maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú de ... · raonem,qiita alx piilmonnm in...

110
.-, r tr . -^^ ,•,. ,. ^IcV.^^^^^^^^ ''.£4o^<^'^'-^'^^^' 6'- Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De arábico ín la tínátranllamd»

Upload: others

Post on 14-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

.-, r tr

.- ,•,. ,. ^IcV.^^^^^^^^ ''.£4o^<^'^'-^'^^^'

6'-

Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco

tú De arábico ín la tínátranllamd»

Page 2: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

•^

' ^ f

'"""iiiiia. '«SHKli líl«M11í»ni««Kmw««—«•

Page 3: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

^uícéna oe aíalíbtts per mapltrú míc^aelcfco

tú oc arábico ín la tinncran(lams>

m

Page 4: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi
Page 5: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zibcr •^2iinu0 s IN C I P I T Mbtt ác aíalibns Auícéníc fup \ib^ ác aíalibus Arifíotelís tráflat us ab Ara bico ín latinújpcr magiílrum michaclem ícotum.fcdcricc domine mundi Imperator,fa fcipe dcaotc huiíq librum Michaclis ícoti.ut fie gratia capíti tuo,& torques eolio tuo.

]T animaliaquaidam comunicar in membrís Iicut cquustéi homo in nerno : in carne:& in membris confímiIibus,ueI inhabítudinem membroruj.Er

iquaedam difaepác in membro.Difcrepanr in membro,ueI quia membrum *.cftíimpIcxuclcompofitu:.Excmplúfecundi eft,quia equus haber caudam 8c homo non.Er cxemplum primi eft quod rcftudo haber concam & eritíus fpinas,8c homo non,pifccs fquamasJn habirudinem autcm quantitatc-.aut quah'rate,aur firu,aur adione,aur paíIione.Quanrirate ur os oculi nidicora cis magum,6¿ os ocnli ¿quila; paruu3,autneruo,urinaraneis,quarum pedes

i a aliqaibus funr.vüi.ín ahquibus.x,& quarúdam.vi.Quahrarc colore: & fígura,aut mollicie & dii ricie,diuerfíras in íitu.ur in mamillis elepháris,& acquc.Díuerfiras in adionctut in auribus clephí tiscum qbus pugnar: & fuis naribus.quibus accipir.Diueríiras in paffionc ur in oculis uefpcrtilio'' nis.qui funt dcbiles,& etiá oculi yrundinisccotrario.Parrcsucro animalis,aur funr humide,ut fan/ guis pínguedo medulla,aut fperma & humores.aut dura: ur neruí uena: oíTa capilli,& cartilágines & cornua.Er üc diuerfífícát' aialia quod quacdJ. Ipfo i funr aquaía,& quardá agreftía.Et aquxa funr multis modis,qaia quaedamin nutriméto,& habitarione funraqua:a:& quardamífpiranraquá & f ccipiunr in ucnrre: & euomunr eam: & no uiuunr extra aquam,& quardam funt quorum nutrimc tuin,6¿ habitatío funt aqua. Verumtamé cum hoc infpirant aeré tantú:5c ita faciunr nutriméta in aqua.fiuc quaecgrcdiunturab aqua.ficurcortuca.Et quaedam funtrantumin aqua habitátia,ficut qua:dam cocha: & alzuti qua: no apparcnt alibi,& no intrat aqua in uctre corú nífi fcdm uiá acqui rendí nutrimctú:nó fcdm uiá infpirationis.fed quod uia infpirationis eft ur fpiretídeindc euomar ípfam ad cuentationé calorís naturalís.nt cxpellat fuperfluum calidú.S: aquxa qua: uiuút in aqua; & non folú ex aqua'licct ét illud aíal quod uiuit folú ex aqua:n5 hét folum nifi aquá.Sí quardá aía'J lia funt in pelago.quxdá in ftagno, qdam in mari:ftagno ut ransc.& quatdam agreftia infpírát per os & per nares rmturapcs 8c mufczc & ucfpie:& aialia anulofa: 8c qdá aíalia funr aqua:a & portea fíütagreftia,(Ícutgraecemedemeiezdem:&uíuitinfIumíníbus:dcindealteratureiusforma,&fír afc2r3m,& egreditur adagédum.& aíalia aqua a quaídam funt undofa:& quaedam in ripa,& qua: dam coenofa: & quasdá raanct in petris,8c aialia qua: manét fcmper in loco funt fícut fpés cochog , 6c quaedam funt libera corporc.ut multi pifces,& quaídam adhaerct cóchís in prícipio: & poft libe táturutquasrátmeliusnutrimctum.quando no offcrtcis aqua nutrimétumfufticiés.&talíum funr quxdam qus grasce noíantur armacha,& qujcdam aquaea fubmergút fe fuper caput,& haber alas ut rurtures,& quaedam per pedes ut ranac:& quacdá pedibus ambulát in profundo ut cácer,& quie dam fcrpentes fine alis ficut uermes.Óc quaedá pifces 8í oía aíalia agreftia: 8c aucs habctes alas incc dút pedibus,& funt quscdam aues.quamjeft difFicil¡s:ut ynídines,& auesnigra:,& ucfpertilioncs. Et dico cgo iam uidi aucm minorem uefpertilione,& fímilem ei,& quádo cadit fuper tcrram cadit fuper alas, 6c dicituralbafíearabice uefpertilio:& uacillatacficacarer pedibus: & ambular inui/ te,8c Ari.recoIit in dodrina prima fpémyrúdinis »qua: appellátur albronÍ2nim:& quie no appa// rct nifi poft pluuia? infinea:ftatis,8c eft auis modica,8¿ illa quíehabét corium ut mébranaf in alas, qucedam de illis no habct pcdes:ficut ferpétes:quidam alis uolantes' c aucs diuerfantur.quia qus/ dam ambulát & uolátfímul c5gtegati5cuna,utgrues,& qdádiuifim.ut aquila:,& qdá uolátia uo lát congregatim:6c quaeda? bina ut alcata:8c quaedá aliqn aggregant^aliqíi feparahtur, & aíalium quaedamífunt urbana,quxdam agrcftia.& ínter animalia homo no potcft uiucre folus:8c grues:& apesi8c formicecoicant homini inhoc.Scdgrues 8c apeshabét principem,formica: aúthabét co/ adunationem.fed no habét príncípé,8c diuerfant* etiam in modo cibariorum:& quredam aucs ua-tiáturincomcftionibus:quiaquxdam comeduntcarnes,8cquJEdamgrana,8cquicdamhcrbas:ut anfer:& palumba.EtquibufdameftcffccertumíncauerniSj&quicdamín montibus,& quscdam ín plano,8c qusedam uenantur de nodCjUt quídam lupí:qui dicuntur aDhoba,8c nid:icorax:qui ai cítur hcbuj,8cJquKdam uenant' de die,ut accípiter,8£ quaedam de dic 8c nodlc ut catti.Ex aíalibus qujcdam famulátur 8c domantur,ut homo,8c qujcdam quia nafcútur cú hcmínibus:fícut catti,8i: canes 8c equí:8c quaedam uiolcter,ut leones:8c quxdam non domant' ut criual; Se qua; domantur qua:dam naturaliter cito ur homo:8c elephas:8c quaedátarde ut kones.Et funt in omni fpecic L/JK dam fpés agccftcs,fícut 8c in hoiTiinibus,8{ quxdá habét uoccj; 8c quaedam nó,8c qua: hñt uocem

a i¡

ñ

Page 6: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

\Q4

>.rr' *A".3.sK •r*íí5^?'^-|iEfíScíabruiJÍí; ¿ tKyoí cxpstlaí: fcmesijgrBicTTÍhm-qngni fnfrñpir,-;

- ^ i ^ l i Jf^^ I^^^—^^i^^Sc^^ ^ ^ il,áfe

É^A'.^^i^M -jai-g Jai.^:dst Ja^^gJ3gít$ia^ á tys j i l g&t^^^ .R l i l i l í

-g -^^^^ -^ -^ST-

Page 7: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

JS^lUlíV ;|Vy6»"»vfV

íifí» íiiitamétatSd'id qiíóápñatdi

^° ImSntddLfumt&qdamád^motild

S S n ü L ñ u l í g d ^ h o c e í l ^ p t e t í a t e í o n c i l I m

S^Lfronslatatí&gnifátftultum:&:retunda%^

tSStoéJtiatcrclimembSoíuIímaximcfígnifi^^^^^ SS^Íignifícataftutu.Etquadb:hom6;h^^

i l f í S S & E t é x t l í i ad^antcdéfígnfe^^

^ i ^ S i ^ n é a í t c r i u M Í & M p c u l o í ^ e ^ ^ ^ l ^P^sS t t Í Í : 8¿ :ho6c f t ínan iMnm^ » ^ h S b S S i v 5 c n l ^ I b n s : 6 »

áüI!a*Bt^SSi|Ss üoffiSStlbusíanguín^a^ mliiíIÍEPíoí u #mglGhíg^íg|e|gía;af|. mbomcrhábetismáMmamediiUge^^ ^SHfl^^^OTlS^ícoTÍM'rapffiGbÜ^^ febctoedcsfíxdst&^átritofixo^ Ktna&^^a.8tíüOscálceusífi^resíafEi!agío^^^ «•adóyíttóMásuüIüíripedcsfc a t ó q ü a d r i í P & í c i S t p e s c ^ ^umat&ictdlltíípedúeíüsdedifiát-^tra^ fiiílkrad«xtr&edt5cMeftágaeü:etextíMitát« diimeinK>tií,etliéta^dígit:os.BemaM ef íca t íempa edS^extrÜprítisíEtof aíd f á eí yda GochreítÜGüt cpda cáííi:d^ánterfetpárscaüd«piIofíQl^cüp5^^ ^afcbnhábentinéxGeíIufíGütinpeltinc^ cus,etx!amelustetüt6ísgíi|&Émii»^ Éauda;áanfct^ttéáuo,efiI!¿Grínéserim :inüd^k<ídy^eqGcru9étoGtaq^ !kíüfitit&raq^ácíeaíichdcíiaí:etdriaeftítecííhs^ cíítérpórGos^cínósm5üanos;(;ct_doméí&^ (ferhiS^oftfíGutcapre^Sed^aíálgldiaé^eqGeruusd ^in-dremtuMdu logítüdiñéíi^íbíasMnií^ í á v i t í ^ a camdi eíliíGut cohabígti épaf ^ átcatnrio^Scíüííuratoaíilcfáeítvmcdiafí^^ íicut=uryí5¿¡pptéchoG4ciunt^hpíés.aft:ifíGÍaíicc^ ¿iduiíl&icuimdsméptóríí&ño^Uw

Page 8: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

tenfflMfíííiralllír

iiiinaí-tua

mQ4tiC:gas¿íMi^:¿il¿4iffi^

^ Vx-y.*; -Vt ; 3 ^ ^ - ^ ^

arjtí^lír

=^^i^m^M^^¿dé^^yM;9Mí^%j¡w^r^, WMWí^^^^^íi^^iM 'ÍÍSÍMM^^^ÍMÍ^. &;^

•í^fei

Page 9: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xibcr fecundas 4 bílefío eiás de díéí &carní¿& dcbiíitat'féíús m c(Í de díeín cápo.de nodc «ftíñ áq^quíaaq ilííus riuieftc^^^^

cmincs &eftuáí

deIogav8c íuolutá iñ extrcíhitaté fuá fubtili fíratcbrrígía,& hctpcdes Mps fícút dígitoslioís, & ruperillds dígitos hétangnesuncatbs:8cín uwítate nb^ tnágní,<5c .pfundí.&pntocuíi eiusífpícereádocm hct fícut aíá! qcíeft ín orrípiIíbñCi& tííc appentí^^ f u,& moact tárdc^& qüidp dcbet mpri üertíéd^ fúüf tcrj>pe c^aud5j8¿|)pe oc^ cercbrrólíhter bcuíos,& quldb e ^ :lís,&1üccs multui& íllp abfdTo üíüít adhuc aía ^ hct fplmc,&wbraéinfíxutis láp ^ ^ ^ ¿tus magnu,& crüra mapa ^ ^

gitur palpcbra: imeriorí;ettnqdá íílagá claudít bcülú cu paipcbra fupioriiet qdáíaues trahút íh uó lita fáp5|cd«ip^#g^^^ lc|;et qdawtudas fícUEr^^^ hctaddítamentu(ñ:unuincraíé;fí^^^^ ¡nudinigbufdltíl crln ^ ^ ^ iíecg tefticü|)snc$ abera nc^ n^^ ttiijla affimiia^-uíicara 5uUis|)et;qscííaútaqu|úetq^^ hábenfeálasn?gp auríMaSiefegbaf ^^ etiípptopipa^eojí^^ c|mpd^^íum|e^ilU(i^^d ^ a l a s ípfecfeímnoía«Kcefeaurícaía^^

^íetgda^piíete habwtona oarcnifetg^ habtótíangiíigeñtnefc^dá^piíc^ge^^ cut^letaietoesüilc«qa^ l&^daíuñt agr^es:^ Gaputagrcíjístílmauw ¿t iK^ aqj^ascplubrcs ttiDraneíníym^ walq3^icit^xx^pi^feft^tmnus¿^ ^p ia l facicns naije? ftate quá^^ hct«irtttttiTiia|bdíi3^eneráduí^ caqiiodjpgtac^5a¡ás:p?d<^fóps eífe ® ¿ ¿ÍÉ Ibgmütmmémbrisiñtwforibw^i^^^ ^ -

|ci|egb q<|<^^líi$ujet¿irb hábet racdüUaumWam,etoé iñ ^ ,

^—_-_j ;Wui!icmhctcor,etdiaftagimai^ ^é^ tt**^

«cm.etinudai4uQU^taodha^ ^

á iim

Page 10: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

i'

gnmii aiitpniím.EtgdaíTi piTccsbabentporumab epateuf^adinteíHDaíGcütpiTccsquráícunta^ amsr^m.er palumbj habent fauj fd:!n fuíiM'nteftin/s:et íimiEter torcachetet irundínes etpaíTeres etnm 1? ntMrírMn>?'\i'i'ner.úh.ibcr dúos renes. Etaíaíouansnó haber renes nen:nf.fír3w fi-(.^iv's tsr au£i',ei:pífccs n5 habenc renes necg ucrjcam.Bííacefcaímaríuse habent ducsrenesiSí uídcntur cíTe compofit! fíciit renes iiaccarum éx m»lfjs.r.i-enibus;6¿ piTceshabentconum cordisueríusalv tum.quia ilíc locus flrídJoiefi: q üenier,& íiixta auríailas.Erfuntuia?ab auriculisadcor^pter ín' fpiradone] aque,S¿ ín pifcíbiis magnisuene fnntabanr/ctiíis adcor/imiíesrracex arceríein horaí iie,8¿ pífces nó habentos ftomaci diftansa capífe,& ín magnís pifcibusftomacusalíqfí exic per os et quredatn pars pífciiim íícüt encoíím,& acharos habent ínreñina parua,& epar p/fcíum eftad ex tr3,& gdam pífces piitantiir habere dnpkx cpar/ieut putatnr de auibus quod habent dupjícé pul raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp

^ ín finin:ra,n{fi quía in qbufdafn aíahbusreperíc in dextra quod uíde¿' mírum.& oéanimal habens comu:& non habens dsresruperínsruminat:& hécunum magnumuenrré:&ti*esucntres:& unus illo^ cmi eft longus:&akcr amplus:Se (mis terríanusé cíi inteílínístSí-alíí funca!quales:& funtcw renes, 5¿ cá qre hét maltes uérreseft.qiiia eí eft necelTaríe mulcífiír/a dígeílío.ga cibus fuus é fíccus &. non bene maílicatus:6£ pofi debet mafticare:& liare eíl rum!nai'e,cJ£,pptei* hoc inteftina rumí' nanris aíalis funt maíora qín ah'ís,Bt in elephantcinterina funt habentía maíoi'c cóíunélíoné iter feper íeaolutíone,& de illa üint.q.umi tntsfttnfi,& illiid inceftinir, eíl loco ftomaciumde poft illud naeftnifíqiiodá inteftinú quod eiicit.Bpar elgphátísefl: quadruplúad epar bouís,3ffuu íplen par.» ujamrerpeAu fui cotpis,& forí p«ii3,qnia cráfftet ínfía in micHroéEusáí aíal quadrupcsquodouac feituQÚ.ftomacü fícut coíubre:et tile íiomacnseíllongustgt matcix in ds eft Íonga,ctfííra in dao: Iteáne pulmoais íongsiet ftcieta matrix,€t 1 ingUíC (íihti1e5mnlra,et fíffe,ed ciiciunc illas mukm.et Enguacochí fundit per médium.Et flotnacus GolaJiTeumtIisintíííino Jato;et fuum cor cft propc gaÍCtiEi.€t íongmet piuim,ec eft fimtle reniBf tofltis eordis twlM ?íl tni ,ppe gntcur quod nó uidc' tax effic oppofítusíet poft cor eft pultnQ,et pon piilraorJi0-epar,e,t efl iQngú.er fuum fplen puum iongamficLU f|íl-vn,dc getmeh"m,Et fuom. fel eíl fícnt M piie|s,?c ftt niagniseñ fd tupcr epar,et in fbiEao eíl fupac iateílinqíet habst.xxx.coilas.Bi pamueFát quídam qnod illud accidíc eís quod ac«* Ci4íty:andiaibus,Cqaodcúi ocujipforantar acwtqnodctefeef ?n£Í£eíi%e£ fuaIefeereiit,Sed cauda sjüs st CAaáx ceniQkini (alíiíír nnft ampnfjftAñgí z í f inaá z&in aznErz eolnhrg. gftcafeaitaítrgft

-ilkjJqyLodeíl in uentrepifcíunv Bt muítí pife?%et aneshaMnc tamo^sxíimtssa füisíníeñinís/eá ia qüíhtiftiam ad uuamtsr fnne pauei st in mfdUns;€conrratKi eiqi'üdam|!|fe2snQn habsnérsnís ía Lis iateítims.Et mulR? anss 'hahent papmisí Siim Jlkfehíitóí xzm imzm ad d%tizEduiBu ce cum. eft de ex ttsm.itate ems uer fus os (iintiliaUír et fímilítet^Qá eS . ex-trsniíüass: w2s.Q!Cshs ÍSCÜC.SE ííaa-iacasaniam.efl carnofu5a1iquant«Iami€r ambif €iim msm^aiia á^sa ^ BLqfiKsñiai aaes holient: ÍOCQ props oríficium nomaci magnura e? araalaní fíesS áí?iC j::í2H €0áí2¿Bi qpada Recles perdicum habent papann«rn;st os ñomacf vietumlaínen aís^íamiesíloísaeipgopí:: fis^-íñacuiíuctinhoc CQasníuncanÍ£resagr£lles:€thabo^€r4í#ifsaqfM¿SEípKdaí£ba^ papam ñeque orifíciam. ftomaci, fsd ñomacussoxumeñ ÍQJ^KS icas isáiosís.aaesljíifiesn fíe im. dmss, et paflaces»se habsntesetiam coJIum !o.ngtttn,e£ físicas hastsaaaáaiaefi&ia^ídtBsipíiSJ^ _ftomaciís alíammauium.Et fuper renesoiumanimaKumhaheníi^ djpqie muliplicatur pingucdo in tm quod cíaudíf m.eaí os teaum molistieacEuss. ?: soi^Geraniísal piafe pingücdisiis eft pauci fsmínís propter frígus habnnctlsiii^|\eG omm am^aiqjioáñoeáai bsi deatesío maridibufa fupcriori tuncpmgiiedoetiisds íacitcoageki;!» |!oliqí2a§iliqí2.e€fe5iifii37 guc Jo aliorum non íit.picQ ego quod humispifcís eñ hab^osísSicafosi ee.GjieaSgá qiioá tarnt psviibiisurarao omü£ habent nafa dúo. ficut c*iíÍt4idu^ quoiifqiic €x «troque 8a£ meatusunusprpcsdens H^ueadforamcD^nnnm. fogei; siaía^aiog/a, Su íiQC habent ferj. entes lempofc coitns fui-EthoG tempusjrilplmuíafesEísaígd^ cojngaraluc: per CQmprd[\eiifioneaj,Ouatoí: atiterii habens dup_s/pi{?es|ilfe£^^ fpgákpoíMí^íígma ^üo oüa teíliculorum tendentia ad nicatatii. unnm fi|mgxítum;|fetcoris^É^eft^^ mamteíiiim.S: ín quibufdam gccuítum,qii(íi fntímtu¿a gsmjErng¿ana ^ ^ gsrigaminaiautponitütifaifugerfpondiJLBfhrm^ tdíicalí ctianí moaenteappaíenc inanireíifttempacecpitüllsMniíJ^^^^ porc occultabantar eon)akí|ñ§ía turturibns.á¿!íh}pMdj|ibi ^ Et iam conringit quod caftraíus luít tauíus., & gQÜl(M^^egJ¿Cdiic|pífeM¿Í6^acg^ tsr, 8t ego dsíldsrem hoc |n ¿io tm^&M ^MútMi^:í^^MM^i^^^^Mtt^0^^

Page 11: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Hibct Zenim ^ her&i? eíquodoportet. Ecccótra decaílratísilliquicoítqnotiimuírgcnon deficrantur: 6itntic qtiando coit cmittit quoddam fperma fubtile,et atrítum. Éc matríx auium habet dúos ramos fc// cundam auod prasdíximustet illí dúo rami procedunt a(($ ad pon* collum cócaui cranei: & ncruc rutee fapioramatrícú auium funt fubtiíia uaide,étniacf íccspiTcfú fui fübriííores íil/s;& earurh pri mó fubtusuentréeft fubtilis:etl5ga diuifa in duo.qaarú unaquicij psin pifcibusípIe^ouis.Sed ca qu3efuperiusgencrátoiia,&pofi:anteg[exeantgenerant,aíal!aruntfícutaipene&celetíc,&funtíl ia qax habenc aurcs. De aíaíibus marinis & no habent pedes Si generát aíalía. Et riipíora matri cumeo^ifunt fícutmatricesauiumtfjcóueniutinunumuasamplúj&quádodccurrunt ad ipfum oua fiant aíalia. Et ferpens eft cótraria auibus'íneo qd auesponút oua fuá fucceffiuc: & ferpéres c5 tinueponút & fucceííiue.etmatrixcíusqd!gencrataíaleft copularacúfpondili.Matríxuero oua; tricis pars fupcrior é fimiliter:& inferior q 6 exitus oui fiiper inteílina ponit'.Ét matrices hfítjú cor nua: & q non hfít dentes in faucc fupiori funt farfite uenis hntibus ramos quibus cocípiunt fostns. Sed matrices macis & fcarabro^ certop;.! quorúdam animalium funt lenes.

INCIPIT líber tcrtíus Auicenn»,de animaíibus. De ortu uenap;. OíTe a natíonedifificilis eft ppoccultationémultarumuena^/tquasextenuant ex con' trario natura:.Scd dubiúcft qfiimmo fít dífficílÍor,& §cipua anothomia qua utímur í mortuoíeft per ftranguIationé.Deindecx húiditate fanguinis.Dixit & extimauit Ce» fius perfatqá ncipia uenaj; ex pteociilop; & fupcilio^ funt.Dcinde |>grediuñt' duae

lien* inchoátcs a uentre.Dcinde exigctes fe abfq 'manifeftatíone inicii loci. Dixit & eleuant' furfú HIa duae uena: prxter ramos fubtiles .pgredientesufgj ad epar & fplené.Et alite dua: ucnse incipiút a fpondiÜbus dorfi.quapi una tendit ad epar dextrum:& alia ad fpIené.Et'unaquag? iftarum afeen dit ad manam.fic ramificantar in partes,quarum qua:dam funt fpatularest quídam afcolares. Et oríun£ a pedibus ucnac.a uenis pracdidis, & qutc ,pIonganf fecúdum diuiííonc. Omilioris aut po* nit initíum uenarnm,& unúapoftema.pcedit a pofteriorí pte cap{tisuf9 dorfum p colIum,& apo (lema aliud a capite.ucrfus duas aures.-Deinde ad fpondilia & dorfum. et pofuit caput & cerebru; jf adpia effe omniú uenarum.Magiñer aút primus uidit quod ncipium uena í fuit cor. Sí medici priores.Sc pofteriores medici excrcitati in hocjuiderút quod ncipium uenap¿ non pulfatilium eft cpar.Similiter cdtradixit eis in ncruis dicens, quod ncipíum illoj^ eft cor:& ipfi üident qd princi pium illorum eft cerebgí.Et follicitudo mí magiftrí in hoc cft.qm ipfe pofuir cor príneípiú oñim uirtutumaíalium.Nosaút 8£fíccredaraasramificationéoíum uirtutum animalium eííc acordes tamenfermoeft de illa uena,qaa:eftinter epar &cor,quíenafcituracimaepat{s,qua: cima rattiiff catur,& eias unus ramus peruenit ad cor,8c intrat ipfum uelut quoddam extrancum a fubftantia eius.éc in epate funt uenK ramificatis,ut per illas penetrar fanguis,quK uen» uidentur cíTe qnaíí de fubftantia epatis.Et quia nerui funt groffioresapud ccrebrü probabileeft,ibi eé iniciú, qnia penes ipfum funt moIIíores,& penes cor duriores.ctcontinuatiouniusquiuenit équafi cbmpaginatio, éc de iíiís habemus fígnum:fed non perfedumt& nó cft incoueniens dicere,quod ccrcbg,? & epar tranfmittuntad cor aliud quod iuuet adoperationem eius,&operatio cpatis cft ifíud quod fufci/ pit a cotdetác inteftinis per uenas menfaraycas fixas in cimaí neq . eft incoucniés dícere arteriasna fci a corde,necggraíriores fígnificat.quod pars groííior fit origo: qisoniam neruí obtici addunt in grofficic,cumcoñiungunturcumcriftalIínohuraore,&funtfubtiliorcs apud principium fuumt quoniam ergo uirtusinformatiua in aliquo membro quando neccíTariutn eft,quod in parte illius inembri fit grofficics augmentat nutrimentum ad ipfum,& propter hoc adntimcrátur uenK muí tx per expan ionem cum foetu in matrice:& quoniam ille magis ingroírantur,quanto magis^ce^ duntt& fimiíiter fila interiorum mcmbrorum quanto magis elongantur a fuo principio,tanto ma gis crefcunt:& nihil in hoc obftat tis^Sí fimiíiter cft in arbore, quoniam uidemusquod ramus grof iiorem habet fubftantiam q radix habeat. Et mollicíes neruotum prope medullam non fignifícat originem a meduUa.quoniam poteft dici quod illa níollicies non accidit,nifí quia a pplicantur ncr ui ad medullam,8c poíTumus dicere quod medulla nafcitur a neruo,& neruum non facit fe humi/ dum,ni(i ut medulla nafcatur ab eotet mollicies & duricies, & groíIícies,& fubtilitas fiont a uinw teinformatiua,non a materia,8¿ fie uidemus in arboiribus:quia quanto rami elongantur a radice: tato íiút húilíores pg elógationé & fuo f ncípio,túc no fequít' q í neruns fít a medulla, qa mollis in parte quam a cordetquia durus in parteí8í quod homines credunt.quod resquanto magis elóga» tur a fuo ncipio fít: ficcior eft qñ príncipiú eft húidú.fed tS oes ifte res magis exigétia uirtutis ífor tnatiue 3 tñatctiCj a no dcbcm^dicetc,qa cor ficcú fít,i5 radix neruoj¿,2a coralPnaícit' i térra ha

Page 12: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?c natura anímaüus» miJAmiris:& tamcncd res dura,& tune aliquádoquod nafcit'etitco traríom fua!origini,&tanc proccdic multoticns diuctíitas inter*origincm,& illud quod nafcitur ab illa, quia aliquando rami: qiii dcbcnt tendere in altum tendunt in imiim, uerfus radicem:& uidebatur tune arbor onod íri'/ ucrfa,& hoc non eft abfurdum,quando prima uirtns non eíl uirtus naturalis,fed uirtus aíatiua po/ tes faceré multas opationes. Nerui ét quos rcmcmoratarus fam poft modú fígnifícat cdfimiliter,' q;n nó fequit ,qd'fí tendít ad alíq parté,pg hoc excita fuá radice:qa forte potuerút incnruari ad fu am radicc:& túc poteriteílétqtf ncruus^cedata corde & ccrcbro,& poftea ;pcedatrefledendo fe uerfus cor, & no dcbct p hoc putari,Iicet píitct quod,ga nnus ramus nerualis ueniat ad ccrcbj^.qí ideo ccrcb^' p ncipiú fít nerucmj.Et fermo illop^ quí dixerút.qí uena magna penetrar carné cordis,' & dat cordi natriractum.eft (ermo cius g dicitjqd* cor fiít mo coplctum in eíTe fuo,& poílea neni-» at uena ad ípfum:& penetretipfam,5e hoc dicereeíl mo cor nutriri ab aliquo aIio,q ab epate,qfh natriebac,& fuit in elTe pleno.anteq puenit uena penetrans ipfum ab epate.Et licet dicere ,q<í ue// nírct uena hoc mó.fícut áiáú eft ad cor,tn nó fcqueret" qípoíTet penetrare.pcnetrare penetratóc ^dida.qi illa no poíTet eé ita dura,6c qd! pót declarat,q<f illa uena nafcac' a corde: é qa illa uena hñ pót ec dura í foramíe cordis pp hoc ut foluat forañ cordis,& qñ recedit a cordc,recedat ab ifta du* ridc: qi5i no eft ei iuuamctúí duricie p* :& io illa uena fit molIiciei,& poftq fiíerit remota sL&ótxdc pD mollicic obediés ramificat5i,& no fuit talis difpo epatis.Et fie de neruo debemus dicerc,qd ap plicatur cordi per applicatíoné. & nó nafci£ a corde inqtum carnofa,fed a qdam fubftátia dura oc/ culta in fubftátiacordis.Et neruus fuit creatus in corde:&nóaílimnabat'illi.fícnt ntrruca iceram: 8í glándula in carne,& nónafcic iftudex ifta fubftátia, quac ibi apparettfedex materiaq ibi coadu mi Se occulta^:& túc illauenanafci^a materia duraadunatain corde,&fíetmonis:poftc|rece(ni: ab illa origine:& poterit fe applicare cú membro moIli,& túc uena nafcílf in corde,{ícut píures ue/ nx funt in epate,S£ túc fí res eft ita,nó oportet uerú dixiSc Gal.in pignore fuo qfí pofuit pignus c5 tra cuftodé altaristqi daret multú aurum ei,quí moftrarct,qtiod nerui nafcerent' a corde. Et confc quéter poterímns obuiare^bando ha;c,& fumédo hic ;p cóftátí,quod ubi eft ncípíu j uirtutis; ibi cftpndpium inftruméti. Éttúc gahoísanimaeftunauirtus:aquapcedútocsuirtutescorpis,ac-'* ciáit qdin illo mébro.in quo^mo conculcat'aía quod illud mébrum fit mum mébrum in uita,& túc de facili jíbabit* quod cor fit ncipium uenap & neruoj,?. Sed poíitio quáaccepit Gal.nÓ de bec pcik accipi,qa malt/s modis poíTumus al/gd dicerctanteq puentames ad ueritatét & túc maní feftu eftjqa in generatíooe Ipmatis eft ma materia habilitata ad generatíoriétfcd in caiteris mem^ bris héc uirtusfnformatiua.neceíTariu iUud.quod eft in corde neceírariú,8¿ Iigamcta,ai!t cú eis,aut poft.dc opatione uirtutis informatiue potuerút Ínformari:8c illa uirtus informatiua fícut difcernic materíam cerebri & cordistfic difcemit neraos ínter cor & medullam. Etuirtus informatiua non recipit materiá,& fecít ex ea mo medullam t & poft neruos,immo fimnl potuít faceré oía, 8c pót eíTe quod materia medulla; 5c cella9¿ funt diuifa: fimul in ^ncipío geíierationís,& ex refíduo utriuf queeo^ifrigidi fiuntraminuchar.Sc fupfluitateseiasquodeftincordc,q funt frígida gto magís recedit a corde: tanto magisamittunt calorétquem rccipiút a corde. Et poftg pueniuntad locum tempatam uirtus informatiua p operatíoné caloris naturalisagit in illam,& dat ei formámedulla! Sed epatis fubftátia eft diuerfa a fubftátia uenap¿,5c nó eft remotú,quod fubftátia cpatis fíat ab eo, quod decurritpcrarterías:fedeftue9¿iftudcóíilium,&eateparmediú ínter cor:8c totúcorpus in nutriméto.Sc poftea nafeunt'ex epate inñruméta nntríméti,5¿ ex medulla inftrr ñíta fenfus & mo tus. et aliter poterit efle fícut diélurí fumus poft, 8c túc uerior eft fnía prími magiftri,& dimittam' uerba de anothomia in uenis 8c neruis. Et dicit Arift.quod leo nó habet medulla nifi in adiutorío ex cofra,8c fuá oíTa funt magís dura g alío^í aíalíum,:& porcus habet módica medullátfic delphin habet oíta 5c nó habet fpinas;5c animal marínúqí generataíalfímilcfibi :hétfpinasgroíTas ficut ceIetac:fedpifcesfacicntesouahabétfpinasíímiIescoftísí5c pifcibuseft^prium quod hfít fpinas nafcentcs in fuá carne, 8c in coliibris 8í in cartilaginibus fpinaf celetse eft medulla.

Capitulú de pilis 8c carnibus 5c pims,8c alus oíbus quí aílímilant' hís. Ixit Arift.qaod cornu é de genere oíTís,5c ut ín pluribus cófequunt'coloré cordis,6c un gues ethíopú funtnígra?,6c détcs albi:5c fortior eft coniundio cornu cum cute g cum oíTe. et dicit Arifto.quod in fuá térra quK dicitur afracc, funt quídam animalía quíc

^ t = ^ ^ j moaent cornua.ficut aurículas. 5c díxit Arifto.quod cutis nó habet fenfum t nifí fuerít carnofa:5cmáxime cutiscapitís. ct ínueritatecutísqua:appropinquatneruis, habet fenfum, fed illaqéinfupficíe exterioritnóhétfenfumtgaíneanóéncruus. Sedcutíscú fcindit"'nonredit''ad có£inaítatc,cú ftietit ueríB CHtis.ct díxit Ati.qd! cutis q nó cótínuaí'carni cú fcídit' n redit ad conti/

Page 13: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Z\bctQ,mrtm c fiaitaté nt<h mcbtanx,nt(¿ uifcofe.Et dixit Ari.qd tcfta: capitú anímalíú no íút unius natura::qa teda capitú canum é una,& hoíum futura: in capita: f€rrofac,& détesfutura funt raagis rotúdi:^^ acuti:& iam uidebatur hoc fine futura capitistfcd poftca numerabimusanothomiá capitis:& per tinétiüiTi ad ip(üm,5c collí-& humtrú.Scd capilli funt ex uapore exiftéte per poros,cuni illc uapor fucrit fpiíTus, & porusno fuerit largus,& funt pp pulchrítudiné.Scd barba é propter iüuaniéíuñi: fícut fupercilia.Etaliquádo funtpili fola fupfluitas,&n5 pofiti in iuuamétumtfícut circa pedincj. Etanimal habens fquamasnó faciensoua.ne^generás.aninial nó haber pilos.Et pili,& capilli ua riantur in aíalibus fcdm pafcHa,& qd" cft magis pingue.hét plurcs pilos, & pili aíalis cóplexionis calidi,crifpijfunt,5¿ cú fuerit cóplexio minus calidatucrtunt' pili in rotúditate ad modú granorum piperis.ficut in cthfopibus, Ht fpiníc yricio cú funt de genere capillojí'.niíi quia funt nimis duri: & cani non funt^pter fíccitaté capillop¿:fed pter colorís fupfluitatem.Et alicjdo accidií in infirmira te canus capillus:8c poft reuertit' capillus naturalis caloris ín cóualefcétía,& qd huius caufa cani/' ciei fit extindio caloris naturalis.qa capilli carét atradíonem unduofítatis, & loco cius trahút aq & quádo fuerit coplexío potes conuertere fe,& nó fuerit homo multú fenex: rcuertcnt capilli ad 3)ximum (latú. Et primi capilli qui fuerint cani,funt capilli tympo^: & portea fupcilicp¿ capilli (i unt albi;quia funt in loco ficco:& pili pcélinisjquia funt in loco calido. Et de proprictate hoís é,ga quidá-nafcunt"" in eo pofterius:íicut pedinis & a(cc\h%8c poft (it caluicies in anteriori pte, ga me* dulla no applicat' fortiter oíl!,quia illa pars medalla anterior eft fubtilior,ut rccipet eíus impulfio/ nes.Et muliercs & caftrati nó fiunt caluítmulieresga funt multú humida::& caftrati.quia funt frígi di:5c nó dilToluit'' humiditasin eisp caloré:&uidet'roihitqd* in caftratismatcria qua: dcbcrct tráfi re in barbá:tranfit in capillos anteriores:& in mulieribus nó nafcunf barba::ga pori in eis cóftrin/ guntur: 8c in fenibus nafcunt' fupcilia: ga futura: ferrofae fuppofítx aperiunt pp fíccitaté, & dát exi tum uaporibus.Et animalia diuerfantiain calore pilopítdiuerfant'in coriis,& circa color capilli af íímilat'colorieius.exquonafcit'.Etcereb^ícaluefcitppficcitaté.Etgdamhoíumfiuntcalui.&qfi 7 _., \ , . coeútcapilUfcút,& hoc uidet'mihimirú.&.crcdoqd hoc fitpphoc,qdinhuiufmodihoic ante I • **v ¡ j' qé^^ >9P^ coitú quieuit calor naturalis cú repugnantia humiditatis,& túc quando poterit calor ille naturalis "T /] L r^h^ ^ a^ monere fe poft coitum diíToIuet illam humiditatéínuapores.exgbus fiunt capilli. Et capilli aíalis 7 ' . IA^ fenis.licet fínt pauci refpedlu íuníop<;,cum fiunt iunio^ pp dcplTitatem materia, & cortíccs fenio i 1^ ^^ ^J^^ ^f^ *

tatismateriae in txs^Si. in hoíe nó accidíttquoniá caro 8c cutís eíus funt moilcs & húmida. &« ceruopi Qi y rundinis mutatur ín albcdiné propter extcnuatócm caloris naturalis in éisr & in eís qñ que reperit' utchcmentia immutationís cú immutationc fupfluitatútdonec ignorct cas homo:6c ií agnofcateas.Scdico qd aíalqd'eft fimikmuri.quod ua:nant''auesin fuo nido albefcitquolibct ano inagis,acmagis,doncc tándem reditad coloré butiri.Sc Arift.díxit quia aquerautant colorcsani/" maliumiquia aqua quxdicit' neud,quádopotaturaboue:8ccoitconcipitfa!tumnigrum,8cin ter ra circa cuba eft flumc quod operatur fimilitcr.Sc alíudflumé facit albos,8: Humé fcarides generat flauos.Sc de aíalibus quaedá funt abf($ pilis:qua:dá funt cú \\\s,&í in fauce íntcriori leporis:8c in pe de cius fubtus funt pili, 8c in animali quod uocat' moftichítusihét in ore fuo loco dcntiú fímilc fccis porco^,8c aíalia quac hñt ín fe paucos pilos pofterioratin eishnt pires pilos g antcr{ora,8c pili aía iium totifo^ nó nafcunt ex loco incifo:fed ex radicc illius pili incifi,8c túc pili nó fe hfít fícut plan t«,fed fícut fupfluítates:pluma aúr qfí ícidút'mó nafcunt' nec a radicatncq? a loco inciío, Q cadit tadix:8£ alia pena nafcit":8c ala uefpae poftq fuerit abfcifa no crefcit fícut acule''ci cú rúpit' mcrit*.

Capitulum de differentia la¿lis,Sanguínís,8c Spermatís. ttíaffeaJAt S' ' o Arí.Sc dixit Arift.quod fanguis cuiuflibet aíalis coagulat*,f ter fanguinem ccrui I «^^^8 ^ Icporís.Sc oís fanguis a quo auferunt' fila apparétia in ipfonó coagulatur; 8c illa fila I II^ÉIRP funtraediainterfubftátiáuxnap^Scneruojíí.Etfanguiscorpo9ítépatop^:8ctpatusin^

titateí8c in fanguine eo ; g potát multú uinú:6¿ magis fanguinc cop¿ g funt pinguia.Et fanguis hoís é tempatus ín fuá ligditatc:8c color eíus eft color grane. Et fanguis aíalium masnog¿' fpíffus magis: 8c fanguis mébrop¿infcrio9¿ fpiíTior 8c nigrior fanguinc membrorumifupíop¿.Et pri ttium membpi quod fit ín fanguine,ficut cognofcítur ex anothomiá eft cor,8c íftud eft fignú quod fanguis totius corporis nutrimétú fit a corde,8c nó ab cpate,nifi p iuuamétú cordis, 8c túc cpar nó erít inftrm,8c opans fanguine nifi mediante ¿c fecundario.Et dixit Arifto.quod homo fudabit fan • guíncm,aut ga cius fanguis multus é ín gtitatetaut quia eíus fanguis fubtilis paucus ferués. Et qdo dormíc homo eíus fanguis conuertít ad ínceríora: 8c íignífícaiío fup hoc eft, guía hoíe dotmíéte íi

..tf

Page 14: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

.6n'n.uiiiM;ii)(míiíín5. í.u4^11*11..4,'. ...ii>i....(f*>.l.iirMK^Íin;'iM .íciif )nmínl.í(f..l>miií)erev}>r>mi'nnrnhabenrpíu:ran'' ¿^^iun.. , . *• --^ .t..,,.,M. H.IMMIIIMH.Í' hfiq'i-tniK.iíí'ín riiirí»rpor)-,,'^perhochabétmeílruú L.-y,.. .,v :. 1.4 ...i.H.I. ii ' • I I íi(itíMi:iiiiiliriiiinfíltn(ilmrnihirriii-:,6cuirorummagi"exten^. ». 4 1 I t - . / . . . . . . . ^ . « « / l / f A b f / . i w i k d i ^ i K - t t - f tni/titt-íffm r-É»i»»%-.^*.- C ^ ^ ' I .< 1 „ i . , 1 . í . i i < ( . » » ! » » ( ' ' • ! ' - ' • » } • < I' II" if I r 1 i ' i i i ^ M i i i i t ,• - I t i c » v i i i i i I "M ^ ^ . • . . . » . . t . ^^v> i K j i i . o . i , i i S u j i l J I S

ÍW4..Í*-«ii <....•.» ' fj.iii.t--/. pinMi; I I quíTiM hiiuinlit.ttcn.irnitiirinaíaiicú ipfo.accú ipfena// t .1... ' |..,* I;|...<J .M I-I' V {j.fiini/^ l-K .ilirr.ir'iiim.imillr.:^/I.if fltex^angL^]ne^upfíuo,&i^y l * . «.c> )...u ii.i M.IM (('.fll'l"'ii'lii-:,.lf, fi('li()ncfiifiun,i.5<Vtirpcrmariccxranguínebcno:& j . . ) . ;. . 1. .< I. ". .'.iin-li-t.t I nli«n(|iif)iirirtrnna(ligcftiocrt(irradígcflío,S¿dicoqufa í. .11. .„"i,»u.¡..ii.i'..tu». I (Mil Hidurn,!' 11..'*/ |if>íirii f.inHiii'.'incpaic-.SípoRíniíemX&qrroinméí' I.. ^ ^ ,. .it .{,M. 11,1..-! fHriMl.tii|iM'[^ii.)nnii(l.iilfMniliiii{linc'rui,&:ti'('ra!inurrírncrofitrpcrma< i • 5...I.-1..U i.wir r*it (|ini!i., iiiiiliiMlíl(ol()r.ii',/'/clcIiilir.i(iii'riiiimrorpi!SiTiagísqríquadragies t*.ití ÍF¡i»», (i.«[•<,!? (itisMiiít iiinr,:q.i ípcriiMcRiX'.b.íbilít.itaadtrnfeundnminmcbra:&cum t^., ».,uíi.»* i.atitf tlr iiutnMf^iiMitmnnbi'iiqii.idocxil ínmnioriqii.írirate,qídquodfui(:refidiiU5 U ».,n.íM.,*Mii.íttit!.fí I t ,¡ip(fi IKM (liJíriiii infiliri.'iniíciiii.quodfpcrma fuicdc humidítate nug

t »»:í .i.t>.i."i< tiiMifiiibroríhiiitiítnnitiiiii.i'V illiidnutrmicnd'i bor fiipcrflniiquod díffertabcoin tj^.f.í-i.,it. lililí lu.jtit.itf..".,' illiilii.ifM ii)(,ipilI(>,s-.H( qiiodcíiriipnmimínqiiantírarcr&nodilTcrt í.. j ..AIII t»r t(t íjií-fiiM l'i I.K l'iicx f.ui^Miitir.iniicni'í./^incofmicircs n.ibílanría:.rcrora.butiro / la ^ . í(f.»I v.M*|.t« >|ii.(ntnflhM.iKi'íípiir«ii)»,t,»tiiodccot:xíinia5':iscarcnsrpí(Tus. Et lac aíalis • |-M. f uoi n«iiM!.«,í^ I .i»ff ilfnhbmíiitn.í.libiil.t íilpiot'i^i^ocoag^l.^t^^lCllt riuimr3:pum,& nonfít „^,tí ,l.wlii'í=v.% rHyiuti»Mn,«HtiI.it !,»r.ícdr.ir!tdiílm{^lioncinparribns:&calormagiscoagu.'/ Uslji ;]rfigMí ! tl»i (!i-iH'-'''b{"í<"c(J'.«tuflt.<'k'iunicn(o(i';&afínar(ini:&rpí(Tiisefi:íacbufaIo^, t", i,, ,w¡«i,inútil jiiKMi mlitlititlrhi'V i|iinilcfl (nnltürcmottimgparrcníbiltialcr.Ftinrnii[feriÍ3^

IKa-.'s.u^ic-t -íiHMti inult un-".' tiiiilfiif.iiip.iiíii^fiuK iibcraplcfialatía."fiíic partii:5¿jnuctuh"squanr - _ -i ,-- i t t . í í in . i ÍM'mrttjuii (iiiii jliq-jiMtI>ri'i; pífh.í raf^Hniticfiíicpartii.F'rcapr.iparuaanrcq^in-ípgnc?'

^^ r'««í«;« »í"t" tuu^ifnitiillr •".• |it!t!!;r¥íi f.tiipiiivsí'V poflcí qiiafil'atiíc.s:&poftcxitlac,Quodc aquo/' " ^^ ''^~' ' * f.».si.t,í,t íi.uuMtM^ijiKjiIrMtpi)(}patiutn..'Vtu)pcíits\i?¿babcbriiconutiiíniiiamí!Iís,ficuc illa:

' l^^fm^f-** .j.,a...í,.rM.t t'i i 11,1, .'.¡ititítí ttM|ui.|-u>n iiit(,u«",«|iia'diccbat'Vbífnam.quodcapcrpropcuirgam ; s,»Uti.,! .|M*,tn»i TI t.í t inmit iclfiiuiliiiitlinfin (n.itiiill.inim;iN:confricaba'tur:&cxiuictanniml

ljí.^i*>"i^ «i M..1 f 1. j.,>r(t. ílcII:lililí, .'V illr rníii'i cniíic.ipra.i^í }íctniirfilúim.& iWc capqrfibus ircl « - t . ' r . » m x i t « I t n n , ^ TI I l | [ 11 » i r m » " l i l i . 1 1 IIII I C I I I I I t i.lt ) t I H . III lA 111.111II111>^ I . I ^ ^ C V M ^ - V J l l l I l I U t U S . l U I ^ H l d T I

f!«íUí,«U. caiiíiiiiciriit j|.iiti./.ití'( fi)ti!(iiin nKrN\Hi lac catiTcirSínimcnri non haber inícTuBftan^' Í : , , , , ,^/,^f,.,, ,„(f,i,^|,r | iliiiddíf nio'iínHvi.-'^ la«" n.<«v,\n\ni abundar ínfiibrt-anria rafeara, & \ ^Á • >,4a«il.»»-3 { »lai fu nMtiír.irtjíiiisH liir."-!'(iulliim liiiitud babcT ("oagu^ariim nifi nirr.iRans prxícr^ ,t'i,,i.Ufiti^.-^- .ji. .1 r\^\^^A íHUPiitim íi)itntíte tit(iI oap,uln;.'\' hMícpotcRrcpcnrixualioanimah". c.% j . . . !««*-»'«« -I»»-». .1i' iiiii fciíiti.(iiMf ijMñ'ili u;)< t ív :>lMitid.uuc\'1(1 Iac*ia\v"V qui ^u!^f xtraHcrc illííd i^. .,.j^.^^<^ »«» ifi íTi..li'Hncí.|,iimtt i I tiicii!iía«c(|ti;viju i(atub.oro;.funtnaC(,'a-magna*abundan

i^,"i^ íi fi»i,;iittí ¡iiiiio. iiii¡,,)í* 1 sittffífmtf i»i!iu(>h¿V til lUimi qdntpcviali ipfinscímfadscoD'

• * * ' * /

. í : . íes r - W-j.

fc W

»i*„^i>;íí^ .•*,i,v.í»tM.1..{.j-í-ic:|.'] in.jí,,,!; f:i .|iirt-.|-.tíu(nttí p;»Ktt;i tilqmbn.s' antmaha pafccrsa ézat i..^Ka.i«.-.i^.-í. .|-,-*,.UHf'MM' t'i»'ittiliM*jnt(. futi!»iltiu nii>iii(iiiií |,u\ bf oit!,<abtmdatinlai52rpct ^.U^ ^,w^'v, . C í,.,. i iMM(»i-n;r íi i . 'Vlci i9 . ,ní l t1 ' t l l^ l l^ j i lhí t t lt:UVt.\(MllÍ(;Uí\.<7t1.TdK"Tiirrfaíi2í ODS ^ í . ^ ^ j ^ . ;..t-.-i.>p., .?HH.M,! t i tti.ilit^iííiiiiiirt-liil.í'tti iitáüjv fAtuiiubv.b"' infcnas foqocnrüt tíc í .v^ . .v c. ^-,,^v,nMittl h'.l<nic>(r,(t{jt(ú(«(it.b!it>f( iputitM^' (Vntctt rti4b.,< b.íibnMi^ pslcv^cií míco» f.^.^. <;> ví -—J-..—•-';.. MM íí' Pt í(.ni.i..;.ilíot-,ii» riil^ijtnrMitrt .íVfv>í\tf txirN'nv^iV.aqaS'i-onásíaíat j . ,-..v.- ^;_- C: ~^-.K '•<,'.,..,n{í.íl.<i;,, fcjf |4pi , ^IMIFIU miuttnni.i.ÍA^füíXíiilMlb^í^^^di prr ti'*i7:«. r..!......- V V ^c;...,. ;..fv.i;Ki.(Mine-.iPi.í(ÍM..i.i.!.j|! PM.IU <>drm\vwt iAx?5Wr,x\ mfiírfóí d t , Accdst

'^'~\ "^^x"^] * '•--^•' • '"fffi rif-tiiiiftM ('-mnMÍnffrl] ,4H,\.{,f>t^í cv4nvv',5!v<iNV.v?,-H"-5>t nns'irhif-, fe ^ ¿ l^ ' í í-'^-'S'* " ' " ' c—':.—''íHiiiíiif t tnl ' i i iV, (|iif(í ('nní»<í»t !'P\ fil ri'nMiu-i-sn5='M.-'í*i/-i.-<;-.<i,-fniísrcX'

Page 15: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Cttiartiis 7 i ,g5roR/faop¿,fícatiIíudqcIdiciY-XY.pcdú,etqd3anuIofaaííqdoaoIát,ctan dá in uno tpetm uolátuttformicar.etquodda'.genus malacbíe qd! hét caput fub pcdib '.cc corp^có/ culcatum fup caput:& hét o¿lo pcdcs:& quoddágcnusmalachiehctmiiltospcdesrfícutilludge ñus ncí fanage dicit 3c efe quoddá aliad genus nialachie,qd! aíliniilat' a fagane,& hct dúo addita/» tnéta,cú qbus capit fuú nutrímétú,5c poníc in os fuú,& íunt naide dura in extrcmlratibus ruis,& q/ do m'are eft infremitú:tücillud aíal uétoad lapides, & quiefcít fup lapides, & tenct fe fup illos per il Iaadditaméta,&í««atfccúcis:cííftupefcitexaliquaoccafi5e:& dúociuspedes anteriores ponút fuu nutrimétú ufíjad ocuIos,& cu pedibus fuis pofterioribusiuuat fe in coitu,& in fupcríori parte ad pedes fuoSieftin eo cána,cú qua eicit fuam húidiratera fupfluá,& fuú fpma eicit in mulieré fuaj &natat cú pedibus fais,& oculi cius funt fup caput,& os eius é in dorfo:in ore cius é módica caro, & no hétlinguá.&íncapitibuseiusapparét.qfí apofi:emata,& qd* capit,pedibuscapit,& jüud qd hét multos pedes in illo genere é pni corpis.Et longamé pedú ,8c oes alii malachie íunt magni cor poris.óc curto9¿pedú Scdebilisinceírus,& forte deifto gcnereéqdá fpésqux dicit fccdmc, & hct dúos cubitos in 15gitudine,& de ifto genere é ficut conidé,qd hét qnque cubitos in lógitudine, & fortepeseiusqdiciímulto9¿pedú:éduo9¿cubito^8cplus.Etpifcisgdicit domi hétalá q ambit fuú corpus.fed ala eius,qd' dicit' tomdet:hét diuifioné in ptibus,& malachie hét coriú, qd ccopit fuá corpa,& hét y fophagú poft orificia,longú 8c gracile córinuat fe cú quodá mébro,q<í eft file i^e Szd ille y fophagus hét in fe in uolatá fui:8¿ hét inteftina gracila:& illa inteftina funt magis fpifi'a: q yfophagus, & poft ifta non funt apparétia in ipfa malachietnifi folú uas fcmís,qd'dicit"' maftucó. Et qñ eicit illud qd éex húiditate in illo uafs femís fado aq turbidá,& hícc opatio c maxíc farpia:, 8c íftad uaséei fuborac fuo,6c fuá fupfluitaté,& fuú fpma eicit p unú exitú,& corpus cius hct fup fe pilos,8c interiora corpo^í ifto^ pdi¿lo5¿ huius generís funt dura media,inter os 6¿ fpiná, Et in co/ dé é res cartilagíofatfícutanulus íntra corp''fuú:fed aficheramenctnó hét in fuo interiori aljqré du rá,fed í circuitu capitis é res cartiIagíofa,q cú findit'fit durior,5c fub ftomaco maríú é res cxfitualis quac tráfit ad medalla in furfum,& alia q ad inferius .pccdít. Et in foemís funt duae res exíituales, & fub illis fút dqo uafa rubeatq tenét intra fe oua,& tumefcút illa uafa aliqíí,|qd! fiút maiora q caput. Sed animal qd dicif faipia: hét dúo uafa:6¿ implet fe illa uafa ouis:& oua eius aíTimilát'grádini, & in oíbus iííi& fpébus funt mares pulchriores foemís.Et fup mafculos funt fcemía:,8c anteriora iftaj funt magis magna, & ps illa qux dicií" afcheranenct c] eft maior corpe,fimirr natat fup aq,& iftud q í natat in medio Ínter fupficié aq & funda funt minores. Et q funt minímc in ifta fpé ambulát in fundo.et minimi ínter iftos funt illí qno hfít iúcturas in pedib'. Bt é quoddsm genus illcpí aíalium qd ^pe ripas maris,fcmp pafcit et unú aliquádo eiici ab undis.et nunq redit etmorit"'túc tádé, et c modicú ualdcEté quoddá genus aíalium:qd é teftcú.ct no cxit de illa rcfta.aliqn cxcút fui pedes ctfuúcaput,cthicn5appetitcomcdere.ScdaíaI qdé mollisteftehét fpés multas.et de ifto genere funt cácri.et illo^i cancro^ multa: funt fpés.qa funt maiorcs,et qdá minores funt, et maiorcs funt ficut yrcalt et alia genera.etdico qáiá narratú fuit mihi qd in mari trabazacci é unú genus cácro5¿ qá fup coriú eius íut maculícqíi cent pidura: et tindlurá: fubtiles mirabiles.ct dixit Arift-.qdifto í cácrop; puo9¿,é quoddá gen^,qd uocat' milites.ga currit mirú,et íuenit' in uétrib'-'co ;; caro aut hu miditas fupflua.et no pafcit* ex aliq re q in fe hét foliditaté,et iÚi cácri hñt dzcé pedes, ficut uefpar, fed alafarim hét.xii.pedes,et pedes eius g funt^pe caput funt acutiorcs.ct am pliorcs funt pofterio res,ct caruifTe hét ex utra^ pteanteri .x.pedesgrofTos'.in pofteriori ex utraq? pte inter pedes gra»» ciles et pedes fuos,ct iúduras eoj^ rcuoluit in fe. Sed alafarij et fuá indiuidua hct cauda & corpus et karatohét pedes fubtiles,8£ funt in pofteriori ptc,& pedes oíum ifto5¿ funt longi.et corpus cancri eft rotúdú.et pedesanteriores in focmía Karabus funt fiírí,& in cius marc,et ala: focmííE funt tnaio res q raafculi,& fuá colla funtjmaíora,et pedes pofteríores mafculi funt magis acuti, et in illo gene re foemí» et mafculitet in ifto genere habétqdá additaméta inter oculos.admodú usenatum, 8i ha bent qu^damcornua puala:et pót mouereoculos fuos ad oém ptem,ct funt eminétes, et ita faciüt oculi cácri,et accedútad albedinétct funt in eismacula; nigrje,et hñtdentes acutos et puostct funt oppofiti inferiores fup{oribus,etnó fettofi,ct máxime in pte dextra: fed íptefiniftra eft diuerfitas inter eos qfunt in mediotquia illi qui funt in fine: funt acuti,et difíát inter fe:et g in medio carét acu ttiine.et numetus détiú inferius funt qttuor.et fupius tres,et mouct" fupiores cótra inferiores quan do uolunt aliquid retínere,et capere:et fuper iftam aciem dentium funt dúo dentes magni gráciles acuti,etfubdéc{bustenetaun'cülas,etmouetfemper aurículas, etextremitates auricularum funt fpinofac:et in uétribus cancro .? funt qdá foramía qax fe claudunt,et fe apiunt:ct oua focmíap¿ can crop4 f«nc í fuis íccftiois.Sj Karab^ hét ítra os f«u dúos détcs molle? 8í magnos, 8c inter illos é caro

Page 16: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xíbcr

q 4i\ita>'liíiüiia!,^ liCi .iÍ/oshcsilrieí>ínHnaaíi€qr(inl i'nrcnus:5¿poíídétesefuasj'foph3gus,&é nal.iwiauíiA .•). wttliui5ltviüianii,uJnMiiÍJiHiljiienitfde,Óípoíiruniinieflína,6cduratur9adloca) fcMuuNttwuvuji.ftí li.íbüi iiiitMiilotiHiipiupriiiin quíprocediiaucmreadcundcmlocum exítusg ii,i4iu Lii.i. ¿.iii ¡iiRiiu.»;/»/ LuitsiUe i)frijM<'jHí)»'oí'cdirfpcr»?ia€ftíubinteílin!s,Etcornudcxtrarn fclt m.ii.u..'). luict ninui.iíii<i(uperi|ua'rixiíiint ociili.íkilla addíramcntatínquibusfantfuioculi .Uu]u4.KUuiUi¿iuoí,iile,aliq(iiiilopri)pJnqua!Í(aithicmaxíccótíngJtíncancrÍ5qdfíry'rcaIic.Et w.u.iCiiniiiuaiUa.|.i(iiiK'Vei4Íiinnpíain.iS<iiJaniiJi:il/aqua:habcntteftasdura5&funtmaxíma Vu iiii \ \u ii.nariiii. qii.eJainhaba iiiiíi'idl.itarnemficutcalapagu.&caputííloi^quaihabécrcRas wiui.u.nt itqi|iiulnii¿lUo^tiinA»í<'^»ipP'i»'«^'!'^íl'«í^'d.'íqna:babcttcfta.sJiabcntunicaniteftarnín lí.^iauíi.'i; viii.üvlauihahc{«r\ inia pari<'.iin.iienam,3c'":diaaliam,5cq"3:damfunt quícapcriútfu aiiucil.im,v\' i|ihv..iatuüi>apei'iui.lie í¡tia;apcnril!qtia;d.íriintqua:apcnút ex una parte: quardá ex vlaaliiiipiit(btiJ>i.^ilii.i'il-i5aperíiHÉ:.'<oaui<paite,Rtqua:damhíTttcrtaspIanas:5cqua:da5 afpas: ce q.í v.laiuímu ijnivhñi dittifioudin iníiiisídlísiñcquardjim fiintqiiaibñrtcílamtota^ unios natu' r.u lií q t.iul itnItinrhñtíMliiieírirarcmínfiií.sielli.s'-.íraqiiodincxtrcmitatcfunttenuitates.&íme iiKilpiiVutKJa.íii habéiimní¿l].u'qu.vdi\mAintmobilía:8¿qua:damimmobiIia:&niobiIiaqu2Edá iunt qua: Ac tai ili fiiiuliHii ai|iiain ik.ci(o motienttii-:& qua'dam ftinrqua:funtfixafuísteílis,&qdá íunulUcceveiMualiiivrílh.s.Htomncillildqiiodcgrcditui-afuatcíla.&ingrcditurillajhabent car i\c\\\ dma];.'V m medio (nihabcicapul,¿k dúoconuia,&qiia:d:imcoruíhabcncdcntes,8¿quxd3 coi ijm habenr calceos qiiibiis pafcúnn- ficiiti lingua: in animalibus, & forfaflcillecalceus cft fícut \ ,K iiltiii;5í iu\ anirusiquod eriain poteft perforare tellas,& aliornm tefteoruj, & ómnibusiftis uní ueiialuei- iÚ oji,5; polionficuiin f¿quefur inci.smcatiisqui dicitur fimiiispapc,8cfubtusiftú mea-» timi liint diioaddiramenra ad modtim cononuii ubcrum.«3c cum íloínaco contínuaturquoddam i{\iertíiUMH; qiiod procedir tn ícqiiali rcditiidine ad anum,& inucniuntur fccundum diucrfitaté fpe iieruiu in úVa animalibus dunrasmcmbroruin poft íntcftinum:uelutaddítamcntanígra,grofla, Ó¿ meatus citacienfoí íU libidinc eriam caput babcn & cornua & os,& linguá,& bic no diftinguú cui niti{ijmaguii,.l'additain«:nr4conofanondiftinguúturpcrccptibilitcr:nifíínmagms:&qmo^ ucutur in eis hahec foramen in teda fuaiper ouod cicínnt fiiam fupcrfluitatc,&cx cancris cft quod daii^ jjíims.qiKKJ alTumlariir araneii\Kr Ariíto.dixit in prima doctrina anorhomiam,&: fímilitudi neiharnm fpeci¿iiim,& no.ídcfideraiu'mu.sabretuationcnicius. Iriciusautcm marinus haber in SÍUéí'í-Jrí ' I J r í á i i ' í l;íf»^í i'iiTn»; i"i »''ri"í'»i»'T»'»i> F7r j f j ^ v ^/><-ir<r»rJ.'lir»í rr^ríMC f^Uod n s b C t IDÜTS. fimilC

ouo maguü.áí iijudnirtir iíliid t^m in niagnis q in paruulis,S¿ conicditur ex cis)'ricus.Suntdúo ge lu'fa i'aríiíaainiuueruomagnirorporis:&íali»dgcnnsparní 5¿ fpatiofum, & totimi dorfum eius tñ iarneiimJ {ev íntügcuus-.quoderirinvcgionctani.quodeflalbuj intcíla 5cfpínis,& crirma' íoriilógifiidinis.qaUíínigáueris.ñí fue fpine funrparueá: tendentesadmollicicm,& multiplícáá tn co i)us inagnc q (út pofl os fuñ. l:r oé.\' vricii marini bñt os ifcrius:& anú ftipi^Si caput ífCT:i-',6¿ hñi quc^dénuiiiipíundoiiuei quoieft qua.'damcaroqu»aflimilatur ling«a::dcindcyfophagus, demdc üomaiuü díuií'us ín quiiup parres re pkrasiiumidirarc!& quarübct illarum parcium conti'/ iiiíaturinm üfacfciuienf¿iadantim,¿VipfcutitutfpinisIofopedumjiScmorictnr inharrcndofug lúas rpniai.h't de anliuaiibus reliéis funr qua.'dam qu.x'duobus pedibus futsadhxrent lapidibus^S: appdUütiii balita..lícapiiqiiii-qiítdrrauíirperípfum,depifctbusparuis.Síaliis.Erexiitisfpedc^ biKs cñ quad^iam ¿,Í{HIJ>ijuiidcomedii)'ticiosmaiinosjanimal auterji quodappellaturroafíuc, ha ber cauuíu diuain,d£ non mueairur in corpore eius bumidiras.ac l'i clTet de natura arborura, & i quoddaiii gcim.s eiiuiqtioti dii irm' malhic.quod ell parui corporis.éN: fomedífur ab homitiibüs,5: yliaipaiCvMiuyiii torpüriJ>LiíiUiiaro invlmaruialiquáiulumA'fomeduur.&peromneinracta^ diiiipató.' nuciiU-n lu man. AMIauidni anutafujniiusalai funr licut mébratu:ficut fcoiafd.Aiia qua: nuillubciii ui nicuíbrana.ln ur liefpaihaber caput ^' per mcmbra eiu-'{,(?¿ uentteni: -5cpoiti amputituí ujuuiH píi-i¡orani:iUfí i ompUlbo eorum fuei Ir multum friguiíí aiU tii:^^ úlz tn ea ho faaujlLuiijhiguci;áLakj£.>,4mpufaiiíui permeJíum.áíuiHuntpei'hv^ramiA' üludd}qua'coaEncQ-' catm cuaj cápate pcdu.. ¡iiUíediujIcdriuíiaiupuraiur caput per (E'.íiuuu nK>iuiníur.<5c aainja.lqcí íiabtí t.üipuíluugiuu.iiLMt..iíiíui.j quwd luil.éi uiyinri pe»iávaUMnvbftüvíjuirpern5ediun)^ti£ru^ gafi luüiieiuí per k.Cv í.au 4mnuii i»un appaie» in cu al(v juod m bwTO cu quo fíCEíac v otíi oculi íoíu.d; q Ja' IpCwíco íiuiu^dl ij lia ÍUI¿ÍÍA at .di.* ipé^cq h¿t mébvácúqu.ogaiíat; 5í qdáb&iütjd sucujy. Jml^(Á.íj¡li;lJuíi4Ulé^.uwii¿,a¿md cdtii^rrsliiiqnó pio.$í luuft .1- f m Jm L_au. U.UÍJU L^ úhs ni¿iiii-:á4 iaurviét c l ifto mebramufcüioaesi^ fugúi ék S

Page 17: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ctuartuo 8 kotplo.Et anuTofojjí aolátíú qda^ funt qu» habét duas alasmt müircaí,& qnacdá qiiattuof.ut utfp» Se iUo8í qu«dam funt quac fakác,& quacdá funt qua: cocunt,ut locufta:, fie funt illa qua: hñt pedes pofteriorcs longiorcs,& ifta pars q ita coit nó hét tcftá.ne^ fpinas.ric^ oflamifi folú coriü durumi Ec qdá illo9¿ hfít illud coriú magís fubtile: & quxdá illop-r hñt illud coriü cora pcélorc durú: ita qd uidct dcgcncrc:8£ hét per os ünú intcílinú qd »)C€dic rc<ftc:& módica pars cius hét inuolutionem per fe:8c,pccdit uf»ad anú:8¿ quaedam ifto^^habcnt ftomacú. Et illudaíal qcí cíamat de nocre ad modú cicadactucl cachet no habct os,fed habet linguá qdam qua: nafcit' a medio fui corpis: 8c nó findit' ifta língua: 8í in fuís mébrís infcrioribus nó rcpit* fupcrfluitas: & in medio fui corpis eft,quac damtda quasapparet. Etinmariqdam funt anímalia qua: aíTimilanturanimalibusalterius gene rís:qu!a quaedam funt quac aííimilantur fruftro ligni;& alia qua: aflimilátur uirgac naturali:& in lo co tefticulorum habét alas: 8¿ quaedam quaeafliímilantur colubris rubris.

