management- berim ramosaj
DESCRIPTION
libriTRANSCRIPT
MANAGEMENT
Bazat e menaxhmentit
5 M’s of Management
1. Money
2. Manpower
3. Materials
4. Machinery
5. Methods
Autor I librit:
Prof. Berim Ramosaj
Autor : Besart Krasniqi
1
Kapitulli
Kuptimi dhe definimi i menaxhmentit
• Kuptimi I menaxhmentit
• Definimi I Menaxhmentit
• Menaxhmenti si aktivitet universal
• Menaxhmenti dhe menaxheret
• Puna e menaxherit
• Menaxhmenti si profesion
• Menaxhmenti si proces
• Qasja praktike e procesit te menaxhmentit
• Nivelet hierarkike te veprimeve menaxheriale
• Aftesite e nevojshme per menaxher te niveleve te ndryshme
• Menaxhmenti si shkence ose ART
Kuptimi I Menaxhmentit
Anglisht – “to manage”
Shqip – “qeverisje”,”udheheqje”,”drejtim”,…
Spanjollisht – “manejer” ( te shkon perdore, te drejton, qeveris, etj)
Sinonimet:
Vendosje, rregullim, planifikim, kontrollim, organizim, drejtim apo realizim, si dhe dominim, manipulim, pësim, mashtrim, etj.
Pra menaxheri cakton detyrat dhe cka te punohet, ndersa ata nen te “inferioret” jane mjete per realizimin e detyrave dhe qellimeve.
Menaxheret mund te quhen “shef”, “supervizor” apo “mbikqyres”
Superveizor quhen per arsyen se shpesh kane pikpamje superiore ne situata te caktuara.
Mardheniet e punes
Vlersimi
Vendosja
Pagesa
Qellimet
Strategjia
Parashikimi
Politika
Buxheti
Planet
Ndarja e punes
Autoriteti
Delegimi
Departamentalizimi
Vellimi I menaxhmentitSjelljet e punetoreve
Komunikimi
Motivimi
Drejtimi
Standardet
Masat
Krahasimi
Korrigjimi
Menaxhmenti:
Aktiviteti me te cilin kryhen funksionet e caktuara me qellim qe ne menyre efikase te sigurohen, renditen dhe shfrytezohen perpjekjet njerzore dhe resurset fizike ashtu qe te arrihet ndonje qellim.
PlanifikimiKontrolli
OrganizimiUdheheqja
Personeli
Definimi I Menaxhmentit
Drejtori I pergjithshem
Drejtori I njesise
Mbikqyresi1
Mbikqyresi2
Punetoret
Rektori
Prorektoret
Dekanet
Shefat e katedrave
Mesimdhenesit
Guvernatori
Ministrat
Drejtuesit
Shefat e njesive
Administratoret
Biznes Universitet Qeveri
Menaxhmenti si aktivitet universal
Drejtori I pergjithshem
Drejtori I njesise
Mbikqyresi1
Mbikqyresi2
Punetoret
Rektori
Prorektoret
Dekanet
Shefat e katedrave
Mesimdhenesit
Guvernatori
Ministrat
Drejtuesit
Shefat e njesive
Administratoret
Biznes Universitet Qeveri
Menaxhementi
Jo-Menaxheret
Menaxhmenti dhe Menaxheret
Menaxheri
Puna e Menaxherit
Rolet: Funksionet:
I. Ndernjerzor
II. Informativ
III. Vendoses
I. Planifikimi
II. Organizimi
III. Personeli
IV. Udheheqja (drejtimi)
V. Kontrolli
Menaxheret ne
shkallen e larte
Menaxheret ne shkallen e mesme
Menaxheret ne shkallen e ulet(Mbikqyresit)
Pla
nifik
imi
Org
aniz
imi
Udh
eheq
ja
Kon
trol
li
Funksionet Menaxherike
Rolet dhe funksionet e menaxherit
Menaxhmenti si Profesion??
Kushtet qe duhet plotesohen per tu quajtur PROFESION:
Kushtet qe ploteson Menaxhmenti:
1. Teresine e njohurive te sistematizuara me permbajtje intelektuale.
Po
2. Te kete kodeksin ETIK.Jo
3. Te jete I organizuar ne bashkime-asociacione profesionale dhe ne kete menyre te qasjes te organizuar e te standardizuar, ne baze te disa normave qofte edhe minimale te aftesive.
Jo
Marre ne pergjithesi keto kushte realisht I plotesojne vetem profesioni I Mjekesise dhe ai I teologjise, ndoshta edhe gjygjesori.
