 2” x 4” 12.840 10.90 9.00

CEILING BOARD

SIZE NO. OF PCS. PER SQ. M. 12” x 12” 11.30 16” x 16” 6.35 16” x 24” 2.82 24” x 24” 2.83 3” x 6” 0.65 4” x 4” 0.38

Pagbububong

Ang pinili ng kooperatiba para sa bubong ng pabahay ay Long-Span Coloroof and the Corrugated G.I. Sheets. TECHNICAL DATA: (Standard Corrugated G.I. Sheets) Length of GI Sheet = 4 to 10 feet Width effective Length = 0.838 M Gutter effective length = 2.336 M End Lapping below 20 degree = 0.300 M End Lapping above 20 degrees = 0.150 M Outside Flashing = 2.286 M Hip Roll = 1.676 M

EFFECTIVE COVERING OF CORRUGATED G.I. SHEETS

No. of NAILS & RIVETS per SHEET and SPACING OF PURLINS:

Length Effective Width Covering

Spacing of Purlins (m)

No. of Nails or Rivets per Sheet 1 ½ Corr. 2 ½ Corr.

6’ 0.70 0.60 0.75 14 7’ 0.70 0.60 0.60 18 8’ 0.70 0.60 0.70 18 9’ 0.70 0.60 0.60 22 10 0.70 0.60 0.67 22 12’ 0.70 0.60 0.68 26

26

Pag-aayos ng Sahig

Nadadagdagan sa kagandahan ng istruktura ang disenyo at uri ng sahig na gagamitin at pagpili ng tamang finish.

Karaniwang ginagamit na finish sa sahig: Ÿ Marble Tile Ÿ Ceramic Tiles Ÿ Crazy-cut Marble Ÿ GranolithicŸ Asbestos Vinyl Tiles Ÿ Parquet Wood Tiles Ÿ Washout FinishŸ Brick Tiles

Wall Finishes Kagaya ng finish sa sahig, nakakatulong ang finish ng dingding sa pagpapaganda ng itsura at disenyo ng bahay o gusali. Karaniwang uri ng finish sa dingding:Ÿ Synthetic AdobeŸ Marble Chips WashoutŸ Adobe RubbleŸ Anay Design Plaster FinishŸ Brick Tiles Veneer

Pintuan at mga Bintana

Ang tipo, sukat, disenyo at bilang ng mga pintuan at bintanang ikakabit ay nakasaad sa hiwalay na plano na may kaukulang detalye. Ang mga ito ay karaniwang order-supply-install lamang at maaaring kontratahin ang pagpapagawa o pagbibilhan ayon sa isinasaad ng specifications na inihanda at inaprubahan ng Housing Committee ng kooperatiba.

Karaniwang uri ng mga pintuan at bintana: Ÿ Panel-type (Narra or Tanguile)Ÿ Flush-type Ÿ Aluminum Sliding DoorŸ Steel windows (Casement type)Ÿ Jalousie WindowsŸ Sliding WindowsŸ Wrought Iron Grills

Banyo at Kubeta

Gusto ng mga may-ari ng bahay na may hiwalay na banyo at kubeta ang master bedroom. Ang isang kumpletong banyo at kubeta ay may mga cabinet at tiles na kailangang lagyan ng kaukulang budget.

Mga Hagdanan Ang mga gusali ay may mga kinakailangang bilang ng baitang sa mga hagdan, at may reinforcement ng semento at bakal o kahoy at aaprubahan ng housing cooperatives. Ang mga detalyeng ito ay ginagabayan ng umiiral na alituntunin sa Building Code. Ang taas at lapad ay hindi dapat makaapekto sa magiging gamit ng hagdanan. Maaaring makadagdag sa magandang itsura nito ang finish mula sa wood parquet, vinyl o marble finish.

Pinta

Ang pintura ng bahay ay nagsisilbing proteksyon sa kahoy, kongkreto, bakal o kahoy na ginamit sa buong istruktura.

Iba't ibang uri ng pintura: Ÿ Asphalt roof paintŸ Asphalt asbestosŸ Powder cold water paint.

Paint coverage: (Square meter per Gallon)

Wood preservation 9.30 sq. m one coat

Outside Lead oil 27.88 sq. m two coats

Flat white paints 27.88 sq. m two coats

Floor Oil Paint Stain 55.76 sq. m one coat

Enamel Floor 23.23 sq. m two coats

Wall side For Wall Board 27.88 sq. m one coat

Aluminium 46.50 sq. m one coat

Varnish 55.76 sq. m one coat

27

Pagtatayo at Pagpapatakbo ng Housing Cooperative

28

ayunin dito na maipaliwanag ang mga batayang

Lalituntunin at prinsipyong gumagabay sa kooperatiba sa pabahay. Inilalahad dito ang mga

mahalagang papel at responsibilidad ng mga kasapi ng kooperatiba na magbubuo at magpapatupad ng isang People's Plan.

Batayan sa pagtatatag ng isang housing cooperative ang kahandaan sa pag-ako sa responsibilidad ng anumang aspeto hindi lang sa teknikal na usapin ng pabahay kundi sa kontekstong ang kooperatiba ang may-ari, magpapaunlad, magtataguyod at mangangasiwa nito. Ang pangarap ng isang housing cooperative ay kaunlaran ng bawat kasapi at ng buong kooperatiba kung kaya't sa sama-samang pagkilos, ang pag-angat o pagbagsak ay nakasalalay rin sa tibay ng pundasyon nito.

Mahalagang pagtuunan ng matibay na sandalan ang mga sumusunod na salalayan o batayang prinsipyo na natatangi sa isang kooperatiba :Ÿ Boluntaryo at bukas na pagsapi Ang pagsapi sa kooperatiba ay bukas sa lahat ng mga taong maaring gumamit ng mga serbisyo nito at handang tanggapin ang mga pananagutan ng pagiging kasapi ng walang diskriminasyon sa kasarian, panlipunang katayuan, lahi, pampulitikang pananaw o relihiyon. Ÿ Demokratikong kontrol ng mga kasapiAng pamamahala sa kooperatiba ay demokratiko. Ang mga kasapi o kamay-ari ay aktibong kalahok sa pagtatakda ng mga patakaran at pagdedesisyon sa kooperatiba.Nasa puso ng pabahay na kooperatiba ang aktibong partisipasyon ng mga kasapi sa pamamahala ng itatayong estate o subdivision.

Ÿ Pang-ekonomiyang pakikilahok ng mga kasapiAng komprehensibong paglahok ng mga kasapi sa pang-ekonomiyang gawain ng kooperatiba ay dapat na maging malinaw sa simula pa lang ng kanilang pag-anib sapagkat kaakibat ng proyekto ang kanilang mga pananagutan at benepisyo gaya ng: -pag-aambag sa kapital -pagtangkilik sa serbisyo -pagtanggap ng interes sa puhunan -pagtanggap ng balik tangkilik -pag-ako ng iba pang pakinabang at pagkalugi Ÿ Edukasyon, pagsasanay, at impormasyon Ang kooperatiba ay nagbibigay ng edukasyon at pagsasanay sa mga kasapi, sa mga halal na kinatawan, at sa mga tagapangasiwa at empleyado upang epektibo silang makapag-ambag sa pagpapaunlad ng kooperatiba.

Ÿ Malasakit sa komunidadAng kooperatiba ay nagtataguyod ng tuloy-tuloy na pag-unlad ng kanilang komunidad dahil ang kasapian nito ay ang kabuuan ng komunidad, estate o subdivision. Ÿ Awtonomiya at kasarinlanAng kooperatiba ay nagsasariling samahan kung isangsaan ang mga kasapi ang may direktang kontrol, at sariling anyo ng paggogobyerno.

Ÿ Pagtutulungan ng mga kooperatibaLubos na nakakapaglingkod ang mga kooperatiba sa kanilang mga kasapi at napapalakas ang kilusang kooperatiba sa pamamagitan ng pakikipagtulungan sa mga istrukturang lokal, pambansa, pang-rehiyon at pandaigdigan. Dito mas mapapatalas ang husay ng isang kooperatiba halaw sa iba't ibang karanasan rin ng mga kauri nito.

Sa ngayon, ay binibigyang diin muna ang pakikipagtulungan sa mga kooperatibang pabahay ng mga kapwa maralita o ISF na naghahangad ng marangal at disenteng masisilungan.

Mga Ilang Paalala:Ÿ Maaaring humingi ng pag-aaral tungkol sa pagtatayo

ng isang kooperatiba sa pabahay na magtataguyod ng People's Plan mula sa mga accredited NGOs ng SHFC na nagsusulong ng kooperatiba bilang isang organic o natural na isang organisasyon.

Ÿ Kailangang nakarehistro ang kooperatiba sa CDA upang makakuha ng legal na identity na siyang ihaharap sa pag-access (pangungutang ng pondo) mula sa SHFC. Ang mga kailangan sa pagpaparehistro ng kooperatiba ay tatalakayin sa ibaba.

Ÿ Hinalaw mula sa CDA ang mga By-laws at Articles of Cooperation na maaaring gamitin ng mga kooperatiba sa pabahay.

Pinili dito ang mga kailangang tandaan ng bawat kasapi ng kooperatiba: ang kanyang mga karapatan, mga responsibilidad at ilang bahagi sa pagpapatakbo ng kooperatiba. Gayundin, hinihikayat ang mga kooperatiba na bumalangkas din naman ng mga polisiyang makatutulong sa proyekto kung hindi sinasaklaw ng kasalukuyang patakaran ang kanilang partikular na naisin (halimbawa: sa substitusyon ng kasapi).

Kasapian ng Kooperatiba sa Pabahay Makikita sa ibaba ang isang halimbawa ng By-laws ng kooperatiba na tumutukoy sa kasapihan ng kooperatiba.