Capitulum de fenfu & motu,8¿ uigilia,& fomno*. & quafr fit mafculus:& qtr foemía. Mnc aíal fanguineíí:8c qd generar aíal hét gn^ fenfustnifi quoddá genns miins.cuius oculi funt coopti fub corio:& habet pupillá dt corona 8c albedíné. Et pifces guftant 8cideoappetútquaedácibaria:8c qua:dárcnuut.Etin pifcibusnóapparétmébra, au áitas ne^ olfatus:& nares pifciú non pueniüt ad medullá.fcd ccdút ad co ,? auricu// iastfed tamen nifi audirét non fugerctpp fonitumtSc nifi olfaret nó uenírét ad rete pp

lact& alias res inrctcolfacibiles. Etdico gauidiillosueniétesadlocúubifuitlac,8¿ cito capieban tur,8c uidi illos uenientes ad fonitum de alabud: & applicátur ad palatium ad illum fonitum: & fu giunt cum déficit fonitus:& cum iterum cantatur itc^ reuertútur.Sí dixit Arift.qddelphin & unú genitsaliud pifcium ad tonitrua,8c motú alium magnum cadüt fubito ad fundumtquafí eét in zis epileníia:& tuc capiuntur,fícut capiuntur cbrüt 8c dclphin mébrum auditus nó habct,& pifcato/ tzs cum iungunt* ad capiédum pifces,loquútur tacitc:& auferút remos a nauibus,nc faciát umul- tum,8c poftq circuerút ipfos rcádk üoces,ut cóueniant in mcdio,& cú una parspifciú u&dit ad pa ícendam fecrete recipiunt illos pifcatores paulatim,& non fugiunt pifces qui funt in riuo:8c confri cant fe ad lapides: 8c ex illo motu in confrícationem cadunt quafi ebrii:6c uaduntquafi mortifica ti,dc tune ifta funt figna fui auditus.Et adhuc quod omnes experimentatores teftantur quod etiam maltum audiunt,& etiam máxime pifces qui dicuntur aftacor,8: cethi,& arumim,8í fímiliter qd pifces olfaciúttga capiuntur pcrolfacioné,quia quidá capiuntur per odoréacetofumjfic quídam p odorem rei fal(ae: & quídam per tamum, Et pifcatores accipiút a faftc & aíTant ipfum, & ponunt ip fum in rctc,8¿ ftatira intranÉ pifces rete propter odorem aílí. & pifces quídam fugiunt a loco albu/ tionis alterius pifcisintcrfe(fti,8c fugiunt a fanguíne alterius pifcis,& g'dahj fugiünt a fordiciae ha/ morum.Sc fí fuerunt límpida ueniunt ad illa. Et quídam de delphinis 8c aliorum pifcium.ad quop? medallas peruenerit fonitus,8c nó habet inftrumétum auditus,fed audiunt quodam extraneo mo do appropríáto eís 8¿ non alus. Etaíalia anulofa hñt fenfus multú acutos,8¿ olfaciút,& guftant, de audiunt a rcmotis,8c funt quídam odoresjqui eís placent,& íntcrficiuntut a quibufdam odoribus; (icut ab odore fulfurís,& arfac cutis,& origaní.igitur,8¿ ficut formicK,quaequando ad foramen ca tum aliquid de pra¡di(Íis rebus ponitur moriuntur,8c fugiunt a fumo ftoracis.Et omnia anulofa fu giunt a fumo cornu cerui,8ccefenegí:ita diligit ftoracem duram:quod quando eft in fumo eius fí ampotari deberetnon.fugerct,8£fugiide fumofpeciei'qua:dicitur obore.: Scapesnon ueniunt ad locum malí odor!s,& non quicfcunt niíí in loco boniodotis,8c ubi eft dulcedo. Et animalium teftorum qua:dam diligunt odorem malum.fícut quod dícitur cochera.Ced nefcimus utrum habe/ ant uifum.uel nó.uel audítum. Sed in íermoncuocutn animalium debcrcmus dicere: quia quadá funt uocum fortiuni,& quxdaj debilium:8c quíedam loquuntur, fed loqui propriutti eft hominis: & ipfe formare uocabula 8c extrahere fcrmoné a cannis pulmonis. Std uox rcpcritur in omni ani malí quod habet arteriam 8c puImonem,8c non datuoccm nifi animal quod refpirat.fcd quod no tefpirat aliter facit fonum. Et quod fibjlat.fibilat per quádam telam qus eft fub diafragroate.Scd mufcae faciunt fonum per motumalarum. Etnullumaialmarinumhabésteftammolem facit uo cem ucl fonitum,Et fí obücíatur de quodam genere pifcis quod facit uocemtfícut illud genus pifcis quod dicitur lura liaretnimt 8c fímiliter git.quod inhabitat terram de ccleug. Et iftorum prsedido tum funt quac dantuocemnondico fonumtdefpina fuae cauda: aurícularum,8i quaedá faciunt uo/ cem per confrícationem fpiritus geft in fuo corpe,8c celeca audit'facete fonum ora catinum 8c p i fcis afíimilatus pectini quando findit aquam facit fonú admodú célete 8f yrundincs marini quan"* do fcriunt cum alis fuis aera faciunt ftrepitum foranotum. Et deiphiii fíbilat, Se habet puliro nem,fed poftgtiam fuerít fuper tetcam nó facíc uocem.Et ferpentes fibi]:anr,$e carapagnatn áiciit*

Page 18: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

feaHiu é i».ihfif vÍÉbiléin norem.Hr fana Uihti Uf\y,mm conhtftáim cutnímnáibakrMaittñ. in fif Ivihus mf\ jiii utu^ni tiili ín (Uiiia.1'4«mu íuiH iiuc ciii Aiain nianclibuJacílinaquat&ílla uoxdí-" tmH4Aí4x.Stnimesí(iiijurtfi»I.HiMUHCiiiul(erlii&»)od/ »¿kcum facicuoccA inaquaemíttitíu>y «AOiu|vur\)irif«! . lú (Hunhiliciliíricfiiliiiiocan fiicíiinldjuerfostonos. Etaijcsquaehabentlín^y llH:im¡implainimKannii ihirtmhoniliUíi, liiKKJiíibiirdainaujbuscíld/ucrfibs ínfonomarís6c F^íinuw Ht titUsiHiiMrií auporjjjhrtbei niaioicíniiotcm j depropric tcmporecoitus:quíatune iÍ4i pliiréi luii'c? Ilf qüftkiAhí íuies (uní qnaruin (Vxniíft; flc iiiarcs' caniant íicut gcnus quod dicítur atí^U.ív tilcs<iiií«sfiinfqu,u'»imrtne«fililí mafcuhiííiiini.'íiíiiaAÍoíminas antccoírum,&qiííedam í:4* m»H tuv*i. poíl.ÍMK {J5, ltus.H{ qin^Jain ,uiC.vqiia:non cantancncqj habent uocem nifi uUlderc, üiitlmi niH nuíit-iíliqíH laiuant ficiií j alli.Hl qiKvdaní aiics- quKaíTimilanturperdicibus.ec quádo tu>«Hv>mU iíiii narm.ilila ínrdcfacirnoicm6cnonpotcflloqm'.feditraulinófibifimiIcsrunt.Sis:<i putliHUHimcn\\\UmpíU'nidiirermu fuisuocibu-sauocibuspatrum quoufcj^magncfcuntjfícutpa lüHthi.tii iitu «ii venial hoinincs-quod una luil.sconim qiKX'appcIlatiiradonnionílrauit tonum fu um pulb nal ál(tvmsa»us,6¿ I une imnifiral fnpcr lioc.qiiodaucsquacdá faciútquofdá tonos per na ^K,ín^í\ qij^\iu\^«u1ovinni»n)i fcdckphas per calccil facit contradiionc;^ pcsfuus fack

Capirnlnin de foiunoaninmltuin. Tdéroinnoaniiuali»iiudicauni.s\Omncanímalhabcsfangnínc6¿quodambuIatdor^ mú ¿V ntgilat.Ht omnc habens paipcbrasclauditcas ciim dormir.Eralía animalía qui homa íüiHntAi & figj\ificatio fuper hoc cft eorum inotus in fomno. Et animal faciens ouí íaoft fomna renncni.Gr illud animal fimilitcr quod cíl tcíla: molIis.Sed ín animali

f- ^ maUti n ^ pcreipmu (v^mnus.qiua no habct palpcbras •• fcd pcrcipitur per hoc quod quícfcít, ^ a^^ft capi & ftí>tt fagit Jit íimt quíisíam fpsciespifcium qiia: magis dorniíunt de díe quam de n¿i!t«,lií qavwkm manna dormunu fiiper t£rrani,& quiudam fu per cantes: & qua:dam ín harena. §. i%n«hv,«tsrapct hoc eft quod mipreííio corúmcniciir poíl in harcna;fcdccllcte multúdormit fa^^shínde qifód^ápiuu mamuSeddelfín dormir 3¿eicira fe cannam infiere pcrquam infpirat Si ij«dímt ttefívni ftcnere. Ut annlofa darmiunr, 5: fignificario fup hoce'íl quodaliqñ inucniuné ^éivvf*45í paPiíi ná íomniíit re^H ante,iui.annú,& mulci hoicsnó íbmniant anrequaní íínt magni St vjtíidaní nunquam.Scd de cdiifa matuatii 5í fivminitatis dico quod i ómnibus animalibus noa laní maK^ S íQ? «in« fícat i animaii marino quod haber tdíam duranufcd in ammalibus moilis I€t1« qt»a:dam habeoi fcsmiasqaa'dam non, & qi}».iam funt quícnon habent mare. s& focminas iPi mi5 ¡ráncrÉ fiait encheíer^Bt ahqwando mucniuntur in harena quícdá apparcntia fila ficutgafa/ fjss Sí lánra i «wd ilnt fdu de enchílom: & non funt qm cnchckm noli habet oua, quia funrío fn^mcé á; nvin4n íKjniacoíqma u ciTent in ílomaco digcrerccurper ipfuní & cncheliro non habcc Dita niíi m fuQ ftQnue<»,6t optnor quod ilíe qui pHtauir<]uod illa in zdim eileí mas qux habet ma^ lui &íangiasGap«tí€rrauit,quia ifta diucrfKascftfccundum fpeeícni,& inuenimus ín libro Ariíro reits maiw/s pücís qai non habent m (ua Ipecic mares §:.fccmias. Ec quardam non (untgeneratius* Bí qrtafdimgenetant per fe fine coitu ficiu arbores,Bt quíc habent fanguinem ^generanc fibi Q^/ «iiteni:fenip«r eft niaior tcemia & uiuit plus,Sedouantia habent fce:niinasmaiores,fícuc in ferpé tibus& ranti Sí araneisJjt fsmin» pifciun uiuüt pluíq marcs;5c ílgnifícatio fuper hoceíi,quia quá dacipmntur piL'*s ícmper rtperiuntur fcemía; maiorisa:taíis quam nure.s.Et membra anteriora *n maiibtu ínm toitiora Sí pofteríi^rat fvx:minis,Et iunélura; fv.v;minarum funt deb}lioxes.Et fui ca-* piih gtacíUvWt*.& íua: uocti ar«tiorcs5á¿ aliquanvio fcemina; caté? atmis:qttít habet njoresuí ca: u¿ & g4lK'u,& porca non habent calmnm,54 aliquando in fücminaiínufuat fottioía fícutcorea ia uiCca.Si q»od tjijs «ires funt dsbií iores q h\ mm^

incipit líber quinrus de l sum de membris naíuralibus;^ Gapituluin indiíiione commumícr diucrfí aninulium,

T dicimuj i|iíqd nnlluní hipes gcneíat ubi ftmik niü booiOvEt ficutgéner^c arboi; filmm lib! llmílem.'ií A áí animal gcnetat filium fibifimilcmvEtficutacbor UDIUS

alal-aatuui: gencrat arhiirc aUcvíui natuva^Jk aniuwUumKs oaíuux'generacamíií, retiusnatura: (law gafonCi,5c üa\t qu,\;vUu\a\boiC5^iuc^.u fe ¡:cs:feíic quasiam ánímaliafcgencraiUpe^fe. Oiunf .\uu\\.\l quosi^cuwaUu exanitwallCbiíítniII gencraiur per pailutn & huuviam lU in. pK^b^us. Li uv\n tMutuiluí cng.'S piíuutn

mk fia» i^dmli tu mmh Im^pk k mdmJ^ mÍm\m\M&á^^mÉ&^ji&&míi ^^motu i r

Page 19: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ziber Cliimtas 9 anicalattiiautmufcam. Díco Crgo quod opus eíl ut cuftodias illudtutrnm gaufenfes ilk tándem fmntmurcx&apícuIx,quÍ3quodIibctgenushabctfuam modiim fuá: Iuxurííe,fícut mcdu: luxu/ tix Iconis &Ieporis,quoram mafculi mingunt poft. He de propríetate lepomm é quod fuá famia faltat fuum marem aliqaádo.Et qaxdam animalia ín fuo coítu ira fe habenr quod mas luxuriat cü foemina fupra eam,& tendac fub- Sed yñdi agreíles coeunt coníungendo fe f-ne dorfo ílanrcs ín pedibus. Et quxdam foctnína:cxigunc luxuriam a roaribus,ficut focmína: cnprorum.quía illa fos mina clamat mar¿s,& tnulier comprimir fe cum marc. Ét quísdam tenent de fortítudine marís íí cut cerua & aacca,& caufaciusquia accidit iñis foeminis dolor a percuíTione uirgíErquía illa uírga cft acuta dura neraalis.cura crigitar, Et camela uadít ñexa genibus ad camckim,cum apcrit coi' K.Btclephas foemina defcenditadfoueam:utpoííit faluaria marc: &appctitcoitutn in aqua: ga uterc .magis iauatar fibi in coitii: & máxime mas: quia poft coitum exaltarur per aqnam a foe// tnína:5caqaai«uatmarem:quodexalteturfuperfceminam,qu!aiamcontíngitquodelephasafcc debatclephantem foemíam in térra ungueni de Kaurezmi3,& iftuderatmiriim quádo coiuít: qm alTuetudo eius erat non coiremifi in tcrra fua,& coiuít quoniam exiuit ad terram tócorafccnorum & eÍLis confiniú. Et tune elephas mas uiuit fe ex fuo culmo,& declarauit crupam focmíaí,& afeé-' dit fuper eam,8c coiuit,& tune ex hoc accepimus quod culmus elephantís hét ei iuuafncntú in coi tu,5c iftiid fuít ante tempus dicatíonis mahomctti annis qrtuor tribus mínus. Et de illo mirabili foit quod leo filueñrisducebaturad^didam ciuitatem-.&coiuitcum lea:&gcnuírexea, &íílud nunquidebat'inaliaciuitatcex ca:& camelus multotiés coir,& díu. & fuúdefideriú eftfrucns tpe coitus:5c díco quod illo tempore coitus.f.nó accípit camelus nifí modicum de annone, & feraper appetít coírc pe illú locú in quo coiuít mo. Et dico qd cochi rempore defíderií fui coitus coit-.íi cut anímalia mingentia poft,6¿ intcr ea cft differentia alíquantula: fccúdum exceíTurntóí in'cochis femper eíl uirga ualdc magna. Et coitus Iupi:cft ficut canís coitus, Et quadrupedialía qua: ponunt oua coeunt:ficut quadrupedialía q generant filios fibi fímiles,& illud ficut tortuca.calapagni agre ñis 8c marina.Speciesautcm ferpéntium,&eorum quxnon habcntpedestcmporc coitusinuoluü tur mas & focmía ínter fe.q,poft: fed extímari unum de hís bíceps. Ceíctíc coeunt per applícatio/ nem dorforum. Et anímalia marina latí corporís adíungunt mafculus eorum dorfum fuum uctri foemina!:& ea quorum funt caudíC magntE per applicationem dorforum,& confricatíonem uarhc tnentem,6cfortaíTisdifíéruntfpecicseorum:ficutdífFcruntcancs:&narrauerunthoc cxpcriméta tores & prudentes.Etnotum eft quodaaes,Sc quaouant uelociora funt tcmporc coitus. Delpbin autem Seiupimatini cocuntmt quadrupediaiia:fed ín duplo fpacio remáis. Sed maiCüíuscekta: eius membrum uirgale extendit' uerfus atsum,2c extenditur uerfus poft. Coitus autem pifciú ouá tíum eít rcsocculta ualdetSc homínesdicut,quod foeminx fufcipiunt formina mafculorum morí> bus fuis,& ita eiiciunt ea ín uentrcm.Sc aíTerit*' quod focmínie féquútur mafculos tráfgluticntes fuá femina ucniunt tempore coitusouorum mares féquútur focminas tranfglutiétcs eovum oua, & no tranfit in animal aliquid de illís ouismifi illud quod recipítur íntra osmaris. Et gallina foemina p' dicís imptícgnatur ex uéto fíate a parte fui mariti,8c audítus fonitus eíus:& cubaia pcrdix extra// hit linguas fuasad commifcendam fe tempore coitus. Malchíc autem iungútur cum oribus: de/ índeamplediantur fefe:8¿ coeunt natantes, Et afTumenem propriefocmína cíus dedínat ín tcrra tcmporc coitus.q.fupina & coniungun^oribus fnis: Se clamat foemina mafculum, ut approximcc fibi. Et de hoíbus funt quídam quí extímant,quod uirga de aíTumenem eft neruofa: & é uerfus pe des,& intrudit uírgam fuam in osifocminíc fu^. Et quídam anímalia funt mollis tefta?,& cociit fí cut quadrupedialía quK mingunt poft.8¿ generant 8c coitus eorum eft tépore naris,6¿ luxarianr,p pe fundum maris:& fortaífis erít coitus eorum in quibufdam regíoníbus in principio tcmporís fu cuum. Et coitus cancrorum eft quádo cáncer mafculus,qui cft minor uocat foemínam: & acccdít foemina fubtus ipfum:& acceíljone aperítur porta quaieft ínter túnicas dírede coníungít porta: fi ue orificio:quod cft ínter duas túnicas alterius.dcínde coníunguntur illa: túnica: doñee compleá- / tur coitus,& longitudo:qua: cft inter duas túnicas cft maíor ín foeminis,cj ínter túnicas in maribus & eiiciunt oua g poftcrioré parte. Aíal aút qct eft anulofum focmía tiick mébrú coitus ex fe indire éVú inftf m marismt ín illo mébro recipíat mébp¿ marís ita qct ípa foemía no multú mouet' ad uírgá fed eiícít fuuj additamentum in diredo uírg:s:quod addítamcntum prímum a oftcriorí pártete qaandoconiungitur dedifficili feparantur propter conftrídionem fuorum membrorum perlíga^ menta. Et quando aranea deOdcrat coitum per tunicam (ate tclx trahit mafculum,8¿ non ceíTant alicece fe per huíus attradionem quouf^ coniungútur adinuícem: & concurrir ucnter mafculí cü .tt!sntccfQemías.EcfciasquodmaiorappctitusanimaJiseftinfincycmis,& incegtioneuieris. Ho/

Page 20: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

t:i llvJÍUrifillUtlíilliülíl

i, . .v.i.iii' r. ou.J>..tiialtt.i<uuf 4 114;. t.i pon-n*xiiii' *> '.Mupuif .i:rckú-cieriuiruiroriirr cn^mg L ', k.it.!* v\ wU ») >.ln laiiiauílu.iuui ui ,»!t(al« pi vj.".'-' loliuiiMí ^-'HlHü a íi iv^oiC. AujiauCCmiTía Tui. i»\ ..»t ''^-i' «-i^''^»' IvUUM aUioui í.uii .0 uatliciiu;!.! ¡'V-.üíe.íiiedi.íJ.'^!: iiKíeqiiodnidmcac 1 • Ju l ti-.ui.». uaiL uuiii(oluuuaM¡;*uiiiii..t». '.ou.f> '^uaf.v.oua.íx t'xna'iif pnlioiin.vu.dicbn.s ^ V M v\ .i( . ...»i Uiiciiif v>u (i.uid í'.iuo**.Kuplcii.iioM''J,'y .tpi'.ut' üiUiibuSi&apparerincircuí' tvi ...luKjAi vlkinJi .il iimai t». (uui du uiii (.ipiooio <.|üibL..Hí rcoi'urdeexpenínentatoribus,Etani ii ..!..vu»LMaaii.uii vviuuiutuuiniiihyíni ti'.nü'Apf.f »u)Míaie.í.juaiidoíü€nnrueuD auñni^&ma-'-M . i.. .j ÍA lu .; i KÜiujiut fuuf uujt{i ,i-,6 t.,>i»)ii( a" h.i d< ¿uimal''.>U6 '.juafouanrfernel qua^^am i • vji ..".n.. v*Lv iL-ioaui juaiuiuAouaí í».iiif j lua it.U Hit"! íUautuiiC.hi i.'ullafpéicdarteouar bís, i.iM I -u ^.u^^^.iX Lv.'vimin¡iu.iiui i»Uf ui'l l.vi»H:iií,<^u«;au())<;u 'f jnuyrequandoocciduntplcierí J. 1 ! .ivu VIH uJt./^^ují uíKi<uní/lii)íoJ<Jí«"j)ojedií<ieto,iUqdmóunúrnóaímd:&exr]mant i ..,u . .pjv'Ji.<u^m )ua!4í>u bj,s l'( di aj)iiíMJib{Ksn:iJinisqua:daniouanlcmnitemporc,&crc K.,a. . .j .iL.umj í. nutMihijiiiui ucigíKcr.i'í quiJainpjíi'íSÍunj<]|uínonouantnfTiínmarí:aut í..i¡ii..w wU).\lK4n LwlitMidv.s.íí.' (i.ib>d,iliiiju)dfn)nonoiunrfi/íi ínmar/cacfoz.Ecalií piTcesnon

V :ii >.t laHwiJiu riL)iuii).Hiní).ut,í>i íjuídímidmí exeji;<)(ii nonouantnifícxclciiaríonema u- t-.i. V j !¡.iL\..s JLjíiudd.ini{JCi)iKsqiii)d aj)pclla{ui nuel)edc}ponítapudtropiconcíliuú,q.unij li . . fMw.: ..u .' (1 r i i.,\ pit> iljií.squid.ujj gcíieiiinrur inroenooiiaí íllcpiTcisqniuocarurcaftarcm. 1 ' . , / . , II. ti .(.%.j.iid.iu)ou.u]( inp.uicmaiKsnodíuui abundaresínouísínparremaristdicoinan'^ i,.>rl.Lul A i.}.iiiap.iucal)ii¡idaiiiesiiianiu) niiílforiíns . líf ilkqm'uocaitir chcnumbie,de unt<'y i;..iu4tu.a4bKoiuuíiuin(ciupar£,íkróplLbifuroiiat jo eiiisin ten-a ín.xii.dic.s,&fcqiH't^^^ íw.jlai ^ iutn.ui.Nl\;aii:níuiiiurupti uiiaiiía.Síouafiialtinldiii'analdeiíVinonnatant nifiduo, 8c d.iw» ÍH v-wtvKs vou h) cnic.i'ix ouai in UÍL'Íi:;¿v'iiuerillarempora nidificar ,8íoua cius fnntficut fi..vliiAii.u!.\p4iiu , ^ ciuíUiíua eiuj;plmaiuinicin:ík'fapurinariulon'i;&capiitfa:minaruu& ivViiüiiL (.iib.uu lUfcí kiua.&ahlliinyitín aluiuiuaíiiaaniequaiu conicdaroarncmfiiamquando k.iCi .uKaiUwwkiid.au hií pliucipiiVeiiuauíiínuanrcenipoíehvdmi.s'A'uaM-is.dcbabcntibusra:' íli.u^n.uiwi ) UvWMu.ufiwiqíJiíiuu ramertibilfsabhoniinibiu'.quontanicrnnrpIcoiouísommV lé^K?."- -% pi.c 'piUiíi plciiilimtxK.S. intempavibus dotlsfnhvenKi^v'tnifftarc.ninquifueruntín j<uiwvwnú v¡.M viiviuif i¿duhik»,M,ui£a.a p.u(í nanuu.inii\ifimodu"m\iA' fiinrparuioorporis.& *¡ KiUuHi:\ h\ pKuciaucN.iuuiUií^wncrauf \'v\\\c\ A' nundineshv.Auísaucfniqua-appcüarur ba Ctv. .iiU v)iui icuici X .mi¿vUi.uu v¿i.v'viit hv ttiii'dillnuintur ouaeiustA* iícnupouar.A' tacírpul'/ Íu:> \\ui\ qai dviuici}u\UiU.Aadh.vrcí dv^m\hu.sgín£ratmultotiemniü »nmediohvcmísficarco í.iiabw A h'-ihñ.u H$ du o ¿í v|nod caluiwbcftiuanX:» vci>¿rivii\r COUM^IM . v\' anronam ouanr cthm j'u Uiwviui \\) uwwy.XAc i-.a\vin\bisquíCviAm Uiut (pccicx vvlunibaruqu»? ncMuyon^jíbcaníDr prc-r-hu. A 4uC: v^aa: aiTuuilautuv cv"»\HU\hi:¿ iu geucxv uu>niv\ fpeviex\nui\>r'ís ramm fuüí ahcr^ l'uc.A.polialp\iav\^ivC,Aluuuvu^^ awaliíaUc.l s mclunv.sU«u^HIUSquíIUU'UÍUUÍcc»«.-A*i2íes! UNJ.A. vUlalv,"^^ b) cuiúpcuui->.

V apuuUn\í dvd\tfciCUU-\t'.'>cvuu,tiA. i\ \" \iv dúdüUivuua vhvauxu.i UWA*\iau\. A Icux q«od pimKm> -Vttíett icbiV«-'?r¿5r?C ñs

iitUv. Ahavavvukuu mhouiuubu.\,A piít.u<:mot>£ ad d^i^tvCiO^ís xHirürG sccjnrs •"A. i(uumu vukuauKA hvH á t um^ Uwuí ¡. iOp* bi '<C¡,v<fií .>D».\sl-'í 'bcturií ^ucc tTTcl

ir. vil n 1 vt 1 m IÍÍVKÍ qusui vrt m Uuc. \ \ i. avuKMuuu ts, (, a>niüu} KV*¡LUS acu acvicit anejí .jatmail m' (i iu|il|-M'jt-dt<iiivuUiuuivivKiv<.s.U',»MUK,a;i.i;u.\.i'a'\lM>,\A uo.\ viUv- otu •ainc'rcv"'::i!!C!rriiebus-eí it) i;,i < l<'ii«ti i.A- vu iu.> ui.im. IOUMUÍ" v[uau5 tvs-iuiíwx; i,»i.vi<iquaiij 'ti .lacv'a:-^ c-cruií.5c"jcco; umé 4iMi! ij A. dvi -^lliuui.ilitut ui.i\, í,%<.l.i!.v,A inayj.s uuiv. bi ¡Í.UVÍI JuvH'ut» JvMCniírnci C^míetitr/ jtitM ¡«-itiiMUtiiU'iu uii..N i.ipui, A siUi.N uuiíj.y .uijM liiAUii,ü>r . hí «vrvUcv'.iii.EíKniíuní'uxiinsn; jíxi' ! I I ul'-Mb^^l^l iiit,v",VuiuiiibuidiiU!Uí..iOi}!buc\i.Vi} vvSuni >«K<'"Hi\;rj>.\ rníinium. E-ms'" | . .•!* iutii tuMiMU-. V i,;Mi',uiu.luuii^.4Kiuanjhabu..i.l>í ÍIÍ;.V-IIHIVV.«AVUJ<N •nvpun-'uxurrín'e-ib I íi« '!!' 'ií'bii . i . ' jMi i.iulciuviui.aii- u¡ii; UI)ÍÍÍ^\VUJÍJÍ,A, illa '.«JHKV>. Hh ;«ihit">tij;';»\"uHt't>ír...'£-'.-ítc (-|.|í,|.,i,jt i'ii íufíiiiiíii juiihu... iaua.\,:\ ibiitv-vi^iií^DiiHm id.\\\..uhiv^;;niv'iuí;:fOTcnsm.dc?r }ii .iiii.iii lií.j.iL i i la-jin .jijj^iidu wtiii,vUuJi iiuj\ii>»thuu vwui' vHiíííHuUiuuín •.> !u{íí,r¿ni.:x?^T! ,, . ,; t j.,) [<'.u uxiin it. u ui H "'lui ui)i>.> tuii v,qutK - vN uMMvv .-X^íthcaj: iif.isuií p\nt-.iímtim

I, .•b«"- I..-.MI.,Í Mili 1 i.,'„, .in.M ihu.f¿itMii!>i''\»'iitd4,sAnui¡U.» iurp.:\>,v í -HiViKirA"--sj :'í?v^«a

Page 21: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xibcr €lmntu6 lo 'jL%annos ud a\tCTÍas.6o,8c oaís ufcg ad.8.annos,& fí fucrit bona uf^ ad.xf.annos, & fetus cuíuf % Iibct:gencriscxfencnamscftmaIus,&^prichocaccídítinporcisAporcusgcneratbonosad.vii, ¿ annostSc cunemagisIuxuriac;& porcus qui cito luxariat facít ñliosparuoi:& fcnes porci parum gcnerít,& hoc cúfunt.xi.áDÍs,8£ mcliorcs fui fíhi funt qui nafcútur in hj'cme, & qui in a:ftatc funt peiores,'& macfi:6c raalí.Et canes gcnerant u% ad i8.anno.s=EteIcphas luxuriatufaad kx annos &pcr totam tempus uitxfuaEpoteftIuxuriarc,& focminacicphaspoílq pepcritnó impríegnatur ufcftad tricnium.Et cum impraignatur poft a fuo more tener fctum in uétre per biénium, & no pa-rit nifi unicum.Ét equa,& camcla,& afina tenent in uentrc per.xii.menfes,& poílquam dixk A ^. iftanarrauitde pifcibus;& díxitquodquidampifccsgeneranturexIuro:& quidá ex harena & lu to,& quidam gencrantur ex lympo quod aílimilatur lañe uiridi:& dicitur cendame.Et quidá func de numero iftorum qui dicuntur ab homínibus defenderé §di(3:of,& fcmper funt paruí fimikspar uis cancri. Ec plura alia qua: funt txfta nafcuntur in talí fceno: & difFerétia illorum, & fecundum dif ferentiam fceni,& harene,8¿ fecundum hochabétdiuerfa nomina ingríeco,8¿ in fíxuris lapidum gcneraturquícdamanimalíacx quoIibctiftorum:8c uentrc fuo gencratur aliud.Et quídam funt quíE non rccedunt a fuis locis in quibus generant': & fi auferuntur a fuís locis moriuntur. Et illoruj eft quoddam genus quod eft calidum multum in fuá compledione: & quando íranfglutiunt a\u/ quod aíal in momento illud in fuo ftomaco decoquitur quod elTet bis decodum.Et aurocl:& quK dam pars cancrorum paruorum geneneratur a térra: & mutant txftas fecundum mukítudíncm té porum.Et quídam animalia intrant conchas aliorum: 8c comedunt carnes ibi repertas,& moran tur poft in illís conchis.Et quadam animalia habent taíílam.q.per totum,& gcnerantur ex lapidi-» bus:& dicuntur fpógic,& morantur in fíxuris Iapidum,& quod in fixuris lapidum ftat immobilc, & quac funt in planitie lapidum mouentur ad pafcendum: & in locis in quibus applicantur cofta: funt quíedam animalia quaeaírimilanturaraneis:& dicuntur crefcercquoufcg fíant animalia . Ec fpongia hét tres fpés;& una fpés rara,& alia fpififa parua fpiflradura,8¿ ifta tcrtia fpésíuenit'plena Iuto,& habct fenfum ta(ftum.& ideo (c cóftringit contra,couftringit fe cotra uentum,€tiam aliqíi in corporc fuo gefterantur gafones:& ille gafones inueniuntur comedere fupcrfíuitates corporis fui cum fcinditur illa fpongia ab hominibus.Et pifcisparuus quando fcinditur aliqua portio a fuo corpore iterum crcfcit.Ec pifces qui morátur in pelago habent carnes magis molles,& iili qui mo' rancurinlocoin quotanguntur{afrigore,& uento habét carnes magis duras.Et frigusintcnfum,

fuper lapidcm per quacdam fuaadditaméta,8c (up partcm fuiíferíorem haber quoddam addira// métum amplum.q.membrana fpííTa.Et illud quod natatptopcfolum eft maius,8¿ oía illa foramí na carthilaginofa funt claufa,§terquam ÍÍ,aut.g.quíE funt apcrta,6¿ pwant homínes quod per illa accipiatur nutrimétum.Et in iftis eft quoddam genus quod uocatur no ablutum,& eft fpiíTuj muí tum,8c nÓ habet ampia foramina carthiIaginofa,5¿ inter ifta §dicta eft differétia in nigrcdincítcn fa,8cifta funt nigrapropterlutum,Et aíal quod dicitur Karabo im§gnatur per tres méfcs, 6cpov ftea ponit oua qua: aílimilatur raceno.&illaoua funt inter fuam caudam,&fuui!nuétremin utro-» que latere:8cquádoponitouaeleuatcaudam,& quoddam additamétuír^fuúca^thilaginofum:ut per cóprxííionemexprimat oua, & illud additamétumcrefcit multum tempore pofitióis ouorú, Et fxpia ponit unum ouum in luto,8£ ftat fuper pcr.xx.dies:& nod:cs,& poftea illud ouum coftrin git fe:& fuaspartes,8cpoftex illogenerat'Karabo in termino.xv.die5¿;& Karabo aflimilat"' gafo ne quod aút fie ex alio aíali,aut aliud animal ex ipfo.

Incipit liber fextus.De ouis aíalium:& fuis pelliculis,& atiothomía eprum. AUinw maiores corpore faciiít plura oua uf9ad.ix.Et quKdatn modus eft gallínarum qua:funt regísadriani,& funt longe corpore;& ponút quottídíe,& eft mali modi ítcrfí cit filios,8c forte fút multJC galliníe qua: potiút quottidie bis. Et qdá fút qua: ;pptcr muí' titudinemouorum habétgrauitatem in corpore,& debilitant"' in uita:& palumbi agre

fteSj&alius modus eft incisqusc dicuntur truchaís,8¿ qua: dicuntur farcauit.Etalíus modus eft ex cis qui dicitur attragalet,& qui affímilátur iftis ponút in anno bif.Et palumbi domeftíci ponút for taíTe decies in anno.Et aues quac habét ungues curuos ponút in anno femel:& aliquádo plus,6c ma ior numerusouorum fuo5¿ cft.x.uel parum plus Sed tubéreig quod dicit'gangcsA' cubcg, & cor thrace,8c da(ílrahe,8ccaihuge:8ctederuge,ponútoua fuainter herbas,& quardamaucs inrerpc/ tras aues uocatc a graecis cauli fimiles colorí antimodi faciút nidos fuos in arboribus ex luto fícut itundines infpeciccachcnartt}fcrri.Sed upupa moratur in fixuras lapidi)m,5c parictum,& ubi po

b ii

Page 22: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

¿^e natura íinimalmm nit oua fuá fine nido.fed rochi aífimilát'ín hoc i(tís,8í qdam fpcsauíiitn no ponítoua niíi in arbo/ ribus ccrcfs & oía oiia aiiium habéctxftam:& m£mbramim:& albumé.etuitdlumtpifdam ín pe*» Iago,ccr!písmagiscfl:inquantitatcquamaIbumé:ecouafunralbaÍJCutcubcg:et colun barutti ct qdam paluda ncutauiumaquaticarum,cthabitátíum inripismáriV.ctqdam maculara ficuroíi» mdearanidc fctéci:et qdam oua rúbea ficut color lapidís aíarící.b'ed oua de baíarim.er puro quod illa auiscílalchaaz,er qdam funr acura ín unocapirctcr lara ín alreroicr quod caputeíuscxit cilla tum.et'ouafoemínafunrqua:funrIongiora:crqua:funt habenría urrüquecaputacurum, et ma// fcula funt qua: haber rorúdírarcm:cr oua" per fe faciúr pulloscum fuerír ín loco calído.er exeúr pul li per fc.ct hoíescgy^prí ponúr fuá ouaad hoc facicndú in harcna:etfuít quídam de henczcmó exi uir de domo fuá anrequam exiucrúr dcouís fuís pofirísín culcirra calida pulli.er fpcrma auium eft álbum ficur fpernia aliorumter fperma recípitur a focmína prope diafragma.er primo cum repc-» rícur fie album:er poíl ucrrirur in colorcm fanguinistcr pakíEter crcfcit :ct calefir,cr poft circuir ro/ tum ouum in omni parrc,cr oua ucnrinon ponútur fccundum modum luxuríetquia pulli qui nun* quam coiucrúrponunrouaturanferes,er gallina:,ctoua uenrí.funr minora.termínoris diledfonís, Er cum ponunruK fub gallina nó muranrur a fuá albedine,& citrínirarejiccr diu morenrur fub gal' lina'. Er quícfaciunr oua ucnri funt gallina:,& cubeg,& modi palumbarum,8c pauones: 8¿ anfc// tes,8c aues qate dícunt'cícciuchcj:& iíla cíceluche5 componirurex anfere:& uulpc:8¿ flrurióe,& ciríuscxcunr pullíinxílarc quam in hyeme,8c quia pulli in rcftarc ueniunr incomplemcnrum ín i8.nocílibus,& in hycmcfrígida in.zii.Erfoeminiemagis cuftodiúr oua q mafculi.Er oua uéti funt aurumnaliamerídionalía,exifl:ércucnto:&iftaouauenrí:&fiurínpluribus finrformara ;&dura pcrcoirumrfígallirecipiunruírruté gcneraríuam:& murarío,& affimilarío accídir inouisf)prcr fuperuenicnte fperma gallí.Eroua chcucr funr maíoresmébrane.Eroua pulli funrminora:& funt crefcécia fecundum cremenrú marrícis,er quando eft diuifioinrer gallinas qux cubantterqusBpo* nunr fananrur:etgallina:,cr muiré alie aues tcmporccoírushabcnt horripilIarionem,cr formina co lumbc cxcurir caudam rcmporeluxurietcr circuar ipfam uerfus anumtct qdam aues funr qu» acct piúr poft rcmpus luxuric fuá: lignum in ore fuo quando inrranr aquam ad narandum.er hoc plurw mum galIinK,er anferes:er oua gallina: funr complenria fe in.x.dicbus.cr oua palumbarum copié-' tur remporc minori:nifiquía poíTunrrerinereinreriusea ín rpe maiori co:cr illud faciúr palumbc rerinet.f.oua qn damníficarur nidus,cr quandoauferunrur pénne per damnifícarione:ira quod no poteft fe coopcíire:aut quando funr infírmc.cr palumbí ofculanrur fe per confírmaríoncm piccp/. Er dico ego quod non fjr ofcnlum fed porius confrícarío quacdá dilcdionis.líccr nafcírur illud ua:/ rc:etdúplex eft.fy.quod iñudaccídit fempcranrcluxuriamnit in pluribus:cr quádo deficiút ma/ fcuIíconfricarfc'foeminacüfoemina,ctouaíauenúfaciútcitiusfiIios,qafpmaeíusmanífcftarfc.C án rribus diebus:et nonfacit ira in ouis fcnum,et qn pullus deber círari ex ouo uirellum ftatím ap> piícar'fe ad acumen ouitet facít fe id quod deber eíTe cor qdam gurra fanguínea uenrofa, et ex ilU gurra proccdunt dujc uenar.ct in cis eft fanguis congcIarus,et una nadir ad raílam circundar pullíí, ct córexirur de filis mulris.ct cooperít albumcier alia rrela coopcrir uirellumtct poft apparer cor'/ pus, ct caput oculi inflari;et poft diminuunrur: ct quod fe complet minuirur, er quod fe complet de membris.prímo eft illud quod eft fpecialc,& membra funr ex albumínís,& nurtíunt''ex uirel/» Io,& poft.x.díesappcr cerrifícara crcarura:& maíus ín cis eft capur,& poft oculi qui fúr rá magnf, uc áúx fabtE magne,& funt clari.Prímo propterhumidírarcm fummá ín eís conrra folcm:& íntus cor 8í oculum eius una de duabus uenis:& ín reí ueríratc nó nifi ad medullam,& ,ppe oculu? pro/ cedunr duíe uente ad duas rtclas.unáXqute eft fupcr uircllum,& alrerá fuper albumé:& de iñis dua bus uenisfiuot rres,quoníam una facír de fe dúos ramos: & alia uena ,pcedíradríelam quac coope rit pullum,& quádo crefcit pullus:8cíuenímusíneíusuirelloquod diuídit' ín duasparrcsoui:& al bumen ad medium.cr illnduirellumuerrírurín coloréalbum:& poft.x.diesnó ínuenirur nifíco / loralbus,& poft fir color eius color palea:, 8¿ífta ráela pdida eft ahVquá illa qua conrexrafuit ex ucnís:licer illa quxeft ex ueníscooperír illum pullum ab illa humidírare,8í ab una uena:8c de enu tnerarisducíradpüUumdeuítello:& poft.xx.diescomplenrur plumie in pullo, & permodícum ta¿lam in illo rcmpore cadent péne,8¿ Ti conrcnanr rasftaíuenir capur ín parre dcxrra rxle fub ala 8c uidetur ín eo exfufflarío,& poft.x.dies apparet rala qua cooperir humídítatem qua eft ínter ras íam magna apparítione manífcfta,& uirellum eft prope alium oculura,8¿ príncípíum duarum ra -larum cÜ: a corde a uena magna,et erít umbiícus:uidetur illud iá eft loco umblíci diuerfu? a pullo &alia tala quaeft fuper uirellumapplicatur fuper uitellumminusgracile,6¿ínuenrre pulli adu>' naturfupetSítas citrina ex uítcUo:&habet multam guantitatcm, acaliquandoprocedit exeo

Page 23: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber ^ejctus n

faperfíuitasquKadta:íamextcriorem:&fítaIba,&poíliIIudqiiodeftíniiétrcniutaturpaiilat)m quoufque nihil remaner.Etalfquando faciút gallina: oua mala quKtion faciunr pullos.Et de mira bilibus quxego uidi eft quod contingít lauermcuÍK.f.quod ofnníquodrelucet quod miratur in ii brísantiquifqualceftj&noneftremotumcumillaluxaccédataputrefadíone.Eralíquandoouát aues oua cutn duplici getnma:& íter cas gemas eft alíquando tacla,& alíquádo fine tarla. Et narrat Ari.quod gallina facit.i8.oua:& quodlibcthabebatduouitclla.&inquolibet corujouorum ipfa fradlaíucnícbantur.Et quxfuntgallinacquíchabenthaicínuirtutc quodfuperponútouú duplici üitelli:& duplicis pulli:& uníus pulluscritminor.et palumbí,etqu» aílimilanturcis faciunt dúos pullosrettresadplus:etnóexeuntm"fidúo pulli,etquídoduooua prima deperditafuntfaciunt nouaoua:utrecupercnt dcperditum.Etdicoquodmultsefuntquandodcf^deráthominesrecipe/ re pullos fuos.dcfy derant illo tempore,& uolunt luxuriare,& palumba ponit ouú mafculufn pri// ttia die:& fcquenti focmina,6c mafculus palumbarú,& aliarujauiú fibi fimiliú'cubat oí die media: &fGeminainfequentimedictate,&pcrtotamnodcm:& mater frangir ouú poft.xx.dies,& cale*» facitpullummater primo,ctpatcr.2.uiccs:etfoemina femper cuftoditmagisfiliosfuos.Etaliapa lumbaouat duodeciesin anno,& palumba circa hy^cméluxuriant,8e faciunt oua.Poflquáfue// rint tríú menííum in 3eílate,& tenetouum in uentre.xiiii.diebus,& cubat per.xxii.dics:& poftquá exitabouo.xviii.dícbusícipituolare&c.Quidamdicútquod fccminauiuit per.Ix.annos:& per dices.xri.annostaut modicú plus. Et canis qusc dicif' Máchame ouat í cauernispumax ex tra ufuj hoiumíta quod uixpoteft inucnirieiusnidus.Etdico quodaliquandofero inueniteiusnidus, fed eft pofítus in loco in accelTibili.Putabatur a quodam Sophifta quod non morarct' in térra grarco ^ rum.fed ucnit folum alíquando ad illá:8¿ ifteauesaliquádo fcquútur exercitum:et in pr:Eliis,& fi-gnificát malum exercitibus,& hoíes tenent iftam aué fortunatam.Et aquila facit tria oua,8e'cubat duo:& ciicit tertium.fícut dicunt hoíes.fediam inueniebantur in eius nido tres pulli,& quádoha/ bent tres pullos percutir alis tertiú,& eiicit i^m,quia no hét daré nutrimentú tribus,quia multum macrefcit in illo temporetquiauirtus eius auumiturincubatione,& crcatione:8¿ita faciút multa alie aues,Se propter hoc habét cor durum fuper fuosfiIios,& proprie una fpés quac dicitur Barbo' ium.Et nigre aquilarum funt deteriores uoluntatis.quia magisodit filios,& fiíius tertius qui eiici¿ ab aquilataccipitur ab aui quscdam quae dicitur Cabin,& cabin dat ci nutrimentú.Bt cubatio ma' gnarúiauiufug oua eíl.xxx.dieru:& mediapí ficut Accipitris,5¿ milui.xx.dierú,& qua faciút dúo uel tria oua aliqñ; 8c raro: 8c coruus fimilitcr diíftis: 8c una fpés de his quíc dicitur Algolim facit aliqaando.iiií.cua.Et illa fpés qase funt unguíum uncorum qñ pulíi eííciunt uires accipiút uires:6c ciiciunt patres fuos fílios de nido.Et iam dixerunt hoíes fideles cum puIli prardidi uoíant cú patria­bas fuis duobus ánis,& uanant' cü eis in'unú,& pf es fugiüt a filiis,8c filü fequunt" pfes quoufij pf es occidütíterra.Scdcam"sétpcrt«mpus:&poftquáfilíi fui inceptruntuolarcdimittit patereos,6c tándem ftringet roftrum eorumroftro fuo:& in aere uolando.Et quoddam genus auinm quod uo-catur Banchem,& aíTimilantur accipitri nifi in roftro.Sc capite,quibusaírimilátur palumbis>8c af (ímilantur accipitri in uolatu,8c colore,& in loco luminarum nigrarú habcnt guitas nigras:& pu tanthoí€s,ut ifte aues'fíunt aliqá accipitres,aut accipitres iñz:8c putát hoícs quod hxcfit.quia nñ quam uideriint fiIioseius,8c hoc eft remotum multum,& iam uidetunt hoíes accipitres qui comc<' dunt hancauem:& ponit oua in nidoalieno:&comeditouarepertain illo nido,& facit aliquádo nnum ouú alíquando duo,& ouat in nido auis quae dicitur Haulenem: 8c uifítat alíquádo fuos puP los,Et dico quod in regionibus qute funt poft linú,& corafcenos eft auis quzedicitur Labul:& eius uox aíTimilatur fuo nomini ,& eius uox coponíé" ex duplici tono acuto.f.& graui,& dída auis fa cit fonitüalchachaha:& eft multo míor accipirre:& eft jequalis aui qua: dicit''fparax5is,8¿ eft ma ¡or in fuá fpecie,& aíTimilatur ei in fuo colore: & quantitate,& uolatu in capite,& pica fua,& un * guesfunt ficut columbe;& caput magispalumbe capitis,Et ego uidi eiuspullum in nido cuiufdá paruc auis quícmorat'inl)'mboaque:&mirabar.Etdeinde uidi in térra deuirgen,& de cauerzi/* ne locum ubi fuit unus pullus huius auis in nido parui paíTeris máximo parui qusc facit nidum fu> um femper in arbore rofe:& forbo9¿,8c dat tonos diuerfos,& compofitos ex multis tonis.Et cum ego uidi hoc fuit nidus eius in arbore pauigínus.Et tune díxit quidá focius meus quod in nido hu iusminimi paíTeris inueniebatur pullus magnus quod in palumbe, &ifteparuus paíTer cibabat cum,8c tune mirabar de hac re,8c putabam quod nullo loco erunt dúo nidí prope fe,Et focius me US adduxit pullum illu mihi,8c per colorem illiiis pulli:8c eius qtitate fciui cuiusauiseíTct pullus qui color eius fuit quafí color Golagi,8£ per pica fuam cognouí illum inalia re:& tenui pullum ih lum ÍQ manibus quouí^ uolauít ad ei)m,quo mííTo ín tei;ra,PaíTet: ille qqi uolabat femper in citf

b iii

Page 24: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S^eimíumam'malíum ciiitu defcerdit ad eum,& fatnrauic ipm faturationc paíTeris quíe pafcunt pnllos ruos,& prsrcepít quod reduceretur ad nidum.Sc quieuit cum pullo paíTer:Se tune non eft remotú.Qiionia3ífl;a auis alTiniilatur accipitri nifi quia efl: minoris quantitatis,& forte in hoc gencre.llla auis qux eft in ter^ ranoftraeftm!nor!sqiiantitatis:8c forteeñalterius generisquam prardicíta.Omnesautem aucs cum ida aue in térra noííra pugnant,quia ifta auis comcdit oua aliarum auíü:& facir uercoré in ni dis,& dimittit pullosfuosrquafi neglcdos, tune illipullirecipiunta fuispatribus denegacionem perceptione naturali: 8c pulli accipitris impinguantur cito,& funt delitiofi faporís,8<: unum ge^/ mis eius facit nidum ficut Racha,et aues marcula:,etfa:mina:reccdunt feruiéres a fuisouis tcmpo re cubationis,fed gaílina.ct auis femp quiefcunt fere fuper fuá oua,fcd auefaquatice ouant in ripis lacuum fub hcrbis,ut herbé illxiuuentad cubationemtecutreperiantur cibusprope,fed cubes di uiduntoua fuá intcrmares,etfoeminas:etquclibetcubatoua fibic6uenientia:ec tuuc cum aperiá tur oua mafculus nu triet pullos fuos quos extraxít.et foemina fuos quos cxtraxit:fcd mafculus ítc rum luxuriat cum fuá foemina cum incipiunt uolarefilii fui, Sed Pauo uigintiquinque annos: et ponit oua poftquam fuerit trium annorum quando fui colores complentur:ct fuse penn^,et ponit uno anno.xii.oua fucceííiua:,et cubat oua fua.xxv.diebus:ctfortealiquando magisaliquádo mü nus,et pauodeponit pcnnasfuasin tempore cafusfjliorum,ecrenouantun penne fuá: tempore te/j nouationis fiIiorum:& Gallina: cubantoua pauonumtSc annatum,& aliarum auiú,fed eligunt gal linzE cubare ínter alia oua pauonum , 6c propter hoc eligunt bomines gallinas ad cubandumoua pauoniim, licethabeantpauonam:& pauonias utcturfoemina, & aufcrtcubationem, & frangit oua,8c propter hoc pauones foemina: remouent in abfcondito oua fuá inacceíTu mariú,8c gallina tionpótinficcrc nifi dúo oua pauonum:& gallina creat pullos illos tune,8c datciscibum.

CapituIum,Deouis pifcium,8c eorum ouatione. Va pifcium non diflinguntur in colore:& pifccs fiunt in ouis fuis:fed fimilítudincj crcationis pullorum,& fcd'ia niíii quia ouis pifcium non eft dúplex ucna quam nu/ merauimus nifi una tnitfcd uena quKprocedit ad uitellum eft ibi,& non uena quac proceíTitad tíclam cxteriorem circundantcm totum.& nóerit in ¡lio ouo fupcrflui tas.fed in ouo pulli.fcd erít in quadam humiditas proportióata humidítati quie di cebatur habcre colorcm palca:,& cpar pifciú apparct in mcdio.Et dixic Agí.quod

canes marini ouantín uentre propter diafragma.& poftg tranfmutant ad inferius,& gcnerant ex £!sa!al!3,6c in mattictbus declaraui quando íplétur matrices cius funt dúo dentes magni albi:& fí ttiilíter matríx eíuspífcisqui dicitur íegumen habcnt fpinas:& oua decitnác in matricíc adpartej iftorum membrorum fiunt in olla: 8c uidcturquod ifta mcmbrafunt mamille.Etdixit Ap^.quod «lares crunt in dextra,& foemina: in fín¡ftra:& aliquádo ttiarcs,& foemina funt in una parte.Scd barica qu» dicíí' ftupcfaéto madáte ab ipfa.i.fui recis diuerfc fortaíTe in uentre eius inueniant'.Ixi. g.pulli.&eledo facit pullos fuos incomplemefito per fexmenfesín tempore calido prope ripas tnaris , Sed pifcisíquí dicitur Stella ouat bis in menfe,& canismarinusgenerat femcl, fed lurica generar femel in autumnosfcd uulpes marini: & canismarinus,8c lacitia primo ouant,6¿ poft fa-/ ciunt pullos í n uentre fuo:8c canis ifte eft canis illius generis qui eft prope nos, & forte eft alteríus generis,& Delphin trahit in uentrc.x.mcnfibus:& filius eius cotnplct quátitaté fui corporis in.x, annisí& p3ritina:flate,6c non in aliotcmpore:&aliqñabfconditinpclago.xxx.dicbus,& no ap paret,8c ftantcum co filiifui:& eft piafuper illosmultum:&uiuit.xxx.ános,& hoc pcrcipieba¿ per quendam magnu^ qui cognofcebaturt8c uocabant cius Ktas.fed colluj ponit fuper terram ab uno a rerra,6c fuá foemina haber duas niamillas,8í fíliis ex illis,ut parit omni hora,& quando filii funt.xi.dierum euocat illos ad aquam omni diz multotics,ut adá^ícant natarc:& fuá oíTa funt de genere carthilaginis,& íó iió moriútur nifi percuíTi in címporibus,& fuá uox eft ficutuox uaccw, Et omnes pí fces habentes cortices faciunt oua; & qcun^ habent leuitatem pr^tct Bancholím. Et pifces,quando ouant ín loco fibí ufitato faUíant fibi oua fuá bene ab occifíonibus,& tot funtoua i'n pifcibus quod fi uenirent ad uitam nimis multiplicaret' mare.Et pifces mollis ta:ftc faciunt oua, Et pifces quídam funt qui findunt,8c exeunt oua,& poftéa ueniunt partes ncntrísad continuitaté, 8c maior pars pifcium ouat femel,& ira pifces fluminum,fcdnon emittunt oua fimul nifi fucceílí" ue:& mas non eiicitfuum fperma femeltfed fucccíTíue.Etduoniodi pifcium marinorum,quorum unus dicitur Enbatui ouat quincies,aut fexcies.Et alius modus dicitur Elchínem,& ouat ter,&: par ui corporis pifces ouat circa radices Cannorum,6c circa radiccs uiminum,& aliquando quíe ouát aut pariunt ín nidis aque.Et aliquando pífcís magnus ftat cú paruo ad luxuriandú: 8c aliquádo ma fculi ftant fuper ou8,8( hsc in modo illo qui dicitur morihibinÍ3.Et alius modws cuftodit oua qu^:

Page 25: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xiber ^cptúims 12 potctit ocojparc gaknCrtí nommc,& foemína non curat de cuÜodía onor új: & quKoua tarde có pIcntaringeaerationcaníraaIis,& aliquando.I.alíquando.xI.Et propchocaccidit pifcibuspar// uis:8cquicitocoplet,c5pletíntribusdicbus.Síin uétremarisilliusgcnerisqddícit"'Encchdi^no íauenitur femcn ncc iú foemína oua,& oua fuá noninueniunt nifí in eolioipfe plume,& putát ho mines quod ex guüancs qui rcperíaníür in uentre fuo fiant ¡píi:& hoc non eíl ucrum, fcd faciunt fe ex fe.Etfortefít aliquádo ex fanguifugis qui dicuntur inttílina terre,& qd expertú eft,ga in illa tetra quasabúdatfanguifugecadútaque t & fíuntlétigcnes, & poft'generat'pífcisquidicit''2udé.