Por qe nje menaxher te jete profesionist ne detyren e tije, ai duhet te kete ndjenjen e pergjegjesise si dhe duhet te marr persiper misionin e PERMIRSIMIT te vetvetes dhe te tjerve duke pervetesuar njohuri te reja ne kontinuitet.
Kriteret per sukses si Menaxher:
1. Qendrim ndaj autoriteti
2. Deshira per gare
3. Deshira per t’u treguar
4. Deshira per zotesi
5. Deshira per te qene para te tjereve
6. Pergjegjesia perkatesisht gatishmeria per te marr obligime,etj.
Mardheniet e punes
Vlersimi
Vendosja
Pagesa
Qellimet
Strategjia
Parashikimi
Politika
Buxheti
Planet
Ndarja e punes
Autoriteti
Delegimi
Departamentalizimi
Vellimi I menaxhmentitSjelljet e punetoreve
Komunikimi
Motivimi
Drejtimi
Standardet
Masat
Krahasimi
Korrigjimi
QELLIMET
PlanifikimiKontrolli
OrganizimiUdheheqja
Personeli
Menaxhmenti si Proces
Ku jemi tani?
Ku duam te arrijme?
Si mund te arrijm atje?
Distribuim I pergjegjesive dhe autoritetit ne nivele me te ulta, si dhe krijimi I lidhjeve ne mes niveleve ne menyre qe te dihet kush kujt ti pergjigjet.Si dhe harmonizim I aktiviteteve kah arritja e qellimeve te organizates.
Zgjedhje, rekrutim dhe ushtrim I personelit.
Ndikimi, Motivimi dhe Drejtimi I personelit te punetoreve me ane te ART-it te Komunikimit.
Krahasimi, korrigjimi I rezultateve te arrituara me ato te planifikuara.
Qasja praktike e procesit te menaxhmentit
P.Driker: “veprimet e menaxhmentit perbehen nga organizimi sistematik I resurseve ekonomike”
•Planifikimi
•Organizimi
•Motivimi
•Kontrolli
Efikasiteti paraqet raportin e rezultateve (output) ndaj resurseve hyrese (input).
Efektiviteti paraqet arritjen e rezultateve te pritura nga pozitat e menaxherit.
EFIKASE
EFEKTIVE
Nivelet hierarkike te veprimeve menaxheriale
Ekzekutivi
Drejtoret
Mbikqyresit
Punetoret
Nivelet:
I larte
I mesem
I ulet
Urdheron
Jep
Llog
ari
Aftesite e nevojshme per menaxhere te niveleve te ndryshme
Aftesi konceptuale
Aftesi menaxherike
Aftesi teknike
Niveli I Larte (Ekzekutivi)
Niveli I Mesem (Drejtoret)
Niveli I Ulet (Mbikqyresit)
1. A.K. paraqesin aftesite qe ne situata te ndryshme te japin pergjigjie perkatese (aftesi kreative).
2. A.M. mbeshtetet ne 5 funksionet e menaxhmentit: planifikimi, organizimi, stafi, udheheqja, kontrolli.
3. A.T. jane te gjitha ato komponente te diturise dhe pervojes qe kane njohuri se cka punohet ne organizate.
Aftesite per Modelim: menaxheret duhet te jene te afte te ndermarrin hapa e jo vetem ta verejn problemin.
Menaxhmenti shkence ose art
Menaxhmenti eshte ART-i i perfundimit te punes permes te
tjereve.
ART: Shkence:
Njohuri praktike
Aftesi teknike
Rezultate konkrete
Kreativitet
Natyre personale (individuale)
Qasje Empirike
Testim Kritik
Principe gjenerale
Shkakton dhe afekton mardheniet
Aplikueshmeri universale
Menaxhmenti si shkence te pajis me principe, ndersa si ART ai te ndihmon ne kapje te situates.
2
Kapitulli
Planifikimi
• Planifikimi si funksion I menaxhmentit
• Parashikimi
• Qellimi
• Procesi I vendosjes
• Planifikimi strategjik
• Planifikimi operativ
• Planet e qendrueshme
• Planet e vecanta
• Buxhetet
• Planifikimi afatgjate dhe buxheti
• Buxheti si baze per ndarje ne nivele te pergjegjesise
• Planifikimi I afarizmit te teresishem
• Planifikimi financiar
• Modelet bashkekohore te menaxhmentit te sistemeve afariste
Planifikimi si funksion I menaxhmentit
Definimi I qellimeve
Definimi I qellimeve
Percaktimi I te gjitha mundesive
Percaktimi I te gjitha mundesive
Zgjedhja ealternativesme te mire
Zgjedhja ealternativesme te mire
Zhvillimi I alternativesse zgjedhur
Zhvillimi I alternativesse zgjedhur
Aktivizimi I planeve
Aktivizimi I planeve
Fazat themelore te procesit te planifikimit
Ku jemi tani?