Article II. MembershipSection 1. Membership. This Cooperative shall have regular members.Section 2. Qualification for Membership. The membership of this Cooperative is open to all natural persons, Filipino citizen, of legal age, with capacity to contract and, within the common bond and field of membership described as follows: Members residing within the (ilagay ang pangalan ng lugar ng kasalukuyang komunidad).Section 3. Requirements for Membership. A member must have complied with the following requirements: a. Approved application for membership b. Certificate of completion of the prescribed Pre-Membership Education Seminar (PMES) c. Subscribed and paid the required minimum share capital and membership feeSection 4. Duties and Responsibilities of a Member. Every member shall have the following duties:a. Pay the installment of his share capital subscription as it falls due and to participate in the capital build-up

29

and savings mobilization activities of the Cooperative;b. Patronize the Cooperative's businesses and services;c. Participate in the membership education programs;d. Attend and participate in the deliberation of all matters taken during General Assembly meetings;e. Observe and obey all lawful orders, decisions, rules and regulations adopted by the Board of Directors and the General Assembly; andf. Promote the purposes and goals of the Cooperative, the success of its business, the welfare of its members and the cooperative movement in general.

Kailangang maglunsad ang kooperatiba ng isang General Assembly at iluwal ang Board Resolution na naglalaman ng mga sumusunod:Ÿ nagpapatibay na ang maaaring maging kasapi ay

sinumang naninirahan sa danger zone na sakop ng pag-oorganisa o operasyon ng kooperatiba at pinagtibay ng DILG at SHFC

Ÿ ang mga kasapi ay walang pagtatangi sa katayuan sa buhay o kita, relihiyon, at iba pa

Ÿ ang bawat kasapi ay kumakatawan sa isang pamilya na ang pakahulugan ay inclusive at democratic

Ang Pre-Membership Education Seminar (PMES) ay ibinibigay ng CDA o sinumang trainor na accredited ng CDA.

Makikita sa ibaba ang mahahalagang nilalaman o bahagi ng By-laws tungkol sa iba pang karapatan at pribilehiyo ng mga kasapi.

Section 8. Rights and Privileges of Members. A member shall have the following rights and privileges:a. Attend during general membership meetings;b. Avail himself of the services of the Cooperative, subject to certain conditions as may be prescribed by the Board of Directors;c. Inspect and examine the books of accounts, the minutes, books, share register, and other records of the Cooperative during reasonable office hours;d. Secure copies of Cooperative records and documents pertaining to the account information of the concerned member;

Isama din sa mga karapatan at pribilehiyo ng mga kasapi ang mga sumusunod:Ÿ Maghalal ng mga kinatawan sa Board of Directors at

mga kasapi ng mga komite Ÿ Mahalal sa Board of Directors at kasapi ng mga

komite Ÿ Aktibong makalahok sa mga pangkalahatang

pagpupulong

General AssemblyAng General Assembly (GA) ang pangkalahatang kapulungan na binubuo ng lahat ng kasapi ng kooperatiba. Sila rin ang aktwal na naninirahan sa pabahay at maituturing na 'members in good standing' (MIGS). Ang GA lamang ang may kapangyarihan na baguhin ang Articles of Cooperation at By-laws, magpasa ng Annual Plan at Budget, at maghalal ng Board of Directors, Election Committee, at Audit Committee.

Responsibilidad ng mga Kasapi sa Share CapitalAng mga kasapi ay mangangakong magbabahagi sa kapital na maaaring umabot sa P400,000 bawa't isa, mula sa panimulang kapital na P500. Ang mga kasapi ay magbabayad ng dagdag pang kapital sa ilalim ng savings mobilization program. Bukod dito, kailangang magbayad ang bawa't kasapi ng membership fee na maaaring umabot sa P100. Isang beses lang ang pagbayad nitong membership fee.

Makikita sa ibaba ang isang halimbawa ng probisyon sa By-laws ng kooperatiba tungkol sa share capital ng bawa't kasapi.

Section 6. Minimum Share Capital Requirement. An applicant for membership shall subscribe to at least two thousand (2,000) shares and pay the value of at least five hundred (500) shares upon approval of membership. However, no member shall own or hold more than Ten percent (10%) of the total subscribed share capital of the Cooperative.

Section 14. Refund of Share Capital Contribution. A member whose membership is terminated shall be entitled to a refund of the share capital contribution and all other interests in the Cooperative. However, such refund shall not be made if upon payment the value of the assets of the Cooperative would be less than the aggregate amount of its debts and liabilities exclusive of the member's share capital contribution. In which case, the terminated member shall continue to be entitled to the interest of his/her share capital contributions, patronage refund and the use of the services of the Cooperative until such time that all his/her interests in the Cooperative shall have been duly paid. Upon the acceptance of withdrawal of membership or approval of termination, the right to attend, participate and vote in any meeting of the Board of Directors or the General Assembly ends.

ARTICLE VII Capital Structure Section 7. Share Capital Certificate. The Board of Directors shall issue a Share Capital Certificate only to a member who has fully paid his subscription. The Certificate shall be serially numbered and contain the share holder's name, the number of shares owned, the par value, and duly signed by the Chairman and the Secretary, and bearing the official seal of the Cooperative. All certificates issued and/or transferred shall be registered in the Cooperative's Share and Transfer Book.

Sa panahong inihahanda na ang proyekto, dapat na nauunawaan ng mga kasapi na ang share capital subscription ng bawat isa sa kanila ay ang kabuuang halaga ng proyekto at hahatiin sa bilang ng mga pamilyang gagamit ng pabahay.

Sa panahong mayroon nang napagkayariang kontrata sa SHFC, maaari nang tukuyin ang aktwal na halaga ng minimum share capital subscription. Maaaring panatilihin sa P500 lang ang babayarang kapital, subali't kailangang naghuhulog ng karagdagang kapital ang kasapi sa savings mobilization program bago pa man ang final approval ng proyekto.

30

Ang Share Capital Certificate ay ipagkakaloob lamang sa mga kasapi na lubos nang nakabayad ng kanilang share capital subscription. Subali't maaaring bigyan na agad ang bawat kasapi ng Certificate of Share Capital Subscription na nagpapatibay na siya ay beneficiary na may karapatan at obligasyon na bayaran ang bahagi ng kabuuang kapital. Maaaring isama ito sa isang Membership Form na naglalaman pa ng iba pang impormasyon, pananagutan at karapatan ng kasapi.

Paghahalal ng Board of DirectorsAng Board of Directors ang pamunuan ng kooperatiba na magtatakda ng mga patakaran, pangmatagalang plano sa pagpapaunlad ng kooperatiba, at mga pamamaraan ng epektibong implementayon ng People's Plan at mga proyekto. Ang mga desisyong ito ay pinagtitibay sa pamamagitan ng mga resolusyon na ipinapasa sa mga pulong ng Board.

Ang Board of Directors ay binubuo ng mga 15 o ilanmang naisin na halal na kinatawan ng mga kasapi at tuwirang nangangasiwa sa kooperatiba. May kapangyarihan silang magtakda ng mga patakaran batay sa mga kapasyahan ng General Assembly. Note: ang bilang ng BOD ay nararapat na odd number

Article IV. Board of Directors Section 2. Functions and Responsibilities. The Board of Directors shall have the following functions and responsibilities:a. Provide general policy direction; b. Formulate the strategic development plan; c. Determine and prescribe the organizational and operational structure; d. Review the Annual Plan and Budget and recommend for the approval of the GA; e. Establish policies and procedures for the effective operation and ensure proper implementation of such; f. Evaluate the capability and qualification and recommend to the GA the engagement of the services of the External Auditor; g. Appoint the members of the Mediation and Conciliation Committee and Ethics Committee, and other Officers as specified in the Philippine Cooperative Code of 2008 and in the By-laws of the Cooperative; h. Declare the members entitled to vote; i. Decide election related cases involving the Election Committee and its members; j. Act on the recommendation of the Ethics Committee on cases involving violations of Code of Governance and Ethical Standards; and k. Perform such other functions as may be prescribed in the By-laws or authorized by the GA;

Section 7. Meeting of the Directors. The regular meeting of the Board of Directors shall be held at least once a month. However, the Chairperson or majority of the directors may at any time call a special Board meeting to consider urgent matters. The call shall be addressed and delivered to the Secretary stating the date, time and place of such meeting and the matters to be considered. Notice of regular and special meetings of the Board of Directors, unless dispensed with, shall be served by the Secretary in writing to each director at least two (2) days before such meeting.

Majority of the total number of directors constitutes a quorum to transact business. Any decision or action taken by the majority members of the Board of Directors in a meeting duly assembled shall be a valid cooperative act.

Anumang kapasyahan na may kinalaman sa patakaran o bagong panuntunan ay dapat pagpasyahan ng Board sa pamamagitan ng pagbubuo ng resolusyon. Kasama dito ang pagbubuo ng mga bagong proyekto, komite, pagbabago sa dating mga kasunduan, at iba pa. Makikita sa ibaba ang mga kailangan ng resolusyon: Ÿ Paghalal ng Chairman at Vice-chairman ng BoardŸ Pagtukoy ng Secretary at TreasurerŸ Pagtukoy ng mga kasapi ng Mediation and

Conciliation Committee, Ethics Committee at Education and Training Committee

Ÿ Pagtatakda ng maayos na sistema ng pangongolekta ng share capital at membership fee na kailangan para sa pagpaparehistro ng kooperatiba

Ÿ Pagbubukas ng Treasurer-inTrust Account sa banko para ideposito ang nakolektang share capital

Ÿ Pagtatakda ng regular na pulong ng Board of Directors sa unang Linggo ng bawat buwan upang matugunan ang lahat ng pangangailangan sa proyektong pabahay

Sa panahon ng paghahanda ng People's Plan, ang Board ay maglalabas ng mga resolusyon hinggil sa mga sumusunod:Ÿ Pagtutukoy ng lupang tatayuan ng proyektong

pabahay at pagbibigay ng kapangyarihan sa Tagapangulo na maglabas ng Letter of Intent to Buy sa may-ari ng lupa at pagpasok sa Memorandum of Agreement para sa pagbili ng lupa

Ÿ Pagtatayo ng 'price negotiation committee' na siyang mamamahala sa pakikipag-ugnayan ng sa may-ari ng potensyal na lupang paglilipatan.