INGIPITlíber.vii.cum alíorum.Degeneratíone pífcium. Liquando unus pífcium generataliam fpeciem:& crear illam diuerfantur fccundú tempusluxuríe,&impregnatióis,&partus,&quodpofteriusparíteftillud quod dícitur cenul:& Rana quxéde genere cadeteouatmultií,& cito morítur.Etqua: paríunt,& diuerfantur fccundum tempus compkmcnti filiorum.ettádiucrcfcit cito: & hoc fuit uerbum A^. in pífcibus. Sed animalia qux habent quattuor pe// des funt qui luxuriantinanno femel,& funt malorum morum mares ficut porcus

agredís:8¿propterhoc pugnant,& parant fe in Into:& fígno huíusquia ambulantadlutú,ct poft fe de(ícant,8¿ íntrantiutum, & cum fccerintlutum intrantaquam,& poft confricant fe ad terraj, Et Thauri,& Camelli,& Arietcs,& Elephas funt malí moris,& Iitígant,8c Lupi íic,et Leones.fcd non pugnant tamen non exeunt ab haic.Et canes funt non habent malos mores,quia luxuríantin anño pluríes.licet aliquádo pugnant intet fe,et plures cóiunguntur fupra unam canem aíiquando unus expedlat aitcrum aíiquando pugnant ínter fe sptcr hoc coítií.Et fortccanes mafculi dabunt faltam fuper homíncs in ítinerc ín tali tépore coitus:&í)pter hoc accídít mctus.Et díxit Agí.foe/ míns funt malorum morum camdantlacfílíís,& propríenrfc,& canesfocminse.&nididiftiogu ant ínter Elephantem: & apparentem coítum,quía fi permíttitarluxuriare erít ínobediens,quía lu xurie tempus deftruit domost& indi difciplínant Elephátesagreftes cú domcfticis.Poftquam de// derintcifcam qao in impíngaantar,&Gallus,& uaccahabcntdefyderium multumt&equa qnan do appetit ucntrcm fuum offcrt uento,& declarat in eo quod penetrat ipfum ucntus: & ex eo q^ generatur in ncntrc fuo uentus.Et iccirco recalcitrar ucnto cú pede.Et audíuí fenem de honcftis di ccntem quod foemína cqua arábica in térra de alchufe appetunt ad coitum in die de coíbnís,8c re calcitrau{t:& inuolutus eíl uentus in uentre eíus,& non ccíTauit fudare:et currcrc doncc puenit ad partesinfulc:& in illocurfu pertranfiuít.8.Ieucas.Etmcmorauít A^ .in dodrinam primam quod eíusrecaicitratio etatuérfusauítrum: & fcptentríoncm :oc non adalíam paríemíctporcorú ha:c eíl uía,8c ffuít de matricibasporcarumt& equarum humiditas,fed poft partum quá accípiunt qui fcribunt nígromantíam,& eíl fícut fperma fubtilíus,8c'«ocant illud aíal ingénitas quod fluít pau.'/ latim, & fígníficat appetítú earü quando cocomífcut capita fuá adinuicem,& eleuant caudas fuas ttiotui fucccffiao,8c forte proiicíut urinas fuas fubíto.Similiter fe habent naccaí,in tleuationc cau/ darum:& in repentina proicdionc urinct8e iuniores ex eis fícut magísappetentes:& máxime de licatcEt'equc minorant fuum appetítum quando pandítur de crine earum quod motas críniu^ fíe faciens ca !udcre:& Iuxuriare:¿ hoc eft quod mouet unum cíus appetítum. Et mafculicquarum non parcunt eqaabus in pafcuis quamuis ipfe cque non a ppetant, & tune maltes fugant foeminas* Et fimíliter Thaüri quando petunt coitum aíTocíanteís:& Camellí repellunt cquos a pafcuis alia autem mama mafculi eorum non copulanturcujfoeminisin pafcuis ufquead tempus coitusuac cae, & porci, & canes defydcrant quando appetunt, & coeant orificia fuarum matricum appo// nátur:& íam mcnftruantur cque modícum tamen, & tcmpore antíquo módico ínter dúos menfes 6e.iiíi.ct fortaíTís extendítur caru menftruatío uf^ ad fex menfes Capre,& pues appctúttet coeunt parum,&multumeft inxqualibusafínabusuaccis tcmpore coitusappetírusquoufquecxeat ab tis fuperñuitas magnas:& omncs íftc quas dixímus habent intenfionem appetitum.Poft mundifi cationcm illíusfuperfluítatis,& partus uaccarum eft Icuior quam alionim: & non ciícit fanguinej multumpoftqaamparit:8c non menfttuat muía alíquo modotfedinfpiíTatur cíus urina uno tem-» pore plaf quam in alio. Et urina quadrupedum eft fpiítíor quam hominís.Et urina CaprorumsSc arictum,& urínaeafínoram funt magís fubtiles,&fecundarum eft urina fpiílíor. Etprimum lac afinccamfaniofum:&fubtíle.Quandopeperítrecípítíequalitatem:&oues,&caprepoftímpríe/ gnationem ímpinguantur,& fe animalia quadrupedalia poftquam ponunt,Et catella: & porca ím príggnantur tx uno coitu,& implentur ambe partes matricís ex uno faltu.Et quando mafculus ín porcis ciícit cito fperma in porcam.porca petit itera tfed hiec oportet retardare ne fcftinct ad có// plcmentum coitasíporcus anteqaam porca fít in appcdta completo:^ appctitus porcc completa

b íiíí

Page 26: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

fígnificatut quando cadíteitis cauda dímiíTct&ouisímprargnatar fuper impwfgnationem ufqne aduiccmtcrciam uclquartá, etintcmporcpluuícfemper.z.ímpgnatiocücitur atnatríccEtuira armcntorum in tcrra Ethyopum eft dmturnior,quia uita eorum dúrat uf(5ad.xm.annos.Etalio// rum í n alia rcligione uf^ ad.x.annos.Et caprc ín alia regionc uiuunt.viii.annos.Et fortaffis quádo fperma arietis fuit bonum,& ouÍs fiiic in bonis pafcuisfacict ouis dúos filios.ct opus eft quod faci/ €s armenti fít nerfus feprentrionem tempere Iuxurie,quia meliorabit'cxli.et aries qui hcbit ucnas fuper lingua albas faciet filios albos:et quando illc uznx func nígrc faciet fíliosnigros: et quando rufícrufFos,ctquandouarieuariostctquipotataquamfalfam recipitappetitum cítíusad luxuriá 8í ia anno qfí arietes Tenes feftinant ante íuuenes ad coitum fígnifícatur quod ille ánuserit fterilis^ Et canis foemina mcnftruat in oíbus. vii.diebus.et hoc fcit' p apoftationc orificii fui matricis:et no recipit coitum ifta hora antcq mundet',et catflle macrcfcút per mamitationé filiorum,et frcqués ptus.S: lac canis eft fpiílius g aliud lac ^terq aíalis fímul.ct §tcr lac lcporis,ct porcac. Et canis ma/ fculuspoftqfuitfexmenfibusautoíftoluxuriat.et aliqncitius.Etcanes uxnatores.etgencrofí uí/ uunt. x.annos,et foemina:. xíii.ct mares funt minoris aitae,ga laborát.Et canis nó ciicit détes niíii ca ninos:et poft illos funt fcrofi acutí nigri in fenibus.Etcquis fenibus détes albi,et mafculopí bouum hcnt albos dentes. Et in tpe lii magis luxuriát,8c trahútper,9.niéfes uel aliqn.x.Et qui ^usnafcí¿ crit debilior,ct utilíor ptéent duo5;j,et mclio i mafculo9¿ erit.v,áno9¿,et "* * ^acca5 ,et fuo^ ma fculo / ufcg ad.xv.ános.et pafcua augmctabútuitátet gcs íorte.Qnádo uacca ponet,erit uber eius plenú ladletet cú fili eius fuerit natas ftatij ladabit matrc,et eque forte mf is nó íplebát forte coitu uno,et forte parietequa equos d«os «el dúos mulos,fed afine feftinátíplemétú fua9 matricum,

Incipitliber.viíi.Dediuerfitateaialium pro pafcua.et loca habitatíoné.etuitanimuariatione, ^ ^ ^ ^ ^ * ' s '^^^ ^ qbufdá locis affimilati Brutis, et lupis animaliú irrationabiliú ficut

pucrídoñee difccrnat,€t fe qua fútaíaliaaffimilata plantis no qd héantdiíTinitioné plá tarütoía.D.quic cadunt in unú pdicamétam aílimilant*' fecundú qd.ct domeftica aíTirní" lan¿hoibusinmanfionibusdomop¿:&MalchieaíIÍmilant' hoíbusinqtum habét una

tnáfioné.Et aíalia marina teftea,& fimilitcr ifta §di<íta,& reuertunt' ad locü fuú,& diuerfant' aíalia in fortitudinetSc debilitate.Deinde poftwodúordincsaíaliü uarianí quouf^pueniát ad fpém co/ pletá qua: eft rónalis:& dicit hó,8¿ inter ifta funt aíalia qux nafcunt"" per coitú,& conant" nutriré fi ¡iosfuosneceíre:&conaníoflferrccis€fumí&diuerfant'in íuentione loco^.fedqd notúcft,& di uerrantTccúdd uarictaté.Sd f!rmitaté,5£ forte eo«í mafcoli mollcSjSc focminac erút declinátes ad frí gidicaté,6e fortaíTisacgrúcfiRtudincfocmína^ámSbrisfuis. Dico ergo quod corpusacgrit ab uno mébro ín quo eft matcríataut quahtaspiuría quam tráfmittit ad totú corpus cú illud mébrú dedc rít alio mébro nutrimentü anteq recreauerit fibi qd eft neceíTariü rcmanebit totú corpus deftitutü túc a nutriméto quomó nó diftinguct' íter i^ra cuí díminuunt' mébra,& íter i um qui hét cópleta uel fupflua uel diuerfímodcfita fícut eft inter maré hénté uirgá:& foemina hcnte^ matricé,& cum ^diíítis loquat' de mafculinitate: & fceminitatetSc de miro illo quod accidit aíalibus in uidoria uní US fup altcrü.Et fortaílís auis rapax,& uanatoria alia rcm determinará uajnát'.Sed aíal marinútqd! dicit'R.eumené:quoddeterminateua:nat"'aíal marinú qddicit' Karabo:&comedir i^madeoqá íi ambo íucnirent'' rethijueniet'' Karabo raortu''cx timorc,ét anfemené dirúpit if m,& comcdit.fic anfcmenécóedifabaíaliqd'df Anchara.&nópót fe dcfiédereab anchara pp Icuitatéanchare.Et anchara fortíter adha:rct corpi karabo,& íter if>^,8>ioés fpés Malchie comedút carncs& Karabo ua:nat' miores pifces doñee accipit eos in fuis hítatióibus:ct arma fuá funt pdiáa additaméta (up ocuIos:& cú illis ua:nat'',&: cú illis accipit cibú:8c é aftutú í ira fuá cú uKnat'cú illis additamétis bel lát adtnuicé res fuae fpéí fícut arietes íter fe,& aliqñ una acies liat' cú alia acie de fuo f>prio gíic,8c anfemenéplurisuzenatióiseftq ringiliaqifi trahiti^umqd!ucenat',&dilaniat,& comedit,&quí appetít anfemené qrit i m in hítatioeanlié Kangiliej.Sc multi comedút pifces:& hént nutrimétíí ab alus ouis pirciú,& qn reccíTcrít t§souo9¿ pibút ucl anguftíabunt' fame.Et aíal marinú qd df caí gal nutrit ex fe ex halzín,& alga,& ex fola carne,8¿ multi zo^ nutriunt'cx iñis hcrbis,& coeno,8c ftercoribus,& multi pifces comedút res fue fpéi ter caftrú qñi nó comedir carné rfus fimilíter ki ualtaut kínameriís nó comedít fue fpéi pifces,& fpps eius qd df hartumal nutrit''ex mucilaginc fui ipfiustSc ió uocat' ieiun''femp,& fuá caro aíTimilaí mucilagini,Etquia fBa fuá eft mucilaginofa,ío fecú femp defert mucilaginé,& femp pp hoc uacillat í aquá,& pp mucilaginé nó comedií' ab aliís pifcib^,& ió multíplicátgcnus fuú,& nócóedif'nifi poft morté,& anteqdiíToluac :& fúc poft diíío utioné fui:8c dimifTíoné comedít ab aliís:& de gííe malchia: é quasdá fpésq eiicit ftomacú fuú ex" ra:ut cito capíat.Et delfín nó comedít niíií carnes; 8c choa nó comedít nifí carnes atónita 8c for//

Page 27: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíberoctamis «5 tA(tc cociit carné gnís fui:& ¿r ds fút g comedút carné:& no carne fícut algá.Et fpés q appdae fal thiró tráfglutit tráfglutoe fubí ta, Et deíphí & q fpés pifcíú hnt oua íua penes uétré ut f cfpiát cito dáretqacúuultcomedercpifcesoportetipfúextédere fe in illa cxtéfíóe:licetfit animal forte iñ ab eius occupatione cuadunt pifces patui ab eo ptopter fui extcníionem: licet fit uorax enchelim nutritur de coeno refcindente in aqua dulci: et fi nulia nafcaníar herbé enchelim fíragiilabitur ab tis:et erunt ille herbé ficutaleander fímiliter turbidum ftrangulat ipfum uel liquc^ tnrbidus et p/ turbationemcapiturnaturaliter.autartificialiter.neqjafccnduntqm moritur: et uiuit infecto, F. diebusaut.v i.netj fuftinetaqfrigidá U3ehcméter:ne<5 potcft uiuerc in aq módica: 6¿fpaciu} uíta fuá:, vii.annos aut odo. Et oes aues hfítes ungues unco fas comedút carné & tráfglutiút fcftínáter: tá maiores aues q minores Et nota funt noía eo9¿ graecar in pma dodrina: 8c quxdá aues comc/ dút uermes 8c fimiliatut paíTcres: & íter pafleres é mafculus hns galea magna uel gale^/: 8c ifte paf fer eft modicu maior locufta pulchre uocis & modulationis.Et auesq comedút uermesquac come dunt grana 8c q nó. Et q aues no comedút uel inuadút aliqd aíal fed cótente in fuis paícuis: & quas aues comedút culices 8c mufcas: & dúo aues funt fimiles fibi pforátes lignamifi in magnitudine fui corpis: & pforát ut extrahát uermes. Dixit Ariílo.éqdá auis ter illas duas: & opat* opatione utri ufcj:8c éxqlis ad itagiláuiridís:corpe toto:hnsuocé magná:& in qdá tegioc eft uiridi coloris: & in qdam regione eft nígricoloris 8c modice uocis. Et de genere colúbajt; picáciútgenera funt q nó appent:& funt didaeitagiIIa,Et auis étilHusgenerisdicit"'aries:8cuolatuerfusregionégrzecc¿,& hoc no faciútalie aues:8c c maior colubis & capit' qfí bibit:& fequunt* eá pulli fui: & didú eft in ^ ma dodirina fpés auíú marínap^ 8c agreftiú. Spés dico qdignorant':ítcr quas dicimus coruus aque 8c eft machatnec alíq auis de auibus aque nidificar aut facit pullos fup arboré.Et aues q usenantur comedút qcqfuperat' ab eis^terq genus fuum:raro,n.comedit aliqd de fuo genere roñe comcdé' di ipfam:fed qa putateuellcre aliqd nutriiñti a,gutureeius q comedit: 8c aliqpdam uxnat': ergo aquíla aqla^ nó aufert §dam aliq ab ea q tenetquafí inuenít in ea aliq^dam euellit dá 8c recedit: & fí aqla uenaf aqlápp dá: 8c nó inuenit in poteftate eius dá comedit i^am pp uoracitaté. Et aues uasnatiles raro potát.Et alia qdrupcdalia fup qao^ cutes fút íqmcfcút camelij comedút carné 8c herbá.Sitr ferpés qn é uorax 8c pa ^ bibit 8c nidifícat: & qñ olfacít eá nó pót fe regere:& come / dit carné quorúdá aíaliú:& fugit húiditatc quorúdá:8c fifr fqmofa ét cute & aranca fe et fugit mu/> fcas.Et ferpés tráfglutit oua & pullos & uiuos: 8c qn tráfglutitoua 8c reducitipfa ad pofteriora fui ut expellat neq pmíttit ut morent' in uétre:fcd ftatim eiicit ipfam: & ferpés & reliq fetpétia uiuút multo tpe abf^ nutriméto. Et cognofcic hic ex tcuimonio. v.fcnfuú lapi aaí Se canes,& his (¡milá abhorret alia §ter carnes ni(Í in neceditatetficut cú lupus comedit terrá qfi magnú hct appetitú:ca nis ct comedit qfdá herbas tpe famis:& lupus cerualis é in qtitate lupi.Vrfum c multú pilofus htís criné:8c femp fodit terrá cú pedib^:& comedit cadañera:urfusnó comedit carné cuiudibct aíalis 8c frudustSc comedit alalia poafícut cancros 8c formichas.Et creual Ij fit de naturalupi:affimila¿ tfí his q uefcunt' ex alio q carne,& multi ccrual capiút ceruos magis p occultatóe^ q p infecutioné: qtn uelocitercerairefpedu eo9¿:& aliqñinfídiant''rebus:8c cú pcutere ipfú bouéinuoluit circa cer ual brachiú fuú circa cornua 8c mordet boué in fpatulis.Et quouf^ fuccúbit bos: & aliqñ ambulat fup dúos pedes &^iicit lapides:8c accipit haftas de manu hoíum uel hoís:& pcutít hoíe3:f qfí exi ftimat hoíem mortuú dimittit ipu?: 8c qñc^ reddit ad hoíem uidédú fi ínfpiret adhuc: 8¿ muí tú dil b gitouas 8c afcéditarborescito 8¿frágítnuces cito tenédoillasinuna manu &pcuciés alia manu: & poftq qíTauit nuces fufffat corticcs 8c comedit núcleos.Et leo tráfglutit fubiro fin mafticatóe Se ió euomit comefta 8c poftea comedit:Se comedit multú:8c fit p óderofus ex cómeftóc:8c poft ftat in uno loco comeftiÓis p dúos dies ieíunus 8c duas nodl€s:8c nó eiicit a fe ftercus nifi fcmel in dúo--bus diebus aut tribus: 8c illud ficcú fíue huido 8c fetés 8c fuá intima fimirr:8¿ fit rabidus fícut canis 8c qfí fundir' eius uentcr exit malus odor.Et aíaliú marina^ q pafcunt** in rípis de node fícut choat 6c aliudaíal qd! hétuétré amplú & corpus: 8c hétdétes fortesadco qá qn détcsfui applicát"' audit; (Iridor eop¿:8c hét pilos groffos.Et aíalia hñtia détes adunatos hñt aliú modú q q hfíc acutos íllos 8c diftantes, Et aues habent modum uiuendi fíbi proprium: quia babét collum longum accipit aquam per os 8c poftea erigit caput 8L defcendit aqua per collum: et cá nihil eft quia eius collum lougum eft:etftri(aum etnon poteftt per picam pofítam inaqua fe potare: licet tamen diuerfiras multa fit in diuerfis auibus in fuo modo potandi. et porcus montanus multum diligit radices 5c fuus culmus bonus eft ad hoc: quia fodit terram :8c (cindit radices cnmilio impíguatur fcx diebus 8c prope eft: non potat per tres dies :etquidam funt qui dant zis ad cotncdcndum:(3c foítc no ad poundum per,vii,dies.Et omne animaUmpinguatur,ípinguat' per modcratú 6c áúv

Page 28: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

corum cxcrcitíum ptsíttt porcam qui ímpinguatur propter ñare in luto: cthoc fbttC: guia pori cius claudiintur ct no poteft de co aliquam euaporarc.Et porcus prdiatur cum lupo ct addit i^m naturaliícr.Et aacca: ímpinguatur ex omní re uentofa fícut orobo ct fabis et ordco, Et quando in/ angiiürur cera molli cornua uiucnti redduntur mollia. Ecquando inunguntur cornua bouis.aut uaccíE cum medullaaut oleo aucpíceaufertur abéis dolor qui accidicab irínerepedibus fuis: et quando rcfcindítur ab eis laxuria crefcuntraultum.EteqaíetmuIi ímpinguantur ex potu ictaíi* ni ímpinguantur ex multo potu aque. Et uaccsE appctunt potum aquc clare: et camellí ct equi aque turbidc: ec equi propter hoc turbantaquam pedibus: etpoílpotanc ipfam: et egodico quod iftuddebet homo experimctaretct camcIIipoíTunt comedere multumtamen poffuntuí// ucre cum paucotct clcphanti non datur quantum poteft comedere. Et dicit Ar¡ftote.quod ele/' phas in manc,xií,alkami,pluría aqua ,et in meridic.viii.ct ia uidcbantur camellí uiucrc centü an/ nos. Et capre et arietes et ouestet caprc ftant cum íueniunt pafcua bonatet comedút fjlia:et extrc mitates ramorum arborum:et ímpinguantur cum abundant potu:et hac uia fal impínguat eos et facit plus potaretquia inducít ds fitim.etin habétibuslac cú datur tis fal abundabút in lacta: pl^ & detinetur famc: Se datur zk rufficicnter ad comedendum:& ímpinguantur:& in autumno cum datur cis aqua ftans melior é qua currcns et uix et frígus melíora funt pinguibus quá macilétís 8c nimium ftríngunt macros.Et quícpafcuntur in montibus habent meliorem faporem in fuis carni bus quam qax pafcuntur in plano.Et qui habent caadam magis amplam melius patiuntur frígus quam qa:e habent Iongam:& uidetur mihi íftud acccidere:qnía qux habent caudas latas funt de térra parthorum:5c fcptétrionahum partium uerfusorientem.Et qui habent lanam crifpam ma-» gis tíment frigus.Et quando contexítur pannus ex lana eius quíc comedebátur a lupo generantur incopediculimulti. EtomniaaíaliaanuIofahabétiadétesmordctur:6cnóhabétia dentes fugút humiditates aliqñ & roré fup herbas 8c qdam fugút utpticipiat qlis fapor,

CapituIum.De infirmitatíbus animalium. ÍK=^^?j|T aíaliú quaidam rccedunt a fuis manfionibus petentes alias: 8c aliqñ poft reucrtuntur, !M r ^ ^^ " ^ "° pctunt diuerfas regiones: 8c qua: dicutur duraccs. Sút qux in uno loco manét ,g^/<^ in hyemc:& horum qdá in ícftatcut palumbi: 8c hotum qdá mutant nida fecúdum di íssíS^üuerfa témpora fícut corui & quK reccdunt a regióibus caucrnofis calidis: & non multü

recedunt rcmote.Et qua: inquirunt loca uentofa frígida in £eftatc:& altera ín hycma: mutant fead plana, Et qdá funt qua recedunt raultum remota fíe: qdá ab oriente auftrali.Et recedunt ad occí// dens fcptctríonaIc:íiicut grues qua;ueniunt ad quafdam partes in quibus fút homines pígmei par-' uí ad modum cubiti:& hoccft uerum:& non tangcnsalíquod mendatium:& uolat ufqp ad prínv cípium niíí.Ht quadam in auftro ín aeftate & ín hyeme in feptétrionah': & iíía uolant fecundu m la-» titudínem terre. Et dico quod iam experimentatum eft quod aués aquatice ueniunt in uare ad ma re mortuum falfu : 5c quod dicítur in hyemc femel: 8c ab inde recedunt ad locum de caurifiue: & qucc uadunt ad latum de traulufté:^ qua:dam alias. Et dixitArifto.qaodgriles uadunt.q.in acíc éc prius antecedít cas rex 8c aues qua dicuntur alíate no uolant in acie; fcd in focietatc grxgatím, Etpifccsquidcm uadunt de uno mariadaliudmare:8: quídam a medio adripam :& quídam de rípa ad ripam:5í quídam ftant in fuo loco: 8c omnc genus magis ímpinguatur cum uadit de calív do ad frigidum uel de frígido ad calidum:& aues qua tranfeunt de rcgioe adregíonem primo uo cifcrant ns remaneat alíqua aut reccdat fine focíetate qdá aues fortiores efficiuntur per unum uen tum quam alium fícut dorache qua efifícítur fortior cum borea:& cú auftro debilíor: 8c qdá aues habétes funt.q.aures ín capite fícut bubo:5c qdá alieaues:5c qdá funt qua dicunt*' golochíj & funt imitatríces:& quando uídent homines faltare faltant fímilíter: 8c alia anís qua dicítur aftafclla q habet linguam fícut língua hominís:& quando potataquamiuxuriat &ímitaturIoquentes':ct non eft remota ifta auis a pfítaco.Et pífces qui funt in ripa habent carnes faporofiores & faniores: quia funt mdiora pafcua.Et poft hoc harrauít Arifto. partem pífcium qui funt femper in ripa: 8c alios qui femper funt in pelago.Et quídam funt qui uadunt de maread mare 8c illa numerauít:& fuam gencrationcm.Et dixit Arifto.quod eorum quaftant in loco funt fícut qdápars pifciu anu Ioforum:f6d g funtfquamofí í'icutferpétesí& tencha qua ftant in fuis locisquattuor'menfíbusín hyeme 8c nibíl comedunt.Et ferpentes faciunt nidos prater uíperaqua ftat ínter lapídes.Et quidá pífces faciút nidos.Et gdá illop p aliqd! t us'ftát í fuo nido 8c p^mutát ip .Et pluuie faciút apperc quofdá pífces qñ pri^appuerút:& íta de auib^5¿ muli^abfcódit fep alíqd dies paucos í hycmc:& hoc fcdm diuerfas regióes pl' uf min* 8¿ nullú aíal qdrupes abfcodit fe ter urfu5 8c yrcú:ga urfus túc nihil comedít; 8c í pingáis ualdc & pfgcrtSc fue foemíe túc pariút. Et ió no cognofcit' benc de

Page 29: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zibcfoctauíío í4-parta eatumtSi qaando^ abfcondút (z ad mínus per.xl.dies 5: alíqfí per muiros menfcs:& quanr do íncipit cxire íncipit comcderc alufe yarufpcsut facíat ín ftomaco appcticuj comefiionis, Ec dico qiiia caufa famís eft diíroUitio:& caufa dííroUitioiiís eíl paucitas mareríe: 8c eius fubtiíitas & ratitas in cute: & calor naturaIisfortís& calor aeris&motus:& quando aliquod iftoru5 dcftierit elTc multe fupernuítatcsín corpore propter gülofítatcm:& fit fuperfluítas fpiíia & conú fniírum & rcditur corp^ pigrum.& tune quia aer eft frigidus fe abfcondit:& tuncpoílqua3 fuerít in abfco/ dito no remanet ei aliud diíToluens nifi folus color & fames non poteft diíToIuerc: fed i m de quo, quit :& tune corpa eius impingua'tur:& iftud eft tempore fructus ct ingreíTa h j emis & fine scfta/ tis:& ifta impinguatio accídit citquia eft multum gulofus & parum luxuriat"':& ifta dúo raro rev periuntur in animalibus quadrupedalibus quod fit gulorus,& parü Iuxurians:& Iupi:& aíalia ra/ pacia uiuunt ex fola carne qux raro inueniturab cis:& ideo nó pinguefcit ha:c urfus comedit fru ctus & afcendit arbores: & ideo impínguaí'. Et ftat aliquot dies fine comeftione: & proprie quan-* do uenit frigus neceíTítas eum ambularecú corp fuum fit magnura & paruí caloris:& hace qui// daj faciunt fímíle «rfis nimirum & yriciorumtquia in cis crefcir humiditas qux eft flegma natura: quod eft fanguis non decoctus:& fuum iuuamentíí eft:ut quando defecerit nutrimétum ipfum re/ ftanret:& túc (i multú fneritde huiuímodi adunatúin corporcpotcritad tépus durare finecibo: ct talealiquando contingit hominibusfanís.Sed ferpentesquia funtduri corpons & habent calo rem multum naturalem: & fiat ille calor no díffoluens multum de materia:& omnía alia maculo/ fa:& cutis leuisziick fquamas fuas fui corporisad modum coitum:&ferpentes funt maiorisexco tiationis eft in principiouteris quando ferpentes funt fani: 8¿ fie in autiino:et non dixit uz^ qux di xitquod quídam ferpentes funt qus no eiiciuntcutemueterem.Et dixit Arift. &primus ille quí fe exconat:ita fe excoriát:quod fuá excotiatio íncipit a partibusoris:ctproccditadoculos et im / pcdít uifum & |>ccdit poft ad caput:& completur ifta excoriatioin una noctc & una díe:& fíe ani malia annlofa & oía uolatia quac habét fuper fuam alam eoopertoríum fícut gafin:quia ipfe in pri niafttagenerationedeftruitfuumcoríum:&locufta:&afeerre3quoddam animal faciens fonum admoduj corii duri: ct eonftringítur ín ma fui gcneratione exeunt a fuis carcerib^& poft manét tnultum húmida & deficcantur poft ad folem & amíttunt illarum humiditatcm fuperfluá: & afeé dunt arbores poft ut nutriunt & poftea uolant: & ifta poft primara excoríatíonem excoriát fe cír cum.Scpoftquam uolau€rínt,Etanimal marinum quod dícitur larabo in uaire &autúno excoríant fe & poftquam ouant & homínes fciunt hajc experimento: 8c in iñis temporibus inuenimus fupcr ilíos corium nouumi 8í cancri faciunt umi!c:& ia ifts hora non poíTunt ambulare nifi modicum Et dixit Arift.quod aer eum eft ficcus impíguat colúbas & oua earum & propc agreftes: & pífces funt contradi hu{us:qu!a funt ficut animalia quaemagis cccfcút eum pluuia quam eft aqua qua at* trahunttSc annus pluuiofus in hyemc & ícftatc augmétat pifces:8£aqua maris cfficítur dulcís tcm porepluuie: Scpifcesiunantaraplauiapoftillosqua:dícunturkalitquaeexiccantureum hume/ ¿lat pluuia 8c albefcunt fui oculí & macrefeunt 8c operaníur ad mortej,Et aues minus putant quá caíteta animalia 8c qu'¿e habent iniquos crinespotant rara ualdej& quando aues infirmantur fe / gregantfuaspennas: & pfepífciummoranturinaqua dulcí 8c uaduntadlocaínquibuscadunt flum{naínmarc:etreuertunturad flumína maritSc pífces qui moráturin ripisímpinguantur cu5 aqua dulcí 8c morantur ín pelago ímpinguátur in pelago:8c quí habent corpus longum impiguá^ tur ín arftate ct proprie eum eft uentus fcptétrionalis:& qui habent cor amplum eft contrari^huie 8c quídam pifcium luxuriant quando afcendit in'apparitione canis maior: & iíli pífces habent fu/ per fuas alas duas gufanes fimiles fcorpíonibns & ararneís squales: & nocent illis pífcibus illi gu / lanest& díuertít fe pifcis 8c deuoluít propter anguftíam:íta quod citius cadit in rete:&quando eft iiiuIt''calor mf ti pífces puí moríúí ct pífces marini 8c ríuatíci h uidét de noctc nifi de die: 8c i5 me li eapíút' anteq afcendit foI:& nó inuenitur ín aqua peftis quac inducit gcnerafr peftilentíá fuper pifcestfed cpídimía aerís facit fub omnía aíalia fuper terram:& pifces moriuntur quando afeédit ftella a fchoaIabo,quíceft in cancro:quía illa ftella uocat pifces ex fe, &tonitruum nocet pífcibus Et dracho marinus ínterfícit pifces eum fuís percuírionibus,& de egritndinib'pifcíú funt quaedá gufanes &pedieuli q nocét cis multü:& fút fccf m alchia3 et multos frigiditas íterfícit pifces:& ^/ pter hoc fugiunt ab aquís dulcibus 8c aer ficcus nó íuuat ín alíquo pifces riuantes:& animalia ha bentegritudines quafdam fue fpecíeiproprias: fed poreí quí habent fquínomátíam: & apoftc' mata duragrandulofa nocent cis ín colIo:& aliquádo ín alífs fuis membris:& íftud cogít eos mo uere fuos pedes multum: & inuenitur dolor capitis in eís fortiS'& grauitas in interioribus: & tune ia talí cafu moriuntur dúo tcrtía: 6c diligunt multum glandes; 8c impinguantur eum zis 8c canu

Page 30: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?c natura animalíns» busacctditfquinantia Scpodagra 8c rabies :& quando mordct canis ralbidtis intcrflidr omne animalprccterhomincmqui potcílmcdicarit&ckphasnoninfírmaturnifi aliquando nonpo/* teft mingere n£$ cgercre:& tcrra nocct illi nifi fueritufitatuscomederc iutú:& lapides:& habct aíiqaádo Huxum ucntrist 8c aufertur cum aqua calida & paruis herbis qua: dñr aíTis:& uacas ac> cidit podagraí6c dolor capitis:8c nó eíl illa podagra fortistquia ciicít ungucs: & quando ungan-tur fuá cornua aufertur illa cgritudo 8c dolor capitnm incipit cis ua:hementem infpirationé & ui-dentur febrícitare 8c cadunt fue auricule:& no polTunt comedcre & moriunt"". Et equi afchehami no habéc infirmitaté nifi aliquádo in ungulis:& ante iftam cgritudinem accidit cis tremor dcxtet tefticuli.Et equi almorchetici habent multas infirmitates:& habenc fcuriá & fcothomiam & apo ftemata puImonis:& ftultificanturt 8c dolor oris ftomaci qui induciteis mortem: 8c dolor ueficc. Et iam numerata funt figna iftarum egritudinu : fcd illa pertinctur ad marefcalcum.Et morfuset danulcnoceteis 8c alüsbcftiis:&í>pric ípregnatis:etmorfus ferpétisdicti danule:8c cqua abhor tit quando olet fumú cándele cxtiiicte:6c hoc aliquando accidit mulieribus:8¿ auis mcritur ab aq ín qua foluitur fulfur rubcu3.Et de .pprictatibus aquarum eíl quod cognofcant habitum illorum cquorum cum quibus aliquando pugnauerunt:8£ amant balneum aque dulcís: & a fuis accidit ca tarrus:8c qu3ndohumidirasmedullcdefccndítmoríuntur:& fugíuntfngus:& ideo nó íuntafini in partú 8c in térra fíniílra ad coraceuum.Et elephantes alíqñ portant olium: & aliqñ no:et quan do ín «entreeius cft frigidú euomit ipfum per potum olei,Et animalia annulofa impínguant' tcm porc fui partus et .pprie quádo pariuntin uwre.Et faui dánificátur per quoddam aíal quod nafcí-» tur ex tetratSc eft fimüe arancac:& texit fcmper domos ex agonas:& deftruit cera? 8c inuenitur in uentre eius.q.puluis moicdini aut fumus aut aliquando gcncrantur in fextilibus quxdam anima/ lia .f.gufanes:8c apes infirmantur quádo flores quos comcdunt inficiuntur in aqua mala.Et cmnc af.anulofumtquando inunguntur & proptie eius caput moritur: 8c propric quando opponitur fo> li: 8c quando animalia funt qua: nó morantur in quibufdá terris ficut ín térra capillafí. non morad íUud aKquod dicitur ílridcns dentibus de noctc & quando mus cecus factus ad terram qua: cft p^ pe anconiátfed in anconiam multi mures moriturtttí 5c quádofacit lepus ad terram qux íi morid 8c in térra alicia nó inucniuntur formicc magne qua: dicunt* milites 8c nó inuenitur in tcrra coro/ me rana cantans nccg in leuia inuenitur porcus montanus uel domefticus neqi cap montanus nccj ceruus nccj afínus montanus:& acentis putauit:licct cíTet homo mcdax quod non eíTet porcus in india, Et cft qijaídam térra in qua funt capre in quibus díf antia íter aurículas eíl palma 8c medíuj ct funt íbi capre qui habent aurículas ferretes in terram,& funt qutcdam uacce qua: habent crines & qua:dam tenduntur íícut oues:8c funt in térra nigrorú qutc dicitur anubia. Et aues ín térra anu/ bíc pariunt agnum cornutú 8c putauit homerus quod fiue fie maf.fuie fcc.fempcr parietur cornu/ tus.Et alalia quadrupedalia in cgygto funtmagna i8c aues parue:Se díccbatur cá in hoc quia aues nó inueníüc quid ua¡:nand,6c funt ibi pafcua fubtilia:& lepus cft paruus i tcrra cgypti:quonia5 no ínueniuní ín ca extremitasarmoR^ nifi pauce:8c quia rcfcinditur fructus ibi jpter acrem:& intra araneac eft comebtá maíus quá «nítis cubiti: 8c ín ifta tcrra funt mures magní: & ín tcrra fíme funt ferpcntes longi multú 8c gráciles 6cleones in tcrra coraceuop¿ funt magn: muhr;: &^pric illi qui fút íuxta riuú qui dicitur iarchoni& illud dico uarifnmú cft,& Icopardi fút ma<-ni ín térra afiíe: & nó funt in térra auri. Et aíalia afia fuut malo^ morú:& quod cft ín tcrra de auri cft forcius 8c auda/ cius:8c in térra liuic funt aíalia multa:& inter illa cft multa difTcrcntía fcd'm fubftantiam fui: quia funt interra pauce humiditatis:5c omnia animalia quK diucrfant" in'pctu luxuriát in fine hyemís tnagis quam in «ftatc. Et animalia huius terre funt aíTueta biberc patum de aqua: ita quod mus huiustcrre quando potataquam moritur . Etqua:dam animalia funtquae gcncrantur per com-/ mixtionerauniusfpecici cum alia ficut icporarius ex cañe &uulpc;& canes indíc generantur ex coitu canum cum antagari}:8c ifte canes nó manfuci cunt nifi tertic gcneratíonís,Et homíncsacci píunt canes: 8c ponunt eos inloco tranfítusIuporum:& aliquando comedútur a lupis:et alíquan/ do impra^gnantur. Et mons 8c planítíes facíuntdífferentiam in fortítudine alium: ita quod lupi mafculi qui generantur in térra plana íllíus qui dicitur álbum nó polTunt tantum quantum foemí/ nx montanas: 8cíta diffcrentia in anímalíbus funt loca quo ad ítoxícationé:quia fuht quxdam re* giones ín quibusfcorpioncs.non íucncnát: 8c qua:dam in quibus uacncnant: & quando fcorpio// nes intoxicanC porcumfiporcíuadancadaquam moríunt*'et ferpcntes líuie ínterficíunt:itaaní/'/ maíia quod non poíruntmedícaríabeís:6cin térra de afcalibum eft ferpens paruus: 8c ínterfí// cit hoíes 8c dicút homines qd ifecti qS potant uínum ín qno abradidde lapide ínuento ín túmulo tegutti iuuantut; 6c ín tcrra italie funt ferpcntes intetfícientes x Ct funt quxdam animalia qua:

Page 31: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber iionuo ' > nh-comcdútalíaaugmétat^neisuencnúfícutrcrpétcscúcomcdnntrcorpióescíciu^ cr falíu? homínis iciimiírerficic aíalia púgitiua.Et díxerunt de queda homie qm cft in térra dcna/ facic-ct poteíl paralizare fuum corpus quando uult et pungitiua no pungunt fuum corpus nif. qul do coeircatet cum punguntftatim poft moriiintur.Et dixerunt mihi quod qua:dam ferpcns ma/. gnus moinordít iprumtet mortuuscft fcrpenstcr induxir eflfimeram in lilo homine:et quando cgo fui ínilla térraquefiuiprohomineillo:ctcratmortuus:etinuenifiliumeiusquifecit plura mira// biliatet uidi illa:et tradidi multa eorum obliuioni:et;de mirabilibus qux uidí íunt qd" quando mo/ mordit eum ferpcs fcre moriebatunct fuus hanelítus nocuít ferpenti.Er dixit A riílo,quod quod// dam genus ferpentis:ct eft paruorum-.et ab illis fugiunt maiorcs:et ¡lli parui funt pilofí: et cíTicitur palidusomnís ille locus fuper qua morder.Et in india cft paruus fcrpens:ct morder: et fuo morfui non contraualctaliquatpiacatet funt quídam pifccs qui impíguáturin principio prtegnationis et quidam poft partumtet mafculi ímpinguantur poftquam fcminauerinttet coitum murat jrolo/ tes fuos.dealbatur enim in xftateietnigrefcitin uxrc.ct pifces habentes nidos pinguefcút téporc impregnationistet pifccs riuorum et lacuum impinguant' poftqouauerít. INCIPÍT líber nonus.Capitulum De diuerfitatcmafculínitatis:et foeminitatis in aíalibus.

_ —-^^Iiierfaturuna fpésmultipliciter,f.mafculinum & focmininumietratióe uillarú qua: funtindiuerfisregionibusretmulicrcsfcdm plurimum funt obedientestet maiorís domatióistct timoris et debilitatis prajter leopardas et lupas, extimatur q í fccmía:

[?^^^nqu« caru} funtaudiciores et difcrctiores.Dicim^ergo de moribus:et mo de homi/ =^^^ínc.tft autem fubtiIior:etmulicresfunt masis pie quá uiri. et magis conuertibilestct

inuídioresettimidiores:et inuacrccundiores:ct magis ftulte:et mendaciorcstet magis fraudulétc et rccipiüt fraudem plus: 8c magis recolentes uiles restct magis pigrctct magis mollcs et magis pa ratead confuetudinemtctiftudapparet in animal i marino quoddiciturmalchic:quia maículns quando pifcatores uolunt inílrumento accipere fuam fa:minam dcfcndittfcd foemina cum uidet mafculuj pcrcuíTum fugit ipfumtct plura animalía interfíciunt alia qu« contradícunt eis in cibo, Et omnía aíalia bellant cum utEnatilib^animalibustet rap{na3 «ntcndcntibus fui: et quando aíalia íatis hñt ad comedendú fúr ibi máfuera ablata ncccffitatc pugne,idco9 morantur fímuhct rnukú plícanturanimaliadiuerfc fpecíeiproptermulticüdinem pafcuorum uerfuscgyptum ct animalía dcbcllantfctquia qua: funt uxuatricescarúdcmeíTeucl quia interfíciunt fe ratione habitatíonis íicutyrundinesetpaíTeres quando conueniúcinuna.'domo.Etaquiladebellatdraconcmut come dac ipfumíet arcumam interfícit murem cecum.tquoniam fí unum uíncetalium comedcr alterum Et algadem corui dimicat cu? bubone: quoníam bubo comedit eíusoua: 8c uenatur uiá de nocte: & quod non algadem comedit oua bubonis de dic & omncs aues accedunt ad bnbonem & percu tiunteius plumas 8c paruípcndcnt ipfum quod folctnocere:et iam uidi picam qua: defcedcbat ad auem quacdicitur baíTie ubi baíTicligabatur: 8c illa pica abfciditfruflulacarnis:8c remouet fe 6c re fpexit pica quod filius fie e(Tet ligat':8c cum baílíc uoluit comedere uenit pica: 8c fuá cauda remo uit illa frufta:8c cognoui tune de pica quod erat auis derifíua aliarum auíum in fui natura.Et dixit 'Arift.quod miluus Se coruus pugnatadinuiccm propter fuá oua:8c fuos|pullos:8cfimilitcr cara 6c tragilía pugnant.Etaranea: 8c ferpcntespugnát:8c aues funt quíepugnanr cum quadam fpé perdí cum attederuge:quia comedunt fuá oua 8c fuos pullos:8c pcrdicis:8c pafTeres pugnant cum afino quia afinícomedunt fpinasinqLiibusnidificantillipafrcrcstSc quiaafínusconfrigatur'uel confri/ cat dentesad illas fpinas:8c caduntei'us oua 8c pulli eius:Se quaudoafinus rodir fpine mouentur: etcaduntoua.8c propterifta pafTerfibilatfuperfaciem afínicumuidctipfum: 6ccum afmusha// bet uulnus ucnit ille paíTer 8c pungir pica fuá aíínum uulnerc ut recedat a loco fui nidi: 8c uuipcs pugnát:quia comcdútnaturaliter ídem 8i ínter coruum:8c bouem cft naturalís inimicícia:& poft numerauttArift,auesqu3chabentinimicicicscumequofícutquidiciturgríecehim: &comcdiiC hetbam:8c quiaequuscomeditfuamherbamprícliaturcumillo:8ciftaauis moraturin lacubus: Se in ripis aquarum 8c fue noces áfTimilantur hinnítui cqüi:& quando uidet equú uolat ante ipm 6c pungir ipfum ut eiiciat ipfum deloco:8c iftahabet inimicicias cumarcolum: quia moratur in fuis pafcuis.Et numerauít Arifto,alias aues qua? inimicantur cum pra:dicta:8c qua'dam carum cft qu» luxuriat caro nifi uix.8c qfí luxuriat exit fanguis ab oculis.Er ferpétes pugna t cú porcis 8i cú bútegi tqa porci cóedút ferpétes:et íter coruú 8c uulpéeft amicicia:b, in térra nfa dicat qd' lint inv tnici.Et ego uidi rege afcédédo.8c accepit ille rex córuú 8i uulpésSc pofuit eos fif: 8c pugnaucrunt adíuicéfortiter 8c uuipcs momordit caput corui:8c exiuit úíguis: 6c coru^pedib' fuis firíxit lab/a «ulpis;8c aópotuit uuipcs agircos:8c pupugit 1 3 cú pica.Et Ari,dixit qd' ami óc aqla pugnátítcr

Page 32: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

untura anímalíu5. (? .X !t\M!{«Hit"=:»iikl i)iiifo!ncdütcu1t,ímJ fe MdíntiircictpIuspritoíbusaüíbus.Et A^]nútr¿mt alhí5!ane^qirvIvUn't aniii ii 1,1?intcf fc.dc ideo uidi carcham qua:habctamicíciasaimgalít8c fe> queb;\UHÍrli!tn:t^cllai!HVauu!tiirK';í*<amícnmiirciimcaccham,Dixicaaronquoduulpesamí^ cAtvuvcii'n (erpct!i€rí inotatiüir ambo ínter lapides: ct Ico ct Icopardus cft inímicicia magna €r glcplní e?; pn^njim tnicr fe di qiii iiificii racit aiiiim fcfuú libi.Sí «liquando aecipíunturagreítcs adoMuibustqiitiulonieflitiplii'vpoiruiitagrcílíbu.'íí&qiiandocapicnturagrcftesdomantureteis fretniniipiionitiu i'VfunitdontcUicií& iaindixítmibiquidajfídclisiquiafitfoueainterraubido» ber«í indve elcpl íV" ct ioopc»kuv.tk ciim uetiitclcphascadirinfoueam:etpoíliicníthomoctp/^ ciuu eñ Col tilliuic. ct nt\ bcrat díu ct poíl ucnii alius homo ad illiim homínem in confpectu elephá viNtMuevbcvatpitdtaainhonMnctiií&dchoncílaliprumetrcccditiirctreucrtunturiterumfímiliV i-evf\cietit€sport ninUa \{h\ facta fcinpcf uadit lioínopórrigosfibihcrbasquas'defiderat:ctita re cipu \\\\¡\\\ honiinctn ín aniiciciajct obcdit portea fcmpcr illi,ct dixit quod piféis qaidam amican im íuiev (c et quídam pugtiatit adinuiccm,

Capitulum de diucríts naturis animalíum, Nimalncloxadopcra.pptcrrubtiliratcmcftaliqua'cfcaprectouesct arietes funtfiul/ t! et uadiint nujltutii in uaiium ct'in hy cmc non abfconduntur proptcr frígustímo aíí; quando exciint a loco calido ad lociim frigídiim:ct ciim pluit nó fugíunta pluuia qao/ uíij mol íantur.Et arietes natiivaliter fcquuntur capras ct quicfcunt omnes quouf^ pa

ñoí accipit uniiiu ex cisct facit ipfmn antcccdcvc ct fcqimntur alii. Et caprcfunt minas pingues qiiáoía attimaliact applicant fe magis homínibus;ct omncs timcnt tonitrua ct aucs ct caprc ím/ pvegnantwrtct cum audíunt tonitrua aborcíuntur ct oucs ct caprc ct arietes ct capre ante media; «octem llant finuil ct dormiunt poft fparfim ct uaccc dormiuntconiunctim,Et cquc dantmámií las pulíís ct quaedam funt qui mulcum diiígnnt pullos:& quando aliqua cqua: cft fterilis applicat Te alicaí pu!lo,<3£ piilUim fibí & c«ni pullus nó ínucniat lac moritur.Et cui accipíunt filios & ducút ad aq«as & riuos éc doccnt eos loca per qua; fugiant 5c abfcondant fe ct ponunt eos in foacis:& íiant anrc porta autcm ad dcfcndcndam costSc quando mutant corniia abfcondunt ca nc uidcan^ tiw.^i raro íueniútar illa cornua & didtiir quía ha!c facit quia fit in co iuuamcnta & quádo in pn^ dpio crcfcunt ci conuia excimt á cornua in fecundo anno.q.duo pilí,6: ín rcrrio anno cum duo// bus lAUHs in utroq^ pilo & in quatto cum fcx:5í poft fcmpcr nafcunturín una fígara & mucat fuá comua femp femel m annotct cum itcrum nafcúcur ín principio nafcuDtar,q,corjQm:&qaádo ere fcünt €! coniua abfcondit fe ' i\6 habct arma,¿¿: cum crcfcunt aiíqu exic.Et cam mcat üía COFÜU» ciim arbonbiis qiroufvj nó fcníít dolorcm ín cís:S¿ ciíc pcrcipit fe habcrc armaSí cxír atidaacr.Et Aní,di xíc qirod lam u^nali funt cetüú & in cius comu crcucrút dua: b.crbc crocuj & cucurbira: et Crant parné &ceriiuspoftq«á habct in fe fupcrñuitatcmautmordctur a fcrpcnrc mcdicanirfc a cácrts- <k quádo psirit comedit fccutidínát^ dant liomíncsquod illa fccüdina habct funaméta muí ta 6c nó potefl itiueniri quí comedíturtóí ccruí dduduntur per canü{ishominam;qaía feciint can tu^Bc eó capíunauí&hocfacíuut quádo fubmiütitaurcsí quia quando aurcs habct erectas nonpo tert capi qm fit tunt quod borníes mfcquútur ipfum.Eturfa quando homincsínfcíguüiar ípía trz.v li it iecum fil !ú fuú 6t quando nó poteíl ípfum fcrrc afccndíl arborcs cam co & cap monraans q¡ii tñ de triía niedicatur fuam j^lagam fu qua rcmanfit fctTum cum comcftíóc ha-bc qisardjcimr les chiuüi uei pulegiunii&e.xít (tvrumet canes mcdicantttc fe cum hcrbaqusrcogriofanir abcis :& Isfjpaí 'Ju5 quádo comedit herbam qua! dícírat ílvagiilavíx Icopai'di comcáit fquibaluíti hominií oc fanaliirt 6í üla herba íntevficit Icones di proptcrhocuenatorc^accípíant uas crsmplearür iprn fq'iíbalis hnmínuní Qi ponunt fuper arborcs á abfcondóí íe& ínucníuntütlcotiesadiftad iir JUC df-é^ut fet'Sí isjletfiLiütabrcüdííiv.ikleopardusdcfrdevAtutalupiscúokfítfebeis: & feqaantar Ipru'fn•:4 dif o adhuí quod dicituv quod quídamm.odiískipomm Migitipíc¡m:etüatrslupui'nois potril f'fp?r ipfumtO^ cum pluresfuerini capíunt ipfujdícctCñim fugíatoclo,citcr tñcito nincimr in cíifPi: 3í propttr hoc fempet ambulat m abfcondítot^í: ín ttw& egí'ptí cft qaodda al quod dicir tbhm'3:6cpugnat cuín calubiístfed pus ilanwt cum {uaisocema1t!íadmemÍBÍgcnEns:&poñg f3j''5t rotieVsgatí pommt fe iu lutot&i poíl in f€n-a:dc!ndei€pe!ííSt'>t fein sqna etimingúr fe ccano

Page 33: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíbernonuo 16

Didítaii¿m"tardeapugnantemcumaípera:&uinccbatur aúíperat&reccfritt&comedit de qua' dam herba & reuercebatur ad pugnam:&ítafecitmulcoticns:& hocfeciünaturaIiter:&iiIefcv nexeratpropc foucam&poílquamreceílitauistarda íuitfenexadillam hcibam&euulfit illaj í¿ rediic poftea auis tarda & non inueuit illam & fccic ílrcpitum maxímú Si. cum prorfus non in/ ñcnít herbam cecidit mortua.tuncfciuic iiíc fcncx quoa illa herba erat ei medícame; Se qüando fe ncxillcexplanaaicmihifíguram&colorem illius herbé conieduraui.quia illa herba eratlactu.» caagreílís. EtdixitAriíl,quodencftresquando piignauitcum uipera comedcbat rutamquín'/ ttii uipera fugíc odoré rute,& cap mcdicat* fe i^m fructuú ex comeítióe herba^ amarum.Et ca// nesqñ habét malúin uentrc comeduntfpicas tririci,& qñuulnerat'fc aiachalíj mcdícaf fe p origa num mótanú.Dixit A^,& hícc eft gddá quod uidcbat' multorícs & irrita fenciút uentú f( • tétrióa lem &auftrinú ante<^ flet & intrat pctrasne pcutiant"'a uento,Erat quidá qd' apud cófiátmopolin & hébat yriciú 5: per i^m ^dixituétos & per i§m factuseftdiues.Sed cacij eft fcdm qtitatécanis modicus piIofuscorpc:&: ficiésfubtusfuú collú albedo,q,cpiners & faciú in uenatióe auium:& é domefticü multú:&dñigitmultú mel.& femp hoc amát multum loca deferta in gbus fútapes & eius uirga eft magna:& gp hóc iuuat rafura illi^ uirgc cótra aftucia',Et y rúdines funr fagaces in fa tiendonidúfuúcxlutoinptibuslutoíis&qiínóíucniút lutúinuoluút fepmo inag8¿ poftponiít fe in terrá ut cxtrahát mltú de térra ad nidií:& qn faciút pullos uífitát eos pf & mater addéda ciba^ ría ne deficiát:& ét ita follicíri funt nealiqs fíIiop¿ careat obo: & matres accipiunt ftercus pica pul lorú & eiiciút a nido & docct filies ut faciát fifr & palúbi ftant cú fceminis in nido quoufq^ foemía pofuerit oua 8c (i foemina fuerit poftea pigra in cubatióeOUOIJÍ mafcul^pcutit eá ut fit foílicita cir ca oua cubandatSí uidi cgo palúbos mafculos pugnátes inter fe^ quadá palúba fcemina:8¿ ftatim üictori acceíTit palába:& poftea reuigoratus uictusacccftítad uictorc 8i dcuincit eú,Etpoftea pa lúbaillaaiccoriilli&dimifitaíterú & mafculus palumbusfuperos filiifuifuffíat&eiicitin ipm lercá falfam ut aperiat' papa,& qti palübus mafculus eft magnas fupuenit palúb^mafculus & coit cú eo ut exeat de nido & focmia cú focm{na:& diligunt naturalitcr pugnare multú & uadút ad ni'' dum aliú accipe in fue nido & hoc accidit raro:8c qm nidi palúbop¿ fút^pc eft íter eos príeliú ma/ gnútotadie:3ígicoIlaeiusfantre(íl:a&ampIa:ideoc5n5opupfamaurire aqnifi femelaut po/ tettquia multú capit,Etdixít A^,qd paíTer no uiuít,xi,an,& io no uidet* iup mafculú pafíeré do/ mefticú in ua-re macula í pica magna: S¿ ha:c qx nafcit' í uícre 8c cú pucnit' ad finé áni crcfcút ei ma cule faper pica poft fine áni:macula nigra:fed fcxmíeuiuútin fcdm annú:& ga íucniút picas fuas duras 5c no ficut picas puliopi 8c pp hoc fcic :qaia funt in anno fcd'o:quía fue piee funt dure. Er q^ dam aues funt quK no uolít a remotis et plus cófidunt in ambulare q in uoIatu:& ralis auis qualís ¡fta no eft bona ad nidificádú in arboríbus no folúmodo faceré nidú fuum ín térra craíTa adunan/ tur palea: 5c ftercus 8c non ouat m'fi in térra molli.Ec aliqñ uolat uel ouat in térra confecta ex ierra moili 8c palea ut fit ei.q.auxiliú cótra ucntos Se pluuias,ille nidus & ifte aucs funt cubegi 8c dara * che,Ht pigre funt aues ifte admotú i6 natura puir.uírtuté 8c poft exitu pullofj¿ a txftis hábiles fint adrecipiendum nutrímctumab omni parte,Et quando uenit mafculus ad locum pullorum addu-citante mafculos fuum cibum 5c trahitfecum mafculú poft ut inuitetipfum ad pullos, Et cubes aliquando fíndit taefta ouorumt8c aliquando reuoluit ea fuper tcrram ut focmina no fit occupata (r oaa:er pp h xc foe;-nia poit i abfcodito fuá oua ne pticipiat mafcur':et cubcgesqn pugnat ad ipj mafcuPuincés mafculú fcgt^utluxuriet ipm:8c doracha fimirií& fílr gallusfup gallía:& hoícs ujc natoresponuntmafculum cubes incarcerem,Et poft ueniuntadillumcarccremfortiíTímus maf­culus cubes 5c poft illum ueniuntmulti mafculi alii: 8c omnesdeprahendútur: 8c ponatur loco ci^ inafcali foemina:ucnít mafculus fortiíTimus Se impugnatfupcruenicntesproptcr foemínam ut co gat eos fugere 8c emittit ex fefonum parum ad foeminam ne clamet foemina:fed ftet mitis 8í taci/ ta 8c lile cubes eft potens mutare fuos fonos modis:8c focmina cubes quádocubat oua fuá ucnic/ te marito dimittitoua fuá ut eat ad mafculum 5c luxuriet fuper ipfa3 mafculus: 8c no fuper extra/ neam:8c cubes mafculns: eft ita luxuriofus quod qn focmina cubcs:ponitur in carcercm:ftatim appropinquat adhominem ponétem ipfam 8c no timetneíj ftupefinnon funtfolúmodo iilc aues quae uolát parum ímo per unam qui uel quíc nominat A 9í.quop¿ unus dicit' quorúdam in fcaboij. Etego puto quod uulturcs nó cadunt fuper arborcs:8c illa auis qusc eft belfchiat fuper arbores no caditfuper tetramfímoratur fuper arborcsutaccípíatuermescum fuá língua ampla:6cde fuis proprictatibus eft ut ambulat fuper ambos ramos.Et fímilr facitalchara ferpcns gdam:8c ungues hui^auisfunt fortiores qunguis detricat: 8c illa auis dluidit' in tres modos una auis é magna multú fie é míor ganía;8c tata é fortit«do ípugnatóe fue pice fnp ramostqd' qfí púgút'ram^ab ei^pica kt

Page 34: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

i ?e natura am'malíus» deficcatur ramus ciusad ultima fíccitaté pucnics:& gdá fecit foramen in arbore,& pofuítamigda km inforamincíutuidentquodfacerctauis illa in amígdala,6c uenítauis illa,&perforauitta:fta5 amígdale:6c comcdit nucIeum.Et grucs quando uolant afcendunt multum furfum in aeré,& quá

tat zis aípcdlum. proptcr nebulamtaut nubem pcrcutiunt fortiííime aerem,ut quauis au// diat aliam in uolatu;& íi non uideat. Et grues quando dormiunt ponunt fuos uigilcs qui" cuftodiút fe:6c ftant fuper pedcm.Sc ponunt caput ín alfs coopiendo ipm prxter reges qui dormiunt capitc difcooperto,&hoc:utciriusaudíanttumultus,etille rex quando fentittumultumexperefacic ali­as pcrfonitií quam facit,Et cfl: quxdam pars auium aquaticarum qdam modus qui dicit balathum & tranfglutítalzum fanum:& pofiqputatquod fuum iecurdigeííittotumeiícitalzum fanum co mcdit carnem, & di m ittít t^ftam: & accipitcr magis dilígit cor. Et Aijí.híc narrar multas aucs qu» diucrfanturproptcrloca:&mores,S¿ dixitquodchampugnar cumaquila:&uincetcam :&fcit cantare pulcherrlmas cantilenas.Et quando cantat.q.canent cantusfignifícantesdolorem,& ma»' ximc quando debet morí: Sceftillecantus dulcís, &def) derabilis audiri,&iam uidenthoíesuo" lantcm eam, & cantantcm:& quando defiit cantare cccidit raortuus:6c non incipit pugnare cura aquilatfed aquila cum ipfa. Et de auibus qua! raro apparét eft qua:dam auismontana qua: eft nigra Se a:qaalis accipitri uifu}habésacutu,5c uícnat'dcdie:Sc nodc, dicit karandoej.&pugnat cúaqui la, & aliquando una tenet fe ín prslío cum alia infeparabilitcr,et ueniunt hoíes:& accipiunt ambas 8c harádocm nidifícat fupra pctras,8¿ facit dúo oua.Et grucs pugnant ínter fe:dc multotícns capi unt"'cum pugnát ad inuicem.Etauis qutc diciturcacha habctmultas modulatióes:& omni diz cá tat noua modulatione: Se afcondit glandes quádo debent cadete multas,ut fuffic{ant,& per totum annuiiitet facit nidum fuper arbores ex Iaha:& capillis.Et dixit Apí.quod genus pulli dant patrí// bus fuis ad comedcndum quando patrcs fui funt fenes,& illud eft nobis res dubia.Et dicút quia pul li merum auis ftatim quando uolant dant cibum patri nc exeant a nido:& ille auis cuius pena eft (i milis colorís paUca:,8£ extremitatespennarum funt nigra:,etcxtremítas ala: eft rubca:& ouat alí// quando.ví.oua,aliquando.vii.& adducit ad locum fuum terrá mollem 3runs,8¿ habitat in conca' uitatibus qujc funt concaue.fed qtitatem triam cubitorum. Et func qutedam aucs quse faciút niduj ad fímilitudinem fpxrc ex lino, 5¿ eft orificium nidí ftrídum: & ponút in fuos nidos cynamomum cxpandédo ipfum: & fpargendo:8í adducunt ipfum a loco in quo nafcítur:& eft rcmotum multíí & nidifícat in fumitatibus altarum arborum,5í homines pcrcutiunt ípfos uel illos nidos cum (agu ti3habentibusinextrem!íatefu!plumbnm:5¿caduntnidf:& accipiunt hominescj'namomumilli US nidí. Sed auis qua: d/cítur gríccefanciarachr&eftmarínusagreftis: & eftparmaior pafteretSc eft color eíus color hzalx cum uirore,& picarius eft longa fubtilis accedes ad uiroré, & fuus nidus hétf/guramadmodujpomi pinus: 8c fuus nidus eft ex materia qua:anímilaturoíTísfarpie:& fuus nidus cocauatur admodum c.inc,6£ illa materia eft dura, 8c non fcindítur de facilí,fed terribileefi: multum,& porta fui nidí eft tamparua quod aquamarísdumafcendít non potcft intrate in i§m. Et ad iftam figuram nidi multum íuuat materia ex qua fít.Et putant homines quod fuus nidus eft ex quodara aialí quod dicitur aculeus:8c uiuit ifta auis ex pífcibus:& aliquando uadit ad fíumina: & luxuriat omni tépore:8c fuá oua funt.v.numero,& incipit luxuríare ex quo habct quattuor mé fcs.Et upupa moratur in cocauitatibus Iapidum,et fpergit ftcrcus homínu? in loco in quo moran/ tur,& nuitat colorcm fuum fecundum ceftatcj.Si hycmem.EtcftínlibyarunuspafTer quiouatahV quando.xxvii.oua,8¿ alíquádo.xx.& aliquádo plus,fcd raro, 8c facit nidos ín arbore, & comedít guraucs.Sedauií'qiiícdicituraudon:&€ftauisimítatríxgeftuúmultum,&hécdeIícioras modula tioucs in canru,8¿ habet propríetaté iftam quod non habctacutam extremitatem in língua ;& ín ifto loco numerauit Ari.multas aucs quv-e comedunt refínam arborum.Et qure funt albe,8¿ qax ni gtxx8c qua: funt in tetra cgyptí:& dicitur nomé.cius aufchu5:& auis illa alna de illa fpccie inuení tur ín omni parte cgyptí §tcrquam in loco qui dicitur alchariem,6¿ nigra anís dc pr^dida ípecíe non inuenitar in aüqua partecgypti prícterquam alcharíem.Et A^ núerauít unam auem qua:di/* citur anuerim:5¿ ín nido iftius ouat illa auis qua:dfcítur euchem,&; íam dixímus de illa: & quan// do exít pullus eft comonim.ÓC hic eft res qua: nafcítur urcre:6¿ homines dícunt quía auis ifta eft de bilist8¿ ponit oua inalienum nidum ne'fí remancrétin illonidocomederctur ab alíisaíiquíbusaw' bus.Ec*Ap¿.núerauítunáauemqu:ca(rímilaturírundinibus: 8c habet pedes,& facit nidum longú 8c alias aucs qa^ dicuntur marmatrices caprarum,8c funt aues mótame:8c funt maíorcs quam co inonim,& fuK foeminze aliquando ouant tria oua:6e mámanücaptas,5¿ dícunt homines quod il/ la mamaceo fcindit Iac,& efficitur caper cecus,et uí fus de die eft debilís.Et íam aparucrunt in ciui tatíb«s deftcuendís quaedá modi comoniorú rairabiles,6c dixerunt hoíes quod hébant malú orné*

