Projektin e financon Bashkimi Evropian me ndrmjetsimin e Delegacionit t

Bashkimit Evropian n Mal t Zi

Mali i Zi Ministria E DrEjtsis

Enti pr KryErjEn E SanKSionEvE pEnalE

Manual i shkurtr pr t drejtat dhe detyriMet e t burgosurve/burgosurave

ambasada e republiks Federale te Gjermanis n Podgoric

Ky publikim sht realizuar n Bashkpunim me Ministrin e Drejtsis-Entin pr Kryerjen e sanksioneve Penale, n kuadr t projektit Monitorimi i respektimit t drejtave t njeriut n institucionet e tipit t mbyllur n Mal t Zi, t cilin aksioni pr t Drejtat e njeriut, si barts i projektit, e ka realizuar s bashku me Qendrn pr arsim Qytetar, Qen-drn pr antidiskriminim Ekvista dhe shtpin e sigurt t Gruas. Publikimi sht realizuar me ndihmn financiare t Bashkimit Evropian, me ndrmjetsimin t Delegacionit t Bashkimit Evropian n Mal t Zi dhe ambasads s repu-bliks Federale t Gjermanis n Podgoric. Prmbajtja e ktij publikimi sht n prgjegjsin eksluzive t aksionit pr t Drejtat e njeriut dhe n asnj mnyr nuk shpreh qendrimet e donatorit.

Manual i shkurtr pr t drejtat

dhe detyriMet e t burgosurve/

burgosurave

[ 5 ]

Manual i shkurtr pr t drejtat dhe detyrimet e t burgosurve/

burgosurave

Qllimi i ktij manuali sht q t ju njoftoj me t drejtat themelore dhe detyrimet tuaja. Me termin i/e burgosur/ nnkuptohen perso-nat t cilt jan dnuar, pr kundrvajtje ose jan paraburgosur, pra t gjith personat t cilve n baz t vendimit t nj organi shtetror u sht privuar liria dhe ndodhen n burg.

t drejtat themelore dhe detyrimet e t burgosurve dhe t burgosurave jan t prcak-tuara n baz t rregullave t mposhtme: ligjit mbi Kryerjen e sanksioneve Penale

dhe rregullores s rendit shtpiak pr kryerjen e dnimeve me burgim n Entin pr Kryerjen e sanksioneve Penale pr personat e dnuar;

ligjit mbi Procedurn Penale dhe rregullo-ren mbi mnyrn m t afrt pr kryerjen e paraburgimit pr personat e paraburgosur;

[ 6 ]

ligjin pr trajtimin e t Miturve n Proce-durat Penale;

Kto rregulla, si dhe Kodi Penal, ligji mbi Mbro-jtsin/en e t Drejtave dhe lirive t njeriut t Malit t Zi dhe rregullat e Puns s Mbrojtsit/es s t Drejtave dhe lirive t njeriut t Malit t Zi, duhet t jen n dispozicion pr t gjith personat n burg.

ME rnDsi: t burgosurit dhe t burgo-surat kan t drejt t krkojn ndihm juridike(ligjore) n lidhje me realizimin e t dre-jtave t tyre n burg. Burgu sht i detyruar tu siguroj ndihm ligjo-re n lidhje me marrjen e veprimeve t nevojs-hme pr t mbrojtur t drejtat e tyre, posaris-ht nse kjo ka t bj me trajtimin e tyre dhe kushtet e qndrimit n burg. Pra, secili person n burg mund ti drejtohet shrbimit juridik t burgut pr t fituar ndihm juridike.