Ÿ Pagtitiyak ng maayos na plano para sa site development at pagbibigay ng kapangyarihan sa Tagapangulo na pumasok sa kasunduan para sa land development

Ÿ Paggawa ng maayos na disenyo ng pabahay at pagbibigay kapangyarihan sa Tagapangulo na lumagda ng kasunduan sa mapipiling contractor o developer para sa pagpapatupad ng proyektong pabahay

Ÿ Pagtalima sa lahat ng mga hinihingi ng SHFC para sa pagbubuo ng kasunduan para sa financing sa pagitan ng kooperatiba at SHFC at pagbibigay ng kapangyarihan sa Tagapangulo na lumagda sa kasunduan sa SHFC

Ÿ Pagpapatibay sa People's Plan para ibigay sa DILG, NHA, CDA at SHFC

Sa panahon ng dokumentasyon ng People's Plan sa SHFC, ang mga sumusunod ang mga resolusyong ilalabas ng Board:Ÿ • Pagpipinal ng Master List ng beneficiaries na

nakaanib sa kooperatiba para sa aplikasyon ng proyekto

Ÿ • Nagbibigay kapangyarihan sa Tagapangulo na pirmahan ang kasunduan sa NGO o partner mobilizer para sa aplikasyon ng pangungutang at kaugnay na pagpapalakas ng samahan

31

Ÿ Paggawa ng istruktura ng para sa pangangasiwa ng subdivision o komunidad, pagbubuo ng mga bagong komite para sa pangangasiwa ng gusali, pinansya, kasapian, kapayapaan at seguridad, at kalusugan at kalinisan

Ÿ Pagtibayin ang piniling lokasyon ng pabahay, pagbisita ng 70% ng kasapian sa lugar

Ÿ Pagtibayin ang Subdivision Plan at Housing Design kasama ang halaga ng plano na pinirmahan ng hindi bababa sa 70% ng kasapian

Ÿ Pangangasiwa ng Site Development at ConstructionŸ Pagtibayin ang pinal na People's Plan na pinagtibay

ng pangkalahatang kasapian ng kooperatiba

Sa panahong naghahanda sa implementasyon ng proyekto ng pabahay, ang Board ay magpapasa ng mga sumusunod na resolusyon: Ÿ Pinagtitibay ang Financial Management SystemŸ Paggawa ng Standard Procedure sa pag-uulat sa

CDA at BIRŸ Pinagtitibay ang Strategic PlanŸ Pinagtitibay ang Code of Governance and Ethical

StandardsŸ Pinagtitibay ang mga sistema at pamamaraan sa iba't

ibang pangangailangan

Ang mga komite na inorganisa ng Board ay tumutulong sa paglikha ng mga angkop na mga patakaran at programa, at nagbibigay ng gabay, pagsasanay, at mga kaakibat na suporta para sa Building Committee na mangangasiwa sa takbo at operasyon ng komunidad. Kasama sa mga komite ang para sa edukasyon, conciliation and mediation, ethics, kasapian, pananalapi, kalusugan, at seguridad.

Ang mga komiteng ito ay nakikipag-ugnayan sa bawa't isa sa pamamagitan ng Conference of Building Committees na maaaring ipatawag para sa mga sama-samang pagsasanay at oryentasyon sa mga gawain.

Ang Building Management Committee ay binubuo ng mga kasapi ng kooperatiba na boluntaryong tumulong sa pangangasiwa ng pabahay. Ang kanilang mga tungkulin ay ang mga sumusunod: 1.Tulungan ang mga kasapi na nakatira sa proyekto ng pabahay na sumunod sa mga patakaran at alituntunin ng kooperatiba hinggil sa pagbabayad ng share capital at iba pang bayarin sa komunidad 2.Tiyaking makakakuha ang mga kasapi ng kanilang mga benepisyo at serbisyo mula sa kooperatiba 3.Magsagawa ng hakbang para maipatupad ang mga patakaran at tiyakin ang seguridad at kaayusan sa pabahay, kasama na ang kalinisan at kaaya-ayang kapiligiran sa komunidad 4.Pumagitna at mag-ayos ng mga alitan sa pagitan ng mga resident at kung hindi maaayos sa matinong usapan, ihapag ang problema sa Mediation and Conciliation Committee 5.Gumawa ng mga angkop na patakaran para sa pangangasiwa ng pabahay at ayusin ang pagtibay ng Board 6.Lumahok sa mga pulong ng Building Committee

Ang Membership Committee ay binubuo ng mga boluntaryong sumali sa komite o di kaya'y itinalaga ng Board. Sa pakikipagtulungan sa Education and Training Committee, ang kanilang mga tungkulin ay ang mga sumusunod: 1.Maghain ng mga patakaran at alituntunin para tiyaking nagbabayad ang kasapian ng kooperatiba ng kanilang share capital at iba pang bayarin, at nabibigyan sila ng mga benepisyo at serbisyong dapat na pinakikinabangan nila 2.Tulungan ang mga Building Committee na maipatupad ang mga ito 3.Magsagawa ng mga gawain para sa mga pangangailangan ng mga kasapi sa edukasyon 4.Magpatawag ng regular na pagpupulong upang updated ang bawat kasapi sa mga gawain ng kooperatiba

Ang Komite sa Kapayapaan at Seguridad ay binubuo ng mga boluntaryo at tinalaga sa komiteng ito. Ang mga tungkulin ng mga kasapi ng komite ay ang mga sumusunod: 1.Maghain ng mga patakaran at alituntunin na magtitiyak ng kapayapaan at seguridad sa komunidad na pagtitibayin ng Board of Directors 2.Tumulong sa mga Building Committee sa pagpapanatili ng kapayapaan at seguridad sa mga gusali ng pabahay 3.Magsagawa ng mga hakbang upang mapanatili ang kapayapaan at seguridad sa komunidad, mga lansangan, palaruan, palengke at iba pang bahagi ng common area ng komunidad 4.Magsasampa ng kaso sa Mediation and Conciliation Committee mula sa mga alitan na magaganap sa mga lugar na tinitigilan ng mga residente

Ang Komite sa Kalusugan at Kalinisan ay binubuo ng mga boluntaryo at itinalaga sa komiteng ito. Ang mga tungkulin ng mga kasapi ng komite ay ang mga sumusunod: 1.Maghain ng mga patakaran at alituntunin na magtitiyak ng kalusugan at kalinisan sa komunidad na pagtitibayin ng Board of Directors 2.Tumulong sa mga Building Committee sa pagpapanatili ng kalusugan at kalinisan sa mga gusali ng pabahay 3. Magsagawa ng mga hakbang upang mapanatili ang kalusugan at kalinisan sa komunidad, mga lansangan, palaruan, palengke at iba pang bahagi ng common area ng komunidad

Ang Komite sa Pinansya (Finance Committee) ay binubuo ng mga boluntaryo at itinalaga sa komiteng ito. Sa pakikipagtulungan sa Treasurer at General Manager ng kooperatiba, ang mga tungkulin ng mga kasapi ng komite ay ang mga sumusunod,: 1.Maghain ng mga patakaran at alituntunin sa komunidad para maghanap ng mga kinakailangang pondo para sa proyekto ng pabahay 2.Tulungan ang General Manager na ipatupad ang mga proyekto, kasama ang mga espesyal na mga aktibidad at proyekto;

32

Ang General Manager (GM) ay professional na kinatawan ng Board of Directors para pangasiwaan at asikasuhin ang mga nakaplanong mga proyekto ng kooperatiba. Maaring siya ay hindi bahagi ng kooperatiba na tumtanggap ng kaukulang sahod at sumasailalim ng pangangasiwa ng BOD. Ang GM ay magpapatupad ng lahat ngpatakaran at alituntunin. Ang GM din ang magtitiyak na magkakaugnay ang pagpapatupad ng mga gawain ng iba't ibang komite.

Patuloy na kinikilala ang kahalagahan ng mga lokal na samahan na pinagmulan ng kooperatiba, partikular sa kanilang papel sa organisadong paglilipat. Ang paglipat at pagtatalaga ng bahay sa bawa't pamilya ay naaayon sa mga sumusunod na proseso: 1. Ang mga lokal na samahan ay magpapalabunutan kung saang building mapupunta ang kanilang mga kasapi. Halimbawa, kung ang bawa't building ay may 50 unit na bahay, ang samahan na may 50 kasapi ay bubunot ng isang beses; kung 100 ang kasapi, bubunot ang samahan ng dalawang beses; at kung may 150 kasapi ay bubunot ng tatlong beses. 2. Kapag natukoy na ang building para sa bawat samahan, magpapalabunutan naman ang mga kasapi para sa unit ng bawat pamilya. Hindi isasali sa palabunutan ang mga yunit sa ground floor sapagkat ito ay ilalaan sa hiwalay na palabunutan ng mga kasaping ang pamilya ay may kasamang may kapansanan o matatanda.

Mga Dagdag na Tulong sa mga Kasapi ng KooperatibaBatay sa karansan ng mga kooperatiba sa pabahay, ilang aral na makatutulong sa mga maralita (ISF) na nagpaplanong lumahok sa People's Plan ang mga sumusunod: Ÿ Ang pagsali sa kooperatiba at pagtangkilik sa mga produkto at serbisyo ng kooperatiba ay makatutulong sa pag-iipon

ng perang pambayad ng amortisasyon.Ÿ Ang patronage refund ay maaaring panggalingan din ng perang gagamitin ng mga kasapi para sa amortisasyon.Ÿ Ang laki ng return on investmeent ay depende sa laki ng Net Surplus (Income).Ÿ Maglatag ng mga estratehiya upang lumaki ang Net Surplus ng kooperatiba.Ÿ Pagtitipid sa negosyo ng kooperatiba sa pamamagitan ng pamimili ng mga paninda ng bultohan.Ÿ Itaas ang productivity ng mga kawani at manggagawa.Ÿ Gumamit ng teknolohiyang makakatulong sa pagtitipid ng gamit ng kuryente at iba pang pangangailangan (computer

at software, LED lights, solar power, at iba pa).Ÿ Hikayatin ang mga kasapi na magboluntaryo o di kaya'y tumulong ng walang bayad. Ÿ Maglunsad ng iba pang programa na makakatulong na kumita ang kooperatiba at indibidwal na kasapi nito;

halimbawa, pagtatayo ng workers' enterprise, central procurement system, at iba pa.

Pangangasiwa ng Komunidad

Pangungulekta ng buwanang bayad Ang patakaran sa pangungulekta ay makikita sa loan agreement na pinirmahan ng bawa't kasapi bago lumipat sa kanilang bagong bahay. Karaniwang ang nagiging problema sa proyektong pabahay ay ang pangungulekta sa buwanang amortisasyon ng mga kasapi. Kadalasan pa, ito ang nagiging dahilan nang pagkaremata ng kanilang pinangarap na ari-arian at bumabalik na lang sa pagiging ISF muli.