Page 35: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ziber *Honu0 íi

Capitiiíam de naturis uoIatiIium,& máxime qua» rapiña uiuunt. T dicimus de aquilís,& regno fuo:& gdam modusqui accidit multum in uolando ho minibus;&fueuoccsfunt multumfortes,&eftalíudgenus minuspdido, ócabílinct fcafrequcntiahoíum,&didturdibuch!,& aliusmoduseftnigcr:&pui corgis,6¿ au// dacior pE«uiíSis,5i moratar in montibus,& intcrficit kpores,& filies fuos proprie: &

aolant fcílinanter,& habet acutam uocem,& eft alius modus coloris albi:& pennarum albarú, & curtarú alarum,& caudas longac:& cauda fímilís caudae dcrachame magni corporis,6¿ eft monta/ ñus & moratur in humidis,& eft uilis fubftantie qm uincútipum corui,& uiuit ex cadaucribus:6c fem'per datuoces fignantes famem.Eteftal!usmodusmontanus,& eft ille maxímus, quía roorat in montibus in circuitu maris,&habet collum magnu?,& pene eius funt íncuruatc,& eius cauda tft ampia: &qñrapítpríedáaliqfíuaditcú illa adfundúmaris ficut quicfugitab infeftationibus: & eft illud gcnus quod dicit alchilim,& eft uilis naturae,& gcnerationis-.et cft uiuatioris corpis oí-bus áiSth modiszeté fortior,& accutioris:etlaudabilis uocis.Et eft aliud gen^caloris fcrc fubter ranei: etno facit aliquid in mane.et ucfpere,feda mcridieuf^ ad ucfperá uaínatur,et fuá pica fupe tioraquilerccipitfiírurá,etapoftemationé:etincuruationem:ctiftam^hibentipomacomeftio/; ne:et tune aquila moritur.Et aquila dicitar fi duocibi reponit ptcr rempus neceffitatérct no po/ tcft uaenaripmni hora.et fui pulli pugnantcum his quac ucniunt ad fuum nidum cú fuis unguibus et fuis alis.Éc quando pullus aquila accedit ad horam uolandi aquila eiícit hos a fuo nido,ct mofcu loaquilam locum in quo moratur tenctuetitum ab ofbusalusauibus ne pmittatur alia auís vtznvf teuel aliquo modo accederé ad fuamfoeminamundeipa poíTethére.occafionem luxuriandi.ne^ uücnarcprope nidú fuum fed a remotis multum.ctfuam pracdam ducit ad nidum fuum,et in tranfí tu fuo ponit fuam pracdam ad tcrram ,ut uideat fí aliqua auis abfcondita aeniat ad illam pracdam capiendamret fi ucniataquila ínterficitipfam,et quando incipit puericia uasnari uainatur lepores paruos,et ira procedit gradatim quoufij accípiat magnostet quando uadit uacnatuj exaltat fe muí turnad alta loca,ctuoIatinua»natu, etafpiciuntaremotisprKdam fuam «etauesuaaiatrices non cadútcum fuá prjcdafuper lapidesncledantur unguesnifi forte raro. Et aquila uiuit multum ,et ideo facit nidum fortem in uno loco,et durabilem ,et in quibufdam regionibus funt aucs minores aquila: et faciunt dúo oua, et ponunt ea in pele Icporis, et uulpis, et non cubant ea, fed quando magnificantur pulli ex ouoextrahunt eos. Sed cabarum eft qua: frangitofla qua: inuenit,et puto quod fít illa auis quae dicitur arábica:belq lingua perfarum hamoní, fcd hamoni cft quxdam auis qascfolu'círa,& multum circafc:& circa paliosfuos:&hafactuifum debílem:quia fuá: palpebra: funt ponderofe,& caduntfuper fuosoculos:& quando aquileeiiciuntpullos a ñídísfuis,quia aquí lefuntmaíe uoluntat{s:&inuideuenitiftaauis,&cogitatdeillis,& quando pulli aquilarú crefcút pugnát ínter fe,8c cibum fuper quem ínuidcnt,8c íllo modo pugnátaquile cum alusauibusín fuo GÍtcuitu.Et quodam genus aquilatum cft acutioris uifus quam aquile alie, & aquila ponit fuos pul los contra folem,& citiuslachrj'matus oculo.aut clauditur contra folcm aut ínterficit ipfum,& il la aqla eft aquila marina nomine. Et cum uolet rapere aliquam auem aquaticam aut alterius loci peracumine fui afpedus in medio aere exiftens,uídet motus illíus auis in fundo aquc tune quando illa auis afcendit fuperficiem aque ftatim aripit ipfam,& ifta aquila non intrat cateruam auium ne pcrcutiaturab alus auiumalis,&pica,& eft quoddam genus auium quod dicitur cafu,6i capit' il/ la auis qm quando aqua defpumat illa intrat fpumam defiderans moran in ilki, & tnnc capit'' fie infpumailla.EdnumerauítA^i.multos modos in iftolocouienatricum qui no bene ccgnofcunt'': & narrauit: quiaaccipitresnon funt paucorummodorumquam.x.quia eft quídam modus to>/ tum quí appetunt columbas qua: columbe funt in terra,& cum columbe uolant non qrunt illas,& quaedam appetunt columbas qua columbe non colunt terram, fed arborcs,& domos murorum, & funt quaedam quí appetunt columbas uenarí qua: uolant in altum,6¿ dicunt hcmines quod cov lumbe fciunt naturalíter naturas diuerforum accipitrum qifi funt quídam accipítrcs qui timent \a tum unguium alíarum auium,8c funt quícdam quí timent picam;& palumbe pcrcuciunt accípi ^ trem inftrumento íllo quo naturalíter timet.Et in quibufdam ciuitatibus funt quídam lupí qui na turalíter habent appetitum comedendi pifces,& comedunt uílía qua: eiiciunt pifcatores a fuis re/> ¿libus,& quando inueniunt quid comedunt de illisreliquiisuadunt ad,recía:6cdilaniantípfa. Et rana:marina:habentantefuosoculosquídamadditamentapilofa,&minuta:8¿applícant illapí fcibusparufst&ideoabfcódútfein harena,& eiiciunt fupraharcná illa dúo addimenra,8¿ capiút quicquid térra funt fuper ipfamc, Et pífcís quí dicitur ftupcfcore raanuura accipir illod quod rapic per iiiam ftupeCconis:8c in mari funt multa animalía qui per aftutiá abfcondunt fe iu feto: & poft

Page 36: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S)e natura am'malmm pifces fupetuCnicntCscomedunt: &qiiandoaIíquís lupas marinas accepcrit animal quod dicítuc pluiíTJ cuomsc ipfum propter euerfionem fl:omad,& iftud aucem apropinquat ad fíccum,& mor/ dec parítur cum totius corporis ficur animal quod dicitur coche,fed pifcis quí dicitur bacolac pati tur bcne rctet & tranfglutit retís fila quoufque poícrit illa benc fcinderc,& proptcr hoc inucniun'/ tur in uentribus eorum qui capiuntur hami multi,&fila multa,& capiuntur fempcrí fundo.Et eíl aliud genuspifcium qui dicitur bonnee bomimc adiunguntur multi adinuiccm quando uidcnt lu/ pum,8c circunueniunt ipfum,5d maiores proprius dcbilitatus dcfcendcntcs debiIiorcs:& foemma in iftiseíl ftulta-.quia non eft follicíta fuper oua fuá: & dimittit oua fuá mafculo,& ipfe cuftodir.l, dies.Etpifccs quidammutantfuoscoIores,fedcoloreslocihabitationis quoufque aílimilcturci: & tune putabitur eíTc quafi lapis uel harcna 8c tune parui pifces non mutabunt ipfum. Et omnes fpecies Malchic morantur ínaqua fcmper prceter quam quzedam fpecies qua: habec collum Ion'/-» gum,& debilem,quod collum quádo tangit'ftatim moritur,& eíl quoddam animal marinum qd texit círca fe ueftem in circuitu,& cñ illa ueftís cque fpiíTatut ipfa,& dicitur illud animal Kama:8c íntrat in illud indumentum,& cxitab ilIo.Et animalium marinorum funt qua: habent multos, & uocantur anchile3,& tale elleuatuentrem furfum quandó narat,& natat uelociter:& ftat in fuper* fíciem aquealiqaando:5¿ quando uultmutarefuumftatumaliquando bencpotcritnatara fuper> ucntrem aliquando,5¿ínter fuos pedes teftura quafi aranee tam fubtilis,& tam debilis,& ponit ip fa contra ucntum,& tener pedes fuos quietc,& putamusquodiíla ta:lanon nafcebatur cumipfo fcd poft,& eft quídam modus formicarum qua ducunt fuá cibaria ad fuam foueam omnes in una linea rcÁafecundumlofigitudinem,&unacuftodiataItcram:& cftres mírabilís. Etaran.scdiuet íorum modorum funt,quia quiedam funt magni corporis,& qujcdam parui :& quaidam pungunt 6c quxdam non pungunt,& funt pauce qua: texunt prope terram:& illud eft modicum in quanti* tate,&hoc,utabfcondanü fe quoufque aliquabcftíolamoueat ipfam: 8¿texturam: & cum fentit

rapitillam beftiolá:& captiuat ipfam:& eft unú genus aranca9¿ quod dicit'operatrix: & ten ditfila fuá fecundumftmilitudinempallorum,& tune quando cadit fuper illud quod ibitenditut mufcatautaliabeftiola intérficit ípfaro,& máxime fi fuerit famélica fíigat ipfam:& non ponetipy faminniariolo fuo:& poftreditad locum fadu^ illiusinde,8¿; reperiatquod dilacerabatur,& opc ratrixnihil eft foemina,8£mafculusdifrijpíttaIam:&cftftuItus.Sedarancaquschabet pedes ma' gnos fecít ta:lam,& fupponit qua:dam fila:& pendct per illa fed minor facír per fe cafulam, & ab fcondit fe in illa,5c credo quod materia illíus tale eft illud quod eft de raanifefto fui corporis,& ara nea parua eft me audacíc quod uadic ad beftiolam paruam qua: dicitur adedaie: & texit fuper os íuum cum timore,& fadts textura fuper os poftea texit audaciterincircuitu totius corporis,

Capituíum de naturís apíuttí, ^ WTanimaliaanuloforum:&difcrctoruminoperationefuntapcs:5¿ fibifimiles inan

^ ^ ^ nulo.Etfunt.vii.modianuIoforum quxdamimmífcentfecumapibus: 8c máxime ==d<2lilcum fuis mafculis:& modus qui dicitur uefparum uel formicarum quíc femper mo

jrantur in facie terre,& quíc funt cítrine,& qu« funtlonge funt deíftis modís.fed refi/ 'dui modidiuidút a praidiélis.ita quod minores de refiduis habent colorem ad fímili^

tudínem plumis:& mediocres funt nigreí¿c.ííí.fpéseft maior.Et apes cíbantur ex mc!e,8c non co medunt uíparum, & non quarrunt comedere de melé alieno quando habent potantem fuper illas. Se utilk habebant fuum repoíitum:5c quando infirmantur non exeunt a domibus,: Se comedunt tune fuum md.et iftud quod generatur fuper tybias apum eft cera, & eft fex mellis, & aliquando cibuseius, 8c qñinuenientapesalueariamundaoperabuntnrtuncineis domos ccreasfextiles,&: capiunt illam ceram fuperflores:8c fuper extremitatesarborum: & propriefuperalchilet gcnus uiminis,& facit fextiies,&: cum orificia aluearisfuerínt ampia díminuentamplitudinem per uifco fitatem cere: 8c illud eft res nigra, 8c hétacutumodorem:& moincipiunt fundare domum regís & illa domusappacet fímilis foraminí :8c deínde fundant domos mafculorum maiores domibus apnmparuarum.deinde faciunt domos apum paraarum,8c mafculí nihil operantur, 8c iterum fa/ duntaliquas domos in circuitu paruarum illarum qua: contínent mcl,8c pullos domos díco uacu as propter mundifícatíoncm.Et dícunt homínes quod eriam mafculí habent domos,8c faciunt íl/ las per fe:8c poft non eft operatio niíi ad comedendum mel.Sc mollífícationé,8c apcsfccundií plus temporis morátur in fuís fauís, 8c tune (i fuerint libere ad exítum exíbunt omnes ínfimul: 8c afeen duntin aerem fecundumfígura3piramidis,8c poftea reddeunt:8c comedunt mehScrex non cxít nifi cum omni exercitii,8c guando amictunt regem uifu fequantur ipfum olfatu, 8c quando non

Page 37: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíbcr *Boím0 is £,oteí!rex«oí ' ^f ' "" 'P '*'"' 'i"' "^°' '"'' ^^""^ ^^^^J^ trahüntfupcr pedes antcnorcs:8c cxtrc mítatcscomm quando pofucrunr illam ccram in terrn',& mundifícantrillam ceram apedibusper medios qaa:dícunturbrachia,& dúos medios pedes quandoadducit caufam uoIabitgrauíter,6c nonmutantfcdcfloreadflorcm poílquamaddaxerantídquod extraxeruntab ípfo flore totum portanrad doiuos:& poftrcddeuntad alinm florcm. Ec multotiens mutant cauíam oIiuarunn,& poft hic faciutic puIlos,6c ha:c poftquam libérate Tunt a fuo fundamento:& fortalTc pcnunc ín unü locam altum pullum,& mel,& mafculi non habcnt acum,8¿ appetunt pungere,& non poíTunt-Et reo esapum funüduorum modorum,& mclfor cfl: rubeus.&altcr eílmagisad colorcm carbonis, & ft duplus in qcitate ad apem qua mellífícat,& melior eíl apis minor:& cric rotunda: & erunc fupcripfam colores,& fortaííeerunt aliqtiando longe aííimilate mafculis: & quardaní habebunt centresrubcos-.ctmafculuseft mag{spigcr,etapcs quís paCcuntur inpratis : etinmoncibus func minores,ct boneapcsfaciuntcoíimilesin partibus,etleuc,ctqua:dam fcxtilium ímpkntur ab bis melc:et quídam pullistctquxdam iftorum locorum funt loca raarculorum: ctapcsqune non funt bone'fton faciunt rael a:quale:et fímiletetapis fcmper adhtcret foramen melis.ct ideo efíicícur mel melé mclius- Etalíter corrúperetur mcltetftatím generabuntur ín co arancerct dico qd non eft re motumtqm'aaculeusapumfitciusarma:etiuuamcnta admutandum humiditatcsmelis,etfacit ex cís meí,ct haec audiui a fapícntíbus me. Et eft alius modus qui dicitur chozedum quí non facit temnarratus.etfortafrcgenerabuntinalncnarignrancsparuos.etpcrforabuntilliguíáncsalasali orum:et apes uocant iftum modum cadete fupcr domos ccre,et apcs mellifícantes intcrficiunt nía fculos nocentes cís.Et reges malos, Sdpropric cum mel fueritpaucum,&apcsparuepungantcum Íongioribas,&cíicíatipfasab.aluearibns,6¿fiha:ccompkbiturmeUorabÍEurmcl;8cfuntfoUici' te facete hunc efTedlum ad defenfionem olíuarutn,& eft unú genus apum quod dicitur labion : & ínterfícit apes mellifícantes: & deftruit domos illarum,&: híec,quíafuntuígiles, de bone cuftodie: & quando intrant alueatiá ínuoluunt fe in mel in tantum quod non poíTunt euadere, 8¿ tune pa,.' tumftantantequam intcrficiantutabalüsiScracemusexitfempercum alioraccmo pullorum:ut defcndat,& aíTociet ipfum,8c quando rex exiturus eft ratíonabiliter per dúos diesante quod pul"/ lifciant quod rexfueritfad:urus,utnntparatiobedireilIi:& cum regesgeneranturquilibecillorú habctunam cateruam: & illa caterua poft non uult hére alium regem nifi quem acceperunt, & fí alius rex uoIueritefTc rcx illius comitatus illum interfíciunt,& poftquá exemerint pulJi: & fuerint paucecxfpedlabunt focietatem altcriuscxamínis.Etapesdiuiduntopus fuum,quía quzcdam funt qu33 dicant msteriam a flore,6c qusedam funt qua: uerificant illa matcríam poft:& faciunt ccram, éc qaaedam funt qujc adducunt potum puUis: & apes non cadunt fuper animal ñeque fuf er alíqucj cibum fuper aliquo modo,& no eft tepus determinatü,6c ad opus fuum nifi alíud in quo potus erit fibinecclTarium, & poftquaminccperint uolatepulIi,& fuerint aqualesmagisfeñinabunt opus fuum poft,iü.dies,8c poftquam fuetint a:qualcsapetíant cooperturas.Sc exibunt:& apcs pigrx ha bebuntcoloremplumis,&cftgrauísadomneopusfuú,quíaapes'bonenatur:eeiicientipfumfo/-' m:Sc intcrficienc,& habent apes inimicicias ficut ucfpc,6¿ fícut irundines:& qua:dam genera auí nm paruatú,Iacuú,8c riuorú e^ fuper illa cadunt apes tranfglutiuntur ab eis. Et locufte eft propric tas quod ftat in orificio aluearis exfpcdát apes exeútes:licct apes non pugnent cum aliquibus nifi com uefpís,8c poftquam exierit ab alueo uolunt pugnare cura aliquo nifi uoluerint apropinqua/'" read íuum alucar,& apes clbant fe de rcbus dulcibus,8: apesalíquando punguntaliquod animal: & dimittunt fuum iiculeum in illo anímali,& morientur tune illc apes,& fortaíTe ínterficicnt illud quodpungituracuíeo,&iamíterfecitcquum,&iamfuítin quadam alcca de alcéis uefpitam qua: dicituraffeces,&incafuerítaIueafíaapu3,&hom!nesinius uillcfuerútinexercitu,&alic gentes dealteuoluerunt depredare fuamceram,&contfapofuerunt apes illius alcec, & hoccft,quiaho tnincsillius alcec uoluerit apes:& abfcondcrunt fc,& exiuerunt apes, 8c deftruxerunt homines uc nientesper morfumfupethomines:& fuper fuasbeftias,& rex apum eñfapiens multum, & non iiiordetquanquani,& quando aliqua auis moritur in illa alueari eiicitur extra,6c eft rex illius aluc atis iuftiírimus,& nó eiiciunt fquibala fuá nifí qn uolát,ppter hoc qd fquibala fuá fetent.Et dicitur quodilIeabhominaífetoré,&étabhomínat*unduofaboniodoriscu3 reducunt'in fauú,& pcuti unt animal cum fuis inuiélumaaileis cum fueritpropinquumeis,& illud quod ínterfícit apes cñ illud quod diuiditut multis regibus,fcd uírgines íllarum,8£ fui pullí melíus operantut, Et faciunt tneliusmcltet tamé percutíunt,ut fuá percuíTio melíus mínuskdattetnon tamé comedunt:et iam pugtiaweruntapes unius aluearis cura fibi extraneís,et feccrút ds prohibitionem ín troítum.ct fu/ it quídam huic domeftic«s,et no motdebatur.ct de comüibus malura apum €ñ:ut in fauo earum

c ii

Page 38: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

2r)e natura animalium nafcantur araoce corrumpctcs tnd.Et forte proptcr hoc putrefiet aluear ct corrufñpentur abestet apcs appctunt oríganumtetmclius origanum cftalbum,et quando acccperit florem infirmabitur, et apes operiunt fe a ucnto.ct potant aquam claram ííue {it prope fiuc a remotis.et non potant nifi cum ciiciunt fuufn fquibalum,ct pías fa?iunt md ín ujcre,et autumnotet melius cft uxris,et mcl alf bum ponítur ín cera uirginea:& quando iíiud mei ponitur in cera aneíqua etic íeternum,& múias mcl babee colorem aarcum:& peíus eft ilIud quod magis cft furfum,& propter hoc opus eftmt ci to aufcratur,& appíbus placct percuíTio palmarum,& cantus.ct cum tali pcrcuíTíonc rcuertuntut ad aluear quod eft fralc eft illud in quo auditur magnus ftrcpítus apum. Et quando dimittitur md apibus in abundantianihilopcrabuntur:etideooportetzismclis parsrcduciad medíocritatcm, ct limilitcr fí habuerint de melé minuscomplemento.ct paucitas mafculorum plus ualet ad mcl/ lifícationem quam multitudo qm apes mcllifícantes melius mcllificabunt,ct apes pcrcipiunt fnV gus,et pluuiastet fignu3 ha:c cft fuá quíes in alucaribus contra frigus,et pluuias.et tune apponitut cis cibus,et quando una apis pendetab alia in alaeari fignificatur per hoc dcfydcrium cxitus illapi futurútet propter hoc fpargit cuftos aluearcfupcr cas uinum bonum dulce:ct opuseft quod fit pro pe illud aUiear piras agreftis:et fabe,ct melga:et baluftia:et mirtus,etpapauer,et f!nibriú,ct amíg/ dale,& pluuia auftralis corrumpet apes.. Et ucfpe funt quadam cuiufdam ita quod acnc funt pcri te,6¿ Iongcmagnx:& qua:dam funtmufcales,5c quaidam rubec funt multum magna:: & quiedam mediocres: & iam uídi gcnus eft capitibus nigris:& funt magn3c;6c habent bonum odorem,6¿ ha/ benc oculos trespofterius:aut.v.& funt mala.

Scrmodcmoribus animalíum.

T omne animal habct fuos mores naturales ficut Ico qui cft llberalis cum cft fatur, 8c afper,et iracundus tcmpore famis.Óc in principio fui cibi:& fuus moseft,ut ludat cum co quem diligit.fed ludus fuus inducitmalu3,8¿ non dímíwit fuum ludum ante magnuj tempus: & erit tune eius inccíTus paulatím,& fuá retro infpedo pauca ualde, & quan/-'

do nafcitur fugiet multum , & quando fatigabitur ibit modicum,8¿ modicum,& poft fí opus crít ei fugerc augmcntabít fuum greírum,& timet naturalitcr ignem,á¿ fi obuiet hominibu5,& aliquís eorum dixerit in bonum,& dcfeccrit poñea leofaciet infultum ín ipfum,& proiicict ipfum in tcr// ram:&facierillimÍnas,&nonledetipfuro.Etnoninnadunt hominesdelconibus nifiilliqui funt débiles,& fenes.Et dico quod leo qui habitat coram coracenis,& prope apud Icromam eft fortior ómnibus Iconibus auftralibus, & qui funt prope quartum clima funt magis débiles: & erat cu no/ ftrisregibus quídam leo deíecoma,8c alius deracea:& decrcon.Et diftingucbantur per loca,& leo nes dcíccoma fuerút pauci numero:quia rarocapiunt'' ab hoíbus: 8¿ leones dccrcon erant fecundú quod couenibant,fcd leones deiecoma.licet eíTcnt multi non tamé nocebant hominibus:& leo ha bet longamuitam:& iam inuenerunt leonera ita fcnem cui propter fenedutemmolebantur fui dentesrSc leonum cft quísdam modus debilis qui fugit a porco quando pugnát adinuicem:& quá/ díoporcusfacit uulnusexfuogrumo,& fuísdentíbusin quibus cft multa fanies,6c malusodor,& illa fanies fubríliscft,6¿ fanacioilliusuulneris eft ficut canisrabidi:&Iupi rabiofi qui noía :& diligithomines:&nonfacitcismalú,& pugnatufqueadmortécumleonibus,& canibus,& mi/ nimus iftorum Uiporum eft audacior,& funt ínter eos multi modi,& forte tempus mutat fuos co''/ Iores,& eft alius moduslupi qui dicitur mircon 2U2,8¿ erat in ciaitatibus noftris, & erunt ita ma/ gni:ut Thauri,& magis corpulcnti:& funt modi ipforu3 ucl eorum qui funt fimiles uaccis»et funt pilofí in fpatulis multum,& fuá uirga cft magni mollis quafn uirga de foio2,cft magis ccrta:8¿ ma gis temporis,& eius color fufcus a capiteufque ad uirgam, 8c inguina, 8c totius corporis fui co/ lor eft ínter cinereú,& rubeum,& habct cornua ícuruata ad domefticum fecundum méfuram pal/

>me:8c non habetdentesinfuperíorimandibula,ct habct uulguIammagnam,&fodcritterram fu um corium durum multum,& eius u^natio eft bona in fe:cieá:io illius ftcrcoriscft fecundum muV titudinetn.iiii.magnorujpaíTuum.Etcamelusnonluxuriatfupermatrerafuam,8¿ ingenuati funt homines.utfacerentcamcUum afcendcrc fuper camelara matrera fuam,&eftprícccp camelus in terfccit eum qui fecit cum afcendcrc fuper matrcm fuam. Et cquus liberalis qui coiuít cum matre fuá proiccit fe in terram,et mortuus cft per ingenuationé hominum obcdiétium regí afoncfcm,.« cum percepit ille equus luxuriari cum matre fuá proiccit fe in terram,et mortuus cft.ct iam aüáú^ ui ego ab hominibusfídelibus prope iftud,ct defíciút hominesin amorctetdiligunt ftarecum ho" tninibusmáxime cum pueris.Etego uidi pfitacum multum dilígentcm pucros fine barba,ct muí tú dilígunt ftare cí5 cis,ct diligunt pfitaci loqui ante pqrcos,et dico quod iam narrauit mihi'fídelis

»

Page 39: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xíber Tloniis i o r • f mm'amorcm Crga fuum amícum:ct fuiím rcceflfum a fe multú plangít qnod fít quod red - " r mDritacam ce rairabam fupcr, ce dude indodrina fuá prima quod unus delfín uxncba-

^'^^Khníninibusuekbhomineuna.etcapicbaturctueneruntornes adlitus marisquafí ro/ tur aDnom HQ g quandodimifitíllum rcueríifuntict ddfinmagniparui ambulant fS í toE l^ paraos,etiamuidcruntunumdclfinumportan r,mVpf fiibmercrcntem fe in aqua cum iiío m promnao ne cmiicuciernt au aiiis,£t uixe^ n.^;nncddfin?quafíquídam incrcdibilia,ec aliquandoeíTetexuna partemans.ctnauísinme-. dS«trannbit'nauem SoTecqaandouuIcinfpirareaerafubitofalitfurfum^^^^^^^^ ' S auod caditfuper lirus ficci maris.Et de mírabilibusaialiu cílquod p Spu2nacrígitquafieíretgallas.eteleuantcaudamíiiajicuteíretgallus:etd^ naincrurequafigallo.etinhocpercipipotcftobcdictianaturarcogitatiom noft pugnamnafccbantur ácornaincrure. ctgallusqaandomoriturgallina : et dimittitpullos ífficiLrpiusfuperipfo fícut gallina eírct,&nonluxuriatilIotcmporc,ctagitfcinmollicieficu^ e{rct2aIlina.Bccaftranturauesperunamcombuftionera,autbinam:auttrinaminradice^ ct2alluscaftramsnoncantatnecluxuriat,etquandocaftranturbefticcornuteantcquamincipiat crcfcerecornuanoncrefcuntpoftcornuapra:tcrquaminceruo:ctporcus:ctporcaambocaflran. tur:et hxctquia porca habetteíliculos prope uuluam.Et dixitA^^.quod animal caftratum plus ui nit:etdixitquodaíaI habens tibiasIongaserig{tmuItu3,etcftuomitor EtnumeratAp^.quafdam aacsqutcmutantfuoscoíores,&fuasuocesfecúdumtcmporaanm:8:funt quídam qusdantuo. cesfimIesuocibasgalíiinxftate,8cinh>rcmcuocesfimi1esaocibusgalIine.Etpanerhabensuo// ccmdulciffimamincipitcancarcinprincipiouencrísper.xv.dicscontinue,&poftcantatperho// rastSc poft mutat colorcm,& mutefcir,& abfcondit fe.Et quídam aues fe confricanr in terr3m:6c haicfaciuntauesquanonmuItampoíTuntuoIare, &fícutgallina::&talcs:&qua:dambalncant fe in aqua fícut columbe,& paíTcres: & aues héntes ungues curuos.

Capitulum de generatíone hominum. jlcunt homines de generatíone filioram.dícamus crgo íuper hoc:et dico,quia ho/ I mines cum nafcÚtur funt ficut flores.Sc cú poíTuntluxuriare funt quafi fru¿lus:56 J fígnum inicii inuentutís cuius pars eíladolefcentiacíl mutatio uocis,& fuá uox no

«f^-piiicftacutañequegrauis, fedquafitonusduarumcordarum.quarum unaeittonía C¿ai^[ muítum.gc altera non.Ethoceft,qu!a cánc piiImonis,& mufculi in epjf glotis fnnt - •" 'in principio matarationis,& non inmaturatione completa, Et propter hoc funt

qaxdampatt€sficce,&quaedamhumidc:& quídam funt leues,& quísdam afpere: & ideo cxit uox uniformis, & quando in.14.anno incipit homo cito luxuriare ílatim fuá uox ucnit ad conv/ plctam mutationem in uocem uirorum.Et quídam funt quí cuílodiunt ualde diu uocé primitiua j , & crefcunt mámille tunc:8c fílTure inguinum abfconduntur,& ille fiunt propter cicitatem cartila sinisexiftentisibi,&iniftotemporeaugmentaturhumiditas:&;claudunturfiírure:&fpermage/ neratur poft.xiiii.annos:& efficitur forte poft.xxii.annos,6¿ mulieribusueniunt menftrua:& incí piant crefcere mámilte fuae, & mas in.xiiii.anno muítum uult fpermatizare tune aufertur ab co dele(ítatio:& accedit ei debilitas:^ pigricies.Et fanguis menílraus eft in primis fícut fanguis ftran suIatarumueluiguIatorum,& quod acciditante iftudtempusff quid exitquafi álbum , 6i noces tnulierum mutantur cum accedat tempusmenftruorum,licet fuá wox eft magis acuta: & quando tnuiier fíftulat aliqua cana accntiorem facit fonum quam mafculus in cadem cana. Et quando té pus menftruorum accidit mulieribus mulieres multum appetunt:& tune quanto magi's coeant tá' tomag{sappetunt,quia fempermagisfluitfperma quanto magís fít confricatío, &Tant quídam , qai non fomniant denode coítum:& funt quídam non habentes propter occafionem qua:acddic-': v. coUutioni.et funt qutedam mulieres quae non menftruant cum, corpus mutatur de fanitate in egri ^ tudiüC,&'mukotiens aufertur epifia cú peruenit ad.xiiii.annos,Bt dicit A^.quod poft illud tem// pus incipit homo pigrefcere,8: qua:dam macrefcere:& hícc quia in quibufdam ante iftud tempus adunabantur mult«faperfluitates,& impediebantuirtutem humeélalem .Etcum peruenitur ad tempus menftruovúexit ifta fuper6íuitast8c crefcit homo multum fcd'm áni dimenfíonem: & ali' quando ante iftud tempus adunabatur pauca fupcrfluitas, &cum peruenitur adhoc tempus exit illaparua:& macrefcit homoeque mulier.Sc uir econuerfo. Et fpermabene codum,& fací/ sns mafculos eft ílIud quod eft uir.xxi.annorum,5c mulier fí ímprxgnctur ante,xxi.annorÚ ,dcbi/ litatar maltttm,ac paUfcit propter hoc,5c uir quando multú coit cito feoefcit.Et mulier qux muí//?

, T i ^'» ^ ./T^^HV ->* i'J^

C l i l

Page 40: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S)cnatiimam'malium toticns coít non habet ddcdationem in coitu. Ht fpcrma mcíías cíl quod fpiírut7i,& rubtile,8£ fp lorumcílgcneransfccminas. Et plusaccidicdemcftruisin principio tncnfís,& inmcdio,& forte Víoccft ; quialunaquandomutaturmanifeíleínfuoluminc mutat humiditarcsin aniroalibusfi,/ cut ia mari,& flumins:& fluxii,& cft fluxu:& mulicr quando in ea tardatnrmenftruum dolet. Et qaando uenit menítruum'graücfcíC corpas.5c qüafido abfcond.'tur mcnftrnú qiiafi fuíFocatur mu licr:& quando menílruatur mulicr complete poílerit tempusnaturak imprxgnationis:& aliquá do ímpr -cgnatur mulisr tcmporc mcnftruorum , licct tamen in quibufdam mulicribus accidat conftriiSio orificií matricis poft purgationem men(lruorum,& non accidit ímpra:gnanti mcnflxii um temporc impra:gnationis nifi raro.quia iftud eft neceíTc crcaturx: & cxkus mcnftrui aliquádo inducit aborfum:& quando efl: in matrice humidicas uifcofa circa latera facit fperma leue,& nonü potefl: morari in matricc. Et alia anímaíia qua:dam habcnt menftrua rainns mulicre,& quaedam nihil habent,8¿ forte hoc eft,quía illa fupcrfluitas diíToluitur in pilos, & fquamas:& corticestunV nam ualde TpifTam in cis,8í quia mulrum laborant:& plus abundat fpermam in homine qaam in animaliicqualilibicorpore.EtdicitA^.quodalbinonmuItum pingues ncc matcr plus abundat ín fpcrmate quam nígriuicl fufci,& hoctquía in illis abiídat humiditas multa qua: eft materia fper tnaris,8c non cft multum rcmotum quí fit magisabundans in fpcrmate,8c niger, §c fufcus,quia in cis c(t plus ranguís,& color maior,quia fortitudo plus potcft faceré quam dcbilitas,& ubi efl: muí ta materia,5£ áicit quod muliercs albe fugont magis fpcrma uiri quam alie:& ideo magis deficcát iríros.Et uulua quando impragnata eft mulicr eft magis ficca.quia matríx fugit totam illam hu / midiratemr&clauditur eíusaurificiam: & nihil exitííautem apparct húmida cognofcitur: quia iamcxiait fperma a matricc.autexiturum eft. Et dixitA^^.quodproptcr hoc deber inungi uulua cum liquida pice poft principium impraagnationisraut olibano,& cerufa diíTolutis in oleo. Et ego dico quod eft hoc fortc.quia natura picis contraria eft matrici ínfuoodorc,&cum ueniteius uir/ tus ad matricem fugit ipfam matrix in furfum:& claudit fuumorificium,& non potcft tune exirc fperma,& uirtusaltcrius medicine eft ex fuá ficcitate claudereorificium raatricis:& ifta deber fie/ ti aliquantalum poft tempus impra:gnationis,quia ftatim fi fíerent damnifícarctur fpcrma:& fpet ma póftquam non exiait per.v.dies bene retentumeft. Et aliquando accidit menftruum poft.xxx, annos principio.& medio fomniü coitus poft,xl.anos:fcd t^us partus ufqucad.xl.Et méftruu ' de fcédit aídifcedit ípraignatióc naturali:& afcédit ad mamillas in íprargnarióc naturali:S¿ molieres imprícgnate fentiunt quod tenentin ucntre.Et funt magispondofc in circuitus pedinis.Et mafca* í í,ut ín píuribus funt in parte dcxrra.oc mulicr es in parte fíniftra:quia eft magis frigida.fed aliqaá^ do mas eft in íiniftra quando fperma eft magnum,& raultum.Et íam conucnicns eft nobis mirare differentiasrpermatis:óc dz prout conucnit noflro tcpori,& non ficut A^.determinauit. Etdico cgo quod A^.dixit qd a fperma airí dat formá,&méftruis fanguinisdat materia folum ex hoc ap paret,&quádo inhocpueni^adprofundúcotradiccthocííbificutdiccmus.Scd módicoqdom ne illud quod cft fperma fiue mulierum fiuc uiri eft fanguinis mutatus,& dico ego quod fpcrma ai ri,8c fperma mulierum equiuocantur in nomine fpermatis ficut hoc nomen oculus cft cquíuocam cum diciturocülüs íoíis:6c oculus hominis.ín fpcrmate uiri,& mnlicris participatio nifí in nomi// ne foIo,& quod intcndit hoc eft emiíTione fpermatisnon eft in muliere:& proprer hoc non cft rc/* motum qaoniam potcft fanguincm méftruum in mulierc fit eius fanguís dealbatus. Et fit in mulie/ res loco fpermatis, & non eft uiaticum quoniam in omni humiditate matricis potcft imponi hoc nomen méftruum fícutalbumininitello imponimr:& non cft uentum quoniam mulicres poíBnt itioucre fperma de loco ad locum in matricc propter dclcdationcm,6¿ htcc nóerit in cis fpcrmati aantia, Et putant homincs quod A9 .putaucrit qod fperma uiri non cíTctpars pura ñeque ittimi/* xta cum materia pura: fed hoc non fuit eius confilium, fedfuum confiliumfuitquod inuoluatur cum materia profiiüdam in matcria,ut fít operator mcmbrorum:& ducat idoncam materiam ad membra.&erit illud fperma materia fpiritu incrcatá:qnia cí?icitur multum fubtilc:8¿ humile,ut tranfeat in fpiritum.Et ego:& fui fequacesobuiát Ag;. & dimittamusiftam explanatíoncm ,Iicet Ct uera.Et dicamus etiam quod fpma fine profundatióeoperatio fít in méftruo fanguinc:8¿ no fit

-Vvi/i' J>^i/»f ¿í^í^^ i fp«"^a"PÍlasoperans,fcd materiajctuidcamusquid dixítülemcdiciiscótraAgí-putansfeali^di . i ^ í t t ^ "^ j dicer€ciimnihildixerit:IicetfciuerítmuItumdcramis,ignoransradicesfcientie.

Gapiti?Ium,De mota fpetmatis íamattice,8{ concepta cmbtionís,

Page 41: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xíbcr T^om0 zo l Ixlt eni'm phiíicos bonos quod illc qui dixit quod fpcrma non moratur ín matrícc,

.'fcdexicdematricenonbcncdixít.quíanoneffct appetítus matrids círca fpcrma "' fi poftea deberct ipfum ciiccre.fcd retinct ipfum tcftátc hy.quí dixit de mulierc qua:

^^^iluoluitimpra:gnari,& dedic fallí fortq at ciíccrct fperma,& nifi ftiiffct fortitudo ma ^^^ t r i c i f in Ttiiñédo fomatí cxcaiffet fui ponderofitatc,& hoc cft qJñ portea cxiuit illud

fpcrma circa creaturam quafi tela proptcr digcftíonem factam ín matricc, de de intentione dcco qaentis,&d¡gcrcncíseft:uthumid,6c dccoquit ipfum faciatdrca ipfujucnirecorticé terrcftrcm, & durum fícut cotingíc pañi qui decoquitur in pingucdine aliqua in furno,aut padclla:& túc quod eftpropefumú fiet cortex:& quod cftremotiuserit molius,& humídiuf.dixit & proptcr hoc fadc fant matrices afpere intcrius.ur nó ucniat leue fuper leue.tunc oportet quod afpcritas fít retcntiua fpermatis.Bt dixit quomodo creanturuene:&oíra,5¿ncrui qua; funt alba a materia fluida ímmo «cantutamateriauifcofanon curcnti fubtili,fc<ímfubtilitatemmagnamfanguinis,& tune íidi/ caturquodfanguisalteraturalterationcreélaquidcritopus hicfanguincnatursEt&prxcipuecuj fpermafítcommunitasmembrisradicaIibusinqualitatc,& fanguis non co quod cft materia po// rofa habilis ad recipicndumporofitatcmamplamquibusex eofiantuene ampie, &artcrie, ¿c quod efl fpcrma uifcofum habilc, ut ex eo fíat neruus ín fanguine,aut non eft illa qualítas,aut ta / lisfubftantía igítur fecundumrationcm non erít íftorum materia fanguinís.Et quomodo cdíllud, quodfí fpermaproíic(tutnaturaliteramatriceappetaturamatríce:& mcnílruus fanguis fempet eíicítur a matrícc. Et propter quid fadií funt tcfticuli ín mulierc,¿¿ uafa fpermatís ne non fínt utt lia adcrcaturam,dixít,&nosiam íuenímusuafa fpermatís in moliere plena humiditate fpermcn tatí nífí.quia illud fpcrma efl magis qua3 fpcrma marís díxít,& iam uídimus mulierem patientem fuíFocationcm matricís proptcr abdinentiam a oiro, 8c cíus coítu dcíndc euacuebatur a fpermate multo:de habcbat ín ida eoacuationedcledatíonem quafí eíTet deledatío ín coitu,& tune fanaba tor.dc tune retentío illa longa íllius fpermatís infpí (íabat íllud fpcrma dixít,6¿ (i cíIent menbra ge ncrataex fanguine elTcnt ncruit8¿ ucne,dco(ra degenere carnis,& olía fícíTent frada iterum rcdí rcnt ad continuitatem fCcundum caro:fed no renafcitur.quía gencratur cxTpermatc igítur ex fper mate funt mcmbraradicalía.Et iam poíTíbile cft illud ín quibufdam ucnis, & in plagismagnisca* pitis qua: rcucrtant'ad contínuitatc^pterneruos,& óíTa quaenúquá poíTuntrcdirc ad cótinuítatc. Et maglfter primus dixit quod ucne,& arteric q funt in uafís fpermatís qfí moraban per tépus in re uolutione ucnarum quafí fanguis decoquitur quoufquc fíat fperma,& fí ifta rcuolutio ucnarum:& artcriara^ faiíTee «nomnibns mcmbrís,&fí arteric praeter tefticulos funtgencratiue fpermatís:túc nonetunt gencratiueillíüsnifí.ut reducát fanguine ín eisad fui fubftátiam.eí fímüítudíné fuctiint Igitur illa generata ex cofímili fubftátÍA fpmatica,alicer eni intcndebat in gcncratíone ipfíus,dixír, & illud quod fígnifícat qui in frígida fít fpcrma cft fímilitudo f ilii cuj matre quoniá fimiliíudo fít a fpcrmatcttunc fí mulicr non habet fpcrma non erít fílius fímilis matri,& fi reciperet fílius fímilitu díncm a fanguine menftrualí non eíTet fílius unquam fímilis fuopatri,tunc quandocrit fílius pa" tri:8c matri dctcrminata erít caufa,6c ínuenta: fed fanguismenftruus non eft in mafculo tune non córaunicat in cís fanguis.menfttuus tone remanfít: quia res coísínter eos fít fpcrma erít ergo ín eís ípcrma,8cinillo eft uirtusgcneratiua fícut in fpermate mafculi,dcindc dixit quod fílius aííimila¿ patri,& matri,fed non aftimilatur cís nífí proptcr caufam comunes utri^.tunc illa caufa cómunis crítí aut f pcrma.aut íanguis.fcd non eft fanguis»quia fe non cft fímilis patri igítur crit fpcrma. Itc// cum filüaíTimílanturpatrí: de matri t ¿cquasaílimilantur patri habentradicemfacíentcmafnmi^/ lationé.d.non proptcr cám fanguismcnftruí igítur propter cám fpermatís coís:6¿ putar méfes.¿« fecidc iñis magnam probatíonem,deindc ratíocinatuseft in fermonc:& dixit quod opus eft quod htnp fílius dcclinet in fímilitudínead patrem fuum,quia fpcrma mariseft tnagís fortc,tunc ergo tñdebat:quiafpetmamulicris matcríatfcmpaméftruo fanguíne,tuncigitorfcmpcius uígorco ualefcif.fed fpcrmauiri non hct adiutoríuro.Et dicit ín alio loco quod fpermamulierís facítfeci''/ bumfoicmiiatiuirí:& tüc illc íutitratjones^uasratiocinatus cí JiHSE- ' J?» nos mírajtífumus

S^am^kj^uojo^cífm^^ fcjrepnííorop^quomododixitíRái fi^AÍe-tationcs era^íuum cnim didum primum aiíerit quod membrum a^petit restnultas apppctitu naturalitSc poft uiolentat rcm:5( ciicít ípfam poftquam carucritneceuitate illiusrei.fcd accidit ín acceíTione aque ab epatc.Sc a ucnis,& poft ciicilí íllam aquam cum oonindiguerít ca:& fícut mem braatta habent materias quae funt cís conucniétes ad rc<áífícádum fuascomple(flíoncs:& ad difíbl ucndum raatcriam malamquaccftíneis,deinde cücit illam materíam medicínaUm, & quando ftietít; incorpore aUcaíus homínis aliad accitem eíos quod non cibat ipfum $,ecpoftcum com/

c iiii

vJ€4»»ít(^^^^*'^ -í»*^.

Page 42: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S e natura atiímalium pleta facrit neccflítas iüiusrfci eiicit ipfum.Et proptcr quid no áixxt bonas uírtqüía itiaíríx non te cipit fpcrma uíri proptcr hoc.ut dcbet uires mcnílruo fanguíne,& diíToIuatur in ttiatcriam conuc oientcm fctuí etiam quando matrix poftca non indiget ipfo in ultimitatc crcatunc ciicit ipfum po ftca poftq fucric diíTolutú: 8í ítcr matricc,ga forte fpcrma diíToIuit' ínter niatricc,& rcducif in alie nam copíetionéqaá illa fucrítpp qua matrix diiigic ipm,&{)ptcr hoe eiicit ipiuj. Et qüo potuit dí cere:& applicare intcr húiditatcs puras:& principio mcmbrorum radicalium:& tradctpoftea ob-" üuioni matríx.ut ipfum fcmperrctincrct, fcd poftca ipfum ciiccrct: fcd membrana qua: cooperít fpcrma diflfcrt quodipfa fitafpcritate fadlaquaifít coopcriens materiam ex omni indeccdíone matricis non eíl rcmotum ualdc quoniam fi in fpcrmatc fit uirtns matcriatiua:& informatiua.túc illa uirtuscrit potens generare mcmbra ná ficut cft potcns generare oílá: & ucnas,& neruos, quo niam gencratio cft impertinens ad matricé ucnarum.f.qux funt in fubftantia creatur c. Et ftultus eft qui dicit quod co modo operatur matrix quo fumus in tortam pra:didam,quia matrix:licct fie calidiíTíma cius tamen fuperficies eft húmida ualde:& fuá fubftantia:& non cft de fui natura aíTa/ re aliquam fubftantiam,& generare in ea txlam:& corticc. Et fí ifta cíTct uia in maturatione afli fnatricc ambicntibus.runc cpar & ftomacus femp in materia quam inuolucrcnt poft facerent mó» branamquaeinuoIueritilIammateriam:6cfífueritin fpcrmatc'uirtus informatiuacíliú: & ineo erit uirtus informatiua membrane quoniam quod poteft plus faceré, & poterit faceré minus. Et quíB funt caufc proptcr quas ponamus principia naturalia extrinfcca cu inucnimus ca intra in fper' mate: & díccmus modum opcrationis in fpcrmatc qui pracdiccbatur in pafta furni,licct aliquando concrcát caufc cxtrinfcccScd illc qui dixit quod fpcrma proptcr fui uifcofitatem fuit gencrans o£ fa:8c neruosbonum cíTct quod diccrct,utgencratio eíTct a fanguine mcnftruo:& fpcrma uiri non cft priuatum complcdione animalis recipientis gcnerationcni ab co,licct fecúdum fui uifcofiratc fit iuuans ad üncamcta 8c (ni albedine ad colores eft for.opcrantcm funt illc qua: funt determínate circa aliquam materiam rcccptibilem fuarumdifpofitionú tatú qua: faciantduricic:& molicie ni mis.Sc uifcoíÍtaté:& animalia ficut uidcmusin opcrationibus:Sc reccptibilibus formaruj in artifi/. cialibus. Et fíe in materia uacuaoporrct,utrccip¡at formam a materia diucrfam,8c hoc cft in ap* tifícialibus.fcd in naturalibuscft quod recipicns non rccipiat folam fíguram eft lincamétatímmo etiam complexioncm naturalcm,& uirtutesóperationes proprias:& proptcr hoc apropríaucrút formcoperatiucnaturali materiam propriam qua: facitadcrcmenturo,&attracrioncm,&cxpul íifonem,& tune aíbedincm,& cius uifcofitatem fpcrma uiri operatur cxtcnfíoncm,& fíguram, 8c tolorcm, fcd non proptcr hoc operabitur in ipfo oiTa,& ncruosjícct roric quís ponet dieerc quod proptcr extenfioncm operar/poíTctnctuos nontamcoíra.& fí diccrctur.quia habetcxteníioncm non elTet in ncruorumextcnCbilíum tune hanc proprictatem habcrct mufcillago qux cft cxrcnfi/ tilís :& flcgma cft uifcofum fimiliter:8c omnc fpetma cíTct couenics ad operationc aialis. Et quod addidit deuafcfpermatis ígnorauirdcjo nifiíquia in co eratuifcofiras:& albedo,& ,ppter illa no tJcbcrctfaceré fpcrma:licet ifta(ínt cocurrctia mcliora.fcd ifta cócurrétia proutipfe determina ' oit no crát fcám ordincm bonú:& quod ipfe narrauit de arteriís,& illud cft quod fi cffent genera' tiac fpcrmatis cíTcnt ncccíTc.ut cibarcntur a fpermatc,& tune cxigerctur quod arteria opcrarctur in m itcriví fpermatis fcd'm opationé fortioré in cis, 8c (i fcdum alium modum oparct' mcfíam:& coiam,& tune undc iftorú no cric nwtrimétú,dcinde nifi in prima gencratione cíTct il1c íanguis mé ftruus m itcria creaturwnócíTct poftca illc fanguis cibus ciufdé poftqnatuscft,^ eft hxc res couc niéscotraillú.Bt uidemus.gamébra^moagútin fanguine: & poftcanutriútfcab C3:critigit''fan/ guis materia illo í mébro8¿ in ma gnatióc,fed illi fímílí quosíducit^ fe coIerici7út ex pluribus fí milis hypateticis,& díuífisquog florcs colI¡git,& hñt fuú rcfellimctú cú refoluunt'in ifíü mcdú,& illud cft qá nacusafrjfat''utri9 paréri:8¿ túc opj qd! una cáillius aífimilatióisiucniat"' i illis cóueniés qm qti írctio é una no é opus.ut cius cá fit una nifi fcd!m unú modú, 8c híc.ut ponant' fuá: caufa in fingularcs,&fcgrcgate,fcdadunatc.Ethícc;eftrcsqua!debetfciriperlibrumnoñrumimprobario :nibus,uidemusenim:quiauna resplureshabctcaufas ficut calof.&illaecaufaí non incíícntiaadn naturunanifi incafualitatc.Iicctformageneratioisíta fchabeatquodcaufa fuaprccifafirno mo tor,6¿ quia alitcromnis filius cflct fimilís fuis paréu'bus faltcm fcdum aliquam compofítioné falte fcd!um medid figna,6¿ íucnit*'multotiés formá,& nó aflifabat' ncgj'pf ne9 maíer nccp forme com pofitcexpatrct&matrcSi.n.quisuolucritcxtrahcre caufasfingularesreigenerareinucníctali// quádo qñi uirtus hébit díiíum fup materia, 8í tune illa materia íducct fui fímilitudiné. & aliqn crit materia rcfíftés:8f no iducct fcdm fpem fímilitudinénifí modicú,8¿ fcd'm hilítatc rccipíér/s patra bitiiírtus informatiuaí & qn operat' uirtus informatiua'.opcrabit' fcdm qualitaté.operabit*' line qli te macécie. Etquandodimínatiofuentínmembrísextéfis, díccmus illud eíícinptefcdmífotm;!

Page 43: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíbernonuo 2 I

tíaAXt & n fiíetit fapflaitas ín tnébcis pp fuum fluxu matcríet dícímas qín uirtas fe optrabit':& túc caminaceriaquxé in matrice hébítforticudincin acqficóisformcttuncno dabit'ci forma ícdm in tcntioné uírtutís informanté:forma dico liocamécalisnifi fcdm habilítate ipfius matcrie ad rccipic dum,& ica opcrabít'illa uirtas in materia quouf^ poterit eandc materia eíTc moués.Et fortaíTc in il lo loco cf ÍE cá occaíta «hibens materia recipe fcdm exigcntíá motoris niíí fe Jm habilitaté fuá túc erit caufa fimilitudinis.fi erit ex pte forraatióis uirtutís informatiuc aíuniííiabit' patrí. Et fí materia fueritdomiaans fap opcratoré:ex tote eritaffimilatio matri:8c hoc eft fcdm fpecalationc caufa;< tum fingulariú, & íi adiúxcrímus iftascaufaseritaffimilatio in crcatura femp fcdm uínccs in ásx ut fí forma ínformatiua ptin& ad materiaumcens opabit' materia fcdm fuum modú in lineaméta lis. Et G iilud qd pertinerct ad fccmíam matrem fucrit uinccns opatio:fíet ín ca fcdm fuum modu . Ét aliquádo incipiet opator operari in materia,& no patit' immutare fícut cótígit ín uirtute nutri tíua qñ impiagit nutrimenrú in mébra: & no potcfl: inducereaíTimilationétfcd in morfca:& qñ in fpexcrím' fingulariraté cá9¿m5 potcrimus dicere qd una fit cá cois ad multa: & íi aggregauerimo caufás extra iíla paratio fegrcgata a formatione: & circa forma no accidit p íftá habilitaté mate/ riemcc fiíit pp operationé foIum:& no erit unom co^; caufa folü p fe illius formrc quK generabit't fed illo ? adupatio iníímul: & menciebat' ille g dixit qd cá forme fúit aut fpma aut fanguis.Et fimi lis quosíduxit nó (át rede refolubiles in figura recftá & modií: & impfcde índuxit: qm unus fuo i fímillimo^í colligebat' a multis.EtilIud cft qfri accepit in eo qd fí fílius eft fímilis fuo patri túc non i uacuú qñ alTimile fiue caufa fpmatis:fíuc fanguinis méftrui: cóclufír tamé:qa cá fímilitudínís fu ít in patre & matre cois 8e fímilis fcdm quod ponamus coclufíoné iílius ad anterioraillius:& illud quod cá cois eft in patre & matre illius fímilitudinis: & nó fuít méftruus fanguis.igit' fpma fuít: & ex diélis cft manifcftú quoniá illa fímillitudo cft diuifío falfitatis in uno:diuifiuo miíTojí cú c di xit,ga cá cois erat in patre & matre; dixit uerú fcdm qd quoniá cá coniúda utriufqj fecit ad forma nt (üáú efttfed cúdiuifít illa cá cois erit:aut méftruusfanguistaut fpma:métituscft fcdm qd pra: determinatú cft,quod forma: opator:& nó folum tpe:fed coniúcílum cú praparatíone Sí habilira te menftrui fanguís:6c fuper ratíocinati funt quardam índucétes fuum fermoné ex ouib^^uéti quse tecipiunt poft fui cóplcmentú a luxuriatione galli.