Ku duam te arrijme?
Si mund te arrijm atje?
Parashikimi (kuptimi dhe natyra e parashikimit, premisat)
PARASHIKIMI
SOT
NESER
Parashikimet
Metodat e parashikimit
1. Ekstrapolacioni I Trendit
2. Analiza Ekonomike
3. Hulumtimi I Tregut
4. Mendimet e Eksperteve
Qellimet (percaktimi i qellimeve)
1. 2. 3.
Llojet e qellimeve dhe hierarkia e tyre
Socio-ekonomik
Misioni
Q. Organizates
Q. e pergjithshme
Q. e pjeseve te ndermarrjes
Q. e njesive
Q. e individit
Q
Q
P.Drucker:
1. Pozita ne treg 2. Inovacionet3. Organizimi 4. Resurset fizike5. Resurset financiare 6. Pergjegjesia shoqerore7. Produktiviteti 8. Pergjegjesia per fitim
Qellimet e bartesit:
-aksionaret----------fitimi dhe devidenda-konsumatoret-----cmimi dhe cilesia-te punsuarit--------paga dhe puna-furnitoret------------pagesa me kohe-shoqeria-------------kujdesi per bashkesine
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Niveli I ulet
Niveli I mesem
N. i larte
Procesi i vendosjes
Definimi I problemit
Mbledhja e te dhenave
Zhvillimi I solucioneve alternative
Parashikimi I pasojave
Zgjedhja e solucionit optimal
Zhvillimi I solucionit
Matja e rezultateve
Matja e rezultateve behet per ta konfirmuar nese eshte
vendosur mire apo duhet te rizhvilohet I tere procesi.
1
pasoj
pasoj
pasoj
Vendosja menaxherike
Definimi I problemit
Definimi I problemit
Zhvillimidhe analiza
Zhvillimidhe analiza
Zgjedhja dhe implementimi I
variantes me t’mire
Zgjedhja dhe implementimi I
variantes me t’mire
Faza 1.
Faza 2.
Faza 3.
Zgjedhja shkencore
e problemeve :
Metoda shkencore
hulumtuese :
1. Definimi I problemit
2. Analiza e problemit
3. Zhvillimi I varianteve te mundeshme
4. Vlersimi I shpenzimeve dhe dobesive nga cdo variante
5. Zgjedhja apo vendosja mbi varianten me te mire
6. Pjesa perfundimtare (realizimi)
1. Percaktimi I qellimeve
2. Definimi I problemit
3. Percaktimi I hipotezave
4. Mbledhja e te dhenave
5. Prova e hipotezave
6. Interpretimi I rezultateve
Modelet e vendosjes
1. Modeli Fizik:
Paraqesin versione te perpjesshme te realitetit.
3. Modelet matematikore:
Paraqet model te lart abstrakt qe shfrytzon shenjat dhe simbolet per te paraqitur mardhenie te caktuara te realitetit.
2. Modelet skematike:
Jane me abstrakte dhe shfrytzojne skema e diagrame per te pershkruar ndonje mardhenie nga realiteti.
4. Modelet probabilistike:
Sjellin paqartesi dhe pasiguri pasi qe jo vetem qe kan shkalle te lart te abstrakimit, por edhe mundesi probabile per realitetin.
Teknikat e vendosjes
1. Kerkimet Operacionale
2. Teknika “Druri”
3. Teknika “brainstorming”
4. Teknika “Delphi”
Kerkimet Operacionale (KO):
Esenca e KO qendron ne shfrytzimin e modeleve shkencore ne paraqitjen e situatave reale. Me kete teknike nuk vendoset , por u nmundesohet menaxhereve te zgjedhin variantin me te mire.
Hapat:
a) Formulimi I problemit I lidhur per sistemin afarist
b) Konstruktimi I modelit matematikor te sistemit
c) Zhvillimi I varianteve nga modeli
d) Testimi I modelit
e) Percaktimi I mekanizimit (feed-back)
f) Zbatimi I variantit
Teknika “Druri”:
Harte e cila perdoret per vendime ne vijim, pra te njepasnjeshme teproblemit te vendosjes.