Ang kontrata ang naglilinaw sa mga karapatan at pananagutan ng bawat nangungutang at sa kabilang banda din naman, nagsasaad ng mga proteksyon sa kanila. Ito ay maituturing na malinaw na mekanismo upang ayusin ang mga reklamo sakaling hindi sumusunod ang magkabilang partido sa nilalaman ng kasunduan.

Dahil inaako ng kooperatiba ang paniningil ng amortisasyon sa mga kamay-ari ng proyekto, sa maagang panahon pa lang dapat, may estabilisado nang sistema ng koleksyon at pagtatalaga ng mga taong nakatutok dito, halimbaawa ay isang Collection Officer.

Bahagi sa mga pag-aaral na inilulunsad ng kooperatiba ang Financial Systems and Procedures. Dito itinuturo sa BOD at sa Finance Committee ang financial literacy, financial management at setting-up of systems and internal control.

Pagpapatupad ng mga patakaran (deed of restrictions)Kagaya sa collection, ang mga patakaran tungkol sa pangangasiwa ng komunidad ay dapat sang-ayunan ng mga kasapi ng kooperatiba at beneficiaries ng pabahay. Kasama ito sa loan agreement na pipirmahan ng mga kasapi bago lumipat sa pabahay. Ang layunin nito ay matiyak na magtutulungan ang mga kasapi sa pag-aayos ng komunidad.

Gagawin ng mga kawani ng kooperatiba ang lahat upang mapanatili ang kaayusan ng mga pasilidad sa komunidad. Ang ang mga residente ay sama-samang gagampan ng mga tungkulin para sa pagpapaganda ng paligid. Pagkakataon na rin ito para sa sama-samang kilos ng mga residente sa pagpapaganda ng kanilang komunidad. Tiyak na maipagmamalaki pa nila na naging bahagi sila sa kanilang bagong komunidad.

33

Schedule ng regular na pulong ng kasapian Kagaya ng mga naunang hakbang sa proyekto ng pabahay, regular na nag-uulat sa kasapian ang mga nangangasiwa ng kooperatiba. Ang budget para sa mga gawain ng kooperatiba, bagong mga patakaran, at mga pagbabago sa lumang alituntunin ay dapat aprubahan ng mga kasapi sa mga ganitong regular na mga pagpupulong. Assessment ng pagpapatupad ng proyekto at pagpaplano sa bagong proyekto Kapag natapos na ang physical development ng proyekto at tinanggap na ng kasapian, kailangang gumawa ang pangasiwaan ng komunidad ng kumpletong accounting ng capital, cost ng proyekto at suriin ito batay sa pinagtibay na budget. Ang physical accomplishment report ay dapat tumutugma sa itinakda ng kooperatiba tulad ng bilang ng bahay na naitayo at naaayon sa itinakdang budget sa bawa't isa. Mahalaga ring magkaroon ng qualitative assessment ng pagpapatupad ng proyekto para tingnan ang naging resulta batay sa mga layuning itinakda ng kooperatiba sa Pre-entry stage ng People's Plan. Ang resulta ng assessment ay makakatulong para mapaunlad pa ang mga pamamaraan kung sakaling kumuha ang kooperatiba ng panibagong proyekto sa parehong site o sa iba pa.

Pagtugon sa pangangailangan ng mga kababaihan sa proyekto ng pabahay Susuriin ang naging pagtugon ng proyekto sa pangangailangan ng mga kababaihan at ibang disadvantaged groups batay sa sumusunod na mga katanungan:Ÿ Mayroon bang kapakinabangan ang mga kababaihan

sa komunidad? Nagbago ba o umunlad ang kabuhayan ng mga kababaihan mula sa proyektong ipinatupad sa komunidad?

Ÿ Naging masigla ba ang paglahok ng mga kababaihan sa mga gawain sa komunidad?

Ÿ Tumaas ba ang antas ng kaalaman at kasanayan ng mga kababaihan mula sa mga proyektong ipinatupad sa komunidad?

Ÿ Nagkaroon ba ng mga positibong pagbabago sa relasyon ng babae't lalaki sa loob ng bahay? Nabigyan ba ng pantay ng pagkakataon ang mga kababaihan mula sa mga gawain hanggang sa paggawa ng desisyon?

Pagpapanatili at pag-aayos ng gusali ng pabahay Magtakda ng warranty period para tiyaking pananagutan pa rin ng partner developer-contractor ang mga kailangang ipaayos sa gusali. Ang pagpapanatili ng kaayusan ng mga gusali ang isa sa pinakamahalagang tungkulin ng kooperatiba. Kasama dito ang kakayahan nilang gumawa ng routine maintenance, emergency repair, at pagplanuhan at magpatupad ng pangmatagalang improvements sa mga gusali. Malaking bahagi dito ang pagtutulungan ng mga nakatira at maayos na mekanismo sa pagdedesisyon hinggil dito.

Komite sa pag-aayos at pagpapanatili ng pabahayKailangang magbuo ang kooperatiba ng komite na mangangalaga ng mga gusali at mga bahay bago lumipat ang mga residente. Mahigpit na makikipagtulungan ang komite sa pamunuan ng kooperatiba para itakda ang budget na ilalaan para dito at sistema ng pagtugon sa mga kailangang ayusin.

Ang mga kasapi ng komite ay mula sa mga residente at kasapi ng kooperatiba na handang magbigay ng panahon para sa mga tungkulin nila. Mainam na magkita at magpulong ang komite dalawang beses isang linggo para tingnan ang mga kailangang ayusin sa gusali at magtukoy ng mga prayoridad.

Ang mga alituntunin sa sa paghahanap, pagpilli at pagkuha ng mga contractor ay dapat nakasaad sa By-laws ng komite para malinaw ang mekanismong susundin sa gawaing ito. Kung kailangan ng contractor mula sa labas, hihingi ang komite ng bid mula sa mga kwalipikadong contractor para gawin ang trabaho, at magrerekomenda ng napiling gagawa ng mga pag-aayos.

Kailangang may maayos na proseso ng pagdedesisyon sa mga kailangang repair, paggawa ng schedule mula sa itinakdang budget, at sistema ng pagtanggap ng mga humihingi ng repair habang ginagawa ang monitoring ng lahat ng repair at maintenance work.Ÿ Gumawa ng building maintenance and repair policy at

ipaalam ito sa mga kasapi at residente.Ÿ Alamin ang mga kailangang repair ng mga gusali sa

pamamagitan ng paggawa ng survey ng mga unit ng bahay at mga pampublikong lugar, at paggawa ng taunang roof-to-cellar inspection.

Ÿ Kailangang gumawa ng letter of intent for repair at ipasa sa komite para tingnan kung ito'y naaayon sa naaprubahang repair plan ng gusali building.

Ÿ Magtalaga ng isang kasapi ng maintenance and repair committee para maging Building Improvement Coordinator at magsisilbing liaison sa pagitan ng komite at lokal na pamahalaan para sa mga pangangailangan ng komunidad.

Ÿ Gumawa ng buwanan at taunang budget para sa mga gastusin sa repair.

Ÿ * Kumpletuhin ang listahan ng mga contractor at manggagawa na pwedeng tawagin kung kakailanganin sila. Tingnan ang kanilang mga references para tiyakin ang kanilang qualification at reputasyon.

Ÿ Isulat ang saklaw ng trabaho ng contractor at tukuyin ang mga pangangailangan at inaasahan sa bawa't kontrata para madaling matukoy ang kwalipikadong contractor.

Ÿ Gumawa ng talaan ng mga gagawing repair, pag-unlad ng trabaho, panahon ng pagbabayad, at pangalan ng kasapi ng komite na nakatalagang mangasiwa sa bawa't repair. Isama ang 10% hold-back or retention sa kontrata at panahon ng bayaran sa contractor.

Ÿ Regular na makipag-ugnayan sa mga contractor para alamin ang pag-unlad ng trabaho at nagagawa ito ng maayos ayon sa kontrata hanggang makumpleto at matapos ito.

Ÿ Gumawa ng kumpletong record ng mga nakaraan at kasalukuyang ginagawang mga repair sa komunidad.

34

Building and housing codeAng anumang paglabag sa Building and Housing Code ay magdudulot ng mas malalang problema kaya't dapat iwasan. Ang ilan sa mga patakarang kailangang ipatupad ay ang mga sumusunod:

Ÿ Non-hazardous or cosmetic violations such as: lack of painting, no peep holes in unit doors, non-issuance of payment receipts, among others.

Ÿ Potentially hazardous violations such as: negligent garbage collection, presence of vermin, inadequate lighting in streets and public hallways, and improper storage of flammable materials, among others.

Ÿ Immediately hazardous conditions such as: defective gas appliance that is leaking carbon monoxide, presence of rodents, non-functioning or clogged toilets, among others.

Responsibilidad ng Maintenance and Repair Committee na tiyaking sumusunod ang mga ito sa mga ordinansa ng lokal na pamahalaan tungkol sa kalinisan, building permit, access para sa persons with disabilities, recycling practice, at iba pa. Kailangang makatulong ito sa pagtitiyak na maayos ang kondisyon ng mga gusali.

Ang ilan sa mga repair na papasok sa prayoridad ay ang mga sumusunod: Ÿ Emergency. Kondisyon na may nakaambang

panganib sa kalusugan at kaligtasan ng mga residente

Ÿ Preventive. Kondisyon na kapag pinabayaan ay maaaring magdulot ng malaking pinsala sa gusali at mga taong nakatira dito, kasama ang kanilang mga ari-arian

Ÿ Cosmetic repair. Mga pag-aayos para mapanatiling kaaya-aya at maganda ang gusali at mga lugar na tinitigilan ng mga residente sa labas ng kanilang bahay

Preventive Maintenance Checklist Bubong * Linisin ang drain at panatiliing walang bara.* Palitan o ayusin ang mga nasirang G.I. sheets at gutter. * Tingnan at ayusin ang mga cracks o blisters sa roof slabs at parapets.* Walisin ang mga naipong tubig pagkatapos ng ulan.