Capitulum.De diuerfítate fpmatú in mulieribus & uiris, | n ^ ^ | | Atería mulieris quae dicif ñó hét in fe uírtuté gencratiuá:fed pofítámt ín ca fíat gene// IHM^ ol rario:dicemuf9 qa cá in tnafculinitatetaut focminítatefritdfíum in completíone ma" 1 5 ^ " ^ II teriemafculinitate:aut foeminitate:aut in cópictoe loci cótinétís:fcd cá ín mafculinita

ratio:dicemuf9 qa cá in mafculinitatetaut focminítateerit dfíum in completíone ma" ij teriemafculinitate:aut foeminitate:aut in cópictoe loci cótinétís:fcd cá ín mafculinita -' riseft cá fleca infpmatc:&illudé:utí^m fit caiidú:&eius calor uínccs, 6c rúccú fpma

fuerit calliáú mafculus etit,& in hoc iuuaía calore loci:& qto fucrit fpma a pte tefticuli dextrí crít et illd potr'.qa fpma illius ptis é magis codtú & magis calidú.Et é nc¡pa r{)pinqus:qa ipm ucnít Ip qdá uená q é fub rene in quo colera nf a fícut pceptú c ex anathomia. Et qa fpma nó cxit cótinue nili cü impulfíonib' diuerfis:8c demum nó c mip¿:íi qñ una ps fíniftra: & alia ps ;pcedit tráfuerfum & alia dánifícat ín itinere:8c pp illud pót eé qd illud fpma qd é fíniftrú faciet fcemía fcmp: qa ille locus é fcúsí fed illud qd de muliere opaí ad hoc fcd fuú fpma: & fuú méftruú fanguiné é qd muU tt qñ fuerit calida in fuá cópletióe nó erit paratü fuú fpma & fuus méftruus fanguinis ad facicndíí inaré:fed qñ matrix fuerit calida & nó lac^ fcdm ftigus a materia ínrcriori,uel ex cá cxtrinfcca: & licet fcdm quofdá opet' fpma fcdm qlitaté folú in materia:& nó fcdm imixtiÓe5:fí fuerit frigidus in cÓpkdióe nó erit:potés í cffedu fcd debílc: & pp hoc é nétricnl^dexter habiíior ad faciédú ma fculú q f(aiftcr:8¿ iftecáe alíqfí íímul cócurrút 8¿ fígnátcfFcélú aliqué;8c túc jjculdubio crít cfifcd ille aut fímpfr pfc¿le mafculus:aut fímpl'r pfeáe foemía.Et qn cócurrút cae ex una pte cú cáis alte »ius ptis cÓfeqt' ille effed' iUas ptes q erút fortiores, & pp hoc erit aliqñ in parte fíniftra mafcul' : In pte dcxtía foemía.Et fígnifícatio íup mafculú é mot' crcatur» í dcxtra pte. & foemía: mot^ í finí ftra pte: 8c calor 8c frig' funt cae q funt adiutorie Oí §paratorie nó các!formatc,fícut putauerút q"" •dá.Et dixit Arift.qd qdá poftqmulier fuerit impgnata poft.xl.dies fundit' fpma:8¿ ícipit diuifióej & qñ íftud t sé.q.fruftú carnis: di circa hoc fígnificat:quia ípfí non fciant qucm intelligat Ariílo< p hoc:8c pp hocuoluerút denegare qd fpma fundatf in materia 6c mifccnt* cu illa.Et qdin mulle tib' fít qdá aíTimilatum fpmati. Sed mó nos dícamus qd materia in muliere fít fanguis méftruus 8c fe in locis qux matricibus poft álbum 8c uifcofum:8c ab alus hcis deccrnit quid ad matrices ex cuiuscurfudcledaturmatrix.Etcurfus illius matcrie non eftfecundumuiamin cutfu fpermatis: ^u{amcurrufpcrmatiseftfecundumcalorem8cuentofum:&aliquando erit pars iHius ucntofí ante exitum fpermatis propter fui fubtilitatem,8c réfídua pars illius exit cum fpcrmate: Se quan.-do homo comcdit res in guibus abqndat HCntofvim;exit fperma fortius: Se etiam in eo qui hxwt

Page 44: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

ríat non muItutn.Sd ilIe aentas eft fuperñuitas fpecieí ín corporcEt íí cxítns fpcrmatís non cét in* gcmatus a natura nífí propter dclcdatíoncm deberet tune fuííTe ingcmatus fperma exíre non ue/ lociter.fed paalatim:& paulatím cam tardítate:qiioniam delcdatío acddít ex curfu materie illíus quíc eíí callida & uifcofa fapcr membrnm in quo facítqaafí títíllatíonem acutam:6c fequetor con glutínatio 8c undlío in eodem ex eadem materia:» rancerítíiia deícctátio fuper reparatíoncm:& cíus quod receíTus nó indaxit doloremtSc ífta deledatio eft fímílís deledatíoni illi qua: accídít ex teffauratíoe aut ex unélíoe fuper apotema :fed iftarum deledatío eft fortíor per fortitudinq fna rum caufaram & operatíonú éí eorum qux patíuntar ab eís. Ec quando illa humídítas qua: exít a mullere non generattnon erít fperma:quía nofñ fpermatís non ímponitur humíditati-.nifi ílli qui exít a teftículís: 8c índucít dcledatíonem quando alíquando exít huí ditas qux etíá non inducir de ledatíonem quando alíqfí exít humídítas qusc etíam non índucít delcétatíonem: & habent fímilio Cudínem cum fpermate:& non dícetur fperma:quía exít cum deledatíone:nifí qoía exít a teftícQ' lis 8c complexione fortí:et íllud quod erít fecundum hanc uíam erít potens generare aliud animal extra corpus aquo deducí^t&túcqííifteomnesdíñérécíe eadem índíffinítíonefpermatís:tunciI la humídítas qua cñ ínmulíeribus non dícetur rede nomine fpermatísmeque debet díci membrú aut fpirítus:fcd humídítas folum: & genera humídítatum funt quattuor.f.qttuor humores: & poíl illa eft humídítas qua: ín mnlíeríbuseft:qua: non eft alíquíd íftorum:fed eft fuperfluítas illa fangui nis:aut eft de natura fanguínís.aut eft fanguis permutatus,6c eft confuetudo quod omnís fanguis p mutatusexíftsns ín matrícenocatur menftruum quocunq^modo fít mutatnm ín qualitate: et illd quoddícítur fperma mulícrís fecundum hunc raodum eritmenftruusfanguíois,& fí dícatur fper Illa illud erít asquíuocum in nomine.Et ad íígnífícandú forte,datur hoc nomé.ut díftiguai? íftud qd dicítur fperma a refíduo fanguínemenftruo.quí non uenít ad tantam maturatíonem: etreseft de rcbus fcítis.quod íftc humiditatcs magís mercntur iuuare in creatura q aliud de fanguíne méftruo,' & tune fí non cffet illud non habcret mulíer dcledationcm in fomnótin cíus curfu magís g in cur fu ménftrui fanguínis purí.Et cum fuerit in ifto íuuamentum ad creaturamtnon erít in eo iuuamen tummífífecundumuíammtficoperanstautmateríaaututercg:&tunc ineoerítuírtus formati/ ua 8c materia fícatinfeminibustfed quando inaliquo fuerit uirtusadlíuaoccurrensuíftutípaffiue ex illo occurfu debet fíeri alíquíd: fí una uírtus fuerit debílís erít operario debilís: fed quando nihil operatur non eft ín ca alíquíd uígorís. Et tune quando uír 8c mulíer coeunt & complet citias mu!i cr fuum fperma q uir:tunc ílIud fperma íntrans in marríccm fí tffct forte deberet operan" fortíter.fí debílís debíííter,<5c íta quia nunquam inuentnm fufr íiiud in mulierc nífí habetillüd uíf tuíem gcns ratiuam quod refcíndetur a muliere.Etfí forte infpermatemuIierumeíTet uírtusgencratiua nw* triretur a fpcrmate uírí: ut fít in tñtüatSc tune ponamus quod uírtusgeneratiaa fit in fpermatc mulíerum:n5 fít in cffcélu illa uirtus:non per íuuamentum fpermatís uírí: 8¿ fíe illa uírtus pauca:!} etíam forte iftad fit ualde rcmotum«Et quod ín illo fpermate funt fpecíes:licet díffícile fít iftud di'/ cere nífí forte dícatur :quod ílle fpíritus fít ín potentia: & ducatur ín effcdum per fperma uiri: 6e deiftís eft mdius ut dícatur quod in íllo fpermate non fit utra^uirtustfed uírtus formans, 8c n6;p pter hoc uetatur dícere qufn ín fpermate uírí fít uírtus extenfíua & lineamentis: ut lincamentet' ín fe de profundetur íntra mulíeris materíam'iuuansad líneamentationem ipforum,& non xque co/ ponít membrum alíquod nec eft materia alicuíus membrí:& poftquam coagulatio creaturae 6 ex iftoduplícífpermate necefí'ariumeftutdecrefcensfanguínís mcnftruus allimiletnríftí coagula// tíoní,& propter hoc noii permutad ab eís ín fímílítudíne fpermatís:utaptum fít tranfíre nutrímé/ tú.Sed ílle fanguis tijc non dccurrít fcdm uíam decurfus ante ím^gnatíonc:quia tüc decurrebat fe cundú t^s iam determínatfí :modo aút continué paulatím:ga matrix attrahit í^m: 8c fícut nutrifíí tú iü nobís j3mo fít fanguis,& poftea dealbat Sc poft parat' ut tranfeati méb9¿ Ce menñruus fan' guís cú decurrerít tps im^gnatíonis ad matricé recipit decodlioné quouf^ afíimíIetYpmatí mulie ra?, & poft tráfít ín mébj . Et íftud fí ergo qcf fperma fít fupfluitas fanguínis quanto digeftí: &í)pe coaguládi ín mébra.Et mafculínale cóícaí uírtus formas cú uírtute cóica^ uírtus formas, cú uírtu/ te ét nutrícé quse cóíungít cum ea ex materia foemíap: fccf m modú quo nutrif ex ea corpus: & foe mínale eftícq díftásíllí,8cíftaadoptatiodiuidítfemagispropemébris: 8cnoerít ex fupfluitatib^ quasnatura antiquítusíupullú adoptát iniuBamentumcorpis:&aductusppHÍrtutéin illa eft f¿» gnú uírtutisq ceílít:fed uírtus informatiua 8c gfíatiua coplct'in teftículís:6c ibí tráfít ifta fupfluí tas in fpma mafculínale íformás: 8c tüc erít ais iformatíua cópleta í i§o a teftícui".Et uírt^nutritiua í fpmatemafculi forte uenít ex parte extremitatúinfocietatefpúsnutriméti decurrétis in fpmate: qax fiuftc cam immutatione füDguíois ad ípfum quod dímíQiiebatur a membro: & qaia iWt ísüff

Page 45: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zibcrnomis as MÍsaltÉfabatar'ad compííxionc illius mcmbrí alteratíonc quacanque:& accepit fuasuirtutes na furalesrücct nódu cÓpkcas:3c no cfl opus iit abnegcmus iftas ípulfíóes ad ccfticulú: ípulfióes dico fupfltticatú: 8C tune nó eft abncgatúrquoníá cefticulusattrahat ab omní parte fui corpis ad feípm ficatnoncftncgatumtquodqaxdimmembraattrahanthumiditatcsab aliís.Sc quod medicina jj jU.v 3 partjJ33Ccorpons;& materia .licet fít cxtranea a corpore eius:rameo attradio eft attra^

¿lio maltarumfupcrflaitatum:fedinfoemína: materia eft debilior g pollitcóicari ab aliqua, fed tnagis comitatur adaptamcn 5c rcrifícarionem g pncftítit ei fuá uis: & fí cóícareiur aliqua uiseí// fet illnd quod dixit ante. Sed quando illa materia implebatar a membris a teftículis poftquá fu// it digcfta:ibiaugmentabítur uisínfbrmariua ab íllo. Eterit nutritam obediens informatam. aut comitansipfam:& tanc ubican^fuit concomitabitur ipfum fperma: 8c tune cxit ibi affimilatio completa,& uirtas iaformatiua qna: eft in fpermateíaat erit fignum uirtutis informatíua:quíe é in illo indiuidao.Sc mutabit tune ad operandum íimiic iHi,a quo uenit.quod eft ab ilio remora: ficut ec fígillum uirtutis nutricera,& ab extremítatibus ad hoc:& tune hoc eft dignius Se adiúgitur in unum & generatur ex cis maias de mora unius non eft caufa íngreííióe tantum: ká ínuoluatur in ter eius informarionem:& fecundum fub mora non eft in fui informatióne,5c fuá quantitas eft mi ñor gfufficiat in generatione eius quod generatur ex fanguine menftruo:quia alterabitur ad natu/ ram principii illarum:& erit illa quantitas minor portio:Se non eft rcmotum qui JIIO quod eft for/ ttus ex cis erit materia fpiritus & debilius fceminale materia membrog,?.

Capitulum, De membris confímilibus, iT'duobus fpermatibus poftquam fuerint adunata fpermata maris 8c foeminx ro// Itundabitur totum fuper fecum uirtute propria circundansfuam eíTcntiam & ma/ l'trix mouct fe ut cooperiat ipfum, Et quídam dicunt quod matrix ambulat ad co/ ¡ operiendum paularim:& fít textura extra ex materia fpermatisfoeminzr:qu3c con jtinuat ipfum cum extremítatibus matricís interioribustfed uidetur qd motio ma/ ^trids ad cooperiendum fupra fit feftina. Sed coopcriuntillud completur per ex//

panfionem eius quod cotinetar ex alateribus matrícis,6e hoc propter nutrímentum quod rccipír, 6c tune magis matrix cooperit fperma:& cooperit:8c eft uia fpcrmatís, utinfpiflcturpercalorcm & oporeec ut crcetur íterum fperma:& cooperitex materia qa« infpiíTabitur per calorcm, & qd! ¡ntendítur per ipfum Se alus. Et cbnftridio fuarum partium:& illum cooperimcntum eft caufa tctcntíonis menftruorum: ut nutriatur inde creatura, 8c conftringit fe matcr in ífto cooperimento Se dcíTicatur & intendit fugerc. Et appetít impraignata res contrarias.Sc appetít ftulta 8i contra// ría: 8c hoc propter retentionemmenftraorum:& illaretentiopermutantcoloremoculorum mu licris. Et reducir colore^uenarum quaifuntin linguaaduírorcm. Etinducitdolorcm pedíníspp conftriélioné orificii matricís: & iftacontingút in principio impraegnattonis:& fortaíTc retarda»*' bitur íftaoperario per decem dies:8c augmentabítur menfe cum ínceperint capilU crcfccre, Et pri/ tnum quod generatur eft taela qux circundat:ÍÍcut circundar in ouo ubi fít retines:& cuftodia par/ tiurn fpermatis ne fcmp agatur & claudatur calor naturalís in ca:deínde materia tédat ad augme tura 8c extenfíonem. Sed primum quod generatur in ea eft fubftantía fpiritus qui eft fundamcntuj oittutu aíalíum. Tune ergo eft neceíTarium quod ^mo generetur id in quo dúo fuerint aggregatá neceílitas&:uttlítas:8cgeneratíofpíriruseftÍeuíor generatione membri:utncceílitas eft ut ere/; fcat fpiritus fecundum omnem partem,ut ueniat uis & uígor,& ifta neceíTitas eft maior ncceíTíta/» te generationis membrorum dico completorum. Et quia radíx huius fpiritus eft illud quod ceci/ ditin matricem inuolatum cum fpermate:8¿ tune non eft remotum: quoníam fperma fecundum fe totum fít locas prímus fpiritustuel quod fít in eo locuspropter fpiritom.ín quo fpiritus iptsdm natur:& ab co poftea diuídatur. Et impoíTíbile eft quod natura non fuerir folicita circa iftum fpi/ titum 8t quod ponat ipfum ut crefcattut non in locum certumt & ut habcat motum non a loco cer to. Sed opus eft ut in primís cognofcatur fíngulare & diuífum per fe: & adunct' per fe: & quod co/ gnofcatur fubftantía 5c determinctur quíedam penetratioab ípfo fpiritu:& quod ific fpiritus ha/-» beat fundamentum a quo mouentur ad partes diuerfas:6c illa pars fpermatis qna; fie erit fúndame tum erit pars díuifa bene 8c maturata:8i erit cor:ergo oportct ut primum quod generatur fit uas rpíritus:5c in prima creatura erit ínfenfibile,deínde facict fpiritus illeperforarionem coram orifíci is uenarum.Et poftquam fuerint ille perforationes fenfíbiles díccntur uenie: & operator ca; crít motas huius fpijs:6c tune príncípiú eap¿ erit cor. Et erit claufura uirtutis informatiueiin co in quo ciaudít ílIc fpúSjScaíTííac fpús uéto:accítqíí illa materia appebitínaííoampullofaiSd illa matC'<> f ia cwCcít g ilH iíétoí«ra;5c deiS ilhibu fpú»i' c¡ nutrit" 6c corroborat'i illa materia facict gforaiío/

Page 46: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?c natura an{malm5» nem'dcilla materia: 5c non fccundum quodputaucrúc phifícitqnodquia materia cratreshuinidat & in húmido omnis agcnscfl calor:tunc crgo non potcft cíTctquoniam in illa materia ex íllo calo re ftat acntas:et illc ucntus inccndit exítum:& ucrfus altum igitur:altum perforabiturin manife/-' ño m.itcric:8c iuuamentum illiusperforatíoniscft,utintretuentus &attrahat'peripfumforamct fcd non eft íta res; nccfa cft ille fpiritus ucntofus fupcrfluitas matcrie:fed potius res cuíus retentio in tenditur a natura: 8c mouetur illc fpiritus fccundum partcm q appetit anima: & nifi peden cíTct coniun¿lum melius a fupcriori ad matricem non cíTet motus illius fpiritus in matricem in partcm quod cxigcrct atiíma:fed ad aliam partcm.Et quando gcneratur illeuétus fpiritalis extendit fnatc riam fccundum eius dimenfiones,& inducir dimeníiones in pellicula obuolucntcm foramen icquc ílans foraminibus ncnarum quJe funt in matricc:quat ucna aperiuntur tempore mecftruorum, & omnes illi meatusadunatur in unum meatum pracccdentem in profundum in materia fórmate: 6c iílc meatus in profundum íntroducit fanguinem & animam:fanguinem in duabus uenis: aut una & anima in duabus.Sc quando crcantut huiufmodi motus fuggit matcriam formatam fubftantiá nutrimcnti ab orificiis ilíarum uenarum & penetrat:purificat fanguis qui altera tur cito in fubftan tiamfimikmfpcrme:8cfiuntIinca:habctesiniciafanguinea:quoníamfanguistranfítincis:etilIa rum media quafi faniofa:quoniam immutantur ín fimilitudincm matcric, & prima materiac cor Se non ftuduit accipere ilíam materiam poftquam materia fuit alterata ibi:et iftud non fit in omni bus a:quale tempus dcindc in illa materia natat fanguinem:ct manifeftatur in illa quoufque appa/ reat quafi res coagúlala. Et principium criniti illiusfruftulli eritin fuo interiori; et praccedet ifla natio continué fccundum immixtionem partium partis carnofe:etcoagnlationis quonfgj ptruc// niatwr in materia illa ad complementum. Et hoc in temporibus diuerfis:et poftquam illud carno fum coagulatum uenit ad complementum coagulationis,accipit poft illa materia nutrimenmm | umblicumíCt di<ílumgroíTius defanguinc diuiditur ad unum princípíum:et fubtiliusad aliud pn/ cipium fccundum cundem modum, Et principium ad quod ifta dúo ptocedunt crítcalidum muí tum 8c fubtilius iílorum nutrir rcm diuifam ad htec ut fit cor. Et eíl illud quod fuit arta ad aggre/^ gationem totius fpiritusin fe in principium unum:& ingroílíori operatur uirtus informatiua qua: claudebatur ín co in quo claudebatur fpiritus. Et poftquam faerit fpiritus delator anima: & anima cfl: una,8í tune erit epar quafi ex fuperffuitatc nutrimentí cordís:& tune crit cor principium gene/ rationis epatis: fed adu crit cor cum faa uirtute: fcd raaterialis pars erit fanguinis groíTíor ímmi// xtus cum mcnílruo.Scd mcdulla eft omnímoda res ad quam uenit fpiritus: & adhuc clauditur in sa & crcauítín fuam fubffantiamtfcdnon cftopus infua generationcfanguine fubtili & bonoin// quantum fanguinc: fed íccorc quafi cffet flegma»& tune generabitur ad complementum. Et quía cor 6i mcdulla & par funt res indigentes cerco fituttunc creator pofuit illa in loco compctcnti pro ut fuit ncccíTariamteft in motu fpiritus in zis: & quod exitus cffet a uafe compctcnti fibi.Et fpiritus uitalis 8c animalis & naturalis:non funt feggregati in fpcrmate:quia fpcrma fucrít omníno & fí// mile in fuis partibus: Se non efl: motus diuídcndi fpirítus in corporc confímili magis ad unum pun ¿lú q ad aíiú ufquequo fit poffibilc qd! dicatunquod fpiritus per fe mouCát fe fpirítuaks ad una p/ té naturales ad alia: Se accidctalcs ad aliá:& uirt^ íformatiua no mouet' ad gtes nifi crearas: qm uíf tus ogat' opatióe ma í fpú.ut diuidat poftq fuerít ín fe adunar* . Et opat"'opatióe fccíída í mébris: cuiuuaméto fpiis.q.medio.eo'qd!mouetfpiritusad illa mébra.Etifta cosnitio no héturdebacuir tute nifi p effe(Sú:8í tile ifta cognitionóerit añmotú fpirítus a ^ncípio: fed poft:& noñcr fcrmoc modo erit ante motum fpiritus a principio:fcd poft. Et nofter fcrmo eft modo ín eo:quod é de co gnitione eius:quod eft ante motum fpiritus ad ipfum:& tune nccefTarium eft: ut fit j ncípio totius fpiritus ad unum locum a quo cognofcatur fuus motus ad omnem partcmjut fit motus anime pri mo ad conferentia ad centrum:8¿ poft de'ccntro ad omnem partcm dcxtrorfnm fíniftrorfum an// te retrorfum deorfum: 8c uirtus fenfitiua mouetur in furfum: & uirtus nutritíua in aliam partcm 6c fortius latus: 8c dextrú ,8c tijc ponit' in ca mébrum ín quo non fuit uirtus: ut ncíj afcendcre fa<> ceret ipfum ñeque defcenderet fícut dícemuspoft. Et propter hoc contingit quod poftquam fue/ rit materia in mediohabebit motus ad omnem partem:fed contingit in megacafmo:& tune co ^ gnofcunt fpiritus fuos motus: 8c operantur uafa cum quibus nurr!unt;& in quibus differnnt. Et ín ueniunt intus'omnia membra coniunda cor 8c epar: & mcdulla. Et cpar eft maius ómnibus me bris:quia illa hora neceíTarium eft multum membro diftradio fanguinis8c mcdulla:cft tunemin^ omnibusmembrÍs:quia tune non indigetmultumfenfu8cmotu:& tune fit caputnutrímcntüma gnum:quoniam neceíTarium é ut ex eo poft nafcantur multa. Efc ftultíj eft dicere qd! res tft: gahKC cxíuit.abjillotueliiidabiftotqaiñajocaíqb'^cótinct'fpúsfmo creaban c6tinétÍ3fe;6ccrátpoftca

Page 47: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zibcrnomio x5 qnaíí fotamína: 6¿ ílía foramína fada fant per motum fpíriíus. Et locas ín qiio adunatnr fpíritus

• cft unus: 8í poft uadít ad diiierfa loca qucc funt priücípalia: & ad alíquodprincipium uadic unus fpíritus: & ad alíquod uadunc dúo. Er dúo fpíritus i ínueníuntur ín fpcrmate:quia non folum ue nit ad ípfum unus fpiricus ín imo a corde unustab epate unus: & a medulla unus,& non eft opus:ut ranc ueniat a corde fpíritus anímalis ad epar: 8c poftea fíat ibi fpíritus naturalis: & itcruro reuerta tur ad cor.fed a corde uadít fpíritus qui eft naturalis:& informatus & nutritus & in corde reroanet deiftofpiritufibifuffíciés:quianihíl abiftoprincipionomínatoprocederet formatiuumad epar naturaliter formetur epar:& poftq res eft ita tune uirtus informatiua cognofcit fibi fpíritum de iU lo fpiritu qua: fundatur jn corde:& íllo fpiritu tranfmittit cor ad foramina poftquam uenit ad co/ plementum fiant uena: quaidam pulfatiíes,íta fuerít parua neruorum procedétia a medulla: & poft quam fucrint elongata uidentur quafi canne:& poftquam iñe canncfiunt diuífe non eft remotum: quoniam non una accipiat nutrímentum fuum a corde ad medullam:nifi poftquam cor & mcdul !a difcreta fuerint t Se antcquam fatfta eflentifta dúo foramina:poteft dici quod utrunhbet eorum eíTet fadlum ab altero: & non necabiturrfed omnino primum foramen habct ortum a corde,& no eft remotum ficut diximus iara.quoniam ueniat uirtus ab uno membro:6¿ recípiens ipíum ucniaC ab illo membro:& illud tamen non habet fírmitatcm.Et quod fupra hic dixerint manochoia non eftueru} fírmum ficut diximus. Et poftquam facta fucrint ifta membra ea fcparatur alía:ficut fg/ tna 5c nuca medullam,& in ea texuntur nerui & dífcernunt oíTafuam materiam,S¿ quodlibetcx" tcrorum membrorum fuam materiam.

CapituIum.De gcncratíone fpermatis T eft primus modus quod fperma fit in jSncipio.q.buti :& é illud ex intentione in formantis:& fecundas modus eft qui aítimilatur interius quafi gutta fanguínis: 5c tertius modus qui mutatur fperma quafi fanguiscoagulatus:& tune fperma fit q ^ , fi cor 8c npalia membra, 8c fuá uafa, Et poft fiunt extremiratcs fciiicet pedes 8c Imanus: 8c in omni mutationc eft res qujcdam ypoftafís:5c poft hoc totum eft diffe-i rentia ínter mares 5c foeminas:quia foemina completur tardius. Et experimcntato

res etiam in hoc diuerfantur,5c illud quod magís erit eft poft. vi.dies apparct ibi fpumofu3:8c poft hajc ín termino triumdícrum.f. poft nouem dies fiunt guttsrubeícSc fila rubea,& aliquando an>/ teriorantur, 6c aliquando pofteriorantur per unum díem 5c poft. vi. dies al ios ab iftis: fciiicet poft quindecim dies:alios ab iñis apparet totum quafi fanguis coagulatus:fcd aliquando anterioratur per dúos dies: 5c aliquando tardatur.Et poft'duodecim dies poft ilíos apparet caro 8c cognofcun/ tur tria membra. Et extenditur quasdam portio a qua procedit nucha: 6c ha:c aliquando ante// rioratur poft quídecim dies 8c tardatur,5c adhuc poft nouem dies diuiditut caput a ípatulis: 8¿ ex tremitas latermSc uenter cognofcitur pet fenfum in aliquibus abfconditur quoufquc fentitur poft ¡ntermío5c diemthoceftcomplementum.xl.dierum. Etaliquandopofterioratur iftares uf^adq dragintadies:5c numcrusin hoc funt.xxx.uel.xxxv.Et dixit Arifto.in prima dodrina quod abot fus poft.xl.diesquandofundebatur fupcr ípfum ta:la 8c pofucrunt ipfum in aqua frígida .appare ^ bat creatura parua,6cextremitateseius cognite.Et mafculus eft magís feftinusad hoc g foemina: & uidetur mínimum tempus in form atione mafculi.xxx.dies,fed tcrminatio maris 8c foemina: fe cundum hunc modum iudícatur a quibufdam medicís:8c prima operatfo in formatione eft per ca lorem naturalcm 5c eíus aggregationem: 8c fíút poft foramina 5c exiture:8c poft incipit nutritiua operari:6c quídam putant quod foetus tune infpirct per os,fed infpirat infpiratione:ut multú poft quam fuerít completus in matrice:6c fuper hoc non eft íigníficatio aliqua:6¿ dicunt quídam quod poftquam natus fueritduplus ad fe iam informatiua:quod tune moucre duplus dicó fccundum té/ pust8c poftquam compleuit triplum tempus ad fuum motum parietur: 8c lac incipit a tépore mo tuscreaturae.Etiam dixerunt quod tempusredlum eft.xxxii.ucl.Líi. dierum, 6c tune moncbiíur poft.lxx.dies,6cpoft.cc.8c.x.parient.fcilicetpoftfeptemmenfes,6c tune quando fueritmaiusquá xlv.dies 5c parietur poft ducentos 5c.Ixx.dies.fciiicet nouem menfes:5c illud eft res quse eft firma ex toto.Et fcias quod fanguis menftruus diuidet fe in imprargnata fecundum tres parres: fciiicet in cibum potuj, 8c in lac: 6c illa pars afcendit admamillas: 6c tertia eft fuperfluitas qux quiefcit intos tifiad t§s partus 8c eiícit'.Etnatus circundat* a tribus mébranis.f.fecúdina: 8c é mébrana q circuit totu:8c texút in ea uenae:q^ uenaepulfatilesucniút ad locú no ramificatú 8c nó pulfatiles termina'¿ ad una ucná círcúuolutá:8c ad íílá dcfccdit urina creatura:: 8c é mébrana alia qate dicitur afcham-& illud eft in quo adunatur fudor;8c túc propinquius creaturae eft membrana tertia; & eft fubtili'

Page 48: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3^e natura anímalíu5» or,& hoc qaia in ea adunatur humiditas fubrilisqoK fluit a creatura:& i'n tota illa humíditate é íu U3m:5c hoc at mdiu5 cxaíccrcc pucr fuper illam humiditatcm 8c facilíus: & non grauetur fuper • matricem:& cíí tn co iuuamcntumtutper ipfum elongetur a fuperfiicicmatricis quoniam mcm./ branadura inducicdolorcm cum fuo tadu fícutleditur cicatúx uulniis:cum res eft rccens. Sed membrana aas cftrYtra lílnm & eft ríminnoluta nominara: S¿ tranfít ad ifram oer meot^nupAnt orina: creaturxaÜcnisumblico:& non cxucretur:& hoc quia meatus ucncer cítanguftus: &cir/* condatur ille paruíufcuUim qai iuuatadere caufam uolunrariam:& ifte per quem exit urinaeíl di Tt¿i-jsSí amplnj:5c pofucrunturinsercceptacülum propríumtquiafi coníungereturcum corpo/ re no poíTec ipfam paci corpus propter eíusacumcn:& hxc eíl manifcña:& diffsrenria inter urina & hamidítatem qux eíl fudor c(l in odorc et'intcnfionem coloris. Etfiobuiaretureicum fecundí na corrumperetur,forte illud quod comprxhenduntur uenís.nec fecundina compoíitio ex duab* taslisfubtiliustet inter illas contcxunturuena::et utrunquegenusearum terminat^ad duas uenas exeundo .í,ad tertias et non plus fatifgilestfed duseuens qusenon funtarteríe poílquam intrauc/' rint adunabuntur inter fe antequam ueniant ad epanet fiét una uena ut íít magis faluum conten/ tuminea:etpertranfitufqueadgilbumepatis:urina:facíatanguíliam uisexituscolerc. Et certii c(l quod ida uena nafcítur ab epate 8c uadít per umblicum:8¿ deinde ad fecundínatfie fpargit fe & facic fe duas uenas: 8c illícdu«uena:fpargunt fea fecundina adorificia:uenarum qua: íuntinmatrí ce. Et iflís ueniscontingunt dua: res:fcilicet quod in locis in quibus coniungútur cum orifíciis gra ciliantur quafi eíTent extremitates ramorum,8c adhuc efFiciuntur rubese primsrinde Q(. tune opi* nantur quod indc nafcantur:fed rubedo qua: eíl in eis:cíl propter fangainem quem acipiunt ab eo loco:8c tune fi tu infpicies applicationcm foraminisputabis,quia radix illarum erit ab epate: & íi tu refpiciasruborem illarum uenarumtdices illas nafci ad fccundinatfed infpedlo prima eíl fora/>' mina 6c meatus. Szá alterationes funt complete fuperfíríc quac circundant foramina. Etíta quod illac arteria: dux coniunguntur cum duabus arteriis: Sí fi acceperis prímum a fecundina inuenies cas pertranfeuntes ab umblico ufqj ad arteriam magnátqua: eíl fuper coilas BL fuper uC/ ficam pofitas: quoniam uefica eíl membrum magis propinquum cui ambe poterunt fe approxi"' mare,8c funt lígate cum uefica per membranas propter faíuamentum:8c propter hoc tranfeút ín arteriam durabilem c\\xx non diuiditar in animali ómnibus diebus uitK fua;:8¿ hoc eíl quod appa/ tet íurationibus medicorum. Sedcertitudo eíl quod dúo rami nafcuntur ccrte ab arteria: Sí áv/ cunt phifici quod non eíl bonum;quod iífcc du« ucnx adunentur: 8¿ quod tendant fe ad cor: pro-*/ pter longitudíncm íceílinis; & propter obuiationem diuídentium:8c quia eílpropefuu? iter:8c co tinuatío cum eis nó ftierit opus quod adunarentur. Et dicút adhuc quod artería 8í uena no pulfati lis qusctranfeunt a cerdead pul monem.quia nóhabentperfectúmagnúinilla horaad ínfpíratío nem mutaucrant fuum perfectum ad uirtutem cibalem 5c nutrimentalem:8c túc pofuerunt in am bobusunummeatumuttranfeat nutrimentum pereum.EtpuImoínprimis eíl rubeus quoniam nórefpiratfecibatfecumfanguine rúbeo fubtilidcdealbatur cum ímmixtione aerís dealbátís 6c dicunt phifící quod membrana ínuoluta in fe generatur ex fpermate mulierú ,S¡c é iílud res par ua 8c multominus fpermate mafculí Sí tune non eííet conueniens ut eíTet amplum,8c túc facta eíl tonga ut continaaret creaturam ínteríori matricis, & eíl anguílía ad capiendú humditates ,6¿ túc ñiit neceííaríu) ut eííet patatús locus am plus ad capíendum fudores. Et quod creatura quando ma gis fcílinat in fuo corde cóplexio mafcuh'na fperget' illa coplexio m oibus membris: 6c tune in ma fculino fíet aííimilatío adpatremtgc fortaíTe caufa mafculínitatis nó erit complexío patris, fed ex aliquo modo ex matríce uel complexíone matricistuel aliquo accidéte fpermate extrañe?: Se túc propter hoc non eíl opus quod quando eíl mafculust8c in hoc aííímilatur patrítquod propter hoc in omni aíTimiletur patritScfortaíTeaífimíIabitur matri.Sc aílímiíaiio índíuidualis fequitur figura aítimilat6is:in mafculinitate nó fequitur figura,fed complexíone fimilis cóplexioni patris: 8c illa fluit ad membra. Sed adaptatio mcmbrorum extremorum ad fíguram erit fottaíTe magis decli nans ad parte matris, Si forte poterit uis informatíua mutare fperma Se fuam figuratíonem tranf mutare ad partera patris:fed redditur fegnís ex parte complexióístut faciat fímile illí in fpermate quoufque fundantar in aliam partera ufque ad interius orificium matricis quoufquc ímpleat in cir cuitu. Et fortaíTe íllud accidít in diuerfo impulfu fpermatis aues: 8c fecundum remiílionem fecú di impuífus: Sí hoc quando coniungetur cum eís diuerfus motus matricis in attra¿lione:quia ma' trici ín fucceíTione accidcre motuseí confequéter feadinuíccm ,6c íicutín tráfgulatione bucella^ 6c íícut accidit cófequés ifpiratio pifcib^ g é mafculus ípuíic fperma ica'm ípulííonesífcdjoéii ípuí ííoaéetíc attra^iofgmatis ab exteriorí:& hoc a exigit matrix cótinuató^inter fpertnata:é¿ ilU

Page 49: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíbcrnonus s4 eí! qcí poteíl ciptrt ille coitos fuper hoc coitu:5: illí ctíam hoc dñt & afrímiant:& illc impulíít)/ nes 5c attraéliones íingularcs non eíTcnt purc fed ímmixte cú motibus diueríís: & compofitis. q. omnís illc motas compofítus eíTcr ex moribus, fed éc no cópict' unus ípulfus nifi cú mulris motib^ ct diueríís: & rcd^moésillosmotusdiuerfosfentitdiuerfamgetéillegcxpnlitrpma: ctpoftgctcm íllarú pciü incédúe aiie eíeclíoes: oc fcmpcr dirainuec uirfcus cikims: oí cx paucíorí bus modis ou/-merodíuerfis. BcfortalTeuícesiftc crant plusquam tresuelquattuor: 3c propter hoc duplícabit' dcleAatíofocmínarum, quia iíledeledanrarínmotu fuifperniacis:& in motu orficiimatricisin// fugendo.fedetíamdeledanturadhacíndiuerfítatemotusmatricíst&fortaíre cxhibit a foemína refpondens fimifr eiedíoni" maris:& ínuoluét ei fe:& íterum neníent alie fecundum eandem uíam íibi refpondentcstconcípíct ergo tune focmina in uentrículis multistmultos foetus, quia omnc iü' / uolutum cum altero diuifordíuidít feab aItero:& fortaíTeínuoluentur fpermata: & pcft diuidétur & hoc propter diuerfitatem duorum impulHium intcromnes ímpulfus:& hoc propter uentofita'' Utn ínterclufam abcistautab aliquo ah'odiuerfo motutuel ah'qua aha caufarum diuídcntium: & forteer/eillud propter díuifioncm uentricuIorum:& illudeft quodimpcdit complcmcntum ujnc He fortegenerabitur iftnd:fed uidetur quia erit debile:fcd illud crít utilc quod diícrctc cadit in radí/ cem. Sed partus erit tune quando fufficiet puero:& ci adducitur uel addunt a fccúdina: & illud qd El accídit ab infpíratione,& tune iam crunt membra eius compIeta:& tune mouebitur caufa conv tra feptimum ad exitum:& tune erit dcbile ex fuo motu,& non poterít illam uirtutcm acquirere ufque ad unum menfcm:& fí exiuerit in ocftauo erit foetus debih"s,& non feftinabunt ad txitum propter uirtutem innatarntSc potius propter occafionem:& exitusnatí erit cú fííTura fcor me 8í mcbroruj humanarum:& cum lenifícatíone filTure ab habentibuscontentis: & mouebitur foetus fuper fuum caput in partu naturali, ut fít lenior ad exitum fuá diuifio 8í facilior: fed exitus fupra pedes eft propter debilitatem creaturetquoniam non poteíl fe nertere:& cft ille tímorofus: , ^ _, &utinpluiibus erit non profíciens. Et creatura ante fuum exitum uertetfuam facíemfuper íuos Jie jíh-^ -p^H^S 3 >t pedes & fuas palmas fuperuolumína genuumrucl ante motum ad exitum: & fuas nares intra fuá fyy¿J^^, genua:& oculosfurfumtSí collígit fuá genua ante fe:& eftequifans fuper foIasplantas:6¿ fuá faci cseft fupra dorfum matricis fuc:& facit iftud totum ad defendaculum cordís: 6c iíle moduscílma gis conueniens ad euitandum fe. Et adiuuat ad reucrfionem ponderoíítatís fuperíorumpartium:et máxime magnitudo capitis:& eiuspondcrofitasíSc quando indc diuiditnr apcrietur matrix apcr--tione qua non poteíl t(íc maior: tune contingít diaiCio coníundiionum maiorum: & defeenfio ad^ =..4.««.v j - : ^«—»..,« *4 u—...fcC^:-.. J-: *..-.. Ji ..^r ;«» ; i u ^ J . T — ^ : ^: luiuiivj uct v/pt.t<ti.uL a u iiv/i.^uL tacictk Ubi (^Utcuaruiut au i iuc i ui taeicti iii<ti(i uit i .uuiit;uatIoncni

itcrumrcuertiad continuationem naturalem :& erit illud opusde operíbus uirtutis infórmate/ tic:& propríe cíí res comunda'cutn dco qui uadit cum pucro in fuo cremento:8c ignorar parú be^ ticdid:usdeus:foemin«ueniuntadcóplementúdiuturnior{tempore: 8c hoc propter debilitatem uirtutis informantis :8c (i fortiseíTetmafculinaretur: quando ergo formantur mulieres debilis in eis cíl uirtus:canefcút cítius propter fuiuilitatem:f!cut arboreshumide et albecilla: 5c uimina: augmentantur cnim uelocitcr quoniam natura non imperfcdioncm earum ufque q ad omne co/ |)Iementum,8c quando non intenditfollicite circa ordínationem:8c fucrit materia multa fít uclo citer rctardatio:ctiam aliquando cft ab agente,8c íi non fucrit impeditus:8c hoc cft etiaj ut ipfe uc/ niat ad pcrfediú complementmaut quia diminutio é in mafculo:8c mulieres, licct díminuantur ;p/ ptcr hoc:ueI ímpediétur propter hoc uirrutes naturales in cómun¡bus:8c fí diminute fuerunt natu tx earum refpedtu naturte uirorum qui proportío obedientie materia: focmín^ 8c fue multitudi// tiis 8í fue fubtilitatis ad dííToliditas corporis uiri eft maior quam ptaparationfs proportio:8c có* / plementum uiri ad complementum mulieris: 8c cft maior quam prseparationis proportio :8c uirtutis mafculi fupra uirtutem fcemina*. Et illa qux eft ímprajgnata a mafculo: cft' in ómnibus tndiorísmodi quam imptícgnata a foemina:8c parít citius: 8c foemína habet pauciores'uiresad na lurandum:quod accidit fibi cx matrice:8c aliquando imprargnantur quídam mulieres: Se túc im prasgnantur: 8c caufa huins meliorationis cft propter retentionem maíorem in fuis mcmbris: 8c proprie eft uia in hoc quafí uia fanguiriiV.menftruofum eft ut fit multus 8c uirtus ciiciens ipfum é fortís.Et pori corporis funt ampli:8c erit in fuis humoribusacumenmodícum,8ccum hic apcrié tur magisforamina,8c propter hoc citius potuerunt cxire humiditates:8c illccxcuntcs attrahnnt fecum alias. Sed tune cum cft retentio menftruorum poterit natura obuíare prardidis ut facfat traníire in nutrimétú partem illius quod folebat exire:8c refiduum fuperfíuum expeliere per fudores: 8c alias euaporationes. Et dixít Ariftoteles quod omnium animaliú partus eft determi natus:fcd hominieaon ,quía aliquando parít in fine.ix,méfíum:aliqií in fincviii. 8c pap.; uiuit iüe

Page 50: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

qmnafciturinfínc,vi 'í,menfíam:&fortanenonarciturin.yi^7,mtnfe:fedttiuIieresdnthicquíací^ acciiic fangaís menílruatio a principio impgnaríonis:cí hoc non computant.Et fortaffc illi quipu tantur quod matrcs im^gnantar ab cis per decem menfcs parum uiuunt:6c fortaíTe non trahcba¿ per tantum.fcd putabatur a matribas propter alíqua accidcntia fímilia'im§gnatorHm:& máxime

\"%. \ -" ^v , , -» w 1 *"™ eisrefdnditurmcnítruoíicasfanguinís.cc iam xit unafidclis.qaodana mulier pepcrfc poíi -* : ^ , , ^ i l ^ -. f • Ixiiii.mcnfcm unum ouerura & inccperunt naíci dcnrcs,8c benc uíxit:& alíus qui uidic puerum na

per.ví.menfes & bcnc uixit.Et dixic Ariílo.quod aliquando nafcuntur.v.proles in uno uétre:& ^^^ -i. v-!*/T - ,'* * ' l^ dixcrunc antíqui quod mulier peperitqttuor inillís qoattuor uicibus.xx. filios:& quaidam muli// H 1 *f--/ */v- v ' o >xí:jf eraborfít.xxxii{,figuratos:&audiui a fídclibus quod una mulier aborfít.ctquando una mulier pa Jo (.* vy t*^y^t'e>\,^ ^tff- ' Jt mafculum fimul & focminam raro cuadunt & duse creatura:,feíquahao duó mares uel duíc foe

mina: exeunt ab útero malcotiens cuadunt omnes.ct ccótra, & mulier impvíegnatur fupra primaj tmpricgnat!onem,& abhorreuntrut in pluribus:5¿ íá abhortiui gdam uiunnt.xii. quí generaban'./ tur fccundum fucccíTiuam im^gnationem.ct alium quomo imprxgnatio fcquitur ftatim im^gna tionem contingit cís poft partum uita ficut contígit mulieri qux habebat dúos filios: & unus affi/*' milaba^ marito Sí ali amafio: & alia quse im^gnabat' primo a duobus:& fup imprargnabaf'a ter tío:8c cum pcperít cuaferut dúo prími, & aligdo cum fuper impraignat'pariter uiro cóccpit & ab horret fccúdo conceptumtSc aliquádo parit mulier in fine.viii,meníium: & tune fuper caput nati apparenc fupcrfluitatcs fpermatctuel aliquando fimiles luto:uel fimiles cómeftioni mulieris.et / do mulier comcdit raultum fal non nafcuntur filio eiusungucs propter acumen falis.et lac natura^ Icin fui principio fit aliquantalum falfum:quia multum moratur in mamilla, & ipfum agit calor naturalis.ct mulieribusutfrequétíus abfcindit' menftruú poft,xlviii.annos:8¿ aliquádo durat uí<^ ad.l.annos,et cum mulier abundat multú in méftruis im^gnatur: ct non inueniebatur mulier qux peperit po(l.l.annos:et fperma uiri eftgeneratum ufíjad.lxxviii.annostctaliquádo uf^ad nona// ginta:ct hoc raro, et aliquando mulier eft fterilis cum uno uiro et fecunda cum aIio:et ecouerfo:ct hoc fímilc contingit in uno.et aliquando homo in fui iuuentute fecít foeminas:et cum pcruenit ad complemcntum facit mafculos.et aliquando mafculus non poteft generare anteg compleatur fuá coplcxio. ct mulieres qdá cito pariút ct de facili:et malc retinét foetú in uentre: & qdá retinét foctfi in uétre ct difficile pariút.ct qdá femper faciunt mafculos:et qdá fempcr foemías.ct iam dixerút de

I quodam qui habuerat.lxx v.filíos etnon habebat nifi unícam filiam:ct illa qua non impracgnatur ^ nifí per iuuamentum medícinarum facit.frcquenrius fiíias,ct gdam homincs funt qui gcnerant cu I funt paruítet non gcnerant poít uf^.í x.uel.xl, annorum, et cá in hoc c coplcxio calida ct íicca: ct tune teiiipus adolefccntia: tcmpcrat íiccitatcmjct tempus fencdutis calorcm. Aliquando filius af íímilatut patri t et in feruítutibus et lentiginibus faciem: et caufa in hoc efl: iam fcita ct plures ma fculorum aíTimilantur patribus:ct plures foemínarum maribus matribus:ctaliquádo accidít con*» trarium,ct quardam mares generác fempcr fimilestct quzedam foeminíe fímilitcr: ct quaidam ani>/ malia inter fuara matrcm continuatur in fccundina: & quícdam coníimilia matricis: & aliquádo cum nafcicur fetus: & proprie quadrupcdalium adunata funt inter ipfum urina & ftercus- Et aliq// do inter umbilicum una ucna ficut in animalibus paruis,& aliquando duc: & quado mulier dcbet parere qaanto inferi'' íncipít dolorttantofignificaturtquia cicius debet parere: & humiditas qua¡ ptíccedat mafculum in partueritquafi aquafquamofa:& aqua quarpraceditfcemíasín partu crít quafi fanguinolenta.Et partus mulicrum crít grauior qaliorum animalium:& partus mafculi crit grauíor g aliorum animalíum: 6¿ in partu debet notifican' umblicus: ut cum cxeat fanguis & aía poftq coagulatur fanguis fuper fecundinam quafí in fpccic uermis non nocct folutio illius nodi.Et aliquando temporepartusdiuiditfcfpcrma:&: aliquando cicius:8ctuncputatur quod fiataborfus Et aliquando excunt manus coniundc cum cofl:ís,& aliquando coniunde fuper caput.Et quando que una illarum inexitu coopcrit os a frigore:& cum hic diuiduntur:& quando^ dua ftatim cgrc dientur:8c quandoqirctardantur:& color manuum aliquando in rubeumtaliquádo in nigrum ..& quando ante partum cxit humiditas multa:aut fanguis difficultatur partus:quia aufertur leuífiea tio exitus.et ridct puer pofl:.xl.dies:& hxc eft prima aftío'q operatur anima rationalis in fuo cor// pore:&fomniatpo(l dúos menfes:&utputaturtraditobIiuioni:&dicoego quod eftquiadifccr// nuntun in illo tempore eos fenfibiles:8¿ rcmancnt impreíTioncs in uirtute memoratiua. Siantcw/ or pars capitist&r mollior:& no cft ita in alus aíalibus:& licct quibufdam fít illa pars mollis:tu nu quam ira molli ut imhoc, & omncanimal nafcitur cum dcntibus pra:ter homo: & aliquando na// fcitur homo cum dcntibus quando tardatur fuus partus:& feptem menfcs incipiunt nafci infer/o/ tcsífedprimo fui dúo fupcnoi;es',& raro nafcunmr citius.& abundabat lac poft partum: 8¿ funtq/

dam mulieres

Page 51: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

XíbCT 'Bccimm ^ndecíinus t moáccimm, z > datn malícrtsqu*emittunt lac pofl parcum.non foUim a eolio ín mamille:fed etiam aporism cír mitaiScaliquando zxitlacfub arccllís:& aliquando cxkpilascum hüc:8c aliquandoremancí in eias:¿ facit doloré:& ego credo quod ille ucl íílud gencrátur in mamilla,& durat lac ín muí jerc g dúos annos:& ad hxc alíqnando amplías quouf^ impra:gnatur :& abícíndítur eiuslac:aut minó ramr: ocqdiadaratlac ínabundantia non ucnic men{lraum:& aliquando tamuenít. Ec quanoo puer cú lxdi¿ in cópktióe-.multú nó uíuit ultra.vii.dies.ímo alíqfí morit antc,& qfí argritudo accí dít pueris ící m natura augméraf illa aigritndo i auguméto luna: qm túc augumtát"'oés h úiditates.

Incipit líber decímus,De imprargnatíone & eius impedimento.

ITmulicr qua: non poteíl ímpra:gnari aut abortit cum impra:gnatur;hoc accidit^ pter annos:aut propter alíquam occafíoncm fíue completionem: autoccafionem

,, membris príncípalis;& aliquando erit hoc propter matricem: Se hoc quia calefa'/ ciecfperma.&deficcabicipfumíautinfrigidabitipfum: &faciet ipfum cógcllarí, I Aut erit fida 8c dcficcabír, Auc erit húmida & uetabit coagulatíoncm: & inducit 'icuificarionem. Aut forte completio uaíbrum damnifícabitur:aütorificia ucnaruj

matricis erítoppilata. Aut quia matrix erit multum profunda. Aut ga erit tortuofa & pofita inlo> conon naturali.Sc non fugít fperma fecundum redum fub fpcrma:fedcircú. Aut fanguis meníhu US daninificabítur in fuá completione. Aut fíet error in proiedu menñruorum:& fignifícatur ¿pp pter hoc qitod complexío matricis cft mala: & tune fiprouenitmenftruus fecundum modú natura íé:8c in ei uirtute & fnbílantía 8¿ in hora prouentus ueniat fecunda termíos red;os:& nó fítin ori fício matricis duricies cü poft in finé mcftruo i ín unú cóftxingi matriccnó cótingat. Aut orificiu| matricis no fit mukú molIe:túc huíus mulier de facili im§gDaé',et fút qdá matrices q de facilí turne fcút:& túc hoc erit una caufarú quaeipediút impgnationé. Et debet matrix in tgc coituseffe humi da températe:& eius humiditas eft de genere huraiditatis fudoris: autlachrymamm oculi quádo ¡nfpiciunt folem. Aut íicat faliua hominis,quando deledlatur in cibo:8c illa humiditasdebet eé te pore coitus & non pofttquia imprxgnatio iauatur per ficcitatcm.Et quando tempere coitas uadit Cernen mulicris ad matricem & non redificatur per fperma uiri:refoluitur in uentofitatem & facit uenirem tumefcere:& fperma uiri fimiliter quádo intrat matricem non fecundum modum nato/* raiem.Ec quando mulier hafaet plagas in uulua non poteft imprwgnari.Et de infirmitatibus cft qS adunatur in ca aqua in fimilítudine ydtopis:a:gritudo dicitur quare naturalé.Et impracgnatio é q/ do feminaconcurruntfimuljfed quando unumanterioratur uel pofterioraturnonacciditimpra; gnatio:3£ quando mulier tarde eiicit femen: tune mafculus qui tarde eiicic cidus impr«gnat. Et fp ma fueric multum fuperfluum in mare aut foemina:iuuat & cjeledat multum eiicicñcem.Et quádo mulier fomniatcoitum tune clauditur eius matrix: 5c apparentincafínchonuta impKEgnatióís* fitaliquandoclauditurmatrix fuperilludfperma:8caccídit molamatricÍ5:&dicoego quod ha:c mola accidít fecundum iftam uiam in fpermatc muliecum:aut quando coit & mas: & intrat fgma fcemina: in matricem» & non intrat fperma maris:5c quando complexío matricisébona ,& eft te perata in calliditate Se fíccitatctcoagulatur illamateria.Sc nonlaetifícaturad exitum: & nutrit' ex menftruo fanguine,fcd aliquando nacriturglandule: Se aliquando caufaillius cft frigus coagulatus uel coagulaos pr^diclum fperma.Et generátur qua:dam orificia quibuscis ucnic nutrinjcntum:& ideo refeinditur menftruofiras fangumis:& aliquando adunatur humiditatcs in matricé:& refcín; dit' menftruú fanguinis:& putant hoíes quod ifta ínfirttiitas fíe mola fcd non cft:quia ín ifta magis alleuiaímatrix.Ecdicoego ga q audic fermone fup fpmatis mulieris accidétib''.Et dixit Arift.ucí le intellexiíTe muliere non fpermarizare non habcbit quej riidcrir. Et non omnís ciedio fperma- / tis inducir debilicatem:quando illa cicdio q\ix fpermatis eft cum eft fuperfluum confortar. Et fce/ minae auium appecunt mafcuIos:& cum non habent mafculosouát oua ucnti, 6c aliquando fací/ unt oua uenti:8c fuperueniens luxuría mafculi inducir cis uirtutcm gcoeratiuam.

Hoc folum eapitulum loco.xi.libri.

|

e--3n¡\'^ diccm** radiccs iá pofitas,5c m iá fcís:qa oes res naturales .Ij fint pp fínc cü ttrat cas q * ^;Sldáneceffitas:&iáfcisquotmóisdicit*'neceflltas. Ecco^qfunt,pnccelTirate,qdá func

MR^' adfiné,&qdánó:6¿fcisqúodcbetdiftmguiaíal:6cqúoínueniiicciuspmcdíff<:rctic& ^ í s ^ y f cd!e,5c qüocadútin ca^náióz 8c paíri5e,dcqúoapplicant''adiocs & paflwcsaíalib' "'~* — Incipicliber.xii.de diuerficatccomplexionis.

T dico ma coplcxio corpis:fed fcdm cóplcxioncm origínale t Si copkxio pma fcd'j qítuor f masqlicates:fed fcda copíexio eft fccúdú humores quouícg fiát mcbra cófuw, Se tsrtius tnod fc<Í5copÍexioné mébrop^ fccundú que] func mébra mcftrualia. Et iaw

d

Page 52: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S>e natura am'malium ícitú c qd! ilíe é antigor oíbus aliistfcd tamé poftcrior fccundú íníhumétalía accidit aíali qd! fít aíaí & habcac efFcdas fcd m quos dicat aíal.ut fenfus & motus,& res pcrtinétcs fíbí.Et (i mébra conG/ milia cent potentia compkrct' fubftátia aíalíscx fe:non eét neceííariú tune faceré íftrumétalia qut bus haberct íuum motú:quoníam non fitat multiplicct'numerus.fcd ne^fit magispulchrum ucl *niim fisoplet dcfeítií alteri asraut quod faceret fuuín or>us ^"ríümtue! ut "hbet c •^i¡¡^i,i. %.uiii alie cíiCt co f*t%V%

ínnd:umadfaciendúopus:8cín cófimilibus uincenseft natura un¡usoriginis,& tune dfítquodos cftcerrcftei&eadéeftcafulatfcdinftrumccaliaineísnonaccéditurcóplexio.Btaliquíspotcftdi/^ cere quod fenfus pót complcri único mébro cófimilitqm tadus fecundú quofdam pficitur carne: fecandú quofdam ncruorfed olfatus p mamillá uenienté a cerebro:& auditus per neruum qux ex/ pandit fuper foramen auditus & guftus pet neruú qui expáditur fupcr línguá, & tune licet iftorum fíat:cam fíat fímplo.no tafnen poterit fe cóplcre p unum fimplum nifi folustadus,& tfí ^ter hice creata fíuntpp tadum mcmbra inftruméralía.utcú hic rentít"'utpercxtrcmitatesdigito9í,fcd ni/ fus no coplet fe per criílalluj folum,fcd etiá per illos pániculos & figura qua: determinara cft oculo 6c de hoc diccmus poft.Et infpiratio fit per nares cum iuuaméto diafr3gmatis,& defert aeré adma millas olfatus Se auditus copletur per aurícula & eiusforamé,& guftuspcr linguá:8¿ quodlibetil lorum eft inftrumétale dixittfcd certe operationes aíales funt cum ptibus cófimilibus. Ét membrü cjuodefi:j3ncipíum fenfus & motus:eíl: etiá fentiens 8c de numero mcbrorum cófimiliumt&qaeíl jpDcipiuj motus 8c appetítus & ire:& eft inftrumétale: & hoc eft in aíalibus fanguinofis, & in alus aíalibus res fímilis cordi. Et oé memb^í habet fuas uirtutes naturales fitas in mébro cofímili: 6c fu as uirtutes aíales, de aíatas cóculcatas in inftrumétalibus:& túc particule corpísamplíorí uocabu/ lo pñt dici mébra,& humiditates dicent cibi aut fupfluum:& fundaméta húiditatum fujt fanguis, & illius fpifTum magis cibat,& aial fanguincú eft magis obtufum quod autcm habet fubtilitatem i n fanguíne,6c magis intcllfgens.

^ ^ ^ ^ Capitulum, De complexíone & humiditatibus. j « ^ j r j | Í T dícamus j^mo de cóplexione in uniuerfali:& deinde de húidítatibus. Et dico qd co

plexio eft resaccidens ex qlitatum cótrariarúoperationein pticulis minís: & díuidé//» tibus & alterátibus fe adinuicé: & tune in cis accidit una qlitas qua: dicit' cóplcxio con traria:fcdm omnes cóplexiones acquales fcdm oém fpém,& opus eft ut¡fcias:quia arq

le quod fpeculanc* medici in fuis ingfitioníbus nó dicere xqitale in fui natura:fed.q.deuiatú ab aq/ tionc quá hét cíTc in fuá fpecie: fed forte téperátia ín hoíe eft pínqua firaplici téperantie: & nó c itaínc«ieris.Etmododícamasdctcpsrátiaínhoíe:&eft.y!!Í.m«brorum!qu!aautcv!rf€cunduni fpecicm Cicai dicif:quia hoc eft téperatus refpe<ftu equi:aut ga erit téperatus fecundú propriá fpe/ cícm. Ec unomodo dícctur téperatusfecundum propriam fpém. Er aliomodo dícet' téperatus non in collatíone fui modi:fed ad alterú modum in illa fpecie:& frígida rcfpedu marís. Aut fecun dum collationé ad fuum raodú:ut foctuía refpedu foemíap taut dicit' temperatus in uno modo te* fpcdu alteríus in eádé in codem modo:8¿ in eadé fpecíe,& dicit*tcmperatúin aliquo reípedu fui: fecundú diuerfum t^s:aut mzmh^ dicit' eíTe temperatú fecundú díuerfum t^s refpedu fuí:& mo/ dus prius eft g reperít' ín hoíe ín cóparatíone ad alia aíalía & alias res:& illdhét latitudiné:8£ íi fue rít magis reces: 8c ífta latitudíne nó poterítefíé hoc: & fecúdus modus eft immedíate huius latitu* dinis: Sc eft ílle modus hoc tpatus ín fuo mó: & eft illa tpantía poft cóplexione creméti: 8t é ífta te perátia ín uerirate:licet nÓ fít tpantía:tfí raro reperit'',& hoc iíltnó poteft eé tpatus:nifi omne me brú in ípfo fít ín dífpofitióe quac rcducit aliud mébrú ad 3eqlítatem,fed fí quodlibet mébrú .fpeculc tur in ípfo p fe nó reperíeí in fe tpatú nííi cutís ut diceí" poft qm cft multú callídú: & íta debet: ga ín eo fpús & calor funt ]f ncípia uít3::& húídítas q eft ncipiú crcmétí,& mébra ncipalía fút tría-fcilicet unum corum fie magis príncípaie:& ínter ea eft'membrum frigidum.quia cft meduUa qus non poteft temperare caIoremcordis&epatís:&ficcítascordis non poteft temperare humídi// üatcm medullea£epatis.Et medullanonmultum cftfrígída.ncquecoreft multum fíccum:fedcor fecúdum dúo prinncípalía alia & íiccum & medulla: fcdm alia eft frigidatfed modus ífte cft fínV/ caíorgmoduspmus:& tfíhác latitudíne 6¿ huius ucl hsBccópIexiofecúdúregíócs, qrñ indi hfít cóplexione fuá quá uiuúttfic francí aliá:& unus nÓ poíTct uiuetc in rcgíóe alteríus: & círca qlibet ps in regióe cú fuá cóplexíoe hét latitudíne ín dúos termíos.Et modus qrtusc mébg ítcr dúos ter minos §di(aos,8¿é magis tpamentú illa ptehoíum.Sed modus gntusé magis anguftus ^mo mó 8c tertio:& é cóplcxio determínata homíni:fccúdúg pót uiuerc,& hétlatitudiné & dúos termíos: & debes fcire c^ oís hét cóplexione fibí ptiá.Sed fcxta s c mediú íter í^os dúos termíos, & eín* qué hñdo crit hó fccúdú ftatú detiimíatú optimc cóplcxionatú. Et fcptitnos modus é iü mébris fe

Page 53: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

ZfbcT S)uodecínui0. z6 cúduqaéocméb^ffcíjfuífpém hxc qíitatéfibidetermíatu: fcd!3 qídícit q> os dcbct magis ficcuj &c.Et:-viii.niodus é tgantia mébris alíus ín óptimo mó ínopatíóe illiushomís cuinsé.Et qií fpccu labunt' fpés erit maíor tpantia ín fpé hoium,5¿ illi g ftát rede fub a:gnocíaIí debet ín maiorí ípan// tía nifi forte mareípediat:& g funt í.xJÍíí.cIímate,poftfuntin maiorí tpanría:& illa fpeculatio é fe cundúlatítudinércgióis:& aiiqñ accíditcx mótibus 5c aquís resíundátcshoc.Sed pncipaiía me/ bra no funt ;ppinqua tpantic: & caro ínter oía mébra é magis t{)ata:& poft illa cutís exccdíttqm fí fentit res tpatas:& hoc ganeruoíítas in ipa tpaturp fangniné in extremitatíbus uena^:& borníes dfit hic,ga fímile nó fentit Gmilc. Et maíor téperátia cutís é manas & íllíus palme. Et palme índex & indícis das extremítas,& illc debet eé índex ín tadu. & debes fcire qd cu dicít' qd alíq fpés é tá pata nó in ueritate é tpata uel intéperatatut hictga túc de neceííitate illa cóplexío corpís húaní: U dicamus coplexíoné tpatá qtí nó declííiat a cóplexióe húana in aliq qlítate: 8¿ túc dicít'' tpatum fe • cúdú eius añcáá in corpe huano.Et núc dicemus de diftéperata,& fcís ga funt odio modi.Et é un' modus g nó eíl fcdm materiá,fed color g eft ín ipfo cú acgííait í0m p ignétaut fcd'm materia quas dicíc' húor. Et debes fcire qif cóplexío q eft fcdm materiá:é duobus modis;aut ga illa materia pe oetratmébra:autga continef'in uenis & nerais.

Sequif'aliud de cóplexionc cordis & fpiritau3:& a qua fpús nafcant\ Alidíus corpís eft fpüs & corta quo nafcit*' 8c poft fanguis:ga lícet dicat*" fanguis qcf ge neraí in epate.tñ neceííario accidit e¡ calor a corde: & poft fanguiné caro epatis: q eft qfi fanguis coagu1atus:et eft frigidior g mifceret"' in illa carnefilaminofatet poft hác uc

521 ntc pulfatilesnóppeapí neruofitaté:fedgarecipiút caloré ex fanguineetfpú: &poft uenae nó pulfatileset póft cutís palme q eft tpata.Et frigidí in corporeeft flegma & poft fpirita,& pinguedo poft:& capíllus poft:& poft oíra,& poft cartíIago,& poft ligamétú:& poft corda & me brana pofttet poft neraitet poft nucha: & poft medulla:et poft cutís:et huius ín corpe é fía :et poft fanguis:Ctpoft pinguedotctpoft fepú: & poftea meduna:ctpoft caro,mamilIe et tefticuli: et pul" monis et epatis et fplenis et renú & mufculí et,cutis:& ifte modus qué pofuit.G. Sed debet fciri qét pulmo in fuicóplexionenó eft multii humidusíga'oémébrú in fuá cóplexionenaturalí alTímílaé fuo nutriméto in fuá cóplexíone accidétali fibi|)pinquo:et pulmo nutrit ex fanguinécaIIidiori,et cum quo mifcei? multú de colerarfcd adúnate funt in eo multe íupfluitates ex uapore nutrimétopá ct catarro capitís:et túc fecundú hanc uiá eft ficcior cpatctga fuá molíicies eft nifi accídétalíter:et húiditas mébri fanguinei é:ga fanguis profundad in illo mébro multú ad creíñtú. Et lícet fíegma fít magis huida g Ianguis:oportet qd admíttatmuítú de fuá húídítatc antegffat fanguis; g fíegma na turale c materia fanguis: & magis fíccú in corpe € capillustga eft ex uapore fícco cuius húiditas cu uaporauerit 8i coagulabat' fícci': 8¿ poft h«c os gdé humidus eft ga nutcit' ex fanguine.Et qdá aia lía funt qua: ideo nutriunl? ab ofíibus & nó capillis,& poft os ín fíccitate eft cattilagot & poft liga" mentú: 8c poft mébra:8c poft uente non pulfatiles:& poft pulfatiles,& poft nerui facieresadmouét: 'Sí poft cor: 5£,poft nerui fenfuú:ga nerui motuú funt magis fr/gidi & fíccitet nerui fenfuum funt fri gidí & fícci:et nó fút multú fícci:ímo accedunt ad téperantiam fete deinde cutis.