[ 7 ]

PRMBAJTJA

t drejtat e t burgosurve/burgosurave 11

ndalimi i abuzimit 11

Prdorimi i mjeteve t forcs 12

Pranimi n Ent 13

Kushtet e qndrimit n Ent 15

Gjrat t cilat mund t posedoni 16

Mirmbajtja e higjiens 17

Mbrojtja shndetsore 18

Qendrimi n ajr t pastr 20

Orari ditor 20

Vizitat 20

[ 8 ]

letrkmbimi 22

Pranimi i drgesave 22

Bisedat telefonike 23

jeta martesore 23

Puna dhe paga pr pun 24

arsimimi 24

Biblioteka 25

akomodimi i grupeve t veanta t burgosurve/

burgosurave dhe trajtimi i tyre 26

Personat me invaliditet 26

Personat e mitur 27

Grat (Femrat) 27

Masat e veanta 28

izolimi 28

transferimi 29

[ 9 ]

procedura disiplinore 30

Procedura disiplinore 30

Procedura disiplinore n paraburgim 32

Drgimi n biruc 33

Mbrojtja e t drejtave 34

ankesa brenda Entit 34

ankesa Ministris s Drejtsis 35

ankesa kryetarit t gjykats ose gjyqtarit i

cili mbikqyr kryerjen e paraburgimit 34

Mbrojtja n procesin para Gjykats

adniministrative 34

Mbrojtja n procedurn t ciln e udhheq

Mbrojtsi/ja e t Drejtave dhe lirive

t njeriut i/e Malit t Zi 36

Mbrojtja gjyqsore 37

[ 11 ]

T drejta e t burgosurve / burgosurave

secili person n burg ka t drejt t trajtohet njerzisht dhe me respekt pr dinjitetin njerzor.

Ndalimi i abuzimit ndalohet do abuzim fizik ose psikik i per-

sonave n burg. Pra, t punsuarit n burg nuk guxojn n fardo mnyre t keqtrajtojn t burgosurin/burgosuren, e as t lejojn q ata t jen t keqtrajtuar nga ana e t burgosurve/burgosurave t tjer/a. Zyrtart/et e sigurimit jan t obliguar q secilit person ti ofrojn mbrojtjen e nevojshme. n rast t keqtrajtimit, mund ti drejtoheni shefit t turnit n mnyr anonime, t krkoni nj audienc te drejtori i burgut, ti drejtoheni Drejtoris s EEsP-s pr-mes kutis s shkresave ose me ndrmjetsimin e zbatuesit t trajtimit, mund ti shkruani edhe drejtprdrejt Mbrojtsit/es s t Drejtave dhe lirive t njeriut prmes kutis s shkresave t

[ 12 ]

cilat zyrtari/ja i/e institucionit drejtprdrejt i hap do jav.

Prdorimi i mjeteve t forcsPersonat e punsuar n shrbimin e sigu-

rimit mund t prdorin forcn vetm ather kur jan plotsuar kushtet e prcaktuara me ligj. Me fjal t tjera, mjetet e forcs mund t prdoren vetm kur jan t domosdoshme pr parandalimin e: ikjes; sulmeve fizike ndaj personit zyrtar ose t

burgosurit; lndimit t nj personi tjetr; vetlndimit; shkaktimit t dmit material; kur sht e nevojshme pr t parandaluar

rezistencn ndaj urdhrave t ligjshm t oficerve.Me ligj lejohet prdorimi i mjeteve t for-

cs: forcs fizike, lidhjes, shkopit prej gome, tubave me uj, qenve t trajnuar posarisht, mjeteve kimike dhe armve t zjarrit.

[ 13 ]

nse merrni lndime pr shkak t prdori-mit t mjeteve t forcs nga ana e zyrtarve/eve t burgut, keni t drejt n vizit dhe ndihm mjeksore. Mjeku sht i obliguar t bj eviden-timin e deklarats suaj mbi prejardhjen e ktyre lndimeve dhe t jap prshkrimin e lndimit deri n detaje n kartonin tuaj shndetsor. n rast t dyshimit pr abuzim, drejtoria e burgut sht e obliguar t njoftoj policin dhe proku-rorin shtetror.

Pranimi n Entsecili person menjher, me pranimin n

burg, duhet t kontrollohet nga ana e mjekut.Personi i pranuar pr kryerjen e ndshkimit

sht i obliguar t kumtoj t dhnat e sakta pr veten dhe antart e familjes s tij t ngusht me adresat dhe numrat e telefonit t plot dhe t sakt, nse i posedon, me qllim t regjistri-mit n listn personale dhe kartonin e vizitave, si dhe t parashtroj emrin e avokatit t vet.