Mga Bintana at mga Pintuan* Panatiliin ang pintura ng mga parteng yari sa kahoy.* Tiyaking maayos ang mga masilya at palitan kung kinakailangan.* Lagyan ng langis ang mga hamba at lock. * Tingnan kung maayos ang mga lock at ayusin o palitan agad kung kinakailangan.

Plumbing* Tingnan at ayusin agad ang mga sirang tubo. * Linisin ang sink trap at building traps kung mabagal ang daloy o pagbaba ng tubig.

Electrical* Tingnan ang mga electrical appliances at ilaw.* Regular na tingnan ang mga unit ng bahay sa mga gusali at tanggalin ang mga fire hazards.

* Tiyaking may access sa metro at switch. Panatiliing malinis at maliwanag ang mga ito.* Tiyaking tama ang amperage at maayos ang mga fuse. * Tiyaking maayos na nakakabit ang mga kable at wire.

Exterior Walls* Panatiliing maayos ang gutter at hindi natutuluan ng tubig ang mga dingding.* Tingnan at ayusin ang mga plastering, caulking at weather-seals.

Security and Fire Safety* Bantayan ang mga residenteng umaalis ng kanilang bahay. Siguradhing lahat ng bakanteng bahay ay nakakandado at hindi ginagamit ng iba ng walang permiso.* Iulat ang mga iligal na gawain ng mga residente at mga bisita.* Gumawa ng listahan ng mga telepono at contact para sa emergency: istasyon ng pulis, bumbero, ospital, at iba pa. * Palitan ang mga pundido at sirang ilaw. Patayin ang mga ilaw kung hindi kinakailangan.* Palagiang bantayan ang mga smoke detector at siguraduhing gumagana ang mga ito.* Markahan ang mga balbula at metro para madaling makita at tiyaking may susi para madaling buksan kung kinakailangan.* Alamin ang kinaroroonan ng mga switch ng tubig, gas, at ilaw.* Tiyakin nakasara ang mga pintuan sa harap at likod ng mga bahay. * Ayusin at tapalan ang mga sirang daanan.* Tingnan ang mga trangkahan ng mga bintana at tiyaking naayos o napalitan ang mga ito kung kinakailangan.* Tiyaking gumagana ang mga fire extinguisher tuwing ika-anim na buwan.* Siguraduhing walang nakaharang o nakasasagabal sa mga fire escape at daanan sa gusali.

Pangongolekta ng basura at palagiang paglilinis* Walisin ang mga sidewalk, pasukan, hagdanan, at mga pasilyo ng gusali.* Turuan ang mga residente na ayusin ang kanilang mga basura at ilagay sa tamang lalagyan bago itapon sa tinukoy na imbakan.* Paghiwalayin ang mga basurang maaari pang i-recycle tulad ng plastic, metal, papel, at kahoy sa mga nabubulok Pagtitipid sa kuryente Isa sa maaaring prayoridad ng Maintenance and Repair Committee ay ang paggawa ng mga hakbang na maaaring makapagpabawas ng gastos sa kuryente. Marami ang nakakita sa solar panels bilang mas murang alternatibo sa mapagkukunan ng enerhiya. Makatutulong kung maglalaan ang kooperatiba ng budget para sa pagtatayo ng mga solar panels sa bubong ng building para makatipid sa gastos sa kuryente. Ang matitipid na halaga ay maaaring pakinabangan ng mga residente sa hinaharap.

35

Maaaring kumuha ng contractor para gumawa ng mga repair pero may mga kasapi naman ang kooperatiba na may kasanayan para dito na pwedeng gumawa. Ito ang grupo ng mga manggagawa na nasa pangangasiwa ng Labor and Employment Committee ng kooperatiba na puwedeng bayaran para sa mga gawaing ito.

Social Enterprise

Ang bahaging ito ay halaw mula sa Central Procurement Service Business Plan na binuo ng Kilos Maralita sa pakikipagtulungan ng NAPC, IPD, IPSCED, Grameen Australia-Philippines, AMVACA, Corrinai, at ALPAS.

Ang social enterprise ay isa sa mga sukatan ng tagumpay ng isang kooperatiba sa pabahay. Sinisigurado nito na may karagdagang pinagkukunan ng kabuhayan ang mga kasapi ng kooperatiba at nababawasan ang bigat ng bayarin sa pabahay. Tinitiyak din nito na may pagkukunan ng mga batayang produkto at serbisyo ang mga residente, may sakayan o access sa transportasyon, at magbibigay ng trabaho sa mga tao.

Ang mga kasapi ng housing cooperative ay nakakontratang magbayad ng kanilang utang na P450,000 bawa't isa na babayaran nila sa loob ng 30 taon. Buwan-buwan, ang babayaran ng bawa't kasapi ay P1,250.

Samantala, maraming pangangailangan din ang maaaring tugunan ng social enterprise, tulad ng public market, grocery, at iba pa, sa ilalim ng kooperatiba.

Tinawag na Central Procurement Service (CPS), ang social enterprise na ito na tutulong sa mga kooperatiba at negosyo ng mga kasapi ng Kilos Maralita (KM) para palakasin at tuloy-tuloy na lumago ang mga ito. Ang social enterprise ang mamimili ng mga produktong kailangan ng mga kooperatiba sa ngalan ng KM, sa mas murang halaga dahil bultuhan ang dami. Maglulunsad din ito ng mga pagsasanay tungkol sa mainam na pagnenegosyo at magbibigay ng mga pag-aaral tungkol sa bentahan ng mga kooperatiba. Magbibigay din ito ng mga rekomendasyon sa mga matutukoy na kahinaan at pagkukulang ng mga kooperatiba.

Magsisilbing shared service ang CPS; ibig sabihin hindi tutubuan ang produkto at hindi makikipagkumpitisyon sa iba pang mga proyekto o negosyo na itatayo ng ibang mga kooperatiba. Malaki ang magiging papel ng CPS sa pagtutulay ng mga kooperatiba ng KM sa merkadong kailangan nito.

Mga panimulang produkto Sa simula ay nag-iipon ang CPS ng bigas, noodles, kape (3in1), itlog, sardinas, corned beef, at luncheon meat. Sa kalaunan, mag-iimbak na rin ito ng tinapay, shampoo, softdrinks, biskwit, cooking oil, juice, food powder mix, choco powder, sabong panlaba, at sabong pampaligo.

Operation at financial performanceBukod sa Manager, kailangan ng CPS ng finance at administration officer. Ang tinatayang halagang kailangan ng CPS para sa dalawang linggong inventory

sa Corrinai, AMVACA at ALPAS ay P1,849,806. Ang kanilang panimulang puhunan kasama ang dalawang buwang gastos ay P148,600, samantalang aabot sa P35,800 ang regular na gastos bawa't buwan. Ang kasunduan ay kukunin ng mga residente ang kalahati ng kanilang mga pangangailangan sa mga tindahan sa loob ng pabahay. Ang construction sa Corrinai ay natapos noong Marso 2016. Ito ang unang nakatapos ng pagpapatupad ng People's Plan, at ang pagtatayo ng bahay ay nagsimula na rin. Kapag lumipat na ang mga kasapi ng kooperatiba sa bagong bahay nila, kailangan nila ng mapagkukunan ng kanilang mga batayang pangangailangan at serbisyo; ito ang ibibigay ng mga consumer cooperative na itatayo katulong ng CPS.

Ang dalawang pinakamalaking hamon sa tagumpay ng housing cooperative pagkatapos ng construction ay ang mga sumusunod:Ÿ Pagtitiyak na may dagdag na pinagkakakitaan ang

mga kasapi ng kooperatiba para maibsan ang bigat ng pagbabayad ng kanilang utang sa pabahay.

Ÿ Tiyaking ang komunidad ay may siguradong mapagkukunan ng kanilang mga batayang pangangailangan sa mga produkto at serbisyo, sasakyang magagamit sa pang-araw araw at maaaring mapagkunan ng trabaho o kabuhayan.

Dagdag na kitaAng ilang mga kasapi ng kooperatiba na walang trabaho o nangangailangan ng dagdag na trabaho ay tiyak na magkakaproblema sa kanilang mga bayarin. Ang mga kooperatiba sa palengke o sari-sari store ay maaaring magbigay ng dagdag na trabaho o kita para sa kanila at maiibsan ang kanilang problema sa pagbabayad ng bahay. Makakatulong ito para hindi sila mapaalis sa proyekto ng pabahay. Tataas din ang kita ng mga tindahan ng kooperatiba dahil sa dagdag na kita ng mga nakatira.

Bakit central procurement?Ang central procurement ay ang pagbili ng mga produkto at serbisyo na nakabatay sa pag-aaral ng demand o pangangailangan ng merkado. Dumaan ito sa maayos na proseso ng paghahanap ng pinakamurang pagkukunan ng produkto at makikinabang ang mga kasapi ng kooperatiba.

Ang buong proseso ay binubuo ng mga sumusunod:Ÿ purchase planningŸ standards determinationŸ specifications developmentŸ supplier research and selectionŸ value analysisŸ financingŸ price negotiationŸ actual purchaseŸ supply contract administrationŸ kontrol sa inventory at storage Ÿ paglabas ng mga paninda

36

Conceptual Framework

AMVACA (1,440)

ALPAS (546)

Corrinai (109)

CPS

SUPPLIER A

SUPPLIER B

SYSTEM: supply price

SYSTEM: supply price

Mga prinsipyong gumagabayAng mga prinsipyong gumagabay sa CPS ay ang mga sumusunod:1. Ang CPS ay nakatuon sa pagtitiyak na ang supply ng mga produkto at serbisyo ay makakatulong sa negosyo ng mga kooperatiba2. Ang presyong makukuha ng CPS ay mas mura sa maaaring makuha ng mga kooperatiba. Makakapagtakda din ang CPS ng mas mababang presyo kesa mga kakumpitensyang tindahan. 3. Makakapagbigay ang CPS ng mga produkto kailangan ng kooperatiba at mga residente sa araw-araw.4. Hangga't maaari ay maghahanap ang CPS ng mga producers at suppliers sa mga komunidad ng Kilos Maralita, at makakatulong sa pagpapaunlad ng mga nagsisimulang social enterprise.