CapituIum.De xtatíbus. Etatcs font qctuor uniacrfaliter atas creméta!is:& uocat' anni puerop .ct durat fere uP quead.xxv.annos.Et poft «tas ftatus ufcj ad.xxxv.annos:aut.xI.Et poft atas diminU' tionis:&eftcúremánoneuigoris:&dicit''cetas uirilisufq^ad.Ix.uelprope.Etaitasdimi nutionis cú diminutíoneuigorisa.Ix.ufque in fíné.SedpueriÜsxtasdiuídit* in nouítcc

genitá 8c letaté motiuá:& letatéante fortitudiné.Et eft illa qax é dentiú plantatiua. Et eft jetas qua eft ante Iuxuriá:& atasnouitergenita & habens colorcm quafí temperatum,& abundat ín humi-* ditate:&eft diuerfitas ínter médicos de calore iuuentus& puerície:quía dicút quídam quod calor puerítíeeftíntéfionquiatunc magis crefcit&complentfccircaineisappetitus&digeftíot&hac quia calor naturalis quanto acgfiuit ex fpermate eft maíor & fortíor :& dicunt alii quod calor íu/ uétutis eft acutiortga fanguis eft fpiíTior:& ideo túc fluit cis fanguisaurib' multú & ga cóplb é túc tnultú cahda:& cóplexío puero i eft magis declinafts ad fíegma:& ga motus iuuenú funt ferocio^ tes,et'motus nó eft nifi^pter calorem fecúdum appetitus qua crefcít in pueris,non eft {)pter calo rem, fedproptei-frigus:8¿ propterhac accidit appetitus caninas. Etfígnificatioquiain íuuéibus eft fortíor appetitus et melior decodio eft:quia non euomunt et habent delcdationem in eo quod comedunt.et dixerunü quod fígnificatio eius quod fuá complexio declinet ad cokramt et quia eis accidút femper agritudines calida ut frequétius ut tertiane ut uomitus eorú eft coIericus.Et agnV tudopaerorumeftfrigidaethumida:ctfcbr6seQi;umflegmatice,etmaÍoruomít«seorumeftflcg

d ii

Page 54: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3S>c natura am'malium matct dixerunt quod crementam in pucrís non cft de fortitudmc calorís ín eístTed proptet mñira? in ds hiimidiratem:& adhuc multitudo fui appetituseft proptcr díminutionem fui calorís,& hícc funt approbationcs in fuis fentcntiis,Sed fummus medicus diuerfatur ab iñis: & uidet quia calor in iftis ambobusefl:a:quaIis fecundum radicemtfed calor in pueriseft maíor fecundum ouantítatc & in iuuenibus fecundum qualitatcm;6¿ fignificatio fuper eft, ut fi acciperemüs penetrare unuj ca lidum in aquam: Se tantum in lapidem fíccum: Se inueniemus: quia calor in aqua eft maior & húi-/ dior, & calor in lapide eft maior:& magis acutus,& fímilc quod in pucris eft calor quoniatn pucri gcnecantur ex fpermate in quo eft multus calor: & ille calor non'obuiatur accidcnti cum quo infa-per adebatur:quoniampucreftfemperinaugmento: &fecundusgradusnon habctpropter qd! diminuatur caIor:quom5 ergo reuertetur: fcd illi'qui funt fupra pueritianí nó habent cám augmé/ tantcm calorem naturalem:nechabentcaufamremittentem:fedilIecalorquíeftineiscuftodit in eishumiditatem radicalem: fecundum minoritatem:& quantitatc & qualitateuf^ perueniat" ad Ktatem dimínutionis.Etcuminfpcxerimushanc humiditatemnoerirpaucarefpedu caliditatis: fed erit pauca cum comparauimus ca ad crementum: & tune hoc eft quoniam in humiditate pue/ ri cxigiturtut conferuet caIorem:& ut patret augmentum.Et una dua^ qualitatum no fuñicit:túc crgo neceíTarium eft ut íít in mcdio:ut fufficiat una duorum poft alteram.Et fadum eft quod hu/* miditas fufficiat cremento,& non calori naturali,quomodo ergo poterit fundari fuper aliquá rem crcmcntum,qux resnon poterit faluare rad¡cem:8c tune remanfit ut illa res húmida fit porus fuffi ciens creniento:& eft res fícca:quia illud tempus actatis eft atas maior pueritia. Sed fermo alioruj quod augmentara in pucris eft caufa humiditatispra:tcrcaIorem,&:cftresflegma:S¿ illud eft quia humiditas eft materia augmenti,& materia non eft aliquid agensper fetnifí per uirtutem operan^ tcm tn ipfam:dc res agens ín hoceft natura ucl anima nutu dei,& nonoperatur illa uisnifi per calo rem.Et qui dixerunt quod ín pueriseft frigus:fed propter illud in cis'accidit appetitus eft flcgma: quomodo ille appetitus eft appetitus corruptus:8¿ eft ex frigidítate compIexionis.Et non crit cu hoc digcftio nutrimenti.Et digeftio in pueris alíquando eft fecundum optimum modú:8c nifi hoc. tflfct non rcdderetur corpus plus de nutrimento q ípfum amittatper diíroIutioné:& in téporc crcA menti.Sed accidit pucris mala digeftio propter malam gulofítatem & inordinatum modum co// tneftionis: 8¿ quia comedunt multa húmida: & fuus modus índucit corruptionem hac uia in pue// cís: & tune eft h«c uia in complcxionc pucri:& in state propinqua & uerfus fupra;& tune opus c ut fcias nijia calor nnft tempus ftatus rceeperit díminutionem: 8c hoc quia calor aeris circunftantis aufcrt humiditatem intcríorem:& adiutorium etiam calori extrínfeco in confumendo humidum Eft calor naturalís intrinf6eus:8¿ propter hoc iuuant ad hoc motus aniraalis: & alii qui faeiunt ad conferuationem uita::6c poft hoc etiam pigrefcit natura pati femper iftud: & defenderé occafíóes accidentes ex iftis: quia oes iíirtuícs corporales habent tcrmínum.Et hoc íam fíccum eft:& tune fi eritearum operario femper, 6í tune fiiftauirtuseíretinfinita,8c femper eíTetreftaurásiíhid quod diíoluitur asqualiter remaneret:tíícÍC.mper res ká diíToIutio augmentatur:& humidiras túcncceí farium eft qá femp díminuant'quoufij cófíríngat'í quia corpuspatitur diírQlutióem:& diffolutío crcaf per humiditatem. Et quelibet iftarum rerum iuuat ad díminutionem corporis &contradícit fue dííToIutioní ,& tune quandores eft ita finita humiditate extinguitur calor,8¿ propríe,quia fuá extindío eft propter díminutionem matcrie:&proprie 6¿etiam:quia aceidítadhue humiditascx transa qux femper propter díminutionem digeñiohís cibi aggregatur,& tune iuuat ad cxtindio^ nem calorís dúplex modus. Et unus corum propter ftrangulatíonem & fubmerfionem. Bt alíus ^ pter contrarietatcm in quantítate:& illa humíditas erit flegmatiea fad:a,& ífta eft mors naturalís termíata inomni indiuiduo fecundum fuam compilationem primam:& quilíbet habct terminum terminatum díuifiuum indiuiduis fecundum diuerfítatem in complexionibus: & funtifti termini naturales uitse.Et adhuc funt alii termini mortís qua: funt p aecidens ut interfe<ílio:& tune ex hoc quo9 notum eft:quia corfora íuucnum & puerorum funt calidia xqualiter, & corpora uirorú & fcnum frígída:fed corporá puerorum cxcedunt ajqualitatem in humiditate:et propter hoc cremé/ tum ín cís 8c humíditas fuper hoc fundatur probatio. Et eft mollícies fuorum ofííunj 6c mcmbro/ rum: 8¿ fígnificant fuper hoc filFs adhuc, & eft propinquitas fui ad fperma 8c fpiritum fumofum ex quibus generabatur,fed uíri máxime illí qui funt fenes quod cum hac quod funt faái funt ficci & fcítur hoc per duríciem fuorum oíTíum 8c fiecitatcm fue cutis.Et argumentú ad hoc eft:quia fút remotí in hoc tempore a fpermate & fpiritu fumofo. Et ígnitas aut eft ícqualis ipfíus & aliquan^ tulú eos extédentibus 5c atritas & aqueitas magis:3c terrcftreitasín uiriscñiSc in fenibusmagis g iuusníbus'.ct iuuencs magis rccificantut quatn fcncs g pueri in cópktionc, qm refpciílij puetorü

Page 55: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zlber tz>ccimm tcrtiiw. = 7

funt fícce complexionísíetrcfpecílu fcnum & uíroram humide complexíonís.ct fcnes funt fíccio// resíuuenibusetpnerís in complexíone mébrorum.ec humidíores hnmidítateaccfítalí g reftiollir.

Incípit líber, xiii.de aitcratione nutrimenti ín anímalí-¡hrnlíísTílícamquiacibusfufccpcrítgdamdigeftioncni inmaftícatíone:cthocquíamébra^ IM «^^^ na in íingua & paíatu eítcadé cum interiorí ftomaci tnnica quare cóícatcú ea ín opa-9 ^^ j t i one aliquacumabusfueritalíquantulum mafticatusretcoadiuuatfupcrhocfaliuai

Sís^^quaertcaloruiuensadeiusdeco(ftioncm: etpropter hauc digcftíoncm tritícum mafii catum magis maturat apoftema q deccxíhim ín aqaa uel piftatumtet íignificatío fuper hoc c ft: ga per mafticationem admírtiturfapor et odor qui fuerintprius.Et cum peruenirillud ad fíomacum decoqiietur decodíone compIeta.Et non folum calorcm ftomaci.fed iuuamento circunftantíiim: fícut epatís a dextra et fplenis a finiñra.Quoniam fplen non calefacitper fe: fed per uenas multas pulfatiles quíBueniunteíacordctetnonpulfatilcsab epate etanteriori cum zirbo.et hoc quía zir bus dcfacili calefitpropterfepofítatem ineo.Etdeindccalefacit ftomacú ab antcriori et a íbperio ti cor,qaia quod appropinquatur ftomaco-.et hoc medíate calore díafragmatis.Ec fít dígeftio í fio maco cuj ímífcetur cum illa matería:aquofítaspotusgeneratur ex uniucrfo fuccóíras qu^ de faci lí tranfeat ad uenas epatis.Et poíl hanc digeñíonem ex illa humíditateattrahit ftomacus, et poíl míttitillamadinteftinaretpofteparfugithümiditatemilIamabínteílimVperuenasmefaraycas: £c funt ueníc gráciles dure continué pluribus inteftinis, & per illas proccdit illa h umidítas gracíli/ ando quouftj peruenic ad tantam graciliatioem ubi diuidatur in uenas capilíares: & ílte uenzeadii nantínunáínagna3uenáíngilbo'epatís.EtdeiIIoIogturpofi:: &nonfíerettranfirus nutrimenti p illas uenas gráciles nifí per iuuamentum aquofitatis poteftate:quai aquofitas non eft alia uia necef/ faria corporituteft diuiíio uenaram capillarum ínter tot partes quoufqus díuidantur per tota; fub ftantiam epatís: & epar tune poterít fuper materiam diuifamper ramos índígeñionem;& ideo cíti US fít dfgeftio,8c accídit in illa materia res fímilís ouum decodioni.fcilícet res fpumofa.qua: eft co Iera:8:fexmulícri&fanguis:&fi iftadecodtio fueritfuperabundansfíetinderesaduílar&fi non fuerit res completa erit'multum flegma: & fpnma combuíla cíl colera adufta:& fcx adufta eft ín frígida adufta: & amb« funt non naturales aduftc, & melius eftin iñis fanguis: 8c ille fanguis ad huc in epate erit ycorofus,& hoc propter ímmíxtionem eius cum aqua: qua índígebat ad eius cir cuitum intra uenas capillarestfedcum íntrauerit ill^ fanguis nenas coíat fe ab aquofo illo tendente ad renes per unam íienam magnam ré^aiii,cum eeiam uenit ad renes fanguis dans ei nutrímentií de reíiduum ceadít sd usíicam.Sc fanguis qua rémanficfn gílbo inundífícatus ítansibi in ucna ma gna quae diaiditar in duasíquarum una tendic dcorfum,& reliqua tendit furfuj, 8i poíl per multos ramos díuiditar quoufquc perueniatur ad uenasmanitiffimas aquarum orificiis exigens paulatij imbibit membra:5e refiduum huius capituli querat aliqs ex doctrina mea in canon.

Cápitulum.De humoribus. Thumorcftcotpushumidú^ocurans&alteraturadboniK&unaparsqua: accíditex o.»rt'yiv,cil fiíbílantia cibi,& íftud quod eft fuperflnítasipoteritaljquando queftio uerti in humoré bonum:8c non neceflarium eíTctauf^ri a corporeprius g hoc contingat. Et díco quía humiditatum corporís,qua:dam funt prima: éc quxdam fecunda:: & prima:- funt hüo//-

res quattaor,8c fecundx funt quaidam fupetfluitates qux funt diuife a principío.in tantuj quod po tentes funt traníire inmembra:fed non tranfíucrunt cum efFedlu completo:8¿ funttrium modo/ rum,& mamillarum eft humidítas qua: difpergitur per membra fícut ros. Et eft humectata:ut tra/ íeat in nutrímentií cum mzmb^ habueritdiíroliitioné;6¿ eft ad humectádum membra cum fuerit deficcata propter alíqucm motum fortem.Et fecunda humidicas.eft humidítas qua: proprie c coa gulatiua: & eft cibusalteratusad membra fecundumfpeciem complcxíonis: & non peruenit ad complementum,& tertia humidítas eft intrans membra a principio crementi:6c íüum inirium fu/ ít ei a materia embrionis:& principium embrionis fuit ab humoris. Et áicQ adhuc quod humidita tts uel humorofe qua: fút bone: & fuperfíuitates funt quattuor modorúi'.anguis & colera:& mefia & flcgmatSc fanguis eft calidus & humidus: 8c eft duorum modorum naturalis: & eft rubcus bo/-ni odoris 8c dulcis,5c eftinnaturalis duorum modorum:6c eft unus quo fít innaturaíis: quando fít hocmodotnon perimmixtíonem alicuiusalteriusrei extrance cum ipfo:fed porius pcrmutatióe; in ipfo fecundum caloremautfrigus:8c aliquando fít permutatío per mixtioné,& eft duobus mo distaut propter humorem intrinfecum uenientem intra ipfum; & corrumpcntem illam fubftsntíá Iicut eft gcncratío in fanguine fpumofumtidcft colera & fex,ideft mella & aliqua illarum reman / Ct in fanguincjfic iftemodus fecundumdiiierfasmixtionesnominatur.itaqiiod aliquando fítficuc

d iii

Page 56: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Beii3tumam'mslium fcx alba uel nígra ud r ubca: & fícut mutatnr alíqaando in odore & rapore:& flegwa naturak cíl materia íanguis,& flegma dulce incomparationead corpusparum cftfrigidum:& in comparado nc ad fanguinem multum frigidum.Et.G.dicit qd natura no fecit mébrum detcrmiatú ad fle«»ma: quia eft propinquum fanguini:& ncccíTarium cft ómnibus mcmbris,& ideo ciuscurfus cft fímilis curfui fanguinis:8¿ tune dico quod hssc cft aut neceíiitatc aut utiiitatctfed detcrminamus in cano/ ne,& utilitas cft ut remolliat iunduras proptcr cóftridionem & calorem mouentcm:& eft portio cius gipfca qojc infpiffabatur in iunduris proptcr cofumptioucm fuarum partiú fubtilium, & cau fa falfediniseftímixtioparticularium terreftrium amara^^cum humiditatcaquofa: & hoc fccun dum a:qualitatcm;quía fí pcriculofe aduftc cííent multe faceret falcm cum qbusopcrantur crit me lior.Phificus dixit quod illud flegma poterit fícri falfum per putrefadionem in ipfo.Et in tráfmiC» íione colere ad iütcftina alíqaando accidít opilatio:& dicctur co!íca:& erit egcftio tune alba:& co lor citrinus:&;aliquando citrinatur colera in fe,& acciditcinis in eá: & fuá citrinitas adunatur cum aqaofítatc fuá & res pcíTima: & colera innaturalis quádo^ gcncratur in cpate,altcra in ftomaco,ct quod in epate eft fubtilius & cineratur:fed peíTima generatur in ftomaco ex aduftíone uitellíne: & tuncingrcffit combuftum & immifcetur naturak cum i!ío:8c effícitur uiride & peíTimü comburi tur multum eflicitur uiridiífímú,&iftudeftqua(Ü ucnenum.

CapituIum,De modo cibandi animalium-Ixit magifter primus quod omnc animal qd' cibaturjaut habct fanguinem aut rem lo// co fanguís:&omneanimalfanguincumeftcallidius;& máxime mas:&iam dixit mvi hi marinum quod mulleres funt magis calide:& proptcr hoc patiuntur mcnftruú. Sed

aó] abocaíim dixit contrarium:& fuerút antiqui qui putauerút quod fanguis 8¿ colera fue tincfrigidi:& dixit quod aliquando dicit' multis modistquia callidum dicitur,eo quod calefacit ta ¿ka fícut ignis:8e dicitur callidum:quia cum fuerit intcr rcceptum calefacir:& alus modis quos nu nierauímus:& dicitur callidum:quia multum de fuá fpecie poteft cakfacere 6¿ modicum no: fícut apium:de dicitur callidumtquia tarde deponit calorem qué recipit: fícut plumbü 8c cornua ciñere fa cum cakfiunt profundant ígnem in fe:dc cum abluitur redeunt frigida 8í fícca: aut eft fecunduj teuQciammt ín lapide: 8c per accídcns:ut in glade.Sed anímalía aquofa quae habent fanguiné fub/ tíkm aquofum funt cinerofa:& qu3e habct fanguinem fpiíTum funt magis audacia:quia calor ma; gisretinetur ín lapideg inaqua:& ideo retinentcalorem diu:ut porci & camclli,ut boues 8c leo-'/ ncs.Ht ita in homine groffi fangaínís:& ideo animal no habens fanguinem non habet fcpú ñeque aitbam,quía ín 2Írbo~«S¿ fcpo cft tcrrcftrcítas frígida:& j)pter hoc deñegma coiúgitur'. & hoc ga in atMmalí non habente dcntes in mandíbula fuperiori:atíus congclabatur uel congelatur fepum cum fuerit liquefadlam.quía ifta anímalía fuüt multum tcrreftra:& ideo habcnt cornua & ungucs Scnon ita congelatur fepum caEtero9¿anímalíum;& quando multíplícabaturpinguedo ín corpo/ re intetf¡cít:quia congelat calorem naturalem,&oíra & fepum non habcnt fenfum: quia funt ad/* hucq.fanguis congclatus.Et fuá dígeftio eft fimílís dígcftfoni carnis 18c poftq frígus fuerit potcns fupra Corpus inducetur morst& poftq fuerit multíplícata píngucdo ín corpore refcínditur genera tío &infrigídabíturfanguís:&meduTlao(numeftex diftblutíonefubtilisfanguinisqui nó ueníc ad perfedam dígeftionem quantú uía eíusquod peraenítad perfcél am dtgeftionem: eftuia ad car nem.EtmeduIlaadiímílatur fpermatífccundumunum tiiodum:d£ medalla puerieft fanguinea.ct medalla íuucnum eft ex accutiori fanguiné g medulla fenum. Et medulía eft fuftentamétum oífis$ 6c cft fuperfluitas cibí oílísqua: conuertitur intra in cxpra:íricne:& eft etiam cibus ad os: & intct illos fermoncs non cft diueríítas & nqn cft mirú hoc,quia medulla cü cft multa poterit ex ea cóuet ti quid ad cibum:& tune non cft opl^ ín hoc medico difputare,& uniuetfaliter medulla é fanguis altcratusad oíTís naturam.Et animal quod habct ftríturam in oñci8c multum oíTcítatis np índigct fuftcntamcnto raedulk:nonhabct mcdullam fícut Ieo,5¿ iuuat adhoc calor,& animal non habcs os non habet medullam nifí nucham: & ñocha quK círcundatur fpinis.Et medulla 1 ícct fít/unda/" tnentíí neruotum:nc9 tamS ad aliud.f.quod eft quafí continuamétum:& ligamétum fpondilíorú non eft folum fícut cooperimentum tíiichc:fcd crit ut fint origo oílíum fupcr quK fundatur corp* & putantquidem cum continuctur nucha cum cercbro,quod ideo natura corum fít una:fcderrát ín hocíquia medulla ccrcbri eft frígida:8¿ fpinalis medulla eft callida;& fignifícat fup hoc fua pin

6 quseintra oflkídico quod p6 doíet cercbrum gg apoñcma in fui í«bftátia;fed pg apoftema plfíc

Page 57: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xibcr l^ecímufi! ícitma z8 & non cíí aetitam^qfiá ín cerebro alíquid rcpofítum fenfuú:& fpírítus uítalís & tíT iilud no crít fcn tiens,& ílludeftquoníam cerebrúeftpncípium uiTus, Se tñnon uíder ec cftpncipíum uirturistro nucuoIutaríe:ncc tñmouetiir uoIuntaríe.Sedccrtepncipium ííla^ uírtutam c ñ rpirítus qui cfi: in coutínarchauírtutísqux defluitadmembracontinuara cum medulla,fícuteíltvcüa capítis qutc cít archa mcQuiie.ce non quousiiquiu cum lUitarcua autiraniitüsaiiciíiusuirtuíis quou íj um iit participanseandem uirtutem.íicutdúo nerui obiecti qui fúr uacuí,& non funt uírtutescontírgcn tes ín illis neruis:fed in cerebro eft unum quod non habet uafatet ilIud cft etíam quoniam i^m ceqt calorem fpírítusca!idi,& proptcrhoc fpírítusmagísarquabitfenfum & motum.aut fícut fpírítus qui eft ín cordc &cóisuírtutibns:& cum perucnerit ad medullam erunt operationes ín quibufdaj eo9¿magístuneapparcbunt.EterítiIIefpirítusoperansuníuerralíter,& tune cúfucrítín epate crít feiusuírtnsraagísoperans. Tuneígíturarchacaufamedullcerít fecundum íntenríoncm fpírítus fenfíbilís proprieret fueícquationís non:ut fentíat per fe in fui fubíedo. Er íam díxít phificus qd' tadlus eíl cum iequalitate:& omnc animal fiíagís :equalís complexíonís funt iba mébra magis tan gibílía.deindc tcftatus eft per fetquod mcdulla non eíl cum Kquaíítatc, & non eft fuus cxítus a par te complexíonís ad caIorem:fedad frígidítatem,5¿ tune no debet fibí mcdicusaccípere ucrba ííla ppter ratiocinatíoné :fed cor eft xquatum fecundum unum modum ín fui fubííantiatquía eft car*' nalc:et fí declínauerit dcciínabítad complexionem calídam quK etíam non aufcrt uírtutes, fed ét aagmentat.Et quod magis impedít cor cum non obedíerit ilh' fpírítuset uírtutes cordí,& hocquá doillíeruntfrigidi:fed non eft tam uetítum quod illud quod eft magis cah'dum magis fentíat.S3 confiliumquoduídeturmihi optímeeft quodpríncipiumfenfibilceftfpírims. Ecnoncftopus ut ideofítarcha fuegcneratíonís:ut archafueíEquationis:aut fue cuftodíe fenfibilisprxrcrqeft opus ueparticipet complexionem grecipíata fpirítu uírtntcm fcnfibiiem 8c fenfum. Et fubftantía car// nalís eft magis digna cum hac g fubftantía frígida 8c húmida aquatfca: 8c iftud non eft iudíciú me um certum ne9 eredibile.Et notum eft quod fpírítus eft aptus recípere iftas uírtutes hac uia.ut fít talistnon quod fít ccquah's.Sed infpiratio non a!quat illum fpírítum eo quod ínfrigídat ipfum tan-^ tumrfed quia uetat calídiflimum quod intcndit ín diíTolutione fpírítus:& quod ínténdit diminue^ re ab illo fpírííu cuaporationes funt ñastfed membrum cum quo crít fenfus 8c dímínutíotfed mcm brum ínter membra fenfibilía uídetur quod fít magis fenfibik quod eft magis a:quale é magis fen fibilet8c ccrebrum fadum eft frígídú a-gdíftans cordi:ut refrenet caloré & fui ebuhtiócm, 8c quod ¡uuctfpiritum fibiuenientem aliqua^quahtatctquíe^qualítasíítconueníésadfuummotum:fed uirtus intratad cerebrum a corde 5c cu f* irituífed f' iritus •^rocedens ín f"fum tctificztzius fubftn' tiam multis modis: fed nutrir etiam increfccre & in aliis:& tune cum fuerit ícqualísnÓiuuabit ad íllam ajquationemtneij en't :Equatís,& tune fingulariter ad unum opus 8c non ueníent fupcr ípfum operationes multístquarum una impcdiat alteram:8c propter hoc cum illc fpírítus aptatus fuerit ad fuum ¡Se tranfíerit ad epar:Se complexionem cpatis facíct ftare cum fuerit aptatum ad fenfum: 6c motum,8c dimíttet ipfum tñ ad operatióem nutrimentalem:6f tune ífta membra quK funt poft cor mutant compIexioncm:6c tune faciút fpírítum carere uigore:& ilIud eft eftentíalé. Et dieam^ etiam quod fpiritus eft maiorís uirtutis in operntione fecundum accídens, & hoc quia euacuar,& euacuac quia declinat ad operationesalías:et eft poft coniunda cum primo membro: & prímum inftrumentum anime in medio eorum calor naturalis.EtanncIítusinñrumcnrumprimum anime í medio eorum calor naturalis.Et annelitus inftrumentum prímum eft calor naturalís:5¿ cum illo ín ftrumcntocompletomncs operationes fuas:5c íam pofítum eft inftrumentum in medio eorum.Et multiplícaucrunt fanguínem ei:5c calor fue coplexiois íuuit ad excrcítatíoné fui corporís:lícet ca lor non fít prima caufa eíTentialis ad hoc:fed uirtus informatiua non fecít futuram capítís Se fupe--riorem eius partem cequ^ dícSa fibí fimilibus:fed fecit illam partcm multum moIIcm,8c hét'ín pe riculis,6c ideo ílle puer.q.erit debilís qui habet membra debi¡ía:5c máxime ille qui habet czízb^ dcbilequodcreatum eftin fubtiIítatchoís:& non creatus fiíitín illa humídítate, nunctranfcamus ad membra interiorum,

Capítulum, De anímalibus fanguínem habcntibus. Ixít oé animal hns fanguínem hét-cerebrum:fed animalíanutrítíuat5¿ parsmalchíe ha ; bent cerebp¿:& hoc hét medullam maioré refpeélu fui corpis g cutera aíaliatSc hoc eft ' quia eius magnitudo eft neccfíaría multú uirtutibusaíalibus 8c fpifibus Se cogítatíoní'' bus ronali qnon habent ccetera aíalía.Sedanathomía in cerebro hoís eft, gapars eius

rendit ad raedullá,& reliqad peíliculas: 8c tertia ad quofdí ucntriculos plenos fpuma,fed neruí fúc quafí rami emanátes ab iila;fed illi netui non funtpropris de fuá {'ubftátia:6c tune caput hcr medía

d un

M

Page 58: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

tioné fcdm fui longitudiné in fuis ucntriculís & íais mébris:& ut in illa üacuítate fit iuaamcntum: licct ctiá in ucntriculís aiirioribus magis manifcftat' fpiritus fenfibilis,& iá creabat'' fubñátia cerc/ bri.q.lcuisunduofa:fcd illa unducfitas eftpp hoc utqd nafcit'ex illa.f.rcsneruofa íít uifcofa.Sed dixit medicus qd molicies erat ut rccipiat apta fígurá:8c de íácili exercerct' p talem materia yma/ go:qm res húmida de facilí rccípít ím§íliones,6c no uidctur mihi lítud.qa res húmida de facili te> cipit aitcrationé fcdj oém: fcd infra qua: eíl cú diuiítonc & rcceptóc figúrate fed y maginatio& exti matío no fit cu motu corpisucl diuiíionc aliqua in corpe: fed no fuit leuis nífi cét molliens neruos duros:& crit cis nutrimentú bonumtfcd'm gradum.qm fubftátia dura non ita dat materia rei, fed inollis fubftátia,& ut illud qd nafcit'ab ea efTet mo Icuc 8c molle,& in fuisexercitibuscét durum q i dícemus poft in neruis: & ga neceíTariú fuit qd! id qd nafcit'ex ca cét durú gradatim: & fuá du/ ricia cú mollificatióc rúe necelTe fuit,ut fubftátia a qua nafcit eíTcthúidatmolIisdcuis'.undluofa: ec !iac de cá.ut fpús qui cft durHs:& quo indiget ad motum feftinú iuuct' per húidita tcm:ad hoc & fu it fpongiofa ut céc facilior ad motú,ga duricies in mébris eft póderofior g húiditas,& mollicics ra ra, & fubftátia medulle eft díuerfa in ptibus,ga anterior eft humidior: & pofterior cft durior.Et dv* uifio fiída eft ícdm ptcs fecundú diftincílioncs in mébrana dura j)ut dícemus inferius: de mollifica uerútpartem alírioré medullcqm plures ncrui fenfibilcs nafcunt" inde 8c j>príe auditus uifus: quia uifus eft cuftodia.q.fpecuíatoris:& fuit dígnusutectcuftodiaañrius.Etneruimotiui magis bñtor turnapoftcriori,6¿narcit''apoftcriorinuchaquaeftnunciusccrebri,8¿fnppleteius uiccsin dorfi uia:& eft uia ut nafcant' nerni:& ncrui motus indígét magis duricie qncrui fcnfibilcstfed diftinda fuit mébrana ut eíTet differécia ínter nuchá & fpondilia. Et accidit inde dubitatio fup hoc: utrum mollicies ccrcbri tágir duricié mébrane gradate,& fortaffe in eo loco in quo tangit mébrana me// dulla illa mébrana fit molliciore. Et in duplicaméto pániculorum fuít iuuamcntú, qbus cffet in cis fuftcntamentum uenis no pulíatilibus uenientibus ad mcdullá.Et extremitashuíus cft ibi ubi ca// dit fanguis.q.quacdam plana:& cft illud.q.lacuna:8c eft a pofteriori ubi eft fitus.q.torcularis,& de inde ex cis accidit ramificatío,8c affimilat' fue fubftantie medulle:8¿ fugunt per orificia fuá fangui nét&poftadunat'adduas uiasíicut dícemus inanachia ferré, ifta étduplícatiohét iuuamcntum ut nafcant' ex ea ligaméta medulle cum mébrana ípiffa in aígdiftantia ferré corone: & in añriori p te nafcunt' addiméta quíc funt fimília mamillisp qua fit olfatus,6¿ dccidút a mollicic ccrcbri mo// dicum:& no funt ira duri ut ncrui: & iam coopiunt mcdullá cum duplici mébrana dura ucrfus ta: ftam & molli uerfus medullá,& faüc funt ne medulla tacftá tangercí & lacdcrct'ab offc:& ideo ifta íuper crusinteríor ofliseft mollior.fcít ifta membrana iicet fit cufíodia liiedullcjíüccñligsmcntaj 8i cotínuatiuum ucnarum pulfatiliú quae funt fupra mcdullá:& cft.q.fecúdinaquje cftfubíedú tai fturc uena9¿:8£ pp hoc intrat adhuc fubftátia medulle in multis locis & uadít ad cius uétricuIos:8c terminat' a poftcriori.ga e¡ no eft opus plus pp cius duricié,& mébrana dura no applicabat* me// dulle nec aliae mébranaeomni Ioco:fed elleuat' furfum:& cotinuatio ínter illas eft p uená qua* tran íít e dura mébrana ad fubtilé.Et'fpiffa mébrana coiungítur cum offe p quandá mébranalia lígame ta quae nafcunt' a fpiffa:d( coniungunt' illa ftrícta ne cadat fupcr medullá:& ifta ligaméta trn'feunc fubftantíá ufcpad fupfíciem extrinfccam ta:fte,8¿ ftant ibi quouf^ texitur ex tis mébrana quít co/ opittacftá: &in hocligat'bñduramf cúoíle. Et medulla hétín fui lógitudine tres diméfióesinuc triculos,8¿ omnís uentrículus hét in fui latitudiné duas partcs:& túc pars anterior manifefte diui// ditur in dúo dexrrú & fíniftrú,5c funt unius gtitaris:& illa pars anterior íuuat olfatum: 8¿ fupcr cíe/ «ftionemfuperfluiperftrenutationé.&adiuuataddiuifionc} fpiritus uifibilis:8¿iuuat fupcr opera uirtutis formatiue & c5 héfióib<> cxtrífecis:et uétriculus pofterior é magis utíplcat uacoíraté mó bro magis:8¿ illd énucha:ct í illo é diftídio:fcd'3 poft fpújítratuifibilís et uigct uirt^memoratiua: et tn é minor pte afíriorí:et cú hasc dimínuút*' gradatij quouf^ tcnct ex fe nuchá et^ccdat í fpiffan do fcd j)portioné q durefcit.Sed uétriculo medial'é.q.tráfítus et uia ab a fíríori: ct ínter afíriorem Se pofteriorem, et ideo magnificabatur! ct elongabatur a dcftro de magno ad magnum, & me// díate ipfo cótinuat"' fpús afíríorís cú uirtute pofteriori et declinat ad uirtuté memoratiuá:et tcgít fe tegméto fpico et íntcri cocauo:et hoc ut no ítrat occafi«5cs cxtrífecas: & ut fit fortís ad patiédú co táélú mébrane grádate ad i^m cóiúgunt'uétriculi aiíriorcs:ctifta uia éun^uérriculusp fe.Etéuia defcrés a formatiua ad memoria:et túc uS cóplebie'cognitio ficut tu fcis,ct fi groííitas uírtutú í iftis cpp acgritudíes zo^ q deftruút opationes ct mébrana fubtilis ítrat in uétrículos ccrcbri ct ccopit il ios quouftj pueníat ad pié poftcríoré cuí fufficít fuá durities loco cocpiméti mébranc:ct in fimília ccrebri funt merofe in quibus tranfit fpúsaíalis,ficut in fpis ucntriculis,ga nó in omni tpe apcriunc illí uétriculí ne9applicant':aut fpiritus paucus eft pter hoc uétriculi apiantur tñi.Et quía íp'rií coplet fuáaltcrationé et copletioné mzMladí hoc g cQí3ionctti, a ibi decoat'jdccodio uero ifti

Page 59: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ziber Bcdmultertíus 29 Bserítp mot55: díuiYíonémateric Hocis decodoísfcd'jmodú decodóísí epatctfcd ferra cmagis aperta qaá poftcrior eft,quia ferc cft proportio fcne ad fenex quac eíl membri ad raembrum,& cá quare poftcriorparsfuit minor antcrioreeftibí,& ínter uentrem: & uentrículom inferiorcm po ' (Iremum diuíduntar due uene maíores qu% tranfeunt ad medullam quasnomínabímns agreftibut procedútramícontcxtequaíiin ferina quícfuñcfub iiieuüila,& fadtafuntiílisramis fuílentamea ta conglacule qux implent natíuitates qua* eft ínter illas.fícut & ín alus uenís ramificatís, quoní// am caro glandulofamímpletnatíuitatesallarumt&ífteglandule figurantur cú figura ramorum fecüdummodum praididum textureuenarumucfupra,& dilatantur fcd'm dilationem ramorum quoufíj compleatur ramífícatto,& ftet textura fcíum Cmilitudinem fecúdine: & íbí quiefcunt,& particulc medulle quas compraihendunt parte mediam fue particule qua: fupra funt.q.in figura uc triculí.&ille particule funtfenofe.q.íecúdum Iongítudinem,&coníundeuna cumaltera,uthéac quoampliatur,&quoaftringaturad modum uermis,& pars interior quajcftfupcr membranam quaccótinet medulIajtSc illa membrana compofíta fuper dúo additamcta qua: funt quafí crura.Óc func quafí propinqua.ne^funtmultnm remota,ne9 multum propínqua,6¿ funt appofita duobus ligamentis quac dicút corde:& hoc ncaufcratur:ut uermícula,& anguftata fuerit fuá latítudo col/ ligit tlla,& pra»didla membrana natant fupra dúo additaméta pnrdida.dc capitaíllarum cúbele/ aaturhabctmodicamdiftantíá:& ligamenta fuá funt.q.capilli:& illa portio quac eft fimilisuermi culecum impulitadditamenta cóiungiteat&clauditdiftantiáq media eft ínter illas: &conftringi turad locum amplum:& dilatatureorumlatitudo,8crecipiuntdiftancíam modicam,& hace con/ ñtingit uermicula,dc uermicula qua: uadit pofterius eft graciliot aliis,& alíquantulum tumefcit: Sciñi dúo additaméta aíltmilantur duabus uíis:& ille dueuie non habent in feafperitatem,fed po tiusplanícíem.ut melíuspoffintcomplicari.undeetiam fímul poterút mouerecúmouent^q.ecnt tes una,& ín cerebro funt dúo foraminaad expcllendú fuperfluítatem, 8c unú a neruis, & reliquü a medio bafis,5cín uentriculopoftcriori non fuit foramé qifi ipfe eft in uItimo,& paruus rcfpcdu eft alíorú,& propter hoc non patit'foramen.Bt uentrículus ínter medíus comunicar cú extremisi &íam pofitus,&etiamIocus perquécxítfuperfluitasanucha,8£ eft illeciprius.&pofteriusí pars & cómunicant ín uía medií quocú^ due uene ex tranfuerfo procedentes cóueniút in unú foramé cuius ínícíum eft uíe in membrum fubtili,& tranfit in membranam di¿i;am,& cú pertraníierít ali/ quantulú ín membranam obuiatcuíufdam uiequKaííOímiiat'glaucule : & eft.q.ípcrma depraíla in utra9 parte,& eft illa fubftantia ínter membra dura,& foramen bafís, 8i in alia uía reperit' os colore. Et iam dixsí xA -.qaod non eft ín fubftantia medulle fangiJ!.Sí& debes inteliígere quod non in fubftantia eius fanguis fcdum quod íam mutatus eft ín aliam humíditaté, 8c díxic quod nó funt uene ín fui fubftátía. Et uoluit inteliígere qfñ ille ueniút: & difcurrút ad mébra,& orificia uenarum tranfeút in íllam quouf^ poíTunt fugere ab eís neceííariú nutrimétú.Et in fubftantia fuá nó eft tex tura uenarú ficut ín carne uel corde uel epate, 8c txfta fuperior eft fpi(IÍor:ut melius defendac''ab occafionibus,8ceftutficlentusniedulla£ñfrigidasítermébrapríncipalia •. 6í haccpercipit' tadu. Et dicotquia qñ[ erit meduUa remota ab extremítatibus corporis,d¿ eft prícípiú neruo^ motiuo^ &fururu3:6¿ neruí mot¿uí:8e remotí fuerút a fuo principio debilítant',utno poíTínt mouere extre ina corporis tune crcata fuit nucha^ ut elTet princípiú illop; neruorú omni propínquo:licet etiam iniea fit íuuamentum ad retentíonem fpondiliorú.Bt fí caput eííec princípiú neruo^ oíum eius quá titas debecet eíTe maíor: 8c ponderaret fupra corpus nímiú.

Capítulum.Dcanothomia neruorum, n T fí iuuamentú neruo^ quoddá eft per fe quoddá per accídés:& per fe eft íllud quod j| dat medíate fenfu medullá, 8c motú ad oía mébra. Et iuuamentú per accidens eft qd

!

¥i S>{ ! '' "i ^ "' '" ^ ^ < < * ACÍút carné nimisforté:&faciunt mébra ínfenfibiliain ^J ^^^j^*^"^'^'''^^'^^'^ fentir¿:uteparpulmoné,&fpIem renes,&ha:ccú fuerit a poftemaín ' ^"eísueluentus,6c princípiú neruog; eft fcím modum fdiáum medullc.&eiusextrc

tnum eft cutís a qua fila quaedam funt uenfentia ad cutem qua: immifcent ín neruis ín cute,Et me/ dalla eft principium dupliciter neruorú.quia quxdam eft principium medullcmedíantc,& qua:dá eft princípiú fummedío,&poteftfciriha;c per neruos descendentes a capí te ad mcmbra,& iterio ta.ut epar pulmoné qjñ illí neruí,quia elongati funt a principio fuo fírmanf mufculis, & appofuit eos quoddá Corpus quod eft mébrú ínter ncruú:& cartilágine, Se eft coueniés fui fubftátía neruis qfíiclíoát'.ut epíglotis:&aliud qd! eft in radicibus coftarú,& tertíú eft in loco ad qué fínit' pcdus: & aiiineruí qui dlt fenfum,8cuadút uiáred:á:ga /untj)pingores fuo^ncjpio;5¿ nó fuit zis ncccíTc tortuofitas,uc eént duriores,&fortíores,& íó faciés fenfu} nafcit'ab antcriori qd'eft magis húidú, Ct motas sfofteriori quod eft nuigis fucum,dc a medalla oafcuDtut.}^ii.pana DCtuotum. Et pri/

Page 60: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?¿ natura 3nimalíii5» mitm parhabctoriginem adiiabu.<5mcdulíísproiísanterioribusubí.r.nafcüntutdue mamiíle oV fatus:& cft pariiinm pcrforatiim:& ille qui ucnitad dextra uaditad nniftram,& econuerfo,& fup ponuntur fibi in modum crucis:& ita proccditillud par ad coiras:& aperiunt iUi netui qu^arque potcrunt reciperc in (ais orifíciis humorem uitreum:& quando trafcunt fuam fixionetn procedút

cns ex uno oculo ad alíum cum peruenít ad primum aliqua ocalio,& propter hoc cum clauditur unusoculusuigoratur alius, &fccundumiuuamentum. utfpúsreddeant in eademdiílantia, & hoc necelTe uifum uideatur duo:& iuuarnentú tcrtíum eft,ut inter fe ín fui coniundíone conforté^ tur:& confortantur in tm a fui coniundíoe quod uideturquod ibi fitorigo, & fcdum par nafcitur poftorigincm primi paris:& eritpoft concauicatem oííis oculitS: diuiditur in mafculos oculi. Et iTrud pareftgroíTum multum,8c hoceft propínquú mcdullehumide.f.fueorig¡ni,8i itanimis cét debile propter fui molliciera nifi t(^ct groíTum multum. Et proprie,quia non iuuatur iftud par ab alio.quia par tertium mouetur ad tnouendú membrum magnum fccundum meduUam inferiere: & tune non poteít iuuare fccundum par,immo eft opus,ut iuuetur ab alio ficut dicemus poíí. Sed par tertium nafcitur a medio eius medullc qax eft anterius, 6í ei quod eft pofterius fub bafi cere/ / bri.Etmifceturmodícum cumquartopari,6cpoftdíuíditurabiilo per.iiii.ramos, & eftunusra// mus exicnspcrforamenquodinrratuenam apopkticamquem numcrabimiispoft:&defccndít per taiíum quoufg perueniatad diafragma,& poft defcédit ad membra nutritiua.EtalIias ramus defcendít per foramen quod eft inoíTetymporum poftquam recefíít nbilloloco coniungit cum neruis qui ueniunt a pari quinto.Et eft alius ramus qni elleuatur per foramen per quod cxit ramas fecúdi paris:quia habet procederé ad mcmbra qua: funt a neruis in facie,6e nÓeíTet bonum:ut trá' firec per foramen fecúdi paris,quia fuper induceret ei anguftiam,& impediret' eius cffcdus nobí liffimustquia eft nobilior aliis fenfibus,& cum ftringenetur iili:& impediretur fuuseífe(ftus:& iftc ramus poftquam exierit modicum diuidítur per multos ramos.f.per tres,& una pars uadit adía// chrymabilia,&admaxillas:& t7mpore,&: frontem,&adpaIpebras:& pars fecúdum perfórame' tranfit quod eft in ofle nafi,& penetrar ad nares ín fuis panniculís,&.iií.pars quK non eft'parua da fcendit per uacuitates: & poftquam exitab alia uacuitate ramificatur ín dúo, & unus ramus in// ttat per os:8c diuiditur ad dentes ficut diftinguitur r.el diftringitur manifefte per anothomiay. fcd alia pars non ita bene:& parshuius rami diuiditur admandibulam fupcriorem,8c alius ramus di uiditur in cutem fiiucíú,&ínextremítatibusnarium,&in labro fuperíori,6¿ ifte funtpartcs parís tertii.Sed ramusquarcusexíchuíusparístertií tranfit perunüm foraaien quoutuín matiuibula^^ periorí; & uadit ad Iinguam:& diuiditur in ramos in duplo lingua: fupcríorí,& dat ei fuum pro < prium guftum,6£ quod rcfiduum eft dcillaramifícationc diuiditur ad dentes infcriorcs,8¿ mafidi.-bulam ínferiorem,&: labium infcrius,& pars qua: uenitad linguam eft fubtilior qua? qux aadítad oculum.Ec ha:c:& quia equiperatur ei in fortitudíe:quia ifta pars eft remota ab humidifate meduí ls,5c efficitur propter hoc fortior,6¿ relíqua parsquíe uaditad oculum oportet quod fit grolTior, quia eft debilior eo quod eft prope humide.Sed pars quartum nafcitur poft tertÍHm,& eft propin-quius medullebafis.Et mifcetur cum.iii.& poft diuiditur ab illo ficut diximus:& uenit ad palatú, & dat fenfura,&; eft par modicum,&: eft diuifus.iii.8¿ hrectquia palatum:5¿ eius pa'niculus dcbct c(íc diuifusquam pániculusIinguJB.Scd par quintum quilibet ramus illiusfinditurper duo,&aIí'' quispenx.quartos,6¿ nafcitur a duabus partibusmedulle: 8i pars prima utriufcj ramorom íftíus parís uaditad tela auricularú,& pfpergit 'per illá,6¿ ifta pars nafcit' in ueritate ab anteríorí medul' le: & cúeafít fenfus auditus.Et pars fecúda eft mínorpma pte:& cxit per foraméoffis petrofi,8c diuidit'pforaméoííiú,gaeftraultútortuofum,& fuíttale:ut eiusítereíTetlo'gú quoneruusin uia longa eíTet durior,& poftquam ita proceíTít cum neruus parís tertii,8¿ uadit plus ad partes maní" feftasmaxillarumt&quodremanfit dciftisiuit ad mufculostymporum .Et neruus giiftusnafce// baturapariquarto'.&neruusauditusa paríquinto:S¿ harc,quia neruus audituscft difcoopertus ad recuperandum uel ad recípiendum aerem fonorum:5¿ ideo fuit durum ad refiftendum occafio nibus:8iideonafcebanturapofteríórí:& funtmultimufculorum tj'mporúnerui, &incuruantur eíTe.ac pofueruntmafculum oculi íi fuper unum neruum:quía foraminaotulorum ináigcnt apti' tudme per neruum magnum concauum deferentem uifum:& tune concauitatesoculorum ad Ic, aut foramina multatfed nerui tfmpoij¿ indígebant duricie,& non indigebantgroíTítudine, quia gfoíi¡tciesmducerete!spondus:&grauítaté;& motúadhuccxiíuseorüíefteis petrofum duru,« patit ,ut m co fint per foramina muIta.Et par fextú neruo5¿ naí"cit' a pofteriori ceiebri,& eft con»' guu cúquinco bis coi]iú(ftu;cú gnto ligamcntis;6c mébrana ita qd: uídet'eé unicusncruus totu3,5c

Page 61: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedmuítertmo 50 tjoíl díuidítur ab íIío,& cxit a foraminc quod cft propinquum faceré laúd Iíttere:& ante fuum exi/ curamificabatur in partes tres: & omnís illi rami exiucrun t per illud foramé in unú,Sc una psillorú uadit ad modum gutturis,8¿ radiceslingu3:,ut iuuetpar fcptimü in fuo motu,& illa parsdefcendic admufculumfpatularum.&adilludquodeipropinquñeft plusilliusfpargítur fuper mufculum amplum inrpatula,cceíí iñaparsboneqaantítatís,Sedpaísrertía efímaíoriñkduabuspartibus. & uadit ad orania interiora ubi afcendit uena apoplética: & coniungitur cum' illa ucna,& cum fue/ ritpropcepiglotum ramificabitur per multos ramos,& illi rami íntrabút mufculos epiglotis quo" rumcapitafunt uerfus furfum:& cooperiunt epiglotum:&fuascaroIlagines:& cum pertranficrít epiglotum exeuntabilloquxdam rami:&intrát mufculoi» quorum capita funt uerfus unum : Se funtilli quiiuuant adcooperimentum cimbaIarisfupranodumgutturis,& adeiusapertioné poft q neceíTariúfuit.ut traherétuerfusimum,& ideo nocabitur neruustranfuerfus.Sed fecerút iílum tranfúcrfum defcédens a mcdullla.qa nuchati nerui fi eleuarcnt', eleuarcntur oblíque non rede a fuo principio:Sc nótraherétad unú conucnicté.fed funtcreatia pari fexto ;ppterhoc:& illud qd! ínillisdeneruisl2n:ibus,& Ienubus,& lentifícationiillud quod erat de mollicíe in parí quinto.Ec circa iam ipfo fparfí funt in mufculis faciei,& fibi pertinentibus. Et feptimum par non dcfcendit re¿le fícut fcxtum,fedobIiquum,& quia omneafcendensoportettquia fírmetur fuper fundamcn/ tum ad modum rodilla:hac decaufa pofucrunt neruos iftos fcptimí parís,forres fícut eft uíderi ín (icula putei afcendente,& defcendcnte,& duras,& Ieues,& tune non fuit tale illud por fícut arte/' riamagna.&afcendentcs iftiusparisramiinfiniftraparteobuianthuicarterie, & iíla artería eñ re¿la:& ampía,8c inuoluiturafcendenscum ifta arteria,fednon eft in eis poíita firuia confolíáarío nerfed afcendcnta parte dextra non haber uicinítatem cum iíla arteria fecúdum narraticnem pri inam:fedaccidit ei uicinitasper quandam ramificationcm exeuntem ab illot6¿ etiam,quia amiítt tedlitudinem in fitu cum obliquabatur ad afccllas, de tune non poteft deficcrc a bonis lígamenris cum eo fupra quod eft firmatum,& hoc:quia recuperauit in ligamentis quod accidit ei ex gracihV tatc. Et fapientia in faciendo iftos ramos a fuo principio elongari fuittut quatenus in elongationc nerui recedentes eíTent fbrtiores,& magisduri.Sc fortior de neruis recedentibus eft illc qni fpargí t ínter cimbalarem:& concauitatem pedalis:8c nomenno habentis cum rarais quorundam ncruo rumad iuuamétum»deinde ifti nerui defcendunt,8cfaciunt fe ramos,8cín membranis diafragma tis,8c in eorum'mufculis,& in corde,& pulmonc,& m fuis arteriis,& uenís,& quod rcnduú eft trá/ íit ín diafragma:^ communicat cura co quod defcendit a parte tertia. Et fparguntur in mcmbra iiís fpícn!s,5í cpatis:8í aliorum nutr!t!aQrum,& fínitur ad os planum. Sed ctiam par unum fuum initíum eft atermino communicante termino medulle: & nuche, 6¿ uadit plus de co: & fpargit fe ad mufculos mouctes ligua: & totürefiduú de hoc eft fortaffe fparfú in alios mufculos uícincs iñis^ íed no femp,fed quia alii nerui fuerunt ad alia opera,& non fuit bonum:ut facerent foramina muí ta in antetiori.neque uerfus unum fuit magis dignum.ut ucnirét motores lingua: ab ifto loco poft quam uenit fuus fenfus ab alio loco:fed funt nerui fpondiliorum.Sed nerui qui nafcuntur a nucha, écfuntneruiquiproceduntanuchapercollum.viii.parfa. Eteftunumparcuiusexituseftafpo dili primo:& fpargitur in mufculoscapitis,& eft par modicum,& fuit mcliustut fuus cxitus cíTec gracilis.ficut tu fcis in capitulo deoíIibus:8í fecúdum par fuus éxitos eft ínter fpondilia fcilicet pri inum:8c fecundum.Et intclligo foramen nominatumin capitulooírium,& plusdcoducítfenfum taélum ad caputcum fubit oblique afcendit fuper fpondilia , & rcuertitur tortucfe ad antcrius;6c fpargitur fuper partem fílueftrem auricularu3.f.tortuofum:8c tune recuperar in curtatíone primi parís non potentis de fui paruitate ramificare per illas partes ad quas ramificatur fecundum par, & quod refpedu fcdÜ eft de ifto parí intra mufculum qui eft a pofteriori colli, & ctii ."mufculúj pía/ num:& adducit eimotum, Etpar tertium eiusorigo eft,& fuus exitus a foramine quod eft ínter fpondil6fecundum,&tertíum,&tunc ramifícatur:& unus ramus fpargitur intra mufculum,6e in eo fparguntur pamuli eius qui conftringunt caput ad collum, qui diuertunt caput dextra & ímu^ (Ira.Sc deindeeleuant fead fpinas fpondiliorum,6c quando applicabitur cum eis coniunget fe cuj radicibusfpinarum.deíudeafcendentadcarum capita,& mifccbuntur cum ligamentis, & mem.v branalibus quas nafcuntur ab illis fpinis,deindeperforant tendentes ad partes auricularum : &in alus animalibus ab homine uadunt ufque ad aurículas,& mouent mufculos auricularum: fie alíus ramusatipit,8c anteriusufq^quo íntret mufculum. Et initio fui afcenfus immifcentur cum eo ue netSc mufcuíicircunucnientes ipfum ex omni parte,& hoc.ut crit fortius in fe, & iam etiam tnw fcct fe cum temperibus,& etiam cum mufculis auricularum brutarum:& maior cius fparfío eftin mufculis faucium^Et pat quattum Cuus exitus eft a foramine quod eft ínter tettiií fpódile:6¿ quar/

Page 62: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Benatumaním^líus» tiim:Sc diuidítupab anteríu5,8e poílemjs,& ftium anteriuscd paraam,8¿ideo ínuolujt fecurrrqui to:& iam dixerunt quod ab illo tranÍK ramiculus ad modum tcxtura:aranea:,& tendic fupra ucná apopledcam quoufqtic pcnctcat ad dúfragma.fupcr ambas partes diafragmaris-.quae diuidit pe/> élus, &ma!orclus tcndit furfum, &tunc intrat fundamenta mufculorum quoufque perueníaC ad fpinas:6c tunctranfmittitramicuíosadmiireuíüm eoüj rilüeíiriSiquoueinLcreóllnmíiiueure, Se caput,deindc diucrtit fcád antcrins,& tune continuat fe in mufculis maxillarum , & aurícula// rutiiinbr'utisr&antequamdefccndataddorfum. Etparquintumciusexituseftafcratnínequod eítÍnterquartum,8cquintum:6c ramifícatfeinduo.&unusillorum eftanterior: &eft minoreo quod intrat miifculum maxillarum,5cmufculumfacictcmdcclinare:8¿omnesaliosraufculos co municantes cum capite.Sc eolio, tít ficundus ramusdiuiditur-, & unus illorum eft raedíus ínter pr!múm:3c fccundum,8c ramus fccundus intrat fupcríorem partcm fpatula:,& mifcctfecum pat t!bus.vi.& A ^ illcctiam ramulus fccundus mífcct fe cum ramisquinquc,& fex,& fcptcm:& trá/ fit ad médium diafragmatis. Et par fcxtum fcptiinum,& odlauum cxcunt ab illis foraminibus fe cundum ordincm. Et par odauum habet cxitum per foramen communicans ínter poftremum ccruÍGalis,8c principium dorfi,8c ímmifcentur fui rami mixtionc fortí. Sed plus ícxtí intrant (a/ perficé fp'atula: i & una pars illius.quod eft pars quarti,minus parte quínti intrat diafragma,& fe'> ptimi plus íntrát adíutorium.Iicet quídam fuiramuli intrent in mufculoscapitis ceruicatur,& dot (i conucnientescum ramulís quínti intrant ctiam diafragma. Scd.8.poft immixtionej intrat afc* idcutem :8¿brachii, & íliius intrat nihil diafragma , fedquoniamprocedit de quinto adpartem minus non tranfit fpatulam,& etiam de fcptimo nihil tranfit ad adiutorium.fed quod ucnit defpa tulaadafeíd exitad.víü.inuolutum cum primo quinafcitur de fpondiiíbus, 8¿addorfum uadit, fed de iftis ncruis non dedunt diafragmati partcm„ppcer neruosnuchas.ut fit illud quod defccndit ad illos ucnicns ab altcrotct fie mdiorabicur ibi partitiotct propriccum eft itcntioad ipfam mem/ branam ,qua! mediat pedus.ct non fuit poíTibile quod ucnircnt ad ípfum nerui a nucha rede:fine fraclíonc ad angulum rcdum.ct fi omncs nerui dcfccndcntes ad diafragma defcendercnt a ccre/-broelTct ínter minus longum,fcdpofueruntcontinuationefn neruorum cumdiafragmatc media critcr,quia non eítct continuatio corum cum diafragmate bona fi continuarentur cum extrcmita tlbus et proptcr hoc contíuuanturin mcdio:aut lí cftcnt continúate cum co fccundum parifariam et non eíVet continuatio fecundum uiam rcd:am,quiamufculi faciunt mocum cum extremitacib" et circunferentía eft illud quod mouctur de diafragmatc,ct tune opus eft: ut nerui fmiantur ad ip// fafn ct non principium corum ín ipfa, Et mnc:quíancccuáoum fuit', uc intrct «jatragma neruus continuabatur cum co.ct eius continuatio cuftodítur per mcmbranam dcfccdcnrcm in medio pe/ ¿torísecquiaoperatiohuiusmotuscftmobilisponcbanturpluraprmapiafuisncruisncfiunam cito lederet.Sed muchalcs que funt ín fpondiiíbus pedoris; fcd habent principium primum par cxicns ínter primum fpondile,& fccundum pcdoris,& diüidit fe per dúos ramos, 6¿ magisramifi catut fuper latera prima,& cum ncruisdcfccndcntibus a eolio aííociátur ncruis, dico uenicntibus ádaliam partcm quoufque tcndántadmanum,& uadunt quoufque ucniantad afeid:& palmam. Et fccundum pat cxit a foraminc quod fequitur pra:didu foramén,& una pars ílíius uadir ad maní fcftúm adiutoi:!Í,5c íuuat ípfum ad fenfum,& quod rcmanet ác ípfo cum panibusrefiduís coniun// aitur- & omnes uadunt iicrfus mufculos fpatulc quí funt fupraí& moucnt fuos mufcülos:& mufcu FQS dorfí,& tune quod fucrit de iñis ncruis nafcens,& non íntrans mufculos fparule intrat mufcu/ los dorfítSc mufculos qui funt ínter metrafena:& ínter latera filncftna,latcra dico pcfira extra pe &as & ilii quorum cxitus eft a fpondiiíbus latctum ad zos intrat mufculos qui funt inrcr latera, 8c miif¿ulos uentris,8c currunt cum ratnulísíftorum neruorum ucnc non pulfatiles,& püiratiles,& m trant adnucham cum exíturis prardidorum neruorum, & mufculi quinafcuncura pcdine dorfí communícantíSc quia una pars illaf um intrat mufculos dorfi,& alia pars intrat mufculos ucntris. & adhuc mufculos quí funt dorfí in parte domcfticorum dorfí, & alia pars ítrat muículos ucnrris, fed tria fuperiora inuoluunt fe cum ncruis dcfccndcntibus a cerebro in ca'na:& non alia in qujbos. Et dúo paria inferiora mittunt ramulos magnos ad parces coxarum:& mifcent fe cum ramas pa / ris fértil-8¿ cum illo ramulo primorum neruorum:&aliud fimilíter nifnquja ifta dúo pcrtranieunt iundurampilTidumanche:&rotulecoxetfcdalíi tranfeuntad crura. EtdiíkrentJacíliter pro// uentum neruorum ad manus:& ad pedes quoniam non fimiliter coniungitur adiucorium cum pi xídefpatule:& cox€,3í cum píxideanchenequé fimiliter fe habent bmcinde nerui aa íuam orí/ ginem quantuni'íd propinquitatem in fitu- Etncruorum dcfcendentiumadpedes quídam de/// fcendunt aparte domcftica,8c quídam a parte fil«eftri,6c quídam a parte occulta duorutn oi^tf

Page 63: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedm«ftcrtiu3 31 (íum ctarisi&qaíaneruíqaidamappropriatí pedibus non potucrut fc¿l«uetiiread pedes pro/' pter mufculos íngcmata eft natura in eís:ut tranfirentpcr locum tefticulorum uf^ ad pedineni,&, a pe¿hnc tranfcunt uf^ ad mufculos pedís uf^ad iunduram genuum.Sed ncrui qui excunt a pe/ / iítíncdorfiqaosdttcnr.in2a!mus!mmifcentfecumpra:dí<ítísncruis:fcdrefíduumpamm: & unú cxiensa pedinc dorfíímifccnt fe in mufculos manuú,& uirge:& ueíice:& matricismébrane uéttis & fugfícici inferiorispcdinisuencer:& mufculi qui ueniút a pcéline doríi.

Capitulum.De anothomia oífium,& cardlaginum. tTdixit A9¿.quodoíra,& cartílago funcfadla.utíint fcutum,& fundamentum cor jporis:& funtquacdam animaba qua: non habent iundurasmouentesofla fua.aut fuastacftes,& habent coriúdurúcircúdansi^m ficutcalapagihet quiedam habcnc fuúdurumadinterius,& fuum mollc extra fuperdurú.ut nialchie,& calibus fecit ¡natura camem mediam inter ueram carncm:& ncruú,& non fínditur fuá caro fe/<'

-'cúdum longum non fecúdum latum per infiale:& hoc,uc fuum neruofum fit ma * • gis fubílentansipfum.EcanimaliaanuIofa habentfuum exteriusmédium interneruú. Et pofiti funt fui anuli ligan ita tamen quod potcílelongari: & conílringi, & non inueniunf in huíufmodi animaIibusdiacrfaprincipiauenarum,&arteriarum,8íhocutmeIiuscuílodiatur.Etoíraleonum funt dura multum, & non habent foramen.Sc collidatur unum cu altero cmittunt ignem. Et mul/ ta animalia habent cartilágine loco oíTis.Sd funtindigcntia talia multa circúuolutione,& erit mut ta humiditas in fui fubílantia,& erit aquofa: & pauca terreílritas,& illa tranfibit in coriuní: & talia snimalia non habent comparationem in obuiando rebus duris:5¿ aliquando adiuuatnf natura in ¡(lis cum fpinis.Et cartilago qus fimilis eft medulle reperitur in pífcibus:& fpine:& unguesíSc cor nua oíTeatfunt omnia qua: funt dura ad fuftentandum.et ungulc in brutis,et quxdam fortia.ut fint arma ficut cornua:etquando9 ungule funt armatut equus.et qua:dam funt in ariimali ficut come' tum ficut fpondiliafuperquaccomponiturcorpus,utfpondilia quarfueritin fundamentum nauis,. et ficut quaedam qua: funt ficut fcutumtutoíTa capitis:et qua:dam funt ficut fpinc,et qdam ad \mi* plendúidealoca:utparua oírainiund:uris,&qua:dá,utalia coponanturfuperipfa,ut osinradi» ce lingue quod aífimilatur laad littere. y\.& omnia oíTa reélificantía corpus,& ofía qua: funt ad de fendendum uel ad fuftentandam non funt concaua.quia non habent opus ad motum qua: funt ha bilia ad motum habent concauatíonem,ut rctineant fuum nutrimentum ne indigcrent nütrímcn tum abalio,8¿ideoadconferuationemnutrimentí fada funtdura:& uacuitasiuuat ad leniratem &iuuamentafueduricieiefl,utnonfranganturínmoribusfortibus,& iuuamcntum mcdulle ,ut iiutriat,8c rcmolíat ne ficcetur a motu:& os quando fadum eft ad folum motum,tunc concauitas eft parua,& quando ad motum:& lenitatem funt concaua muIta.Et os collaterc fadum eft,ut per ¡pfum exeat fuperfíuitas:ut in compofito retineatur de nurrimenro,8¿ per fuá foramina intret fu//-iiiasodores,& omnia oíTa funt fibi coniúdá nifí quod ínter qua:dam eft cartiIago,auteft fimile,6c quaedam non indigebat in medio íi'cut mandíbula inferior:& quaeofla funt coiunda fecúdum iun Auras hábiles admotum:& quídam fecúdum iunduras dífficilesad motum:6¿qdam confolidá turfortitcr:8ehabiliterad motum eft cum unum potcftmouerí fine alterot&critautcm difficilis motus cum unú non poteft moucrí fine altero.ficut in rafeta,& confolidatio cft,ofin coftís antcrio ribus cordi fortiílime autem confolidari dicunt':íícut cum anú eft pcrforatú,& addítamcntú alteri ns intret i^m.ut dcntes ín mandíbula:& ferofa funt ficut in cellula capitís: & qdam funtconiúda fcdm íugfícicm in latú ficut in flora fpondilía:& qdam in longú.utduo fcciiia.