Perparsit e saj jane se kalimi prej nje vendimi ne tjetrin ende pa arritur te faza e implementimit.
Teknika “Brainstorming”:
Respekton kreativitetin e te gjitheve duke marr idet e gjith stafit te organizates, shqyrton ato per te arritur te nje vendim racional. Karakteristik e saj eshte takimi ball per ball me menaxherin per shqyrtim te ideve.
Teknika “Delphi”:
Paraqet procesin e harmonizimit te ideve te ndryshme te propozuara nga ekspert te fushave te caktuara. Harmonizimin e ideve e ben kshilli drejtues I organizates ose ndonje ekip tjeter koordinues. Hamronizimi fillon pas dorzimit me shkrim te ideve. Pra kjo paraqet nje mundsi komunikimi te menaxhereve edhe nga largesia me ane te teknikave bashkohore elektronike.(teknika “delphi” elektronike.
Vlerat personale dhe perparsite:
Vlerat personale ndikojne ne planifikimin strategjik, por mund te shendrrohen ne avantazhe edhe mund te pengojne zhvillimin e saj.
Vlerat jan te ndryshme si: shija e konsumatoreve, zgjedhja midis cmimit dhe cilesise, cmimit dhe shebimeve si dhe cmimit ndaj mbrojtjes se mjedisit.
Planifikimi strategjik
Planifikimi strategjik eshte nje shteg I plote dhe nje PLAN. Pra plani strategjik eshte nje plan I pl;ote qe e ndihmon nje menaxher te mire ne Proces.Plani Strategjik t’qet jasht dite-mas-dite t’aktivitetit rreth organizimit apo projektit, ai tpercjell cdo hap me nje fotografi perpara: cka je tu ba edhe ku je tu shku?. Plani strategjik gradualisht ta kjartson ket fotografi gjat operacioneve te perditshme ne lidhje me perpilimin e tij.
Plani strategjik t’ben te aft te pergjigjesh ne keto pyetje:
1. Kush jemi NE?
2. Cfar kapacitetesh posedojme dhe cfar mund te bejme?
3. Cfar Probleme kemi?
4. Cfar na ben te ndryshem nga te tjeret? (Perparsite diferenciale1)
5. Cilav kshilla kritike duhet tu pergjigjemi?
6. Ku duhet mi shfrytzu resurset tona? Cilat jane prioritetet tona?
1 Pika ku ne mund te marrim fryme (te egzistojme).
Planifikimi Operativ
Plani Operativ ka per qellim krijimin e planeve specifike (afatshkurera) dhe buxhetit qe na ndihmojnete pergaditemi per ngjarjet e ardhshme te mundshme te njohura nga parshikimet.
Shembull: Nese plani strategjik ka per qellim ta bej MAT, Planet Operative bejne levizjet drejt e nje pas njeshme te figurave drejt realizimit te atij qellimi si dhe jane te gatshme ne ndryshim veprimi ne rast se kundershtari permes levizjeve tona veren strategjine.
Planifikimi Operativ perfshine:
1. Mbledhjen e informatave
2. Vlersimin e varianteve te mundshme
3. Zgjedhjen e varianteve me te sukseshme per veprim
Drejtimet e percaktuara per veprim jane te precizuara ne menyre detale ne teresine e planeve te buxheteve per periudhat e caktuara operative(muaji, tremujori, gjashtemujori, viti)
Planet e qendrueshme
1. Politikat
2. Procedurat
3. Rregullat
Mendime menaxherike qe shendrrohen ne detyra rutinore.
Politikat:
Kufijt qe menaxheri duhet ti respektoj gjat punes se tij.
LLojet e politikave:
-Politika e marketingut
-Politika financiare
-Politika e kuadrove
-Politika prodhuese
-etj
Procedurat:
Paraqesin drejtimini per veprim si dhe jane me specifike se politikat.
Jepin pergjigjie ne pyetjet:
CKA?
SI?
C’MENYRE duhet te punoher?
Rregullat:
Zakonisht jane shume konkrete.
Psh: “ndalohet pirja e duhanit”
Rregullat thjeshtsojne punen e menaxhereve.
Planet e qendrueshme faktikisht paraqesin PRINCIPET e nje organizate dhe si te tilla tregojne fortesin e “karakterit” te saj. Besart Krasniqi
Planet e vecanta
Per dallim nga planet e qendrueshme, planet e vecanta jane te kufizuara nga aspekti I afateve kohore.