Mga tungkulin ng CPS

Ang CPS ay nagbibigay ng serbisyo sa mga kooperatiba sa pamamamgitan ng pagbabahagi ng impormasyon, tulong sa coordination, at value adding sa mga produkto at serbisyo ng mga kooperatiba. Ang serbisyo at pakikipagtulungan ng CPS sa kooperatiba ay nakalahad sa ibaba: 1. Makikipagtawaran ang CPS sa pinakamagandang presyo at paraan ng pagbabayad sa mga manufacturer, supplier, producer ng mga produkto at serbisyong kailangan ng mga kooperatiba, hanggang sa maayos na paghahatid ng mga ito. Mas maganda ang presyong makukuha sa ganitong paraan kaysa mga indibidwal at maliliit na kooperatiba ang direktang nakikipag-usap at nakikipagtawaran sa mga supplier.

2. Ang mga kooperatiba ay magbabayad ng buwanang subscription fee sa CPS para ipantustos sa operations ng CPS at hindi para magkamal ng tubo na taliwas sa layunin nito.

3.Makikipag-ugnayan ang mga kooperatiba sa CPS sa pamamagitan ng napagkasunduang sistema sa pag-request ng stock, at pagbabayad.

4. Ang CPS ay makikipag-ugnayan sa mga manufacturer, supplier, at producer para maging maayos ang pagbili, paraan ng pagbabayad at paghahatid ng mga produkto.

5.Kailangang kumpirmahin ng kooperatiba ang delivery ng mga produkto at magbibigay ng feedback sa CPS.

6.Ang CPS ang magpapadala ng bayad sa manufacturer, at supplier.

7.Magbibigay ang CPS ng tulong sa mga kooperatiba sa pamamagitan ng pagbibigay ng payo sa pagpapatakbo ng kooperatiba, stock analysis, paghahanap ng mga bagong produkto at iba pang pangangailangan ng kooperatiba.

Malaking tulong ang centralized procurement dahil sa mga sumusunod:Ÿ Kakayahang makatawad at makakuha ng mas

magandang presyo sa mga produkto dahil bulto ang dami ng bibilhin

Ÿ Mas maayos na procurement kaya mas mababa ang presyo

Ÿ Mas maayos na pag-aaral ng demand at supply, forecasting, at pagpaplano

Ÿ Dahil CPS ang gagawa ng pamimili ng paninda, makakatutok ang mga kooperatiba sa pag-aayos ng araw-araw na operation

Ÿ Mas mabilis ang pagsisimula ng negosyo ng kooperatiba at matuturuan ang mga nagsisimulang kooperatiba

Ÿ Panggagalingan ng trabaho ng mga kasapi ng kooperatiba

Ÿ Maaaring magbunga ng mas maunlad na social enterprise sa larangan ng pag-aayos ng logistics at warehouse, at iba pang bahagi ng procurement.

37

Pagpapatakbo ng CPS

Maliit na organisasyon ang CPS at sa simula ay binubuo lamang ito ng dalawang empleyado – Manager at Finance and Admin Officer

Ÿ Ang CPS Manager ay mananagot sa organisasyon. Ang kanyang mga tungkulin ay may kinalaman sa pangangasiwa, pagtitiyak na maayos ang takbo napapalaki ang organisasyon. Kasama dito ang mga sumusunod:

Ÿ Paghahanap at pakikipagnegosasyon sa mga manufacturers at suppliers

Ÿ Makikipag-ugnayan sa mga kooperatiba na pinaglilingkuran ng CPS

Ÿ Gagabay sa maayos na takbo ng negosyoŸ Tulong sa stock analysisŸ Pag-aayos ng mga pagsasanayŸ Pagpapalawak ang mga iaalok na mga produktoŸ Paghahanda para makapagluwas ng mga paninda sa

mga bagong kooperatibaŸ Magbigay ng direksyon at tulong sa CPS Finance and

Admin officerŸ Pangangasiwa ng Manufacturer / supplier Ÿ Pagbubuo ng mga patakaran at tiyaking nakapag-uulat

sa kooperatiba

Samantala, ang Finance and Administrative Officer ang magtitiyak na maayos na tumatakbo ang pinansyal at administratibong mga trabaho. Kasama dito ang mga sumusunod:Ÿ Contact person ng CPS sa araw-arawŸ Pag-aayos ng mga bayarinŸ Pagmamatyag ng pinansyal na takbo ng organisasyonŸ Pagtitiyak ng maayos na inventory Ÿ Pag-aayos ng opisinaŸ Tulong sa mga gawain at pagsasanayŸ Pagtitiyak na maayos ang mga gusot, halimbawa, sa

delivery ng mga panindaŸ Iba pang trabahong administratibo

Target Beneficiaries

Ang CPS ay itinayo para pagsilbihan ang mga maralita sa Metro Manila. Ang mga programa nito ay nakalaan sa mga komunidad na nakapagtayo na ng kabahayan, at naghahanda ng pagtatayo ng lokal na negosyo na social enterprise.

Ang construction sa AMVACA, Corrinai, at ALPAS ay inaasahang matatapos sa loob ng taong 2016. Tatlo hanggang limang kooperatiba ang nakatakdang matapos ang construction sa 2017.

Maaari ding maghatid ng mga produkto ang CPS sa ibang kooperatiba ng Kilos Maralita, at sa mga komunidad na hindi pa nasisimulan ang relokasyon.

Dahil ang pangunahing layunin ng CPS ay mapanatili ang mga maralita sa kanilang bagong tahanan, titiyakin ng CPS na mabigyan ng sapat na tulong ang mga kooperatiba sa kani-kanilang mga plano ng pagnenegosyo o mga itatayong pang-ekonomiyang proyekto. Palalawakin pa ang mga produktong itinitinda nito upang hight na makatulong sa mga bago pa lang na binubuong mga kooperatiba.

Malaki din ang potensyal ng CPS na magdala ng mga produkto sa 400 na sari-sari store na kasama sa programa sa microfinance ng Grameen Australia-Philippines. Kailangan pa itong gawan ng feasibility study.

GovernanceAng KM Housing Cooperative Federation ay iparerehistro bilang isang regional secondary federation. Kasama dito ang bawa't kooperatiba ng pabahay sa ilalim ng KM network o pederasyon, at ibang hindi pa naililipat ng tirahan.

Ang mga tagapagpatupad ng mga programa ay nagmula sa kasapian ng KM na tutulong din na ayusin ang disenyo ng mga programa ng CPS.

Katuwang ng tagapagpatupad ng mga programa ang mga staff ng iba pang social enterprise tulad ng mga manager ng mga tindahan sa Corrinai, AMVACA at ALPAS. Pinamumunuan ito ng CPS Manager.

Ang CPS Manager ay mag-uulat sa coordinating body ng KM sa pamamagitan ng nakaupong Chairman ng KM.

Mas maraming tax benefits ang makukuha ng CPS kung nasa ilalim ito ng isang pederasyon.

Uubra ba ang social enterprise?Ang isa sa mga paraan para sukatin kung uubra ang social enterprise ay ang katatagan ng mga kooperatiba na dadalhan ng CPS ng mga produkto.

Sa ngayon na nasa planning stage pa lang ang CPS, gumawa ng survey sa mga kasapian ng AMVACA upang alamin kung bibili ba sila sa tindahan na itatayo ng CPS sa kanilang komunidad. Ayon sa survey, payag ang mga residente na mamili ng kalahati sa kanilang mga pangangailangan sa tindahang itatayo.

Batay sa pag-aaral ng kooperatiba, tiningnan ng AMVACA ang kanilang tindahan na makakakuha ng operating surplus na mahigit P1.5 million sa unang taon. (Wala pang nakukuhang impormasyon sa pag-aaral na ginawa ng Corrinai at ALPAS, bagama't alam nilang mas mahirap para sa mas maliliit na kooperatiba na magkamit ng surplus.)

Sa kanilang pagtaya, kailangang makakuha ng CPS ng subscription fee na P17.50 bawa't pamilya, bawa't buwan upang matiyak na tatakbo ang operasyon ng CPS.

Maaari pang babaan ang subscription fee kung makakahikayat pa ng mas maraming kooperatibang gustong pumasok sa kasunduan sa CPS.

Corrinai 109pamilyaxP17.50 P1,908subscriptionbawa’tbuwan

AMVACA 1,440pamilyaxP17.50 P25,200subscriptionbawa’t

buwan

ALPAS 546pamilyaxP17.50 P9,555subscriptionbawa’tbuwan

38

Ang inaasahang tubo sa loob ng tatlong buwan kung tatlong kooperatiba ang makikipagtulungan sa CPS ay P863 bawa't buwan o P10,000 sa katapusan ng unang taon. Ang lahat ng ito ay mapupunta sa mga kasapi ng kooperatiba bilang dibidendo o patronage fund. Subali't ito ay hindi papasok sa account ng bawa't kasapi kundi ibabawas sa mga kailangang bayaran tulad ng membership dues, share capital, insurance-MRI, at fire insurance.

Patatakbuhin ang CPS bilang pilot project sa loob ng anim na buwan simula sa araw na umaandar na ang tatlong kooperatiba.

Pagtingin sa mga kumpitensyaMayroong tatlong kakumpitensya ang CPS na nagbibigay ng parehong serbisyo at produkto:Ÿ Aling Puring: programa ng PureGold na nagbibigay

ng pagsasanay at nakikipag-ugnayan sa mga maliliit na negosyo. Nagbibigay sila ng 3% rebate sa kanilang mga paninda.

Ÿ Hapinoy: Nagbibigay ng training para sa kasanayan at nagpapahiram ng puhunan sa maliliit na negosyo lalo na sa probinsya at para sa mga kababaihan

Ÿ Suy Sing: Nangungunang distribution company at nagbibigay ng serbisyo sa loob ng 24-oras

Kailangan ng CPS ng malakas na programa sa pagsasanay ng mga kooperatiba upang makasabay sa mga serbisyong ibinibigay ng mga kakumpitensya nito. Kailangan ding tingnan ang presyo ng Suy Sing para makapagtakda ng mas mababang presyo ang CPS.