Capitulum in díftíndionemembrorúprincipalium. !|T arboresnon indigebant expulfiuismembris:quia animalia non fugunt fuum niv

^ ^ \ trimentum purumexteriora/edrecípiuntunammaíTam ínter cuius una pars eft fu ^íg:^'perfluitas: & alia cibus cum fucrítalteratum , 8c quodrccipiuntintratranfit indi/

l.ucrfas naturas,quia membra confímília funt diuerfarum naturarum:8c non arbo'/ •'res fimilíter, fedarbores fugunt cíbum inquo non eft fuperfluitastertie digeftio'/

ais ín anímalí: ?^ tune membrum recipiens illud quod eft in potentia cibus cibatur in co quod eft in ¡pfo puruscibus:8copuseft.ut de illo tranfeatad locum fuperiorem quantum fi tranfíret muí// tum in unum debilitareturattradioreiponderofeinfurfum, 8c membrum eíicícnspofítiim fu-'/ ¡t fab eadem caufa,8c jpofuerunt membrum in quo fituseft primus calor in medio: quia fundamcn tum debeteflfe in medio,6c operatoagens debeteííepropinquusquieti; quia quicsdcbet t^z, & operator prope quietem. Caput autem cum fit fpecula ekuatur fupra, ^ pofuerunt iti co tran-' íítum D«t«meati: 8c ditninuerunt ab co carnsm nc multitudo carnes opiUtionem facerct

Page 64: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3^¿iiatumanimalm5» in e«apor.itIonibiíSmcdiiIIé:8í*caro poneretmcdulleopilationem fupratantum fui ín calore ",quo niam uis e(l,ut fit nniltum frigida. Et propric iam creatum eft in capite os durum:& tune non fu' it aliad ncceíTiriiim alio addito.fedutilitastotiiistjcftc capitis eftmtdefendatmedulla .&diuifío filieíñfuisoíubustutfiadaeneritoccafiounioírííftud non accidctaliis offibus'.&hoceffct, auía non fuit conueniens.ut in uno oíTc eíTet diucríitasin duri£ie,& niollície,& denfitate: & raritate,& utiütasnihilquatcnuseírctexituseuaporationisacerebro.&poíTetcííecerebrumpotcnsdiíroluc re illa fiipcrflua. Et alia utilitasmt nerui exeunteshaberent uiam,& aliautilitasfuit ,ut uena:non pulfatiles: & artcrie haberent niam ad nutriendum. Et ctiam dura matcr haberet exituram in fer ra,& non cadcret fupcr mcdullam,fcd ligaretur p ferram. Et figura naturalis huius tarfte cft:ut fit rotunda duplici utilitate,&una efl: quoníam figura rotunda cft magíscapax ínter hyfoperunetus & alia,quia rotunda mínus recipit occafiones: & creabitur cum aliquanta alia Iongitudíne,ut ner/ ui exirent non in una anguftia:& impedimento unías ab altero,& procedunt aliquantulum in acá tum antc,& retro cum rotunditate:& ifta figura duasferras fallaces,6¿ duas ueras,& prima-ferra communicat cum rronte,&'ad modum arcus,& dicitur coronalis. Etalia qua: eíl in medio fecnn dum Iongú,& dicít fagittalístSd cum cóparauerimusiftáadprimádiccturtíganlist&fígura totius cft quafi figura arcus a cuius medio eleuatur perpendicularis: 8c eft talis. Et ferra tertia comr municans ínter occipicium:& fuambafim,& fecundumfiguram anguli cuius acutnm coniungi/-tur cum fagitta:& dicitur ferralaude.fed curo comparauerimus uniuerfum ad pricdidas futuras erit taÜs. Sed dueferré mcdacesfunt fccundú longitudinq capitis a:que diftantes future quac dicitur fagítta ex utraq^ parteauriculc,& non profundanturad anterius:& ideo dicuntur fallaces f crre,Sed tres funt figure capitis non natrales,8c unus iilorum eft cui diminuitur anterior, & pro// ptcr hoc amítunt ferram coronalem,& ferra quando amittítur pofterior ferram.f A littcre,& tec tius modus quando amittítur utraque futarat& erit totum rotundum. Dixit médicos maximus quando in ífto fperico declinabat ad Iong¡tudínem,oportet de neccílitate.ut in ea fierét fu ture a de quate futuris primis: & propter hoc cotingit quod eíTent arquales ei partes ferre,& iam fuerút'pac tes ferré in'primo in longitudine una ferra: & ín latitudinc due ferré: ferra latítudínis ibit ab una au ricula ad alíam.ficut ferra longitudínís cft in mediolongítudinis.Dixit A^ non potcft cíTe in capí re figura quarta ín naturalis quoníam fi longitudo eíTct arqualis lacitudíní cíTet uita abfcifa fecun/ dum quod figura naturalis inducir uítam:& ideo dicit bcne maximus medicus cum ipfe diftinxít tres figuras capitis tm, oc cápat poft hoc het.v.oíTa.&.íiii.funt.ut parietcs.&.v.ut baíís:& funt du riores quá íllud fupra, quía cáus fupra latera funt plures,& ga ncceíTitas in fuperíori exigir quod in íupiori cét ratitas co q» in illo dcbct cffecarctia p6derof!tatis:& dcbet clTe receptaculú uaporjj.ut latera poíleríora funt duriora,quía remotiora funt oíribus,& ctíam paries primuscft in fronte: & tcrminatur ad coronam furfum.Sc uerfus imum ferra tráfcicns per lincam oculorum in fupcrciliis 6c continuat fe fuá extremitas cum capítibus corone. Et parictes qui funt ad dextra: & finiíbra funt paríctes auricularú:& dicunt' pctrales propter fui duritiam interminabius quenlibet iftorü,& ter.> mius erit ferra cortícalís.Et alius'termíus alias tcrtius erit laude Iittcrc,& tertias qui jjccdit ín uno ad coronaIem,& anteriusuna pars coronalis,& a pofteriori una portio laude, fcd parics quartus tetminatur ad fcrramen laude.Sc in unum ad communicanté ínter caput:& dcnrcm fccúdi fpondi Ms:5c continuat fe ínter dúo capita laude. Sed bafis mcdulle cft fuftcntamcntum totius: &omni'-um oírium:8{ dícctur bafis,& cft durú duplici caufa,8c cft una quando duricies mclius fuftinet pon dus,&. fcrra:ut cíTct mínusrccipícns putrefadioncm quam íllud os cft fubícdum fupcrfluiratibus fcnipci'dcfccndcntibus.&utraqjoíTa tymporum funt dura dupla coopcricntia mufculosquiua-' dunc fub íymporibns.Sc fuusfitus cftobIiquus:& uocatur par. Et dixit philofophus quod fen// fus t adhishabct principiú a corde non a capitC:& fíe guftus qui quodámodo cft tadhis fcd uífus,& audítus,& oif.it»s:licet hcantpsincípiú a cordi tamcn nc^ cor audit ne^ odorat.fcd ioftf um ifta-"-rú oikrationú cftccrcbrú duplex.f.inílrumctútaduseftcaro:& ncruus,& amboinucníunt'ín cor de ficut ipfc dicit quod qua;dam iftarñ uirtutú complcnt'ín radicc,6c quídam nonifícut dkút rae dici quod ccrcbru palpat per fe: & non uidct per fe.

Gapitulum,Den3turísaifus. I Ico igitur qnod uifus ex igit h umidítatem aquofam daram qna* rccipíat ímprsníones

16í tune cpus cft ur íir fuum inftrumentum fubftantia mcdullina ficut criftailina, fcd oU f;itiis\8: audirus indigct duobus foraminibus per qua:ítrct acr,& ut operctur jn tis no operationcmqua:firfrigid3,.iutC3lida,authumida:fcdfpirituso{{ibilis:&DÍrtusíllí/<'

tis pcnicnit ad oculuj per ncruos ópticos: 5c iíii dúo ncrni mcmbrantur tribus nicrabraü{s,6c áux

Page 65: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

ííber Bedmuftertúie ) -

membranecontíduantnrcamduabasmembranísmeduIle.Sd interior eft fubtiIíor,&exterior efí dutior. Et certiusqui defcenditad oculunj eft defccndcnsad membrana ta:fte,fcd funtoptici,ut ci to tranfeat in eo fpirítus uií¡bilís,& eft quídam qui opilat fpirirum ne exeat per pupíllain:& ifti ner ui continuant fccum oculo.ut mclioretur fuá intentio,& non fínt laxi ficnt determinauimus prius. Eccum expandicur mcduiía,5c mcmurane capitis anipiiauuritur cunice oeuii in fua occüpáfionc, qtiarum médium eft criftallinú|caiusanterior fuperficies eft depreíTa refpedu timoris fphsre:8c fu ¡tdeprxffa.utreciperet impra-íTiones mclius,et ideo melius circunoenit oculusin afpcda res par/ uas:& ideo faum poftcriusgracílaturtutmdius compraihendat resquibusoccurrit. Et pofucrunt iftam hamiditateminmcdio.ut melius cuftodiretur: &pofthanc humiditatem pofucrunt alíam datecibatiftam.quoniam inter iftam: & fanguinem funtgradus,& eft uitrcam folutum,quoníam color eius eft inter plari flacntis parum ad ruboremtfed fua claritndo eft:quia cibat clarum, & ru'/ bor eft in co quoniam cms mod.is fuit fanguis:& non eft adhuc complete fimilis fubftantie ciban* de.fed pofítus fait pofterius quoniam defcendit a medulla mediante reti: & tune opus eft, ut fit a pofteríori, 3c ifte humor leuatur fuper elidia ufque ad máximum periferiam illius,8¿ ante eft albu// g{neus:& eft ficut fnperflaitas geIidíne,quoniam fuperfluícas clara eft clarú, & pofitum fuit ante: quoniam fuperfíaitas debet apponi cibo fccundum fítum. Et pofita fuit alia caufa.ut gradatim ue niat uifus ad gclediam,5c fit illi quafi fcutumrdeinde caput nerui cooperit fuper uitrcum geüdiam «fque ad íntermedium albuginei,Se gelidie. Etquod de illo occupatinterius uitreum eftrotüduj ficut rote compraíhendit fuum comprxhenfum.éc a fuo capite nafcitur textura aranea qua: eft ta:'-la fubtilís,at fit fubtilis inter fuperfíuum ,5¿fubtile,& ueniatnutrimcntumadipfum per rete, 8c fait fubtiÜs ne fí eíTet dura propter modicam occupationé impediret uifum: fed caput membranc fubtiíis impletar,& texitur ucnis ad modum ferine: quoniam eft tráfitus certus cibi:& no eft opus nteias omnes partes fint depúrate ad cibum.fed fua pars pofterior:& dicitur rete.fed quod eft poft hoc eft alíquantulum fpiíTius.Sc dicitur haberecolorem ad modum florislilii inter álbum , & ni// grum.S: hoc:ut colligat uifum,& adequet lumen ficut claudimus oculos cam adequamus uifum poft nimium dzfcáam uifus a Iacidicate,& hoc.ut adequemus uifum,& ifte diuidit inter carneam & humoris.Sc ifte cibabít carneam ab eo quod ei acnit arietiale,& no completur fua fpera nccob ftat ímprrefíionibus ficut in una cum euacuatur:& cum clauditur uetat uifum , 8c interius ubi oc / curricgelidíecooperíturgélidia quafi textura quícdam qua: aflímilaturreirate:8c leui:& hoc, ut abfidat aboccafíonib«s.ucníentibusaboccurfureidure,&durior pars nuce eftaneruisubi con"-lungituí cci j uutiori parte carnee, Sz uuí pertotatariut ¡n CÍFCUÍÍÜ jfbramiiiis íít ítiagis duFum, w fo tameneftplenamhumiditatepropterutilítatemnominatametiam fpirítu,& íígno fuper bsc eft conftridtio foramínis, 8c humiditatis illiuseuacuatio circa mortcm. Sed túnica fccúda eft fpííía tnultum.ut fit bene retinens,& uocatur portio dura. Et anterior pars circundat pupillam,6¿ eft dia fanum, 8c erit io colore cornu fubtiíis,5c uocatur propter hoc cornea:£!c fpifliior fuarum partíuí eft anterior:et quia compofita Cx.iiii.tunicis fubtilibus cortizalibus,8c.fi cxcoriaretur ab una no pro' pterhoceritasgritudocommunisomnibus:8c aliquodhorum eft propeforamé quoniam indigec cuftodia,fed tertia immifcct fe cum mufculis motus pupille,5: implet fe carne alba pingui qua: re' inolliatoculum:8c palpebram,5c prohibet in zis ííccitatem,8c uocatur iftud quintam:fcd mufcu^ fus mouens diuiditur in fex mufculos quattuor mouétur furfum; 8c unum: 8c dúo lachry malia ira quodquilibetadfua3partem,8c dúo funt fítiinobliquo quimouentur incircnitu 18c in pofteriori oculi eft mufculus qui eft fuftentamentum nerui uacui.fic prohibet ipfum a laxatione ,& prohibet oculum a profundatione ad interius,8c tenet oculos apertos ín acuto infpe<ftione:8c ifte mufculus propter multitudincmramifícationisdubitabaturquomodoefletapudanochomaicos.quoniam quidam dicunt quod eft dúo mufculi:quidá quod unus.gdam quod tres:8: omni roo termíatur ad unum caput.fcd palpebrc.quia fuum inferius non indígct motu quod quam minus ex ipfa eft mo> tus fupetioris,8ctunccompletur per ipfam operario ocuIorum,8cclaufura, íchoceftadmiratío creatoris quod fíunt per unum raodicum ínftrumentum multeoperationes.Et multa non multum ¡uuant,q«ia adhuc fi palpebra inferior moueretur quiefcente fuperiori eflét aliquátulum bene C6J nenieos,fed no ita bene ficut fupior mouet' qñi fupior:8cj)pinquior mufculis motiuis,8c radicibus motus,Et nerui ueniétes ad palpcbrá fupioré no oportet,ut ícuruent''in fub motu uel obliquent',& qa mouet' palpebra fupior in claudédo,8c in apericdo ídigebat neruis defcédentibus,8c poft reuer tctibus,8ctúcfí illi neruienrentunustm:autill6ueniretadmediú,autadunum extremop^: 8c íisd médium nifí unus forríter clauderet,8c fí aliquod unum lachrymaleno clauderet:ergo oportcbat oc efletit duoiunusad unum lachryni9le,8c alÍDsad alíad,fed inapmione: túc fufticiebat mus,di

Page 66: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

{¿co ponebafnr ílíc ín medío,& illc mufcaltis uenit rede ínter duas tunicas,& uenit ad unom cot"/ p.iSv^aaficarnía íínofnm , füpcrqLiodfixcfuntpaipebrarnm fpine. Ecfpine palpebrarum fadc. fnnt propccr dcfenrioncmoccafionum ucnicntium ad caput,& fucrunt magnc, uc temperarent luccmiisnienícmadoctiltim.&fundaucrunt illas fpinasfuperlocum cartilaginofum : ucferaper ciTcnc ilancc.s.otriüncadcr£níw!rn¡iiC,Si jnipedírentuifiitii: &ttdhijc,util!s mufcuías quí apcríc ociilum fündctiir mclius fuper talefundamentumadmotum. Etaíal habeosdururncoriumcuv ins coru non fint habilitas adtcndcndum nonhabcbatpaipebrastfcdocalos fortes.Sed animalia uxnantia habentínfcriorcmpalpcbram. Et qnadrnpcdia claudunt ocnlum palpebra inferiori, &auespiftiimant ciimqiiadamtn:Ia quaicurritrupcrocuIum.Ethocquiafuumcorium eftgraac & fpilTum proptcr pilos in ipfo,6¿ caufa iIliiispiftumationi:eft,ut fi aliqua humiditas curratfupcr oculum c|uod ipfum abfcondat.autmaliisaer. Etanimalía quadrupedalia quseouantnonpoíla" mant ficut aiics.licet cla«dant oculos:quía nonhabcnt opushabere íubtilem humidítatcm in ocu lis citm qua uidcant a rcmotis fictit indigent aues,qiiiala:tus fuinutrimenti acquirendi,& propiti' qiios:&propínqua iftisqiíadrupcdalibusouantibusfunt aucsambalantcsfuper teírram.Etpifces non tndigcnt palpebrjs:quia non indigent puftumatione : & folus homo habet pilos in fuá pal"/ pcbra fiipcriori.Et animalia quadrupcdalia quardam habent.fed nonhabent in fupcriori, & hoc, qnia natura intcndcbat phisín cuftodiam illiusquam ca:teroramanimaIium,6¿ nullum animal pi lofiim cíl fub afccllis nifi homo modo habcnscapillos multos in capite ípfum: & caufa in hasc cft quia habet mcduUam multam:& ílatuseiuseft uultus multum redus,5cfupercilía non habentuc a cícterisanimalibus niQ a folo hominc.

CipituIum.DegenCfatione auditus. nT anditiis fít in utraque parte capitis quoniam interior pars capitisoccupatuifomt J'&olfatum:5í uifusdcbctcíícantepropter^hoc.quiadiximus prius: & auricule ia limedio capitis,ut m3giscu(lodiatur,& in capite fupcriori' in quadrupedalibus, quía

j^ijcapita eorum erant dimilía.Et quadrupcdalís aures mobilcs futit in omnem partem dtóllut mcliusaudiant: Separticuleauricularum funtcartilaginoferSc funtpulpe:& fo»

raincn tortuofuní in auricula fuit fadum.ut augmentaretur in eo fonitus,& fadum fuit iter tortuo fum:ut iter in tortuofitatceíTet longuj ncueniretfufaito frigus admedullam,& illi fenfi íant puri per caufam prtcdidam.Et cft uía ínter aurem,& palatum non manifefta,fed iníhamcntú olfatus in aniniali non facicnte animal poncbaturbeneinterduomamillaríaadditamenta. Ettri* píura cu ÍHuamcntum atirjum,o( iiñuin in ácfc quác in€ís reperiíur propter infpiraí'.oncm. Sí hoc quoniam.licct nmltum de aere infpirato eat ad pulraonem.mukum tamen uadit ad mámillas nari um quoniam olfatus indígct acrc.Se ut aer receptos tetnpcrct ccrcbrum,5í cor. Et fecundum iuua nicntum cft;ut pars aeris in ore eraittatur per nares uel fimile uidetur in canna per quam emifti/* tiirfonus.Httettitttniuuamentufh:utfuperfluitatesdefcendentesabfcondanturanifu:5£ dcfcen// dant per illas. BtoíTa naíí compofita funt ex duobusoíTíbus terminatísad dúos ángulos in furfum: fie ad duas bafcs fub quaCí eflént dúo trianguli:& ifta oíTa coniunda funt cum oíübus facíei fecun/ dum fcicncntiá,& fuper cxtrcmitates íftorum oílíum funt cartilágines:& in medio cft dnrfor:& il la in fine molIior,& luuamentum cartilaginismedie eft:ut fí fupcrfluitas defcendatpcr unam par/ tem rcpcriatur acr intcrius peraliam ad rcfrigerium medulle,& iuuamenta cartilagínum duaruj aliarum funt tría,6c unumeftquodcommuneeftómnibuscartilagínibus.Etiuuaraentumfecun-» dumuit poiTu ficri apcrtio maior.Sc minot fecundum maíorcm ínfpírationem,& minorem.Eí ter?* tiuin iuuamcntum quoniam cum commoucntur fequcntur cas fumí,& oíTa ifta fuerint tenua oaG quoniam in hoc loco niagis fuit neceflfaría leuitas quam ponderoíitas.Et non eft neccíTaria hoc lo co fpilTitudoillomm.&hoc t quia non funt ibiaddcfenííonem aJicuius membrinobilís, Scfunt propriccuftodiani.f.fcnfuolfatu. Etdixit AKc-.quodtquiacollum elephantísnon cratlongum nc que potuit moiicri cius caput:8c collum,6c cft fuura corpnsmagnum:& animal compktum,6í ín fpirat! & ftat fecundum plus in aquis,5¿ ftat fuper tres pedes 3liquando;& iuuat fe quarto ÍJicut up> íus,8¿ ideo faiiliun cftci additamcntum calecí cum quoodorat:& qua: abfcííidít quod eft einccef* fai iiim.aí accípií cum toiQc fuit itUer durum,5¿ mollcsut cflct mobilc nuiltis modis,& darum pro p( cr ociiafioncs! Sí diciun quod funt quacdam uacce talís modi,íc eiiciunt illa addítamenta a pone riüiiiSí. tapiunicibuiupcr illum,3ca»es habent nares ftridbs fuper picastquia pica eft loco naíí, Kr Imguafiiií piop(eiminum,S¿ut fítquafimamismolendinarüinduccndocibum : & quídam antmalid íiinf qua; habeiiL linguam qua accipiuntcibum a terra.&propríeuideutcsin fuperíorí,& niaüdíbulAmnouliAbcniibiis. HtlingHíi hoiBÍuíspi:opteíIog.aú Etmoucütcumtimfculísmilla

6í mafculi

Page 67: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zlbcr ^ccimuQ tcrtíua & mafctili monentíslingóam funt nouem,& dao mufculitíáfcunt'a duobusaddítamétís fagitta libas:8c tenentfecumduarumpartibuslínguar.&aliíduonarcútur fupcr es fímilc laúd quod cíl ialíngualictere,&ueníútpermeduraIingua:.EtaIíiduomíttiítlíngnamínoblíquiim,& nafcútur

^-.-if: /T;-1-^*.—M'.AT ^r?^n^<'Mt1^nrt•lílKrll!ltn^v franfiir-rfíitri» ^.cluOHÍÜ faciétCSliri'/

•»fínní-iiríÍ7ná'r l i n o n o .

& com'unguntur cam mandibulis:& iam nomínaiierút unum mufculú língu^ quí eft ínter línguá &OS Iaud:& coníungitunum.cú altero, Etaues habenteslínguam rotiindam magispolTunt imí/ tari fermonem propter lcuítatcmlingu:c,& hoíes mouentes multum linguam in fermone funtqui habentlinguam ¡atam,& non multum Iígatara,& econuerfo contra uctati iílí.Etlínguarqüadru/-» pedalíum facientium oua habent fíílas:8c ideo non poíTunt formare lítteras:& pifces, & tenche ha bentlinguam multum latam propter hoc quod fuá ora funt Tpínofa, &quianonhabcntcpusad mafticandum uel guftandum.fcd ftatim tranfglutíendum,& lingua de tencha coniungítur cuj mi dibula fu0Íori:quia mouetilIá,& oéaíal hétappetítú ad illud cui cóuenit fuá cóplexío.

GapituIum.Dcanothomia capitis,6c fpondih'um collí. ifflVoníamcaputhétmotusproprioscommunícantcs cum.v,fpondiíibus colh": &erit

iftemotus,& quilibetmotuscapitisintellígo proprioscommunícanteserít uel a poftc riusuel anterius.ueldcxtra uel fíniílra:& Ínter iñosfunt motusobliquí.Sed mufcuhfa cientes caput declinare fecundum redum ad unú funt dúo mufcuh' dcfccndcntes a dua

juspartibus propter hoc quod auricule a fugiori uen:iúturafuistexturis,& furcula pcdoris funt pofteacontinuanturiftaduo,&eleuanturinfurfum:& fortafleputabitur quodfunttres mufcuh", quia fua'capíta ramificáturt& fiunt quaíi duplata,& túc mouetur unus dech'nat caputad unum ad fuam partemtSc fi ambo fimul mouentur dcclinabitur caputícquahtcr,fed mufculi qui dechnant fimul caput:6¿ collum ad anterius eft unum par pofitum fub yfofago:& uadit ad partes prími fpo dih*s,& fccundi,& incarnatur cum cis,8c cum conftringítur pars qux uadit ad yfofagum conucr.» tít caput foIum:& fioperentur cum parte inch'nata cum fpondih'bus declinabit colTum.Sed mu/' fculidech'nantes caput ad pofterius funt.iiii.paria pofíta fub paribus nominatis,fedorígo iftoru; paríum eft fuper coníun(íluram,& tune quícdam funt qux intrant omne canncum binum.Btcft ií lud per quod nafcitur per fe ab aha prima ad fuum fenecim fcd'm,& fuum proprium eft quod eri// gat caput cum dccUnatumfuerit caput ab ante. Et unum par quartumíncipiens a íurfum,& tran/ íít fub tertio obh'9 ad partem filueftrcm:& occupat ah'am fpondiIisprimi,& dúo paria primi de* ch'nant caput adpoftredle fine dech'natíon€Qbh*qu3,aut módica: & terfiuíis zrigits. dcch'naticnc oWiqua.Et'quartum parium dech'natadpoftcrius cum obh'quatíoncmanifefta, &tcrtiumcum quarto quod illo^ conftringerunt dechnabút caput ad fuam partcm:& ambo cum ftrinxcrút mo> «ebitur caput poft rede fine ah'qua dechnatione.Sed mufcuh qui dechnant caput, & collum funt ín paria,& funtin profundumtSc unum par quod cooperit,& quodhbet eft quaíi triágularc,8d fuá bafíseftmaiorquampoftremúcerebri.Etunum ifto^pariumdefcendít adduaspartes fpondihV> um,& capita alarum funt mufcuh faciétes caput declitiare,dextra,& fíniftra funt dúo paria:8¿ 00 cupant iunduras capitis,& unum par illorú ponitur anteríus,& eft illud quod continuat" ínter ca/ put:& fpondiíe;& fecundí parís proceditunú íingularc ad dextram,& aliud fingulare ad fíniftra* Etparis fccúdi,& Iocnspofterius,& coniungit fpondíle priraum,& caput unum fingulare dextra & alterum fíniftra:ergo quod ilIo9¿ odo fe cóftrinferít declinabit"' caput ad fuam partem fcdm ob liquitatem.Et qusduo fe eonftrínferint declinabunt caputad fuam partem fine obIíquatione,& fi Cioucrint antcaríoresiuuabuntad fubmerfionéjSe fí pofterioresuertét caput ad oppofítum, 8c qñ offinesftabunt fimul ín una eredione ftabit caput credum. Et illí quattuor mufculi funt mínimi: fediucranturper bonitatem fuiIoc{:5c modúfui difcenfus illud fub aliismufcuhs illud quod ha / bcnt alií fecundum fuam magnam quantitatem,8f iam fuit iúdara capírís utilispropter dúo quas funt neceflaria propter duas íntentíoncs contrarias.Et una illarum eft fírmítudo,6¿ illa firmitudo conculcara eft cum firmítudine iundute:& cum paruitate fuorum mofuum,& fecúda multitudo fecundum numerummotuum[,& illud eft,quiaiundura eftfacile mobilís,5ílaxa ,&iundura eft laxa quoníam in circuitu funt multe ligationes.Sed frons mouetur per mufculum latum fotilej ex panfuj in'fronte fub cute, 8c immixtum cum cute quoufa fereredifícetur in fubq cutis,& túc erit propter hoc impoíTibilis díuifío uníus ab altero;8c obuiabit mébro moto ab ipfo fine corda poftv quam fuerít fuum motum cutis mota leuis lata poftquam,&; ideo non indiget corda :8¿ cum mo» tueiiiseleuancuríuperciha:&íamíuuatocuíusinfuicIaufuracumfuílaxatione,SedmaxilIaba/^ 'bet dúos mBfe«Ios;3c unus iUorum fcquitiir motum mandibule ioferioris,& fccundus communi/

c

Page 68: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S^ettíJturaam'máíium eat cumIabro:5¿ motusmandibuIcfcqiiitarmotumaltcriusmembrí:& tune caufa fuá cíímnfcu». lusilimsmcmbrí,& motusínquocommunicat cum alio mcmbro,tunccaufa illinsefi; mafculus ad illumdcrerminatum.&adaliudmcmbruiTi cum cóicatione i ficiftemufculuscílunusínomni iiiaxilla,& cíllatas:& cum hoc nominelatitudinisfcitun& quodlibct íílorum fingularium íingu/ lariter comoonícurexcomoaribus-auoniam fila rextaucnícntiaad fofa ucniunrr» nttn M, »i .-_ & tune una fuarum cft illud quod nafcitur a ligamento peétoris:& continuat fe cum i11o,& cum ex trcmitate labii amplioris:& trahit'ipfum ad unum. Et osetiam pcr-accídcns attradioDe obliqua

origo fecúdi cft a furcula pc(íloris,& fuá fila procedunt fecundum obIiquum:& illud quod na** fcitur a dcxtra abfcíndit íllud quod nafcitur a finiftra continuat fe cum pcélore: 8c iíle poftquam fe conílrinxerint conñríngcnt cosa ncruis.Et tcrtium nafcitur a fpatula,& continuat fe cum cotinua tionibuspra:di¿lorum mufculojí.Etquartum par nafcitura feneció addítamentis coniundiona/ iibus:6c procedunt a reélitudine auricularum,& cum poftrcmo maxille cótinuat fe,& mouet ma xillam motu manifefto,& fequitur i^mlabium ín illo motu.Sc fortaíTe in tantum coniungetur cuj auricula quod in aliquibus hominibus moaebit auriculam:8c labiuj habet quofdam mufculos co/ tnunicantcs cum maxilla:& quofdam proprios,& illi funt.viii.8c quidam funt ucnientesa fuperio ti utriuf^ gene.Sc quidam ab infcriori:8c in iílis.iiii. perficitnrmotusatriuf$ labii:8í fui terminis, & quando unus iftorum moaebitur trahet fecum labium ad illam partem. Et fi ex diueríis parti// bus trahentur labitur ad diuerfas partes,8c tune complebitur fuus motus in oém partem:8c no ha faet alium motum pncter prjcdtdos:8c iftiquattuor extremitates mufculorum communicantium mifcuerút fe in labii parte mixtione:quia non poteft fenfus difcernere,quoniam ;Iabium eft mem'.* brum humidum non incannatum in quo non eft os, Sceft raolle multum,fed extremitates narium in fuoacuminecontinuanturcúduobusraufculisfortibus,8cparuis;8c funtparuine anguílcntui as mufculorum quibus magis indígctur:qaia maioris in narrationis funt motus maxillarum:8c la biorú:Sc funt maioris motus:8cdiutiusmoñrantes,5c plus eft opusillismotibus pra:dido5;;mu/; fculorfi mouentiú cxtremitatú nafí.Et creaban^fortes:ut reftaurarcnt humiditatem,8¿ fortitudiné dimínutam cartilaginis ab oire:8c fui defcéfus funt ex gtc faci€i,8c ímircent feprius cú ciliis unius facicitquia motus eius eft aliud ad aliam faciem.

Capitulum,De dentiBusanimaííum.

fn ^ ñ l Eddentesfunt.xxxii.6c fortalTc defíciútinquibufdam hominibus.iiii,dentes,qu!a na B ® S fcuntur antc,5c funtin extremitatibus:8c tune omncsfunt.xxxiiii.8c in fuperiori funt

vr.v. iJMÜ niadfrangcndam farfum,8cinimum,8comncsalii admolendúfunt.iiii.fiue.iiíi.fíue. ¥'8c in unum:8¿ prxteriftos illi.iiíí.nafcuntur prope.xxx.annos: 8c dicuntur dentesintelledusa temporc quoufc^ incipit fpertuzate ufij quo fínitur fuum crementú, 8c dcntes habcnt radices acó t3is,8c impingútur in mandíbula fuperiori,8c inferiori,6c fuper quolibct foramen nafcitur quoddá additamentu3 quod iuuat ad retentioncm:6c in illo loco funt ligamenta fortia, 8c prícter molares omnes alíi habcnt unam radicem.Sed molares quos nominauimusin inferiori mandíbula ad mi. / ñas habcbútduas radices: 8: proprieininferioribusdedentibus inteUedusfunt tres radices: fed moUcx fíxe in fuperiori ad minas habebunt tres radices:8c fortaíIe.iiíi.Si proprie dúos dcntes in • tclfes: 8c radices molarnm crút multe fi moUc fuerunt máxime fuperiorum mollarum propter fui jponderofitatem:6cproptcr hocdcntcsfuperioresarc<ítitudineradicuj,utuitcntcafus,fed inferió rcs.quia funt magis fixi non ita,fed fecúdum latum re¿lum procedunt a fuis radicibus.Et nó funt olTa fcnticntia nifi dcntes.Et dixit Maximus phiíicus quoniam probatio fuper hoc cft:ut ueniat ti alnas a mcdulla diuidentes intcr caliditatem,8c frígiditatem,8c fadí funt dentes propter arma & molle ampie ad molIédum.Et ego uidi caíloreum qua: ucnebatur a ripa qax eft prope bafia3,8c dcntes cías anteriores erát longi quafi curui non lati,6c rubci,6c acutí,8c hoc,quia indiget plus ra/ perequamfcindere quoniam nifi uenctur non habcl?ir quid comedat.fed habebitquid comedat, lícct non incidat.Sc fui dentes funt íícut ami,8c íi illi cíTent interiores qui funt curui nó pofTct pet illosuenari.Etdenteshominisiuuantadinformationcmlitterarumfícutaliasdiximus:8c inaní// malibus funt dcntes ad arma,8c non ad rcdificationem comcñionum fícut ín porco, Se elefante, Et dúo culmi elefantís íuuant í^m in quo diximus.Et funt quxdam anímaüum qusc non iuuantur dentibus nifi in comeftione.ut adpraelium:8c ego credo quod omne animal habentes dcntes cum fueritopportunú prjciíat'cum eis: 8c quaedam aníraalia qua:habcnt dentes acutos,8c feparatos:at eft animal quod habet comparationcm ad cxtrahendú de pra:da fícut leo. Et animalia qus habét opus adiüciíiioncm fui.cibi a t«ra h6tbam,& huiufmodi habcnt dcntes adcquatos inuna íupcifi

Page 69: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zfbcr Becíinue tcrtm. 5 4 ck'Sc non habgt culmos longos.f.caninos.qln per ipfos íntercífío ímpedírctur:& quia mares funt Sacundiores ínqbufdam fpébusquam foemine dantur cisculmiad dcfcndendum roeminas,quia femine funt debilíores ín fe,& peíorís compIexioms,& hoc etíam fít ín anímalibus gbufdá: licct noncomedant carnes,&non índígentíftísculmísad comcdendum.fcd íolú ad dcfendendúifícut poraraaicuii,onj«i.u&i.duiaiiaL/w„. —; V c"A'^' fíL "•' ^^ . ;-íncamelis &fíc dícemusínomnibusaliisarmis.Etproptcr hoc faducft cornu m ceruo,& non m cerua;& íii aricte,& ín capra,& pífces qui non fíunt comedétes carnes non índígent dcntibus acu lis Et auía non habent collum qaod dechnant ad prxdatn ídeohabetat deíites uncos,& fupcrío// res íntrant inferiores ad modum ferré fecundum ordinales acies,& hoc fadum eft.ut cito tranfglu ríant diuifum ín mafticatione autem intrarét aqua:& ifteaues forte funt propter ueloccm inciíio* nem,&iftadiuiíioeftIocomafticationis.EtinoreanífnaIísfuntmultainuamenta:8¿anímaliano habéntía alia iuuamenta ab ore fuo nifi comedere:& loqui non haberet opus.utcént multe acies, ¡edomniaorificia qua: indigebant incifíone cibi in mínima habent multes dentcs, & huiufmodi runtp!fces.Et unguesauium uenantium funt uncí fícut fue píce:& hocmt capíalin uolando que/ niam non depraihendantur in ambuIando.Et piceauium colligentium grana funt redé,quoniam poteruntmelfusperhuiufmodipicascollígeregrana,& aues quxhéntpicas amplasfunt illequa: comednntIutum,& affimilanturillc pice hgonibus latís. Et aues uaidam habent picas parum re/ ¿las,et parum curuas fícut aues quae dicuntur comedentes in ueritate carnes.et colligentesgrana, &dícoegoqmeftqua:damauisqua:nafcitur inaqua,&eftalba:& pedes habeíisnigros: & pica eíus eft lata in extremítate,& fcre rotunda.Et dícit A^ .quod cornu fuit fuper caput quonia? quse dam'membra funt pofteríora cum quibusnon poteftanimal uiderequid percutiat.aut funtdepu / tatialiismotibusficutmanus,autfuntaliamembraprioraimpedientiamotumillorummembro/ rumtut funt membra impedientia motum fpatuletqñí cornu non fít nifi jn recuperatione uirtutis amilTe in fííTura pedumtqñí omneanimal habensfiíTum pedem habetcomufcretfed non conuer- ritur praeter in afino qui habet ungulam non fiíTam qui dícitur bechedcn, & habct cornu quando non habet magnum iuuamentum cornu inunguIa.Et dixit A^^.quodomne animal habés cornu habet dúo cornua praiter afinum índicum: & alíud animal quod dícitur acharz.Sc illud habet un/ gulam fiíram,& quando^ ifta dúo animalia habent unum cornu ideopofutípfuj in medío:& nul ia íuuat animal cum armís in membríscum magnítudínem corporís per defcnfionem:ut uelocita te fugíenda,& aliquando natura quando poteft conuertere materiam ín unius generis arma couer H> (^aA farírndiim a\\tf.r'msnje.ne.risarma^ (icat ¿i\k Aiv.auod in animalíbus non habcntibus den tes in mandíbula fuperiori,uel úngulas íntegras habent cornua,& aliquando ponit materiam uní/ lis forme fub forma maioris íuuamenti: fícut cum fecit ex materia dentium cornua: fcd quoniam expenditur materia in úngulas non habent cornaa.qñi tune ungule illc fadc funt ad ambulandujt & ad arma.Et animalíbus non habentibus dentes dedít iuuamentum natura in ruminatíone,ut fít loco mafticationis,8cuidetur mihi quod coruua ceruí non funtproprie arma,qmilla aliquando in ducunt pondus illipropter hoc uult illa eiícer6,& minuta ah'a habcntía cornu funt caprioli mon/> tañí habentesoculos rúbeos.

CapituIum.De interíoribus ín aialí,& anothomia trachee arteríe, \T fub mandíbulaefl:yfophagus,8c trachea artería:& yfophagusdadtnutrimétum adftomacu3.Et trachea ducit ad cor,& pulmonem;& caput illius cánc eft epigIotis« iEt ioquamur nuncde yfophago,8c ftomaco hoís,&dicamus quod animal indigebat 1daobusCxtrinfecis.f.aere:&nutriméto,ideo natura fecitutriqg uiá.f. ttachcam aeri,

==áa^&Iocoíniusínquíbufdamaíalíbusaliud,&j^fophagumadnutrimétumuelquiddaj loco ílIius fubtilis,& fí trachee arteria effetconiunéla.fed in planum non poíTet per huiurmodi ae tem dilatari,ne9 uia poíTít amplían*: fcd foramen eífet ftridum. Sed y fophágus habct fufíí/>' cicns fíbi.ut fít ex membrana,& carne,& claudantur cum coniúdione fuá lateratut tcneat mino// rem locum,quoniam minus nutrimentum cum fuá ponderofítatc aperit i§m,& hoc cum uoluerít tranfíreadftomacum.Etquiamembranutrítiuaemittuntex feodorem malum:6i fetidú,&fcce// tant|)pterhocínt€rfpirituaIia,8cnutrimentapmúdiafragmacitiusperií5muenirctaerpurus,5c no immixtus cúillo uapore malo,& fuitftercusfubtiis,ga nutrimétum eftponderofi'us quáacr.Et quia de nucriméto hét exire ftercus,& túc qa exigebat'mt pulmo eét fupra neceíTaríú fuit díafrag ma,& trachea arteria.ac epiglotis funt ínftrumétaífpirationís.Et epiglotis copof/tio ex ghuídam ^tibusquagíqdam circulares iunt,&qdamcirc«lop¿poitióes*.5£ una obuiac uIíi.Etilla país qvx eft^pinqoryfophago quaedici¿n5hfísnomé éferc medias circulus,Et quod de eo tágicyfopba;'

e a

Page 70: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

^cifiítcirnmiímalíum -.u',VM\ f rt V -ircilatix .fc».! iiu-lnatiasfcd cariilago cíl anrcrius,(5¿ fiicrunt íftccardíagincscum qbul

JUm h;í,-i\uíu(i\v\>op(r(ivmembrana plana,(5ícfl:ficcadHra,&díuidíc ínmultas ptcscum pac^/ Mru.l«aanaui p»lfmMu : >S: tacinin cll ex rartilaiiínibus.quia fi cent ex ptibus mollibus claudcre/ CV\VAÍI'|-UAUÍ >U\ (fitiit niap.is(irculK">duiiinqiñcítantcríus,& fuaduriticsíuuatín cmifiGoneuo/> in.^.,\ A jMuif'cv rnnUi.sKuc.urpolVitcxrctidiinhorainfpiratíonís:&coníundlúlavf cummcín> twánu' iK vlol«r«{ homo tn ctnilVionc fiibíra acris,& ex niultis partibus.ut ü kno accidat uní non ^\^{ít hov- (fáihMulAf in «nmcrfmn.iS: díminucbantur a ptc vfophagi nó ípcdírent tráfítum nutrí i«míi \h iVtiidho no ixmíüiíif"cnm infpiratíonc qiñ clauditur ^-fophagnscum pertranfítadmcrí tsMUíi vV MáUviif' lita per cunbalarctn quatn narrabimus poft.Et membrana interior fuitdura pro/ p;-.*t hvvq-.tod nólfdanir.ai.Mf-arroaciiro,íCabacumincacriscxcuntis: &diuidcbator in partes iti^>">.)^uapiilmoÍuií duarumpcttimA' fuirami proccduntcúucnis n6puiratilibushacdccá,ut t-í-viíM4( imim niurunccuin ab tÜisA' orificia iftarú cánarnm funt ftrida.ut (ínt potetes daré fpúm aí-ítriKííCs' m illa m úrat fan^iixalircrnin fcmp fpuerctfanguinéalis,&epiglotuscopIetuocc,& luU-cíac rílpiracionciu.h'íiíraipramcft lingua filislinguarcánc.&epiglotisbcne coniúgiturcum tt4cHcAart'ena:\" vfophasoi.Cv* qti iinum cóllringir adnurrímcrum rccipicndúcxaltat'cpiglotís, í*i svuttírtiiiíunf'fttc caríilavitncsA' cxt«?dunt'mcmbraDe,& mafculi:5¿coopant cimbaIarí,&qS aiMtódí piMtvquns d'ophaw líat in fupfícic palatiíferioris:6c clauditurepiglotisqu^cóponitur t\ p'Ahm . naró anfcrior cft nfis fairo.& ircrior cft qux dick' nomc nó hñs,Si fug ipfam ponitur uVi'i-ara cinil\alaris,^ non coniúgic cimbalaris cum fcuro,& ligant iftaIaxc,& ítcr cimbaíaré, & iH' iuc !\ó hácctn d i oaniíkhl dúplex. Eí in cimbalari funt dac concauicatcsquasítraotdao adclita itxjifa iwJXKíK>n hncis.íc v \iad\5 coniongif nomcn nó habcns cópdcali cóílringitur epiglotis,& S|tt4vío AUíaní' iütaraf A' quidoletratxir dmbaJaris craictit acnS: quádo non, ^' ^pc cpiglotam üftcTVAtWuUtó Tumiis laúd \ liíccrc:3c iunamcntú tibusofTiscíbutnafcitur fapipm filamufculo./' Kwiw (pi.^dixs:!^ q>^^k>ítstvíi\ief mufculisobospcicaJisconftringit com con éncn hab£Gtcm,& KU VuH.< i\>rtüvi!:'ínf,bu;>; cin>balareni cum duob-os.^: ajiü diaidconbtis illa a fe ÍDÍcciri:& rcafcB-/ k^titnt ajxitcíft'im et\i;íík>.mni cíí nqú p.ir vpod cufat ab oüclaadaii cxplTüm cora pccc3Ü.& aJi' lid p^r.v^v.xi GunKi-af hxx mxi(cxÚQ.s hacx^cs .\d rtracguJaEÍonx^:5: fortaiíc iaaac ad n,£XTítJ9,& ca iVtmr ad tmc-aUín ped-oruv .v ' proce-dií ¿¿ pdi-ainn.5: tholra alia habcuí cnsítr ifta.unü V>ÍI CCD/ f%\ik\s.\auí viív\v\* Dafcirnc'a radíCí anvbaiinx.5: in-ai.tuaxjr' csm üh^Sc cp2<io cciofcdcgtiec ck-» iMí' cijsíhaUns ad p\\!íejtu.-c:.\* a.pcric'e,p^k>¿.ts:Sí almd p cr ctiíasreimiri Gcclik li ¿srícohs dm

Ciliü viQAXK mi habctt-rc-; & s tiád'O cojallrtAgit coGTtrirár!-: cpigíomm, Er pczr áíi for-í ihimsáaúi., & putitní fvaíCjí qwcj'd imt ci\i?> nwütih düf lan:Á: apfífciar csm ea'rrmgsdrííi -p':k¿I*s.& ncár-c ttt>)>4bc:«d5;.<S? ifti {nufc-iili Cii c\í.mü-ngüíaT a?.D.fefnsBES tpigJc-rJ fsécHc^Ei it:x.c bofe Q Í cassa f>ári1K |LmwCcñk>^dlmíeriík<^v\*almdc3:í-eria^ at-isícai.! :i^záa¡iXs cstíiocüsier^ míEcsíS

baUttn't c-iKipice ilUs tSí . ^pt-cxkx- Facbiftt dhiod p.axai:>¿sa t^^Sct c í k a k s S iacíríosiícísnit tí ád f \ f «túit aí'f ;< einibaia tu. &' radví^' Bsoni'C C"5 hibim< íbsí ¿ 4(CXZTÍM SssfGx 5: cp¿¿ú din

%í\ í-í {üY«ídi> anbeliitiui. B't fbetú? p,aíui.us rA!> viáod'ítíc ÍS?«C''CI:SEI k-¿sííkc^¿¿io-:|-eE%á; SIC?£ÍÍ tun-í.t,«r lúa 4muauci-o rívapei-íí^jr ctír hxf^Ki'S^uiK-^'Qixcúe fidi^ik'inácsrxs s i c n s í c-cá. --i«i\u>hlu|iiáiutilhiví^ti'íid aü'«n..kaic« rcc¿km.Sa^aitcEÓ fcas?c:C£i, •&íí;áS kccrsksjaso IWiilv i\li qüi Un» tiihciiiíbjUvitcv" \\x%dx p-ix uossss Ea..

'»\uüi ueiM^ iH^pulüíilí .c?w mes?JCÍTV?dicó t^kn&cxxx^t¿t¿JSOUÍ¿jro^¿ikuMhí br{ pHimorir ¿úíu C'opl-¿ra,v e»??acaí:ac b¿^¿C2SX^^ ucükdirgaí JSiCvSrcT"»

jj jj ^ j |ptl};ir ab <;o liiú tii.pííuia íkycepdr o:«abac'mcoínpAtioneadncn:i£2:¿ni..ís:ií¿¿K:i

ati ad iiinii. ui.lii. n HÜl ixxnmt íUíéuoce.aiitambuíatinaqua.autinloco fétido, etut ^fondee fcí ¡11 iini ih iíí Síi •.¡u<vu\rt\iu\ecu uuüfeúicópíetiooeacütputabácgdamqucdécíolusaerpoí

f6t áiivi M ni r Hi l vUíi §tlaut€víbiKpüs,Qkas#U5%^^

Page 71: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zlber Becímufii teitina 0 por fpiíTus qui cxalat de corde ín pulmoné no pot de cutero redífícare fpumrneceíTc cñ eius ex/> pulfioret arcerie ramificare ín pulmoné.et ratni cáne cóicant in cópicméto ífpirationís,et uenc no pulfatilesret pulfatilesfunt cóicantes in cibatione pulmonisex fanguine claro fubtili ueniéti a cor de. Sed iuuamécú huius carnis eft^pter cóplemétií uacuiret ut adunet ramos cáne,et rarú eft:ut re cipiái aeraí qa no folú itraí aer ramos cáne.fed éc fubftarias pulmonis.et Ücct eft»ut fír multus acr, qui recípiaü':&cumftringit''eiusfubftátiaiuuatadexpuIfionéuaporisfumoíÍ,&túc ralis fubftátia eftcÓueniens duobusmotibas,&eftaer albus,ga aer multútráfítin eiusnutrímentu,& qa aer fem per eft in eo: 8c diuiditur ín dúo ^ptet quod fcis. Et tertius ramus dextcre eft, ut fit culcitra uenc uenientisab epate,8c nóefteiusiuuamétummultúífpirati5e:& qacoraliquátulúdeclinabat ad íi niftrá pptct hoc qd! fcis.tiíc neceíTariúfuitjUt in dextra ad repletioné uacui eét additamétü in pul/ tnone:8c pulmo coopi^ mébrana qua fenrít:8c pulmo eft quafi culcitra cordis.

Capitulum,Dc anothomia cordis. T cor fít ex carne forti.ut fit magis remotú ab occafionibus; 8c eft copofitü ex filis Ion'-gtsqua:iuuát adattra¿lioné:8c circúdudisquxiuuátad expulfioné:8c tráfuerfus iuua métisadre<ítioné,8choceft:gahétmuItosmotus:8c fuá quátitaseftfcdm cóueniens, 8c hocnefcitponderofum:qiííexipfisnafcunt''uenepulfatiles, 8c origo illa^eftpars

fupíoris,8c ppterhocuene coiungéturcú fpondilibus,8c eo9^ad:ionibus,8c eius extremú acutü íi cut fcis,8c eft ín tacla lora loco fcuti,5c remota eft taela ab eius fubftátia.ut multú poflínt expádi :8c ín eo funt tres uérres.duo magni.Sc unusmediocris,ut in eo fitlocus in quo adunat"'nutrimétú qd eft fpiíTum forte.Et alius locus in quo generat''fpúsex fanguine multú fubtili,8c eft uia media iter illosí8c illa uíaampIíat''indilationecordis,8cconftringit''incóftri(aione, 8c uene funt ex duabus tunicis pterilla quaí uaditad pulmoné:8cdurioreft ítcriustqmobuiápcuíTioni fpús.Etgñatioar/ terie eft a pte finiftra,quia dextra^pinquior eft cpati,8c trahés inde nutrimétú.Et a gte finiftra na fcunt'dueuene.unauadit ad pulmoné,8cramifícat^ineoadrecípiédumaerétScadducédú fangui ne; quo nutrit**,8c origo iftius eft a pte ftriétiílima cordis:8c a pte a qua ueníút cordí uene no pulfa tilcs,8c eft unius t3ele,ut fit magis obebiés motui,8c ut plus de ea ex pte pulmonis de fanguine qua íi uapore rúbeo fere decodo a corde.Et no indiget ifte, ut fit ita bn decodus ficut ille qui uadit in balí uenam.qa eft ,ppinqus cordi,8c minimú caloris facit in eo maturationé:8c fuit unius taile, qm ctfít fup Corpus molle,8c illa uena qua eft duarú túnica^ no pulfatilis:fed appropinquat pulmo/ iii,tm no tágit pulmoné niíí poft a parte fpondilis,8c uena qujc pulfat:8c eft unius tale diuidit' in in íeriori puímonisíSc ramifican in illo,Et alia uena quá dixit AR?.aborti ftatim ín fuá origine a cor/ dediuidit''induo,8cuniíiterú diuidit':8cintratptes cotdis,8c ramifican incircuitu cordis,8c alia iftiusultimí parscircúdat; cor, 8c ítrat ptem dexteram,8c quod refíduú eft de iftis ramíscúreccdi tur a corde diuidit'in dúos ramos,8c maiorafcendit: 8c minor defcendit,8c maior ad unú qm in i l / la pte funt plura mébra, 8L maiora,8c in adorti fút tres pániculi aperiétés fe a dextra, qíü fí eént dúo uel tres nó eflfet copletum in cis iuuamétum niíi eíTet magis in qtítate:8c fí hoc accideret pondus in motu:8c fi eíTent.iiii.cíIent ualde parui.Scduena quscft duo^i panniculop^, 8c aííímilat"'pulfan tibus nó pulfans habent dúos panículos aperiétés ad intustqm nó fuit ita neceíTaria figura ficut ín príori,fed hoc eft opus ad expellédú uaporé,6c fanguine ueniéré ad pnlmonej. Sed ps qua afcédít ab adorti díuídit' in dúo,8c una pars'afcédit ad pofterius, 8c ucrgit ad ptem dexterá quouf^ appli/ ceturcarnímamille,8cdíu¡dít'íbí in tres ptes:8c dúoafcédunt,8c dícunt'apopleticc,8c pars círcú dat in anteríorí pe(ftorís,8c coftis,8c ín fcx fpódilib" fupioribus:6c uadit ab &is quoufcj pueniat ad pilTidc fpatule,8c trafit ad mébra inanis,8c minor pars adorti qax afcédít uadit fub afcellis,8c diui dit' fcd!m quod diuidít' pars tertia gtís magne: 8c utra9 apopleticarú díuidit' ín dúo cú applícat*" ad coIlú:8c una pars uaditad anrius, 8c alia ad poft. Et anterior ín dúo dinidit' una ps uenit ad linguá: 8c mufculos inferioris mádibule: 8c alia pars afcédít ad aurículas, 6c earú mufculos, 8c dímíttit ibi quofdá ramos, 8c afcendí t ufíj ad fuperius capítis, 8c pars pofterius díuidit' in dúo: 8c plus mínorís partís ad pofterius afcendít, 8c diuiditur ín mufculos qui circundant íunduram capítis, 8c funt eius quasdam parsafcendit'ad duas medulle: 8c tranfit per illud foramen magnum quod eft prope futu te fímílis laúd A lítterc:8c alia pars maior intrat per foramen prope íftudin oflfepetrofotSctran'/ fít ad retio,8c texitut minute in illo,8c unusramus nó poílit accipi fine alio. Et poft ex íllis ramís fit iterum unum par,8c intrat in membranam ftjbtilem: 8c fubftantiam medulle,8c uentriculos me dulle,8c txhs uentriculorum, 8c orificia ramorum iftius obuiant orifíciis uenarum pulfatilium:8c defcendentiumtóc iñi afcenfus: 8c dsfcenfus facli funt:quoniam ducens fanguinem ducit pondero futu qi|i natutalitcrdcfcenditjSc afcenfus eft fpús quicftleius,8cnatoralitcrafcendit:8: ílludrcdlc

€ iii

Page 72: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

¿c)e natura anímalíum Í3,áa] c(l qaoufíjifrígidctur ífrígidatur fanguís quoufq alteren illc fanguís ín fubdantía mcdulíei & parfqux defcendícuadicredcquoufqjdcfccndatfupcr fpondikmquíntum,& eílíbimotum fu per quodfundacurilluddcfcendens:&hocncconíungaturfuper fpondile,&yfophagus cóucnit ad íllam parccm obliquatur uerfus dextcram,& coniungirur cum quibufdam membranis prooe dy'afragma,8¿ hoc nc facíant anguftíam ibi.Ec ifta uena pulfatilis cum defcenditad fpódik nnm/ tiim,6cextenditfupcrfícícmintcriorcni,&uadíradífcrius,&quandoefi:ín xquidiftantíus pecio» ris dimittic ex fe ramos,& illorum quídam fpargunt ín pulmonem,& cxtrcmítares illorum'ueni// ontad cánaspuImonis:8c fuperquodcú^fpondiletranfítdímíttítunum ramú.Etcumpertranfít pedusucniuntcxcoduorami dyafragmat&diuídunturíncadextra: & ííníílra,& pon hoc di// mirtit unum ramum qui poftramificatur in ílomaco,cpate,& fpkne. Et ab epate defcendit unus ramus ad ueficam,& nafcuntur ibi due ucnc pulfatiles qutc circundant inteftina gracilia,& colon: & poft hoc ex cis fíuut tres:& minor uadit ad finiftrum rencm:& ramíficatur in cellis illís ,& dat uitam. Etaliiramiucniútadduosrcncsquoufc^renescapíantaquamfanguinis:8¿díuidútur due uene pulfatiles qux uadunt ad teft!cuIos,& qui uenit ad íiniílra communicatur in unam partcm íl lius qux uenit ad reñem finiílrum.ita quod fortaíTe effct illa qua: uenit ad tefticulum finiftrum na/ fcatura rene finiftro,& qui uenit ad dcxtrum nafcitur a uena pulfatili maiori,& caro communica/ tur illam qux ucnit a rene dextro.Et ab ifta uena diuiduntur due uene qua: ramificantur in uiis uc narum qax funt ín círcuitu inteftini redi:& in aliosramosquidiuíduntur ín nucha:&'intrant of/ fa fp5diliorü,& alie uene de iftis ítráthj'pocódria íferiora teñera quíe a rufticís dícunt'ylía,& de iííis uenis eft unum par ad orificium matricis,& mífcent fe cum ucnis non pulfatilibus. Et iíla ue.' na magna pulfatilis cum uenit ad ultímum fpondilc diuíditur in dúo cum uena non pulfatili ín Ci'/ milítudinelaudy\ Iittere,&unaparsuaditindextra:&aliainfiniftra, Sdutratjillarum uaditad crura,8¿ antequam defcendatad crura miitútex fe ucnam unam pulfatilcm ad ueficam,& ifte ue/ neapparent,&occurrijtfibipropepe<ílinem,&iftedue uenebeneapparentin creatura,& poílq completa eft creaturadeíiccanturcapita fuat&remanentfueradíces, &afuísradicibus cxeunt rami qui diuiduntur in mufculos qui funt fupra pcndtínem dorfi:& quod uenit ad ucficam dinidi/ tur.Scíntratciuscxtremitatera in uentré,& quodremanetrefíduií intrat matiícem ín mulicribus, 8c in unum par paruum,fcd qua: defcendunt ad pedes ramificantur ín utro9 crurium per dúos ra/ mos magnos in parte domeftica,& filueftrí.Et filucftrismagisdeclinar ad domeftica : & dimittít ramosibí pofítos:& poft dcfcendít,& declínat ex eo unus ramus ínter policem,& alium fequcn/ t-em dhitam Dedis.S¿ orofundatur. A: uadit ad oIurcsDartesoedisextenfus fub ramulis uenarum & nonpulfatilíum quasnomínabimuspoft:& ita quasdam arteria etiam funt quíE non comunica/ tur non pulfatiles fícut qua: proccdunt ad renes a(c^ ad pe¿linem anteríus ipfius. Et ramuli arteria rum qu« tranfeunt a fpondilc.q.&'qui afcédont ad pe(ílus,& qui defcendunt ad fubafcellas,& due apopleticc ubi ille diuiduntur in rere: &íllí qui intrantin diafragma, & qui tranfeuntad fpatulam cum fuisramulis,8i qui ueniunt ad ftomacum epar,& fplenem:& ad interiora,5¿ qua: defcendunt ad utranq^ hypocondria,& uene pulfatilesqu;e funtín oftc adiuuet.f.pedine fpodilíorum:& om/ nes ifte numérate funt. Et quando pulfatilis ibitcommunícatur fe fupra dorfum ibít arteria fupra non pulfatilem,& non pulfatilis artcría.quia indígnus debet eíTe bafis nobilioris t fed in membris raanifeftis artería fub uenatut cooperíatur ab illa,& ut fít uena non pulfarílis.q.fcututum,8¿ arte// ríe communicantur non arterias duplici de caufa: & eft una illarumuit confírmentur non pulfati// Jes per membranas arteriarum gbus quíefcant fixe in raembris,& non uacillant, & alia caufa, ut utra^j imbibatur ab altera,& quia epar eft fecundum membrum ín generatíone poft cor cum uiu tute informat!uaquíeuenit'acorde,&nobiliore parte cordísdextra,ídeocparcecidítínfíniftra,& declínat cor parum ad finíftra,quía melíor partium cordís eft a dex tra: 8c ab illa multum emanat de fuá ui fi'cut fortis quod capit manu dextra coraplet cum fíniftra:& non eft in ea ratío de duabus membranis,6¿ duobiis uentrículis una,6¿ quia uenter dexter cordís comprahendit rem groíTam, 6¿ ponderofam,8í finiftrapars rem grofram:& leuem adequaucruntille'partes,utcontíncns fau"» guínem groffura eíTet tenuior quam alia pars,& poft cum fucrit fecurítas de dífTolutíone continé tís,&hocpropter fpifTitudínemcontcnti:8¿pofueruntuascontínens fubtilíus magis anguftum: 8c adcquauerunt fanguínem fuum iíi medio: & hsec dúo additamenta ficut aurículas numerales, 8c ille duecrunt laxe cum conftríngitur cor,8¿ in dilatíonc cordís extendítur,&: íuuantín retentío ne eius quod eft ín corde.Sí funt quafi duearche recipientes aufis:& dantes cordi fecundum quod eftoportunum:5c funt faélefecunde duretut funtremoíioresoccupaiionís,& comprxhcnfionísí ^ funt (iác date,ut fínt retnotiores ab occafionibus.Et cor cibat U coda fuís uírtutibus caturali-'

Page 73: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xlber Becímus tcrtim, >6 has & cam cius dilatatíone.qm tune intrat fanguísprofunde íicut etíam attrahítaercm,& pofítuj eíl cor in medio pedlorís.quiaeílílle locos magisa:qualis,8cdeclidabít parum uerfusíiniftram,ut eíongarctiir ab epatc,& tune hébit locum amplum: fcd fplén defcendit fub illo remote, & in fuo defcenfu cft utilitas quam noíabimus,& amplificare locam cpatis fiíit melius quatn I0CU5 fplenis: "uia e- ar eft nobi!ius-.& pofucrunt cor uerfus finíftram ne totus calor adunarctur:in una parte, & propteradequationem p'tis fíniftre,qm fplcn non eíl multum caIidú.Et ne fierct anguftia uene ma cne.Etaíalmaíoriscordíser!tmaiorístimorisfícutIepus,&ccruuscuiuscám aflignaui in cano; ne,quia in eiscalor pauctrs,& multum expapditur.ecórrario cft in paruo corde,fed dico quod:túc au'daxquantoeft plus audax tanto eftminoris cordís,& dixít:quiacornonpoteft apofteroa pa-- ti.aut infírmítatem:& propter hoc nunq in ftrangulatione aíal inuenitur in eíus corde ínfirmiras ñ milis infirmitatibus aliorum membrorum.