Fushat te cilat perfshihen ne planet e vecanta zakonisht jane:
a) Shitja
b) Prodhimtaria
c) Resurset
d) financat
Buxhetet
BUXHETET – mjete te formulimit sasior te planeve ne fushat e caktuara, si dhe parasupozimese mundet te prodhoj dhe shes sasi te caktuara.
- Buxheti me bazen fillestare zero – ne vend qe te merr te dhena nga buxheti paraprak, buxheti me bazen fillestare zero e shtun menaxherin per te beser revidim.
PLANIFIKIMI AFATGJAT DHE BUXHETI – periudha mesatare e planifikimit afatgjate eshte 5 vjet, ndersa planifikimi afatgjat ka sasi renese te parashikimit.
- Formalizimi I problemit I planifikimit – puna eshte me e sukseshme ne qofte sepraktikohet qasje formale organizative e planifikimit afatgjat.
- Zona kohore e planifikimit – duhet perfshire afatin e pranueshem te qendrimit te resursev.
- Integrimi I planeve – planet operative dhe buxhetet duhet te integrohen ne tersine e planeve te cilat ndihmojne per qellime afatgjate dhe plane strategjike.
BAZAT PER BUXHET TE SUKSESSHEM – si koncept e ka kuptimin e procesit te teresishem te krijimit te buxhetit si plan, zbatimin e tij, si dhe masat e krahasimit dhe kontrollit.
BUXHETI SI BAZE PER NDARJEN NE NIVEL TE PERGJEGJESISE – buxheti percakton pergjegjesinee menaxherit, menaxherit te fushave – niveleve te ndryshme mund te ndahen varesisht nga niveli I pergjegjesise.
- Participimi ne bugjet – ne qofte se ne krijimin e tij marrin pjese te gjith ata nga te cilet varet ai.
- Buxheti I arritshem – percakton qellime ashtu qe mundeson perparim dhe zhvilim.
- Buxheti I ndryshueshem – aftesia per pershtatje te ndryshimeve shtohet me krijimin e buxheteve te ndryshme per situata te ndryshme.
Planifikimi I afarizmit te teresishem
Parashikimi
Planifikimi I
teresishem
Planifikimi operativ
Planifikimi strategjik
PLANIFIKIMI
Planet
Buxhetet
QELLIMET
Integrimi ne qellime permes Planifikimit te teresishem
Planifikimi finansiar
a) Rentabiliteti
b) likuiditeti
a) qarkullimi I kapitalit X marzha e fitmit = kthimi ne investime > investimet ne fillim
Rentabiliteti
Aktiva Pasiva=
Likuiditetib)
Modelet bashkekohore te menaxhmentit te sistemeve afariste
Plani strategjikPlani strategjik
Plani operativPlani operativ
Qellimi njesive afaristeQellimi njesive afariste
Qellimet individuale menaxherike
Qellimet individuale menaxherike
Rezultatet Rezultatet
Qellimet afatshkurteraQellimet afatshkurtera
Qellimet
(MBO)
…….5+1 vit
……….1 vit
……….1 vit
……….1 vit
… 3-6 muaj
Teknika PERT
Rruga optimiste: ( AE )
Rruga e mundshme: ( BC )
Rruga pesimiste: ( ADF )
Pikat kritike: ( DF )
Modeli PIMS
Mbeshtete ne perpunimin elektronik te shenimeve te marr nga burime te ndryshme, si dhe analizen e aktiviteteve te ndryshme afariste ashtu qe te arrihet gjer te pergjigjia me e plote rreth efikasitetit potencial teketyre aktiviteteve.
SWOT Analiza - TOWS Matrica
1) Forcat (strengths)
2) Dobesite (weaknesses)
3) Mundesite (oportunities)
4) Rreziqet (threats)
Analiza e ketyre faktoreve na ndihmon ne lidhje me planifikimin strategjik.
Faktoret e brendshem
Faktoret e jashtem
Forcat e brendshme
(S)
Dobesite e brendshme
(W)
Shanset e jashtme (O)
Rreziqet e jashtme (T)
(SO) Strategjia maxi-maxi
(WO) Strategjia mini-maxi
(ST) Strategjia max-mini
(WT) Strategjia mini-mini
BCG matrica
1. Pak pervoje – pak kerkese = falimentim
2. Pak pervoje – shume kerkese = situata jo shume dramatike
3. Shume pervoje – pak kerkese = duhet ndermarre politike afariste (zhvillim I produkteve te reja per plotsimin e kerkeses)
4. Shume pervoje – shume kerkese = kompania PRIN ne treg.