EvaluationAng pagkakaroon ng evaluation ay dapat na bahagi ng operational plan na sasakop sa mga sumusunod:Ÿ Kalagayang pampinansya (halimbawa, bawi lang ang

puhunan, kumita ng kaunti, at iba pa)Ÿ Pagtugon sa mga patakaran at pamamaraan Ÿ Presyo ng mga produkto kung ikukumpara sa mga

kakumpitensyaŸ Pakikipag-ugnayan sa mga kliyenteŸ Pagtuturo at paggabay sa mga kliyenteŸ Pakikipag-ugnayan sa mga suppliersŸ Pagsunod sa nakatakdang mga deadline at kalidad

ng prosesong dinaananŸ Bilis ng paglawak ng mga itinitindang produkto Ÿ Bilis ng paglawak ng network ng mga supplier

Dito nagtatapos ang Toolkit.

��������� �� ���'� ���������� �� �������� �� ������������ �� ������'� ����.

��� ������� �� ����� ����� �� ���������. ���'� ��������� �� �� ����������� ������ ������� �� ���������� ��� ��� ���������� �� ������ �� ���

�������� �� ���������.

39

MGA ACRONYM AT MGA PINAIKLING SALITA

AHPF – Alternative Housing Proposal FundAMVACA – Alyansa ng Mamamayam sa Valenzuela at Caloocan Housing CooperativeAVID – Australian Volunteers for International Development

BI - Background Investigation BIR- Bureau of Internal Revenue

BOD - Board of Directors CDA – Cooperative Development Authority CSO – Civil Society Organization COC - Certificate of ComplianceCorrinai - Corrinai Housing CooperativeCRECOM - Credit Committee CREBA – Chamber of Real Estate Building AssociationDENR – Department of Environmental and Natural Resources DILG – Department of the Interior and Local GovernmentDPWH – Department of Public Works and Highways

– DSWD Department of Social Welfare and Development EXECOM - Executive Committee

GA – General Assembly HDH – High Density HousingHOA- Homeowners' AssociationHLURB - Housing and Land Use Regulatory BoardIPD – Institute for Popular Democracy ISF – Informal Settler Families

– IPCSED Institute of Philippines Cooperative Social Enterprise Development JMC – Joint Memorandum Circular KM – Kilos MaralitaLRA – Land Registration AuthorityLGUs - Local Government Units ME – Mortgage Examination MGB – Mines and Geosciences BureauMOA – Memorandum of AgreementMOV – Means of Verification MMDA – Metro Manila Development Authority NAPC – National Anti-Poverty Commission NCR – National Capital RegionNGOs - Non-Government Organization

– NHA National Housing Authority NTWG – National Technical Working Group OCT – Original Certificate of TitleOSHDP – Organizational Socialized Housing Developers of the PhilippinesPCUP – Presidential Commission for the Urban Poor PMES – Pre-Membership Education SeminarPFS – Pre-Feasibility StudyRAP – Relocation Action Plan SPA - Special Power of Attorney

– RD Register of Deeds RHU – Registered Health Unit

SHFC - Social Housing Finance Corporation SI - Site Inspection

SHDA – Subdivision & Housing Developer AssociationSBC – Safe Bearing Capacities TCT - Transfer Certificate of Title

– UDHA Urban Development and Housing ActUPAO – Urban Poor Affairs Office

40

ANNEX

JMC Circular No. 1, Series 2013

SHFC Corporate Circular HDH No. 14-002

SHFC Corporate Circular HDH No. 14-005

Letter of Intent to Buy

Letter of Intent to Sell

People's Proposal: AMVA Housing Project

41

INTENTTOBUYThisINTENTTOBUYisexecutedby:

KILOS MARALITA (KM), a non-stock, not for profit community association, organized and existing under and by virtue of the laws of the Philippines, with principal office address at 85-b Masikap Ext., Brgy. Central, Quezon City, represented by its President, Emmanuel Manato, herein referred to as the Association;

INFAVOROF:

ANELIAG.CRUZ,allcitizensofthePhilippinesandwithpostaladdressatPoblacion,SanJosedelMonteCity,ProvinceofBulacan,hereinreferredtoastheLANDOWNER;

WITNESSETH:

THAT, the LANDOWNERS are the absolute and registered owners of a parcel ofland,LotNos.1&2,situatedintheGaya-Gaya,SanJosedelMonteCity,ProvinceofBulacanandmoreparticularlydescribedinTransferCertificateofTitleNos.T-221519 (M) and _______________ respectively, of the Registry of Deeds forMeycauayan, Bulacan, containing an aggregate area ofmore or less Twenty-SevenThousandTwoHundredSixty-Three (27,263) squaremetersandOneThousandFiveHundredSixty-Four(1,564)squaremetersrespectively;THAT, the ASSOCIATION is willing to buy the Twenty-Eight Thousand EightHundredTwenty-Seven(28,827)squaremeters(forthetwolots)oftheabovementioned property, in the amount of One Thousand Six Hundred Pesos(P1,600.00) per square meter or a total amount of Forty-Six Million OneHundredTwenty-ThreeThousandandTwoHundredPesos(46,123,200.00)throughtheCommunityMortgageProgram(CMP)Projectof theSocialHousingFinanceCorporation(SHFC).

THAT, the ASSOCIATION is willing to comply with the necessary

requirements and conditions the Landowners may demand in relation with thesame.

INWITNESSWHEREOF,thepartieshavehereuntosignedthisinstrumentthis___thdayofNovember2015inQuezonCity,Philippines.

By:

___________________________________EMMANUEL MANATO

PresidentKM

ACKNOWLEDGEMENTRepublicofthePhilippines)S.S.QuezonCity,MetroManila) SUBSCRIBEDANDSWORNtobeforemeaNotaryPublicforandin______________thisdayof_______________personallyappearedtheabovenamedpersonwithCompetentEvidenceofIdentity,_____ID#_________issuedon________2015at___________andwarrantsthatthesameistrueandcorrecttohis/herownpersonalknowledgeandthatthecommunityassociationwhichhe/sherepresents. WITNESSMYHANDANDSEALonthedateandplaceabovewritten.Doc.No.______PageNo.______ NOTARYPUBLICBookNo.______Seriesof2015

INTENTTOSELLThisINTENTTOSELLisexecutedby: Ms. ANELIA GIMENO-CRUZ, citizen of the Philippines and with postaladdress at Poblacion, San Jose del Monte City, Province of Bulacan, hereinrepresentedby,referredtoastheLANDOWNER;

INFAVOROF:

KILOS MARALITA (KM), a non-stock, not for profit community

association, organized and existing under and by virtue of the laws of thePhilippines, with principal office address at 85-b Masikap Ext., Brgy. Central,QuezonCity, representedby itsPresident,EmmanuelManato,hereinreferredtoastheASSOCIATION;

WITNESSETH:

THAT, theASSOCIATION isan authorized entity to represent in behalf of SanJoseñaHousingCooperative to transactbusinesswith theLandowner in lieuofthelatter’spendingapplicationforregistrationintheCooperativeDevelopmentAuthority;THAT, theLANDOWNERaretheabsoluteandregisteredownersofaparcelofland, Lot Nos. 1 & 2, situated in the Gaya-Gaya, San Jose del Monte City,ProvinceofBulacanandmoreparticularlydescribedinTransferCertificateofTitle Nos. T-221519 (M) and _______________ respectively, of the Registry ofDeeds for Meycauayan, Bulacan, containing an aggregate area of more or lessTwenty-Seven ThousandTwoHundred Sixty-Three (27,263) squaremetersandOneThousandFiveHundredSixty-Four(1,564)squaremetersrespectively;THAT, theLANDOWNER iswilling to sell theTwenty-Eight Thousand EightHundred Twenty-Seven (28,827) squaremeters (for the two lots) of theabovementionedproperty,intheamountofOneThousandSixHundredPesos(P1,600.00) per square meter or a total amount of Forty-Six Million OneHundred Twenty-Three Thousand and Two Hundred Pesos(46,123,200.00)basedontheoriginaloffertobuyoftheASSOCIATIONthroughthe Community Mortgage Program (CMP) Project of the Social HousingFinanceCorporation(SHFC).

THAT, theLANDOWNER iswillingtocomplywiththenecessaryrequirementsand conditions the project (of SHFC) in relation to establishingmy ownershipoverthepropert.

INWITNESSWHEREOF,thepartieshavehereuntosignedthisinstrumentthis___thdayofNovember2015inQuezonCity,Philippines.

By:

___________________________________ANELIA GIMENO-CRUZ

Landowner

ACKNOWLEDGEMENTRepublicofthePhilippines)S.S.QuezonCity,MetroManila) SUBSCRIBEDANDSWORNtobeforemeaNotaryPublicforandin______________thisdayof_______________personallyappearedtheabovenamedpersonwithCompetentEvidenceofIdentity,_____ID#_________issuedon________2015at___________andwarrantsthatthesameistrueandcorrecttohis/herownpersonalknowledgeandthatthecommunityassociationwhichhe/sherepresents. WITNESSMYHANDANDSEALonthedateandplaceabovewritten.Doc.No.______PageNo.______ NOTARYPUBLICBookNo.______Seriesof2015

People’sProposalResettlementPlanforInformalSettlerFamiliesof

TullahanRiverinValenzuelaCityAMVAHOUSINGPROJECT

Proposalsubmittedbythe

AlyansangMamamayansaValenzuelaatCaloocan(AMVACA)KilosMaralita(UrbanPoorAction)

InstituteforPhilippineCooperativeandSocialEnterpriseDevelopment(IPCSED)andthe

InstituteforPopularDemocracy(IPD)PartnershipwithHabitatforHumanity

tothe

TechnicalWorkingGrouponInformalSettlersthroughtheDepartmentofInteriorandLocalGovernment

People’sProposal:ResettlementPlanforInformalSettlerFamiliesofTullahanRiverinValenzuela

A. IntroductionandSummary:

TheAlyansangMamamayansaValenzuelaatCaloocan(Amvaca)isanassociationofInformalsettlerfamilieslivingintheeasementsofTullahanRiverandundertheNationalPowerCorporationGridLineofValenzuelaCity.

Amvacaiscomposedof1,440familiesin18informalhousingsites/areasinValenzuelaCity.Theproposalcallsforin-cityresettlementofthefamiliesandtheirfullparticipationintheresettlementprocessconsistentwiththepolicydeclarationofPresidentAquinoandwiththepolicyconsensuswiththeTechnicalWorkingGrouponInformalSettlerschairedbytheDepartmentofInteriorandLocalGovernment.Thetargetresettlementsiteis42,205SQ.M.(HighDensityHousingarea)and500SQ.M.(RoadRightofWay)withatotallandareaof42,705SQ.M.locatedinSitioLaMesa,BaranggayUgong,ValenzuelaCity.