[ 14 ]

Personat e dnuar me pranim n burg ako-modohen n Departamentin pr Eksplorimin e Personalitetit (t ashtuquajturin karantin), t ndar nga t burgosurit/at e tjer/a. Ktu mund t qndrojn m s shumti 30 dit.

n Departamentin pr Eksplorimin e Per-sonalitetit kryhen testimet e personit t dnuar nga aspektet sociale, mjeksore, kriminologjike, psikologjike, pedagogjike dhe t siguris.

n baz t rezultateve t eksplorimit t personalitetit, n varsi nga kohzgjatja e dni-mit, lloji i veprs penale, dnimi i mparshm, karakteristikat individuale, mnyra e ardhjes n kryerjen e dnimit, si dhe rrethanat e tjera, prcaktohet programi i trajtimit t personit t dnuar, i cili prmban: grupin pr klasifikim n t ciln personi i

dnuar klasifikohet; akomodimin (reparti i mbyllur dhe gjysm i

hapur) dhe emrtimin e pavionit pr banim; grupin e trajtimit; vendin e puns;

[ 15 ]

mnyrn e aftsimit pt arsim fillor t detyrueshm dhe mundsin pr aftsim profesional;

aktivitetet sportive, kulturo-artistike dhe t lira;

intenzitetin e puns individuale dhe t pu-ns n grup dhe masave t tjera t trajtimit t personit t dnuar.n fund t qndrimin n Departamentin

pr Eksplorimin e Personalitetit ( karantin), bhet klasifikimi i personave t dnuar n njrin nga katr grupet e klasifikimit

do katr muaj kryhet riklasifikimi, gjegj-sisht bhen ritestismet se a duhet mbajtur per-sonin e dnuar n grupin e klasifikuar apo duhet ndryshuar grupin.

Procedura e klasifikimit dhe riklasifikimit sht prcaktuar me rregulloren mbi rendin shtpiak.

Kushtet e qendrimit n Entsecili person n burg ka t drejt t qen-

droj n kushte dinjitoze pr qeniet njerzore.secilit/s t burgosur duhet t'i sigurohet

[ 16 ]

krevati me araft e pastr. Do t ju mundso-het q t prdorni edhe araft tuaj personal.

n ambientet n t cilat qendrojn t bur-gosuri/at duhet t ekzistoj edhe drit e natyrs-hme dhe ndriim artificial, t mjafteshme sa t mund t lexohet pa pngesa pr t par. am-bientet duhet t jen t ajrosura dhe t ngrohta.

t bugosurve/bugosurave duhet tu mun-dsohet t mbajn higjiienn personale.

Gjra t cilat mund t posedoniMe pranim n burg, te vetja mund t

mbani gjrat e prcaktuara me rregulloren mbi rendin shtpiak, m saktsisht: Paisjet pr mirmbajtjen e higjiens per-

sonale (sapun, fur dhe past dhmbsh, shampo pr flok, got plastike, krehr dhe prerse thonjsh), prej preparateve kozmetike krem pr duar, ndrsa femrat mund t mbajn edhe mjete t tjera higjie-nik peceta gigjienike;

Paisjet pr rroje, prve briskut dhe zhile-tave, kurse femrat skedar-grih pr thon-

[ 17 ]

jt me gjatsi deri 3 cm, pincet, fur dhe tharse pr flok;

aksesor pr pastrimin dhe mirmbajtjen e rrobave (brush, pe dhe gjilprn);

Cigare duhani dhe paisjet pr pirjen e du-hanit;

Paisjet pr shkrim; Mjete ortopedike, syze; Paisje sportive (bluz, pantallona t shkur-

tra, kostume-komplete sportive dhe atlete); Fotografit familjare, shkresat dhe doku-

mentacionin lidhur me aktgjykimin; artikuj ushqimor, sipas kushteve t prcak-

tuara me rregulloren mbi rendin shtpiak.

Mirmbajtja e higjiensn burg jeni t obliguar q do dit t

mbani higjien