TheorganizationAmvacawasfacilitatedbyKilosMaralita(KM)inpartnershipwiththeInstituteforPopularDemocracy(IPD)andtheInstituteforPhilippineCooperativesandSocialEnterpriseDevelopment(IPCSED)aspartoftheEmpowermentProgramexecutedbytheNationalAnti-PovertyCommission(NAPC).ThesocialorganizingworkinthedangerzonesofValenzuelawasanextensionoftheprocessstartedamonginformalsettlerfamilieslivingalongTullahanRiverinQuezonCity.

B. ProposedResettlementPlan

Theresettlementplancallsfortheconstructionofthree-storeybuildingsintheidentifiedsite.Therewillbe16unitsperflooror48unitsperbuilding.Eachunitmeasures28sq.m(loftable)4.8sq.mhallway(althoughtheactualspacewillbeonly28sq.m.)ManagementofthebuildingsandoftheentireresettlementestatewillbethroughahousingcooperativetobeorganizedamongtheresettlesthroughthefacilitationofAmvacaanditspartners.Atleast30%oftheareawillbeassignedascommercialspaces,allofwhichwillbelocatedinthegroundfloorsofthebuildings.Theincomeofthecommercialspaceswillbeusedtoaugmenttheincomesofthehousingbeneficiaries,specificallyforthepurposeofamortizingthehousingcosts.Thustherewillbeatotalof1,440dwellingunitsand5,500sq.m.commercialspaces.

C. Sites/AreasofOriginsofTargetISF’s:AsaresultofplanningandconsultationsconductedwithsettlersnoworganizedunderAmvaca,thefollowingshowstheoriginsofthefamiliestoberelocatedtothetargetsiteinSitioLaMesa,Ugong,ValenzuelaCity.

SitioSulokBicolCompound-8SitioKabatuhan-434 SitioSulokTulayIlalimC-5-73 SitioLowerTibagan-108

SitioSulokDuhatMaya-30SitioMapulangLupa-44SitioQueBalagNPC-118SitioSulokLazaro-15SitioSulokMacedaBridge-48SitioQueGrande-19SitioSulokDonaMarciana-89SitioTatalon-23SitioSulokRiverside-112SitioVienteReales-18SitioCalleOnse-99SitioCuadra-88

SitioBonbonNPC-88SitioMaysan-26Thetargetsitehasasizeof42,705sq.m.Giventheplanindicatedinthetablebelow,atotalof1,440familiescanbeaccommodated.Thismeansthatextraspaceswillstillbeavailableforothersettlersafterrelocatingthe1,440familiesunderAmvaca.D. TargetProperty:Location: SitioLaMesa,Brgy.Ugong,ValenzuelaCityLandowner: ManilaIntegratedPaperMills,Inc.TCTNos.: T-48138 T-48139 T-78736 T-47710 T-47714Landowner:(RoadofRightofWay)B-15589E. BuildingSpecifications:Housingmodel: 3-storeyMRBsNo.FloorsperMRB: 3No.ofunitsperfloor: 16

No.ofunitsperbuilding: 48No.ofbuilding: 30F. SiteSpecification:Totallandarea(sq.m) 42,705Totallandarea(ha.) 4.2705Sellingpricepersq.m.(P) ₱2,500BIRzonalvalueaso2003(P) 2,700Totallandarea(sq.m)(RROW) 500Sellingpricepersq.m.(P) ₱6,500Sizeperunit(sq.m.)-loftable 28Numberofgroundfloorunits 480Theresettlementprojectshallconsistofthreestoreymediumrisebuildings,eachcontaining16unitsperfloor,oratotalof48unitseachbuilding.Around30%ofthegroundfloorunitsshallbedevotedtocommercialspacesforleaseortohousetheon-siteproductionandlivelihoodactivitiesofthere-settlers.ThedesignandactualconstructionoftheMRBswillusetheshearwalltypeofbuildingtechnologyandthemobilizationoflaborcontributionorsweatequityfromtheISFbeneficiariesthatmadepossibletheconstructionofcostefficientmodelMRBprojects.Eachunitisestimatedtocost₱285,000.Weproposethatthegovernmentresettlementbudgetmustincludesubsidiestocoverthecostofsocialpreparation.Thisitemshallincludethecostofplanning,andconsensusbuildingamongtheinformalsettlerbeneficiariesonallaspectsofthehousingproject,aswellasthecostofcapacitybuildingtoenablethesettlersmanagetheircollectiveestatethroughtheirhousingcooperative.Anestimatedamountof₱10,000perISFbeneficiarywillberequiredtocovertheseneeds,partofwhichshallbeusedasinitialcapitalofthehousingcooperativefortheoperationofsiteservicesandenterprises.CooperativetrainingandcapacitybuildinginterventionsshallbejointlyundertakenbytheAmvaca,KilosMaralita,InstituteforPopularDemocracy,andtheInstituteforPhilippineCooperativesandSocialEnterpriseDevelopments.G. Commonfacilitiesandamenities:Wesubmitthatthegovernmentresettlementbudgetmustlikewiseincludethecostofbasiccommonfacilitiesandamenities.Alternatively,weseektheintermediationoftheTechnicalWorkingGroupandtheDILGtopushforcitygovernmentsupportfortheconstructionofathreestoreymulti-purposecommunitycenter.Adaycarecenter(₱150,000)andaplazaandplaygroundcomplex(₱300,000).

H. TotalProjectCostsLandCost Totallandareasize(sq.m.) 42,205.00 Costpersq.m.(₱) 2,500.00____________₱105,512.500Totallandareasize(RoadRightofWay)(sq.m.)500Costpersq.m.(₱)6,500_____________3,250,000.00Equitytobepaidbythecooperative(less)1,250,000.00_____________₱2,000,000.00

Totallandcost(₱) ₱107,512,500.00

LandDevelopmentCost: Totallandareasize(sq.m) 42,705.00 Landdevelopmentcostpersq.m.(₱) 1,366.20 _____________

Totallanddevelopmentcost(₱) ₱58,087,500.00ConstructionCost: Totalnumberofunits 1,440.00 Constructioncostperunit(₱) 285,000.00______________ Totalconstructioncost(₱) ₱410,400,000.00

TotalProjectCost(₱)₱576,000,000.00

I. FinancingplanThefinancingoftheprojectisexpectedtobeacombinationofpublicinfrastructurespendingbythelocalandnationalgovernment,transfersandsubsidiestotheISFbeneficiariesthroughtheirhousingcooperative,andmostsignificantly,loanfinancingtotheindividualISFfamilies.Asearliermentioned,thecostoflandforopenspacewillnotbeincludedintheloanfinancingthatwillberecoveredfromeachISFbeneficiary.Instead,thiscostshallbeincludedtothegrantportionoftheresettlementbudgetfordangerzoneISF’s.OpenspaceshallbeturnedovertotheLGUuponcompletionoftheconstructionandassoonaspossible.Landdevelopmentfortheentiresiteisalsosoughttobeconsideredaspartofbythegrantportion.FundingforcommonfacilitiesandamenitiesishereinbeingsoughtfromtheNHAbudgetfordangerzoneISFs.Inaddition,thecostofsocialpreparationshallalsobecoveredbythegrantfinancingorsubsidycomponentoftheNHAresettlementbudget.Includingthegrantsandsubsidies,thetotalprojectcostperfamilylessthanthebenchmarkof₱400,000perISFperHUDCCrecommendations.J. LoanamortizationschemeTheprojectcostperfamilynetofsubsidieswillberepaidbythehouseholds,withtheassistanceoftheirhousingcooperative.OnlythedirectcostoftheMRBconstructionsandthecostsoflandandlandpreparationnotcoveredbythesubsidyforthecostof30%openspacewillbedirectilyamortizedbythehouseholds.Theloandurationis26years,includingandextrabeginningyearduringwhichnoprincipalandinterestpaymentsareexpectedfromtheresettledfamilies.Monthlypaymentis₱1,000perISFshallbeginafterthegraceperiodofoneyearfornext5years.(Year2toYear6)shallbecreditedtothepaymentamount.Nointerestshallbechargedduringthisperiod.Forthesucceeding5years(Year7toYear11),amortizationisprojectedtobeat₱1,250(principalandinterest).Theinterestrateis6%perannumfor20yearsbasedonthediminishingbalance.Forthelast15years(Year12to26),eachhouseholdandtheircooperativewillshoulderthefullrepaymentoftheprincipalbalanceandinterestchargesataprojectedrateof₱1,975permonth.PartoftheamortizationperISFbeneficiaryshallbeshoulderedbytheincomefromthecommercialrentalspaceandconsumerstoreoperationmanagedbythehousingcooperative.Note:Theamortizationscheduleyieldsadifferenceof15%betweentheoriginalloanproposalandthetotalamounttoberecoveredperfamily,similartotheproposaloftheTullahanRiverAlliance-QuezonCity.

K. GovernanceModeloftheSocializedMRBEstateThesettlersasMRBdwellersshallcomprisethemembershipofthehousingcoop.Thehousingcooperativemodelentailsadualownershipsystem:thebuildingwillbeownedbythehousingco-opwhichisownedbythedweller–members.Atthesame,eachdwellerwillalsohaveownership,intheformofoccupancyrights,oftheirrespectivedwellingunit.CommercialspacesatthegroundfloorofeachMRBwillbegovernedbythehousingcooperative.Sincethecostofthecommercialspaceswillbeincludedintheamortizationoftheentirebuildingbythedwellers,thedwellersthemselvesasownerswillhavetherightsintheincomeofthecommercialspaces.TheAmvacaHousingCooperativeshallbeorientedandtrainedonhousingcooperativeandassistedinsettlingupitsorganizationalmechanismsforimplementingthehousingresettlementplans.L. PartnershipTheplanningandImplementationofthehousingprojectshallbeundertakenthroughaconsortiumcomposedofthefollowing:

• AlyansangMamamamayansValenzuelaatCaloocan(Amvaca)• AmvacaHousingCooperative• KilosMaralita• InstituteforPhilippineCooperativesandSocialEntepriseDevelopment• InstituteforPopularDemocracy• PartnershipwithHabitatforhumanity