CapituIum.Deanothomía yfophagi,&ftomaco,& mufculo^/. ] T yfophagus componif' ex carne, & tanicis membranalibus qua: funt interius: & in

iBá g b ^ ^ mcmbranis funt fila Iógaqbusleuíorfiatattraííliointráfglutiédo,quiatufcisquod I l i ^á.^'^"'^^'^'° ' ^^ ' * íonga cüm conííringunt'':& fupcriftam membranam eft alia mé %2 i^^^i^'^anacontextaexmultisfilisincircuiruqua:íuuantadexpuifíoncmíicurturcis,&

tr-'^rrznd^cum operationc duarúiftarú tunicaru3complet'tranfglutio,& eftgrauís tranfglutío in illo cuius y fophagus fcindit' in longum,quia aufert'attraélio illius quod iuuat ad uomitum : & uomitus complct fe cufn túnica exteriori foIú,& ideo eft difficilior tranfglutio:& eíus locas eñ dü rc¿te fuper fpondilia colli in reditudine propter cuftodiá,& decurrit cum eo par neruorum defcé dentium a medulla.Et quandofuerit in dire¿lo fpondiliquarti:& fpondilibus doríí,quod eft in di/ rcííto ped;oris,& pertranfíuerit i^m parú declinar ad dexteram,ut det uíam ucnicnti uene in afeé' fu ad caput uenetdico artcrialí,& primum decurrit fuper quattuor fpondilia refídua quoufíj ue- / niatad diafragma: Scliget* cum eoligamétofacili:&laxo,& hoc,utpr3cfteturuiauenemagne ne eius tráfitus anguftet'.Et ut fit defcenfus neruorú cú eo ligamento habens tortuofitatem ne cú fto' macuseffetponderofusgrauaret''ex nimia defcenfione fccúdutn rcdú,deindedilatac'fcd'm día// fragma,8c diftendet' ampliando orificíú ftomaco.

Capitulum.De Anothomíaftomací. T poft yfophagujeft corpus ftomacus,& creatum eft orífíciú ftomací amplius:& durius in membrana quá infcrius orifíciú ftomaci,& ftomacus ínter illas eft medí' uminnullaquoadmébranas interiores,& mollior mcbrana penes fundu; ftoma |ci:&inteftiniseftmag{smollis,&eftunuspániculusconcauuscoopcríéslVngua?í 8c os interius y fophagi:& iuuct attradioné in fui cótinuitate,& máxime ín elcuá

do epíglotú cum habet tráfire bolus:& in tranfitu plano cú yfophagus retrahat' per dcf^deríum. Etyíbphagiiseftdefubftátiaftomaci.fednon cúintcftina fit,fed funt tres continuata cú il!a,& cor pus ftomací quafi álbum in arabíesín afcenfui eíus furfus uerfus j'fophagum in occurfu ad diafrag ma,8c ftomacus ampliatur ín pallorem quoníam recípiens debet cfTe mag!samplum,& ftomacus rotunduseft quouf^ íecundum fupcrficiem exteriorem melius applíceturdorfoíSd cft duarum tu nícarumquarum interiortunicarum eftfilorumlongorum propterattradionem fícut fcis,6eex/ terioris fila funt ín círcuitu propter expulfíonem,& fada funt fila íllaintzrius.quoniam eft attra/ here quam expeliere:^ expeliere completur per conftrid:ionem,& cum túnica exteriori itnmikc tur quaídam qua: íuuant ad retentionem.Et fundus ftomací cft carnofus, ut fít magís callídum igí tur eft magís decoquens:8c eiusorifícium cft magís neruofum,ut fit magís fcntiens: & ueniunt cí a medulla magís neruftut percípíatfamem,&ínanítiones,& noneftopus hoc omni ei quod fequi mr,tuncorificium,8c ftomacus non habet opus fenfu nifi,ut cum aufertur ab co nutrimentum ex pergefacíatanimam; 8c tune cum orifícium fcntit iftud non eft opus fenfu inferíorí parte oríffcií. Etftomacusdecoquítcalorenaturali,8ccaloreextrinfecorum, utipfefplcn,8c benefuntífta fub ftomaco.quoniam fi illa eíTent fupra nimium ponderarcnt fupra ftomacum,8c epar cum fuis ra// misambitftomacum:8cfplencum fuaamplitudíne Eteparfuitmagnum refpeélufplenis.quo/ niam fplen non cft nifi receptaculum uníus quod fit ín epate,8c propter hoc conucnítmt eíus orifi cíum declinet ad fíniftram:ut epar habeat amplitudineni: 8c propter hoc fundus coniungítur cuj epate,8c ut fplen habeat amplítudínem declínauit eíus orifícium uerfus finíftram ínferíus,8c quía melior eft pars dextra,8c in alto ideo epar eft ín dextro, 8c ín alto,8c quía finiftra: 8c imum funt pe ior3,idco fpkn, Sí ín imo,8c finiftro erat. Et íam prarter hoc addítus eft zirbis, 8¿ propríe fuper in teftina homíniím,8c magís índígent dcco¿i;ione,quonía£n funt plus dcbilía in comparatíone alio»

€ íííí

Page 74: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S^c natura anímalmm fnxn ¿ilium, 5: Cicras di fabrílis-.ut (i: Icnís fupra DcntTem,& cfl fcpofus.ut cuRodiat caleré ab m roioticpi í'cpam rccipjc caloré, 6: rcrincc^ptcr fuam uifcofirarcm groíram,& fupcr zirbú cft pro pí?c rDcmbraDaqáara.Ec poft mirach,& poft mufcali ucntris,& l!gaméra:& fcpam,& a poílerio ú cü ¿Dífam: 5: í ab co aau magnaarrcriaüs calida, fcd raébrana qus coopcric oía íteríora nutrid 02 cófcnnac;& córtringír ca ad intcrius acrfus partesdorfí ad guas tcndir,& coDtinaat faú funm asc32n diafragmare: S: inferios faú cú anchis, f.m fine hypocondríop^ qus dícunt' a uul^o ylia :& bakis íaSjranc ftiic iaaamétú quouf i diílrígcrct íccr mirach,& íreíbna,& hoc nc mufculi mirach ípcdíTÉ oDarioncs aérris: Se iuua.mérú cíl in mirach:uc cóílringar ftomacú ad ciícicndú ftcrcus.Ec ú^ acOci ad cüdédü arinam,& ad ciidédas ucnronratcs'íccílino^-:& iuuat fup matricé ín crcatura diciendo, S: mébrana pdida ligatircíbnaoia intra fc:5c ligat ca cum dorfoj&eruntér cum dorfo: cpXd -jnur.Sc ancccios capita conrinuant cú capiriribusdiafragniatis,& ipm córinuat cú diafrag/ nuíc in:crias,rüc de díafragmate cora dorfo nafcit'quoddá rcfiduum mébrane:& diuidit in duas paite3;6: ana pars ad orificiam ílomaci manjfcílú:6c alia pars fub ifte duc ptcs cóíungaDC in unú DíacEt illad coopcrit ftomacú:& íuoluic ipm tárela camali fifac íloraaco: & in hoc cftcfus iuua" mérd,«5: ligat ftoraacú cú ifcrioribus qus funt iccims in facic dorfi,& a rcfíduo daa^í pdida^í priú & ab imo ramo ocoa^ pajfatiljú:5¿ alio no pulíatíliú quas cxtédit fupra ílomacú.éc é origo zirbi, ricbi dico cópoCri ex duab**txlis íubtilibas,6<: fcpofis,& 2Írb''coopit ftomacú.oc ítcílina,6¿ fplcn, & acaas raéíaraicas:&: íuolait ftomacú, & íuolutidcqua: puenit ad ill«í qd' cóiúgit de eo cú dorfo,

Capinilum.Deanothomia inteíb'norum. Ntcftina aút funt mu]ta:& funt círcúuoluta qdam qbus hccrct mora nutrimcntú in eis qaouf^ cpar faraat (ibi nccc{Iaria,arr.n.fcmp appcterec hó comcdcrc fi hérct unicú ítc ílinú 6c hoc:quiaexiretc5dnue nutrimétú.&córinuo egererctjSceíTccipcditusinopa

li cionibus fibi neceílariis,& ín aliis cóueniétibus ad uirá:6¿ dle hó fimilis bnitis.qm ue' nc mlfaraicc fugue de ftomaco,& no fugunt ad cópktú ingcraat' eíl cr cator graalia írcíb'na,& in/ uoluta in fe qbus in ípfís diuídcnt nutrimcntú in tam púas pticulas quod nd eÜct ucnis méfcraícís grauc quod cét eis coueQÍés,it3 qd íUud pma méfcraica dímittant de fubnliorí illius fiígcréc fubfe quaccs:3c numerus ítcíb'no&í eft fex. Er primú cíl duodcnú qd eft ítcílinú rcclum.ddndc ipm fubfc gués ieiunú.poftca fequunt gracilia iteíbnaíuoluta in fe:port ipi fcquit"'faccus,& poft íáccú fcquii: colon,& portea de oía UÍa coiunda funt cú dorfo:& ligaméris bfí cóíbringénbus ea fcdm q<í cóuenitíituico5^,&fupíora eo9¿ funtfadlatcnuiora.qmcótentúineiscfthuiufmói,& nóhntuit tute kindédi. Se neccHáriú é qd córina ipm Cit tcnu€,ut meÜus ad ip? ucniat uir €patís,& íferiora íteíb'na qux funtpániculifpiflD[:& dura ídpiútab orto: & funcfcpofaíteriusqbusreprimátGccita' téftcrcoris,& adequét ipm quoufqg pofBnt cxirene ex fui Ccdratc poílit ibi reroancrc. Er pp hoc fubtuf nó putrefcit nífi ex putrefaélióc in ipo:fupiora aút no funt íepofa,tñ nó funt íine unáuonra tecúhumiditatcuifcofa:8c illudcftloco fepiín aliis. Etitcftínúdaodenúcótinuat"'cú fundo ñoma' ci,& eius orificiú eft orificiú ftomaci:& eft ín diredo yfophagiríc íicur yfophag^ cíi ad attrahédú aliqd ftomaco ita,& iílud ífeíhnúcíladattrahédúaílomaco,& ftiicliuseftyíophago.qmnófuit neceflaria eiusamplitudo cftyfophagi,& íicut j'fophagus eílpp duo:5c unúcíl,qm lilud quod de currit ítra ipm cft duríus:& afpcrius.S: maiorís corporis:& qd currit ítra iñaá íteíb'nú eíi kur';& mollíus:6c minoriscorpulcntie.qm dccodtú eftin ftomaco.Et fcda cá eíl:qm id quod decurrir per yfophagúnódccurritnifi pcrunáuirtucé.f.peruirtutéa(fiíná:& i5 factúfuitamplú,f€d duodenú ogat' per duas uirtutcs:S¿ una illa^ cñ uirtus cxpulííua in ftomaco, & altera attradiua in íteñino duodcno:6ciuuant''iítapermaíra3qua: exitaftomaco,& hocinicinercmediocri,&:creabat'' ifíud iteftinúredúdefcédésaftomacoinre¿litudíncadíferius,utfir^pric ípulGo facilis,qm fipmú eéc tortuofujípcdiret expulfioné.Sc talis figura pftabat in alío:& illud eft-.qm cú pcedít in rectitudinc bis qax cif cudát ftomacú ficut fplé;5c epar.poft illud aút fequet' isiuniú:«5c í ifto íteííino ícipit íuo lu£Ío,8£ íuenit"' ieiuniú uacuú duplici de cá.unú é,ga maíTa pcifanaria cú uenit ad ip5 ííarí feftinabat ad cxitú'.dc s illius feílinat per áttradionéad epar.qm plus de raéferaicis ucnis cóiungit"' cu ipfo cpati:qJÍi iftad íteftinú pínguscóiungit'' cú epate, & qd reíiduú c defcédit ad alia iteíbna, & hoc pg coleram quae uadit ád ciílin fcllis ad iftud intcftinú.Et eft illa colera pura clara non mixta cum alio humorc, 3¿ tune erit illa fortis ablutionis.Sc abfterfionis,&excicat uirtutcm:& pund:uras:& iuuat uirtutem expulfiuam diiplici modo.tuní ut expellat ad epar,tum,uí cxpellat ad inferius pro pter iílam expulfionem accidit quod illud inteftinum remanetuacuum. Et poft illud inteífanum (eqüitariiiteuiniinjiuuültitum quoduocaturgracilaintcuina, & íaní expofufiíiüs íüuamcncüni ¿u^ioaolutiodís. Ht digeílio magtscompktucín ííto qiiamin infsríoribus,& inferius íntefticuní

Page 75: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedmuftertíuo 5 7 habet faam príncipaleftí opcratíonemrut complcatur ín ea'íl€rcus,& tamen non déficit quín in ea Ct aliqua digcílio, ficut nec déficit a ucnis mcí'eraícis uenicntibusad ipfum ab epate, & iliud eft unius orifícií tetuocatur cxcum: & fítus eius cft uerfus poft: & declinat uetíiis dcxteram: & unum fuorum íuuamentorum cíl: utunum illorum eíl quoufqueclaudiaturín co ílercus ne comi' nao tgredíatur hoc cum modícum de ílercore defcendat ad inteftina: & ilIud in tcftinum confirió i get fuumorificium claudendo ftercusquoufquc complcatur in ipfo:& tune eíicit ipfum de faucib*' ct etiam iuuamétum cft: qm prima alteratío eft ad ítcrcus in ifto per completara íucceffioncm epa tís ab i o.ec no pót fieri diuifío cibi a ílercore q in iílo: & tüc fuá copatio erit ad íteftina ífcriora: q c cógatio ftomaco ad inteílina fupiora. Et qm fuit neceíTariú qd copíete fugcret cpar fubtilitatc fc" cis ab i^o inteftino:tanc erat fufficiés unú orificiú huic iutcílino: qñi fuus fitus non fccúdum longi tadinem eft ín corpors íkut fitus ftomaci:fed fuit fítus in partcangulari uerfus dcxteram & íuua>' mcntum cpatisciuscft quod quiefcantiu co fuperfluitates qua: fi dcambularcnt in aliis intcftim's: dum ibi quiefccrcnt timcrctur de nimia ucntofírate. Et ctiam cum ibi adunatur ftercus facilis cx// pcllitur cum eft adunatum q fi eíTct per plura loca diuifum:6c iuuamcntum ctiam illius cft quouf»' que ín co morentur lumbrici et afcaridesrquoniam raro uel nunquam ínuenitor corpus fine cis: 8c iuuamcntum etiam eft in gcnerationc iftorum lambricorum in corporc cum fucrintpauci & mo^ dici corpis.Et cum ifto contínuat' colon,& cft ínteñínú fcpofum ct anguíhí & fpiírum: & cum fuc tit dongatú ab orco declinat uerfus ptcm dextcrá ut appropinquet cpati.Et poftca declinat ucrfas finiftrá: 8c cum fuerit in fíniftra declínabit uerfus dcxtrá: ct in poftcriori femper defcédendo quouf que contínuat cum longationc: & iuuamcntú in hoc intcftino fuit,ut in co ccgregarcí ftercus: & dcfccnderct per i^m gradatim poftq fuerit cóplcta ifta fugfluitas, & fi aligd humiditatis fucrít in ipfo cibabit illud inteftinú:& in ifto accídit cólica paíTio ut frequétius,8c inde demoftrabat' nomé. Sequen longaon in reditudineíSc eft ultimú inteftinopi; et contínuat' inferiori colcni:& coniungié cum ano. Et iuuamcntum hmoi eft ut ciicíat ftcrcus,& creati funt cí mufculí:& unus illop¿ muícu lo9¿ cft coniúdlus ín inferiori orificio ftomací.Et profundat* ín eo fundationc uachcmctí: & ti^ iu uamentum eft coftríngcre anum:8c iuuatad eiicicndú ilIud qd rcmáfit dcftcrcorc per cófliidocj: & eft alter ínteríustct cft inxqualis prjcdido in redione cx omni parte: et iuuat pdídum mufculü in rctentioe & í fccis expulfíoeg conrtri(ílioné,ct extremítates mufculo ^ iftorum coniunguní'cu} radice uirgas: & illud par ponit' prxdidlopí mufculoji qttuor ueniunt ad longaon coniundi cú co cxtráfaerfo,eteo5¿ iuuamcntú cft uteleuét nares: 6¿ cum trahcnt''cxtendütanu3:8c crcatúfuitiñd ínccftinií redum quoufcg cilet íllis ad ciícíendú ftercus. Et mufculi íuuátcs ad expulfiooé in í^o no funt:fed funtin mírachüentris,& funt.viti.8c iftcfecmo fufficiatdciuuaméto ínteftinís. Etnulíum idtcftinú coniungit cum mufculo:nec eft aliqua luuaméti no cgét cxtremitatib^ uia^ífícpíglotis cxtremitas íongatióis.Et didu cft de mufciilis: & tune dicamus de raufculis ani. Sí funt qttuor: 8¿ é unus quí tcnct cius orificiú 8c fundatum ín ipfo fundatione uachcmcnti:& ifta j>fundatio huíus mufculi aíTimilat' ,pfundationi mufculi labii oris,& iftc mufculus cóftringít orificiú ani: & mundi/ fícat ipfum de refiduo fecís:& mufculi iftí ponunf" ínteríus:& intcríus cft plus uerfus furfum in tc// ditudinc ad caput hominis:¿¿ putat""quod habet duas extremitates:cótinDatur cum radice uirga: 6c eft ncrui,dc eft aliquátulum fup totú.Et iuuamcntú cius é quod eleuat anum in furfun]:5¿ qñ exit ai]Us:hoc eft pp íaxationem iftorum mufcuiorum.

ICapituIum, Dc Anotbomía cpatis & ucnap^non pulfatilíum.

Par aút e mcbg; in quo gSat? fanguis:licct ét méfaraica hcat uirtuté aitcra'di aliquo mó fangainé:qiíi in ea é uirt^ decurresad cpatc:& cpar a caro rúbea qfí fanguis coagulatus ct.illa é uacua a neruofítate: & ín ca fpgunt" ucnzc qp¿ qdá q funt grodiorcs: funt radices

gtacilio5¿ q fparguntur,in eo.Et ífte ucna: funta ftomaco:5¿ intcftínismediantib^ ramís ui nienti bus a cima cpatis: 8c id qd! eft dc co uerfus diafragma dcdinabat ab co ne ípcdirct"" mot diafrag/ tnatis:dc erit cotradus íUo^ graciliúqfí ín pudo quouf^ occupatio cpatis a coftis incnruat" fup ip fuj mébrana ncruoía q §bet ei iuuamétú in ícnfu,& cófirmct i^m cú aliis íntcriorib^uel inferiorib'' & ad i m uenit ucna pulfatilis q fpargit' in eo pftás fibí caloré:& reduces i m ad c6parantiá,&po ni¿ ad ptcm fy mcae.quoniá gilbus cx parte diafragmatis cucntat fe & calcfecit. Et ín epate nó crea tur locus ampias ad generationem fanguinis amaíTa. Sed plura loca ftomaco quoufqucdíuí/ la materia magis feftinatcius altcratio.Et ucnatquae funt propinquiorcsepati funt fubtiliores ra: !c qoK magis feñinat in cis altsratio matsric ad carnofítaté. Sed mébrana q cóprsehendít cpar!»"' gatípfumcummembraaaqafecoopeíítftomacumScinteftína, Etlígatetiam ipfum cum día/f

Page 76: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?c natura nnímalm5. fyauítutcligainerofortic^:rumlatcribusponcn'builigat í^mcumlígamétofortípúo & gracili, Ht caiuinuatiir ninií-orde per ucnaiiim;iji;n:im:&: illa nena fírmatur cum epate ligamento forti: qiio J crt membiaiia dma 8c fpilluqua: afccndctisex furfum ab epate dimittit ex fe id quodeft fub nliiis ík ío eft ín fiibftaiuia cparis. Ec boc qiioniam cft in epate in loco fecuriorí. Et ab epate na fciuHiii* tilias nena.-. Vnaapiid ryaiamicuíiisiuuamcntumcftattrahcre nutritnentum&defer// re. A jíilbo naínrur nena c ancana: cuius inuamcntum eíl deferrc nutrimcntum ad membra. Rtanothomia fyincem quar dinidic in.v.ramos procedentesad.v.pilascpatisgilbofas,& ab CÍS;Q cedir qna-daní nena non pnlfatijisufqjad ciftim fcnis,& ífti rami funt quafi radicesarboris,fed ex/ ircmirasdimdír in oiíto partes,6¿ dua: illarú funt gráciles: & alie fex funt maiores:& una pars mi/ noiiiin coniiuiu¡u tn- cuní duodeno ut fiigat ex eó,& ab illo ramificatur quidam quod uadat ad cor pus quod dif itm-ai'cbacaeni.Et feciida parsncruorú uadit ad fundú ílomaci ad portonariutnrut ét í'ugat,Sed fex rcíiduasuna pars illo!^eft:adpartemfuperficialcmftoraacoutderci nutrimentum: quoiiiam interior pars obuiat nutrimento primo & fugit ex eo. Et fecúda pars uadit: ad fpknem ut der ei nurrimcntií:& atitcqucniatadfplcncm ramificat''per ramos per quosdefertnutrimcntúad corpu.ít S¿ quod dicit'aticbarim de fubriliori qd'uadit ad fplcnem nunc. Et poftq ifta pars ucnit ad fpleneui raniif'ícat iinum ramú bonc quantitatis g uadit ad finiftrum latus ftomaci deferens ei nu// trinientumiet poftq profundata fuerit ifta nena in fplcnc ufc^ad eíus médium diuidit per ramos: quoijL' unus ramus defcendit,& altcr ramus afcendit;& afccndens diuidit' in ramos in fupcríori me dierate ftomaci dansci mitrimcntú. Et alia pars uadit adipfumfplencdanscinurrimentti, Et alia pars uadit ad gílbofitatem ftomaci:& diuidit' in duo,& unum illo^' diuiditur in duo:8¿ unus illc^i inittft l'iniftrumlatus:& aliusdcxtrum mlíamadorifíciúftomaci dans ciappetitum. Sedprardi/ ¿ta pars qua; diccbaf dcfcendcre ramificat'' in duas partcs.Et una pars ramifica t in mcdietatcm in^ fdriorcm dans ei nurrimcntum.Et alia pars uadit ad zirbú,& ramificatur in ipfo dans ei nutrimcn/ tum.Hc tertia pars pdtClaRí.vi.uaditad íiniftrum latus & diuiditur in uiisucnarum qua: funt ín cír cuitu intcftini rcJlíjproptcr hoc etiam (i aliquid rcmáfcrit in nutrimento.Et quarta pars diuiditur ín ramoscapillares qui ueniunt ad partcm ftomaci appoíirú ilii partí cuiaducnir ramiHcatíoa fple ne. Ef qin'nra pars pr.tdtdloíiL', et pars illorü uadit ad dexteram partcm 2irbí:& diuidit in eo ex op pafíro diuifioni qux* uenir a fplcnc, Et quinta pars pra:di(ík>s¿.\'i.díuidirur in partes qucc circúftác colíum ut fiígat nurrimcntú in cis. Et. vi. pars de eo uadit in circuitu icíuniíct refiduú uadit ad inte/ ftin.i gracilia qu« funt coniuniíla orbo:etucna ciusconcaua:cteius radix dínidírur in parres in i^a íiibJiantiJepar!squrepartcsfuntcapillarcs:&hocntfugantnutTÍmentü:& ramifícaturiílaconca lia in gílbo in duas partcs:una afccndit & altera defcendíc, Et qua: afcendit penetrar diafragma ce dimírtir m ipfo duasucnas:qu« duw ucnce ramificantur ip ipfo:6¿ rcfiduum ab eo defccndit in di'' rcííto membrane cordis:<5: mittit ex fe niultos ramos quafi capillares in ipfo dantcs nurnmcnttjm, & portea ramificatur in duas parres, Et una pars illarum magna ucnit ad cor, & tranfir in ipfuj ín dcxtra auvicula eiusjSc ifta nena émaior ómnibus aliisucnietibusad conga alie ucnxducüt aeré, Kt ifta nena ducit nutrimentum quod eft fpiílTus: ideo ncccíTarium fuit nt dffcrretur in uals am- y pliori. Bt in ifta uena cum intrat cor funt ei tres panniculi ad fuum introitum.q.aperiuncur íntcri-' iis 5£ tlaudunt uiaui ne in ex tenfione a cordc rcuerrarur nutrimentum:et fur.. ifii panniculi durío^ rcuihii!& ift.i ueiia pulfatilís guando eft indírecíiocordis ramificatur per tres uei3as:&: unaillaru^ uenat lUu uadit ad puluionem¡ & nafcitur ab eo loco in quo nafcunrur pulfanks prcpe finifcrum: Hí oblfi^atur uei CII.N dextram!& haber dúos panniculos,er ideouocatur uenaartsnahsnon pulfatí | ( Í :& itiuamentum primumiftius dúplex eftne fudetab ipfo fangüisfubciJisetacucuspropter fub ftanfMU) pulmoni.\i5; quiapropinquiorcordi:etiamifteñmgtmnoncísbeneccctus,íicuc fanguís ille g eil lu u¿na vi' aiteria eftjct no apparetarteria:«S: iuuamcntum iñmsdupücationii cfr,utID ea bene deroguarur fanguís. Br pars fecunda pra-didlarum trium circundac cor & proftiroac in ipo dM\^ el uiit i uiiennuu prope aunculam dex tram ¿N: prope locum & mnx duplici ^ in eo.Er pars cer tía prv)pi jc iu hüiníiubiis declinar ad partem finiftram;»^ defcendir utquc ad fpondik.F.íc íufien- •> tat ur fuper i|ifumifl¿ ran\ificatin' fuper oáo cofias iníeriorestiSc fuper mnícuio5i5c ahascarnoíjca/ tes qnx. funt in propinqno ittarunv.fíd quod de uena concaua ptajter prendieras pees in directo cor díi fuerif i eíidiium akendit & ramificatur ín diafragmare qd diuidit pectusin diio,& miccíc qucf d.un ratnoj, .id pariem i ainofam qnx dícitur marum.Bt cum peruenitprope ligaruétuín pedoris obiigu.mi ni: 5í qn.uuo magis recediu*. magis feparaníur in fe:Sc utracgillarum ramificatur in dtro, Óc unuiu iíioij,' iiitüjk' iiadit ad unam pavíé hoísí 6c aliud ad a]iá:6¿ uadit de ííiis ramís p dexi ra' 6¿ íí mñr.i pa» i ¿ pcitluí i¡> guoiifc] puéiat ad os gd áx aug€n»Eí una gs ííio|^ uadit ad mnfcuíos g monee

Page 77: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedmüítcrtuie 5 2 makahs: ícramificatur íncis- Etalíaparsdercendítadmufculümrediimt&ratnifiícaturin co 8c coniunguntur extremíratcs eiuscum uena pedlorís dorfi. Bt quodpertranQc ex qiiolibet ilb/ rum eílunum par,& quodlibet illorum ramifícatur per.v.Sc unusramusdíuidít'in pedore & dat nutrimentum quattuor fpondilibus fuperioribus,&alínsramusdat nutrímentum fpatulari lo// ^^ P- -i;,.,- .fv,.ís d'''-">»'-«-»rnf:ntanimafcuIísaui funt in eolio. 'Etalius ex cis penetrar per fo// ramen fex fpondilium fuperíorum qux funt in eolio,qua: penetrantUIÍJ ad caput. btalius ramus penetrar magnus quí eft maior alus diuiditur ad fubafcellas:& fiunt ex eo quattuor rami.Et pmus ramus diuiditur in mufculos qui funt interiori pedorís: & funt quimouent fpatulam. Et fecundus diuiditur iíi carnem raram & ta:las qua: funt in fubafcellis. Et rertius defcendit per pedus uf^ ad mirach ucntris. Et quartus qui eft maior ramifícatur per mufculos qui funt in fpatula. Et alia pars ramificatur in mufculum magnum qui eft in fubafcella.Et tertius ramus cll maior & uenit ad bra chinm & manum.ct eft ille qui dicitur fubafcellaris. Et quod rcíiduum eft de ramufculis primis: cuius refidui unus ramus ramifícatur ad iftas partes multas afccndir ad coUum:6¿ primus antequá profundctur in ipfa ramifícatur per duo:& una illarum cftalhnelegth". & eft in manifefto colli: et hic eft albadegh.qux eft interius,& qusc eft in manifefto ramifícatur cum afccndit fupra ligamcn/' rum pedoris & ramificatur in dúo. Et unum illorum cum diuiditur afcédit anterius,& obliquc ad partem:& fecundum uaditadanterius poft:& poftea defcendit.Sc poftea afcendit uíij ad lígamen tum pedoris & circunuoIuitipfum:& afcendit & eleuatur fecundum manifeftum in eolio quouf/ quead uirgam in prima parte:& commifceatur cum eo:& ex ambobuscrít aludegh. manifeftum & dicitur quod immifceantur cum eo duepartes,& poftea diuiduntur in duas,& una illarum ten / dit in latum: deinde obuiant fíbi in loco diredo coniundione ligamentorum pedoris in loco inte/ riorit& fecunda obliquatur manifeftein colIo:&fui fingulares partes non obuiant fibi. Etab iñh duobus paribusramificantur ramí parui ad modum tailarum aranearum,6c funt quafí ínfcnfibiics & etiam ab ifto panlíecundo ramificantur tresuenar manifefte Se habent quantit- tcm quantulam cunquc: 8í omnes alie funt infenfíbiles.Sc una iftarum uenarum qua: funt manifefte cedit fuper fpa tulam:& eft qua dicitur fpatularis:& ab ipfa defcendit cephalica,& alix dux ex utra9 P "" ^ ^'"^ fpatularis coniungítur quouf^ perueníat adpixídem fpatule,fed una illarum fínitur in illo loco.et non procedit ultra:& ramificatur ín illo Ioco:fed fecúda quam pr^nominauimus procedit ad ca//» put adiutorií & fpargituí* íbi:fed fpatularis procedit pluíqíllc uf^ ad extremitatem manustfj alu.* degh.manifeftum poftqadmifcentur fue fingulares iam perdiuiditur per duo:una pars intrat inte rius 8c fíunt ex illa multi ramí paruuli: & fpargunt in mádibula fuperiori:& alii rami maíores iftis qui fparguntur in mandíbula inferiori:& particulc arborum minorum diuiduntur ex circuitu lin/ gue. Etín manifefto mufcuIorumpofitoruminIocoilIo,8í alia parsquxapparetramificatur per loca qujc funt poft caput 5c auriculas,fed alludcgh.quod eft interius cóiungitur cum j'fophago.ec afcendit cum ipfo fecundum reditudinem:& dímittit in fuoproceíTu quofdam ramulos:& inuol/ uunturcummufculisuenientibusadalludegh.manifeftum. Et omnes diuiduntur in yfophagum & 6píglotum:& in omnes partes mufculorum qui uadunt interius,& fuá extremítas penetral uf-/ igueadfincm y\laudlitteríe,& ramificatur ipfein ramos qui proceduntadmembra quiefuntinv ter fpondile primum & fecundum: 8c etiam procedit inde uena capillaris ufq ad iunduram capí.-/ tis 8c colIitSc ramificantur inde ramí qui mittunt membranam coopericntem tieftam capitis 8cob uiant. Et illi rami intrant ubi concurruntdúo ofTa capitis:ibi in illisoíTibus, 8c quod refiduum eft de iñis ramis penetrar ínter uacuitatem oíTíum in fine future laúd littere:8c ramificatur inde ex co plures rami in membrana mcdulle quas cibat & ligar membranam duram q cum ifta fuit in circuí tu 8c in furfum. Deinde cxit extra membranam qua: cooperit capur,8c poftea defcendit a mem-* brana f-,ibtili a cerebro:8c fpargíc fe fecundum difperfionem artcriam 8c conftríngit omnis mem/ brana fpííTa.et reddit eos ad locum amplum:8í eft locus ad quem defcendit fanguis et in quo adu natBr,et poft fpargitur ínter duas tunicas:8c uocatur cor clear:8c tune cum admixtí fuerint ifti ra--mi uentriculo medio cerebri neceíISrium erit ut magnifícetur in eo 8c fugant in eo ex torculari: Se fugant etiam de eo quod decurrit ab ipfo per ramifícationem: et a medio uentriculo tendút ad du os uentricuIosanteriores,8c obuiant arteriisckuanturad unum locum:8c ifti cótinuanturin n\ó) brana qua» uocatur rete. Sed una fpatularis qu» dicitur cephalica quando fuerit prope adiu toriú primo ramificabitur in ramulos qui fpargunt in cute 8c in partibus manifeftís mufculorum illius. Deinde prope iunduram aíTem cum adiutoriis :8c quando eft prope iftam iunduram diuiditur sn rrcs partes. Et una íftaruai eft qus dickui corda brachiitSc eft illud qd tendit fup manifeftú fcd lis fugioris,8c declinatadgté filueftré, declinas ét ad tumoré fccilisiferioris,et fggjfí ptes íferioris

Page 78: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

filucdrts rafchcarum: «Si fccúdiis ad partes dcciínationís inmanífcíloaíTríd. & coniúgitur air unus ratnulus iicniens a fubafcclla: & ex iñis ambabus fíet ucna quic dicitur cardiaca. Et tius ramas profundatur di inuoluitur in profundo quoufcg imniifceatur adhuccum ramulo 1 afcclUri.Scd rubafcclliris in prima fui ramíficatiocramificat' in 4)fundo fui adiutoriiet fparg fiipcr aiufculos ipfíus: 3c rcmancbút ramuli qui applicabuní'ad aíTeid.óí fubafceüaris cum ap catur ad iundluramprcnlarc diuiditur in duo:& unum il!oij¿ profundaf" & cótinuat fe cum qt ramulo profúndate ucna: cordiacc:& currit cu co modicum:& poftea diuidit' & afccndít unuí loPtí quoufcp applicetur ad auricularcm per domefticú.et mediú et modicú et pars aííétí. Et ra catur in partes nianusfilucftris,& par kdm partium'fubafcella^ ramificat" uerfusolTetum pe & unus íllojv diuiditur in fortiori aíTcti uf9 ad trachcam:& fccundus diuidit' fuperiusper digí ncm fícut diuidebat' primus & tertius:eodem mó diuiditur in media aíTetiiSc quartuseft maíc is.Sc eft magis manifeftuset altior intcr aIios:et ramificat*emittensex feramú, & coniungituí ccphalica:et ex illis duabus cardiaca:et quod eíl rcfiduú cum baíilicatet ille etiá defcendit & datur iterum.et cardiaca incípita domcííico & eleuatur a focilcfuperias-.deinde declinar ad p ÍÍlueftré:et ramifícatur per dúos ramos fcdm figura laúd littcre: et túc eiusaltior pars uenit a tremíratcm focilis fupcríorisibitad parrem rafctte.Et ramificat' poftpclicéet radiccm in filuc indioistct pars eius inferior ibí ad extremitaté fbcilis inferíoris et diuiditur per tres ramos: et i illoij¿ uadit ad locum mediú inter indicem 8c mediumtet continuat cum ramisg uenit ad uen nientem ad indicé a parte fuperiori:et facit cum ea unam uená.et fecundus ramus uadit ab ea dicis et alluchalcm qax eft inter medicú et auricularenuet fpargit" inter medicum et índicé:& tius tcndit ad auricularem et medicum:et iíli rami diuiduntur poft in digitos:ct iam fígillabí de uenis fupertoribus fermonem nodrum,

Capitulum,De Anothomia uentris inferíoris «t maioris, i T pars qüx defcédit primi rami g ramifícafab ca funt quafí capinares:& hoc anti jappiicet' addorfum et uadút adreuolutionesrenisdextri:etafpergútur ibi: & cor |inpropinquoipfíusadcibádumilIa:ctpoflab illis ramifícanf'duKuensmagnícc I cuntur afcendétes:et uadunt ad dúos renes eleuantes cis aquofiraté fanguínís.et al:

lum íanguis quod fugút renes,et ex uno afcendétium finiftroiunus ramus qui intrat in teílicul niftrum fcd!m modum qué diximus in arteriis, Et cria prarter iílum ramificantur dusc uena; c duot ad tefticulos: 8c qui intrát in íiníftrum accipit fempcr ramú ex fíniflro duo^ afcendent & fortaíTe erit in aliqbus tota origo illius a parte afc€ndefss:et ramusintrás dextratn ñlutu se ramum a fmiílra.fed plures modi funt cum tefticulop.? uenas no inuoluuntur cum uenis ueniéi a renibus.et in illis eft curfus digeftionis fpcrmatis:ct fit albü poílq fucrit rubeum: et hoc prc multitudinem inuoUitionís ipíius: 8c plus de ifta uena abfcódit fe in matricé: 8c fícut ucna arte lis defcédés fub fpondilibus ramificat"' fuper coftas:ita ab epate defcédit fuper fpódilia uena q quíc ramificat'' fuper fpódilia: 8c fuper mufculos a diredo oppofitasillis fpondilibus quoufq at ad extremitates mufculoíií uentris má'tis. Deínde ueniunt ab illa uena: quíc penetrát fpódü que ad nuchá.et tune qiíi applicabitur ad ultiraú fpondile ramificabit' in duo:et declínabút ac partcm unum:& aliud ad aliá.f ad coxas 8c crora.Et antequeniantad erara diuidútur in qttu mos,8c unus uadic ad dúo dorfa: Se fcd'us ramus eft quafí capillarís,5¡c uadit ad inferiores part fac,8c tertius fpargít' fup ospedínisdoríítSc qrtusfpargit fe in mufculosani:Sc in manífcño ] nis dorfí: 5c gnt'' uadit ad ítroitú matricú mulíe :8c fpargit fe in fúdo flla et in eo qd cótinu; ea ad ueficá: 8c illd'qduadtt ad uefícá poft diuídit' in du3Sptes:5c una ps fpargit'' in uefíca: 8c al fpargif in illo eolio. Et illa pars in uiris eft maíor pp uirgáret in mulieribus é minonet uecíc q niatricem ex partibus ramificant''et afcendút ad mamíllas:et cum illis cóicact mamille 8c ma Et odauus uenit ad orificiil núlue,8c in mulieribus 6c uiris. Et nonus intrat mufculum interíu^ ¿linisdoríi.Sc fpargitur in illo.Et decimusdiuidir in unguibusmanifcfte Ü(C^ ad dúo alia:8c c nuantur cum capicibus ucna^ defcendentium :8c máxime cum eisrqujedefcendút a partibus millarum 8c adiuu.úur adinuicem Se facíút uní partem magna qua: uadit ad mufculos nariur quod refiduú eft de iftis intrat coxas 8c ramificant*' ab eo rami,Se unus ramus illop.; dinidírur ii fcttlos anteriores coxe,8c alius in mufculos fubteriores coxc^Bc profundatur in fuo domeñicc alii ramuli multi fpargimtur intra coxam: 8c quod refíduum eft ab ifto toto diuiditur in tres rz 8c hoc cum cooperit lumen 8c iunduram genu modicum,8c tune pars agreftis illo^' tendit í niínus os cruris ufqj ad chaab,8c medius illo^ tendit ufíj ad dupÜcationem gcnu defcendenc iJlo^Bc dimittic unnUos in mufculos qui funt ínteciores cj;m;is:8c ratnificii^ in dúos ramos, 8¿

Page 79: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ziber Bccímuftertmo 59 unas íllo in ínteríoribas par tibuscrnrís: et fecundas ínter dúos neruos:ct tcndit'ad anterius pedís & uoluit fe cum uno ramulo agredís prsnominato.Et tcrtíus eft domeílícus dcclinat ad locum uc nofum cruris:& tcndit ad chahab:& chahab gilbofum arundínís oiagne,& defccndit ad domeÜi cum afírius:8¿ dícit'fcofÍ:& iítí tres funt.x.& dúo íilueftrcsillo^íad anterius yrundinís minoris:ct duorum donieítico5¿:unus.uadit íapcf füperioré páKeni pcuis:& diuiuitür ¡n pariera lüpenoreni partís digítí pedís:& fecúdusífto^^ domefticogi cum ramo fílueílrí partis domeñící quam notn|a<' uímas:9c diuidítur ín partesftriííliores,& efi: ifte fermo complctus ucnoc^ no pulfatilium,'

Capítulum.Dc Anothomía ciílífellis & uefíca. T fel & uefíca aflimilanturin boc quod zis non ucnit fuum nutrimcntúa fuperffu ítate quíedecurrítad ea:ga corpusutriuf^íllcp^ efl:neruo .?.Et felli aducnit quídam fubftá tía fubtilís qua: eíl multum remota a fubftátía ríftísi8¿ fimiliter accidic uefics:& anteq illa fuperfluitas ucniret ad uefícam acceperant de illa materia renes fuum nutrím entú:

&etíam iñc fuperfluítatesfunteisualdecIare:quoniátranfeuntperuiasualdefirid:as: & proptet hoc utri^ íIIo^aduenitueDadansei nutrimcntú. Etadcollumciftisuenituenanópulfatilís^pc portam,& unusneruusquicftramusneruofiepatis: & iftauena &ííleneruusnóapparent: & una ueua pulfatilís qu« cft bene manifefta: 8c eft ramas pulfatilium epatis: & ifta fimiliter coníiígítur cam eolio ciftis 8c attrahit:& poft ramificaí"'per cifíim.Sed adueficam uenit unusncruusa loco j> pinquiori fibi oíTisqaod eílfupra partem dorfi:& duícuenas pulfatiles,& dua: non pulfatiles qua: ueniuntíllía dorfo cú neruo:&fuum collum cftcoclufum cú membrana quxcoopetíti^m:& ga fupfluitas aquofa fuerít maior q colérica: ideo fuít ueíica maíor ciftí: 8c ideo indigebat maiori nery uo 8c pluríbusuenis:8e utrÚ9 iftorum habet tríum fitum filop;,prxter ílludquod eft ínter dúo coI> la:quo^ unu; eíicít 8c reliquum recípit:8¿ funt dua^ tunícarum 8c fuperfluitas currit ínter duas ta nicas: 8c penetrat uf^ ad cocauítatem:& qíi claudítur impletur uia ne poflítreuerti: 8c exít p fcdj colIumtScinciftíoríficiumeíicíens collum intratcum inteftinisSc inueííca recípiens cóíungitur cam illís:8í fuper orifícium uefíca eft ínfertus mufculus,8c fuá fila nadút fecúdum amplitudiné in orificío:8c fuum iuaamentum eft retiñere collum 8c urínam quouf^ intendatur ín eius exitum: & tañe intendít*: ampliatur ifte mufculus 8c expellí^urina per mufculos mirach adíutorío uirtutis ex puIfiue.Et fplen no cft membrum efítíale,qm multa aíalía funt qua carcnt fplenc,aut hñt mínimú fplené.Etoé animal hííspulmóné habet fitímpIas:quoniápulmo cum calefísdeledat' frígido & húmido: 8c hoc cú moHetur,8¿ fimiliter pp uaporem fiímoíum ueníentem ad ipfum,8i ideo necef

citrefudatio:fed etiáuaporaqua:afccnditadípfam:8c deaquarefudatadi^hi peruenas.Sedaues &quaihí5t coríum tícfteú 8c qua htitfquamas,qa fui pulmones no funt íanguincitio non hnt calo/ rem maltú:dc ideo no hñtuefícam.Etaues no potát multa aquá:qaaet eft plusin fuá cóplexionet & no eft in tis magna gs aqua.Et díxit Aríft.qd! fupfluitas aquofa ín auíbus tráfit in penas:8í ideo no indigét uefíca: 8c fimiliter hfís fquamas 6c hñs coftasf ter carcucá qua hét pulmoné carnofum te fanguintú.et dico ego fuum coriú nó nutrítur ex fuá fupfluitate húmida 8c ficca:et ió adunaéin fuo corp«:8c dixit qáfua húidítasn3 diflbluit'ad t§s,qlíi fuú coriú édurú.Et uefíca marino^ fcm^ c maior:qa funt magis huida et potít aq plus,etaíal qddicif amú hét uefíca 8c nó hét rencs:ga fuá cutís eft mollís et fuá caro.Et dixit hoc uerbú Ari.qcf mébra cius funt multú huida: et ídígct ml'tú attradione aque ít nóindiget reñí bus: 8c pp mollé carné diflblui^ humíde ín cfs. Et §ter illud oc aíal hñs pulmoné hét renes.et'dixít qd! cá quarc ren dexter cft altior cft fimilís cácquare fuperciliú dextrú magis eleuat*. Et poft hoc locutus eft Arift. in diafragma: et díxit qd aíal hns mébra ad ífpi/ randum habens nutrítiuam hét diafragma.et propter hoc cum calefit diafragma laditur fenfns:et captatio:8c quádo mouet' multum accidit homini rífus:et ladít aliquádo multú ille r ifus,et íam di xekjnt quod gdam percuticbaí in diafragmate et ftetít poft cotinue ridens et moucns caput. Et ái xít Arift.quod iftud no debet magis credi q dixit Homerus quod cuidam amputabat'caput in te pío louis.et poft locutum cft caput:8c hoc nó poteft eíTe quí eft fermo nifi per infpirationé:cum át abfcindíturpulmo non loquctur.Et tune locutus cft Arift.ín motu mébro9¿ nutritiuorum: et díxit quod cuiusnutrimétum eft ex rebusdurísligncisautfpinofis habet multosucntres: íícutcamc/'-lus etElefas:etnonhabentdentes ín mandíbula fupcríori: 8c licct eius linguafit carnofacumín Doluitur panniculo afpero quafi frondofo 8c líraofo:fimiliteretiam fuum palatú 8c funt loca détíú í^ uideíqd! materia fuogídentium tráfíuit in fuum culmum: etomnia aíalía ruminant,et papa ín auíbus eft primas uentriculus:et fuusmotuseft loco mafticationístct quafi fecundusos:etaliqua/ do eft quíddá qd naCcitur et lúdetar papa €t aÓ eft papa, et poft hét ftomacü uel ftotnacos multos

Page 80: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?i; natura atiímalíuj. in pofletioti inteftino cT.Et cíl quasjam pars pifciú non habeos dentesjet habet corpas roagnú: 8e fuum nütrimentú eft grofl'um: 5c ideo ruminac,et pifces funt guIoG multú: et fui motus funt debí'/ les:eE ideo eñ fuü ftercus du^i et iuuat fuper hoctquoniam fuá inteftina funt curta ct rcda.Et inte// ftioa aialiura diuerfant',ga quísdam in qbufdam funt ampia propc ílomacú,et ftridla poft: ct ideo non poteít canis eiiccre ftercus nifí cú pena magna.cr aíaí cúius inícuina funt reda umilirer. Et q hñt cornu et quse hñt inteftina inuoluta funt cótraria iñis in motu.Et hñtia fex partes inteñinorü 5c aialia gulofa multú fccic eis natura inteftina reda et curta:ut ríto cxcat ftercus,et pofítú fuít am plius in zis prope ftomacú:ne etiam illud quod eft crudú dctineat'.fed totíí cxeat:ct aial quod no é tale non eft mulcú gulofum et tráfglutit magnas bncellas,er morat' diu in uétre. Et aíalía funt hiw lia coaguiú in uétre,6¿ pric in his qua: hñt multos uentres,etn5 inuenií'nifi in uétre tertío:ct om/ ne aial hñs unicú uentrem hét lac fubti'e,et fuú coaguiú non coagulattet non infpiíTat' lac aíaliüm carentiú cortiu.Et animal hñs roultos pilos in pcdibus hét mnltos aentres: ct no habct coagulam: quia üjum nutrimentú eft humidum multnro.

Capitulum, De Anothomia rennm, 5\ Icemus nerbü magiftri primi in ciñi fcllis:et dícemos anothomia rcnú,deínde dícem* i| in mufculo anulofo^ et fuo ^ membrojtítet caufa ín hoc eft:qm quod non habet ueíi-' il cam fuá urina tranfít in fuú ftercus.et erít fuú ftercus falfum cures, Et qda aniroalia ad y negotia fui corporis:& túc non remanebit de illa quafi ad necefíariútet ut illi dct' uas,

Et animal habens ciftim habebit fupra epar:& quando^ fupra inteftina, & qfí9 texif fupra cpar & inteñinatSc in ómnibus pifcibus eft ciftis. Et equus & afinus & mulus & elcfas non habét ci{\Í7¡i Se camelas habet loco ciftis nenas graci}es:& torchi Se delfín hñt ciftim,& gdam borníes forre ha bent ciftim mirabilem fuper quantitaténaturalem.Et errauit qd utilifas ciftis eft q í púgit epar-.ga fuá uirtus fcüCbilis fít fortís:fed ciftis fugit coleram ex epate & expellit uf^ ad inteftinaret errauc/ rút focü Antigorit,qm dixerunt quod ciftis eft caufa infirmitatibus acutis:ga non eft ita:fed cfi caá fa ad auferendum eam Se attrahit coleram, & accidit extradione ciftis cú trahít coleram, ut Ge íit pars nbi propinqua magis dulcis:qm ciftis ex uiciniratc magiS attrahit: & íúc quádo inneniút quoí dam homines inaeniunt illos eíre.q.cameIos,& aíalia qusdara bruta quse non habécciftim:& tac clongantur fus uitx ad fimilitudinem ilJorum animaliú:& tune animaíia fint cecí:& delfín anima lia marina habent hoc íicut dixi.Et iudicauerút quodanímal quod caret ciñi eft longe'uiís;,& non impinxerút modum homínís et non fciucrunt^uod non fuerit priuatio ciftis caufa longc uitar, túc animal quod habet eparS: cíñím erít íongi'usuÍ£x,qift habebit ciíhm mundificante epartoc túcqii fuerit animal pauc^ colera operatur cú eo in cibamcnto fui corporis:cum calore fui corporis ra / dicali,tunc ergo no indiget ciñim.qm ciftis eft' ad múdificandú fanguinem: Se díco quod poílíbiíc eft ut habentia longam uitam habeant illam:& non propter hoctquoniam uidetur quod illa com^ plexio fít call¡da,& funs fanguis colericus:& túc no eft refiduum de colera qnecefTaríú eft depone re cú tota alia íup.erí!uitate: Se qn fuerit cóplexio multú callída erit hoc cá loge uít te in multis aíali bustfedfuperfluitasaquofaqucedefcenditadrenesperuetiamquíctranfitab epate curo fanguíne qiiodam fuperfluo.Et fadi funt dúo renes ut xquent duas partes aíalis:& (itus i}lop¿ no eft unus, & tune fuit attrahensaquam corporisfimilé fecundú totum,& illud eft quod iuuat ad rctentíoné aq in eis: Se fí fuerit inde attradú ad duas partes aliquando tantú erit retentio laboriofa ín eo: & tune ren dextet etat altionquoniá eft propinquior epati:qiñ opas eft uL omnc attrahés ab alíquo íit ma gis propinquum illí,& proprie,quoniam tune cpar eft aitius:& fpíen inferius-.túc fitus eius quod é (ub epate erit altior,& cius quod eft fub fpkne deprjsíIíor.Sed magiftcr díxit quod cecidítdexter í altútga eft fortior:qm fortior ínter partes eft dexter,& ut fit proportío renú in duabus partibus fe/ ciindú proportionéfplenis Se epatis.Etdeñcreftmaíor finiftro,&mínorisfepi:quoniam fipinqu^ eft epati: & ren hoís aíTímilatur reni tauri:& creabatur fuá caro fpiíTa cotrarío creatíóí carnís fpíe nis,quoniam carofplenisfuit rara:& iñudeft quoniam fuperflaitasueniensad ipíum fuít groflfs» Et cibatur ab eo quod dilToluitur ab aquofirate, Se retinct fanguincm reccntem qui fedíminis. Túc íi eftetrarus:difíoUieret rarum illud quoduenitadipfum 5: non habet cibú.ficutcontingítrenib' qbufdá quod quáto caro earú fuerit rara no erit attradioeius bona in cisxSe debilitat"' eius fu&a:fcd fplen qd! uenit ad iptn é groírum:5<; io indigetfubftátia rara:& íplen & ren funt communícátes in fuperfluitatead eafpulfa,quoniamfuperfluitas uenisnsab illa uenit per uíamamplamtnon íícfn cifti: 5¿ uenit adhuc eís cibus per arterias fparfas in ds t quoniam magiftcr priraus dat caufam in genere animalíum anuloforum Se non habentium fanguiné ín corpore: quod cum non habent fanguin6m,no fuit ds neccífarium ex raultis uafís uifcmn,Sc tune con ruít cís necsííaríum mébraj

Page 81: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber 'Bccimnñcrtm 4° o/nttatíuamfangamis&altep;;colatmú:etí)pterhiícanícummébrumlococo^^^^^ fnscibum &poftíprumcccncíens,&datcaura3Ínquibufdama!aIibusaquoíiseritumuseuomé Hí fuDirfluitatem mrie. Et iftud eft cá proptcr quam potcríc factre fupcr fe domum, & dixit quod Lamatioillíusquodmukospedeshabecinaquacftcauradusutfitpotcnsinuenatione&irr^^^^^^

rin c riitn mintiicur. QC emittct tunc a íc i DCroia. o¿ lie cotin ensaiccrunijcx iuiiaLi«.»""iai'«fc"« »•— ..._._.-..i,-^ r- . n. •* • ' '"" git aliis in tímorc quod ea aripit fluxus ucntris & eiedio urma:. Et Arifto.nominauít unum gcnus aíaIiamarinoR¿:&fortaírchabcbítdaosculmos&fortaírcunum:& qdhabctunum crcabat*' for/ tiorís coni ad corticis: quoniá non habct arma completa. Et habens dúos culmos hét debiliorcm corticemtdeindedenominabímusyrícíum marmum & peccem:quoniam numeras fuorum ouo/ rum eíl fíngularistquoniam funt rotunda.Et fitus fuorum ouorum no eft ex diredo nc^ ex oppo^ fíto fí cílent tria.q.eIongarctur fuus fítus:& fí cíTcnt plura.ií.eíTet opus continuatíone: & harc ratío eft uníuerfaIis.Etdentcsyriciimanni funt totquot fuá oua.Etdixit quoniam cor &fíbí fímílc eft outrímento9¿ íntroítu & fuum exítum. Et exítus fpermatis in aíali amblali ín medio partís qua: eft ¿oterdextrum&finíftrum. Etínanimalíanulofo in medio eiustquod eft ínter caput& contínuat ¡fe cum ino,& fortaíTcinuenítur iftud membrum in animalí multe rumulatíonís,& propter hoc in' uenitur iftud mcbrum in aligb^aíalíbus multe numeratíonis,& propter hoc uíuunt eius partes cu? Éant abfcifc,& ego credo quod non erít multe numerationistquoniam anima erit una cognitio: fj crit longum profundans corpus profundatione quafí inftridionc arborís in arborem: & tunc quá do abfcindetur una pars erit refíduum fufficíens in uita. Et omne animal carcns fanguine contení tum eft cibo modíco,& fuá paruitas iuuat fuper hoc. Et anulofa qua: fuerint cü pcdibus erunt ma 'iorisfrígiditatís:&hocutmotasfuusfitlcuiorinei«:&propriecümfuerit longum fuum corpus & magnum. Et multa anulofa qua: habent alas habent quattuor,& paruum habet duas.Et fortaC» fequacdamhabent alas quafí inclufasin membrana. Etaleomnium iftorum funt membrana'/ íes.Et fuá corpora creata funt ex partibusmultis diftíndís & anulofís:ut cum acciderit tis motus poíTiat fecum ferré: & crcfcunt in duricíes fícut nichaahfcilicet loca.Et funtquaedaj anímalía ana lofa habentia aculcum ut fít eius arma:8¿ forte erít aculeus illc membrum ín accipíendo cibum & impugendo fícut inquibufdam membrís:5cfortaffeerít in quibufdam unum membrum deputatú adfolampunduramtutinfcorpíone&uefpa- Et quando non habebitaculeum antf.ríus habebit membrana quafí dcntes anteríus:& quando aculeus erit pofterius occultabitur in cisifortafTe crit ín cis interíus quoniam eftparuus,& eft expofítusoccafíonibus:fícut ín ucfpistalíquando erítma'^ nifeftusfícut in fcorp¡one:& alíud eft quando eft fbrtís,fed gcnus anuloforum uolantiú habct acá leum gracilem ut fít leuior fuper illas in fuo uolatu.fed fcorpío magís poteft patí íftd* quoniam am bulat. Et quae habent duas alas & uolant non habent aculcum in pofteriori quoniá índuccrctur ni/ tnkim pondus:fed pofitus eft in cis aculeus antcrius:& eft membrum cú quo comedit aut fit leuior in uolatu, 8c dúo pedes afírioresaíal habcntís collú durú uel cocfos débiles hñt anteriores fortiores qm citius rapit per íllos,& pedespofteríores funt magís magni ut uolet cú illís: & ut fingaí" fup íl; los cú ítédúc uolarcet qd* luxuríat ex illís hét.vi.pcdes.iiii. iuuátesad ambulatóe3 & dúos ad faítú.

Capitulm,Dc Anothomiaorganorum membrorum. T quia íam diximus de anothomia fimpliciú:núc dicemus de anothomia organicorú, & dicemus de ligaméto pedoris et fpatula^. Díco ergo qd ligans pedus eft unum os ex utra9 parte ín fupiori pc¿l:oris:& hét quádá gilbofítaté & concauitaté per quá rran feunt uena: afcédentcs ad cerebrÚ5& nerui defcédentes ad corpus:& declinát ad parte^

Iilucftré et cotinuantur cum fpondilibus fpatule:ct rotulís adiutoriop/.Et tunc crcant' propter dúo iuuaméto9¿:unum eft ut figat' ab eo manus etadiutoríú ipfins:ct ne adiutoriú fít ligatú cum pedo/ te:8c omne alíter difficultcr moucrct'una manus ad aliá:et etiam fieret íter illas anguftía} fed crea batur extrema latera ut ampliaretur locus motuum:8c fecundum ut fít cuftodia membrop¿ nutrí/ tiuo9¿pc(ftorísricutfpína:ctalíefpondilíumapofteríori:ethocubinon funt fpondilia uel fenfus & fpatula ín gte agrefti uadit femp graciljádo:et ad domcftíca ampliado qQouf pucniat' ad fora tné i ptceí^ agrefti unú foramé píxidale qd! intrat rotula adiutoríi.Et iuxta ¡llá pixidé funtduo ad' ditatñta.unú ucrfus rurfum:alterú ucrfus poftcrius:ct dñr roftrúcoruinumtet cú cis cópict'lígame tum fpatule cum ligamento pcdoris.et uctatur fcperatíoncm rotule a píxide p motúadiutorii ad íurfumtct alíud ad motú eius ucrfus imum:et dcinde femp magís ampjiat ut fit fuá complcxio & cuftodia maior. Et fuper dorfum fuum eft quoddam additamentum triangularc.et fuá bafis c uct/ íus pai'tem fílueftrem.cE fuum caput uetfus domefticúsquoufcg non cuadat ab ifo fupfícies dorfí? gaomáíÍLbanseécuecíuspartédomefticádeuatetcacé;&pg módicas occafíones accídcret doloc

Page 82: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

P e natura aníma[íu5. h fpfam:5¿ iñi fjT.r qQ¿.iárcn2ti fpondílibas:S¿ hocfadnm propter cn{!odíainí& nocatntnraa* rsinT-nn raicu'.c:ic íomitia^ ampliarioníirpatnlccftram carLilagíneqasconrinnamr carnea & cfí cjoá c-x rrcmam rocúdam propter caufam qnam nominauimus m omnibns aliís cartilaginib' Siá 3s adiucotii crcibacur tcrcns at cíTct magis rcmomm ab occafioníbus: & fuá extretnitas fa/" Knof inrra pixidím CJTTÍ li^irticr.rclcniSi nonfort!:& ideo contingít muí'"' "' "» fnnc»^;^. & laaamcráam in ifta debilítate dúplex di, nccús tt fecuritasmccús nt íit motos leuis ín omncra pautan:t'cd TiCairicas di propter hoc qaod licct adintoriú indigeat multis moribas diaerñs: tamé itti mocas non makipíicanmT-.fed darant in ipfo in tantam q<f timcatur in diíToIaííoncfai b"o-amS tJ Sed aiiatoTiam propter hoc plaribas modis (lat quictum,& totnm rcGduum monctnr:& tune proprer no-: omnía Itgamcnta innduraram manuum funt fortiora ligamento adintoní cura rpa/-» tah^Hi iancíara adintorii iaüatxir.4.1igameniis:& nnnm illoram eíl dilatatuj membranalc & dr catvdit lanciuram ficut acciáiz in alíis íunduris:8c dao ligaméta quiz deícendunt cx additamento fpaiale qaad dicitar auron^Extrcmitas anius zñ lata: & cooperit & coropríehcndit capnt adinto/ tú:3c fecundam hoc maias & darias,& dcfccndit cum qaarto:&defcendít ctiam cnm additamcto qaod didttrr rofhnm coroinam in partcm accomodáda ílli ín illo dcfcéfu: & fuá figura cíl tcdcns adlatitndincmqnantnlamctin^ 5c proprie ubi tangitadintorium,& inania cftutafccndatpcrné^ trem adíntorii:& tnnc cótinaabitur cum mufculo in íIIo:6c adiutorium continuatur ucrfus dome/ fiicam:& gílbofam ucrfus agrdlc:flc bene fírmctur in eo quod pofítum tíl fuper ipfum de mufca/ lis 8c ncrtris & ucnis:3c utbcnc compnthendantur quod comprarhcndirur ab co in fubílanria cce/ Ii:'3c ut meliorctar ab co in fubftantia cccl!:& nt meliorctar aduentusuniusmanus fuper aliam ma Dom.Scd inferior cxtrcmitas adiutorii habct dúo additamcnta fibi com"un<3a:5¿ quod cíl cx par/-» te interior! cft longins 8c gracilius:& non habcnt íunduram cum aliquo: Se cíl propter cuftodiam neraornmí fcd quod cft ucrfus cxtcrius tíl confofíámmtet íntrat illa cócauitaté os cubiti ücat áico mus. Et Ínter animalia cíl una parstct in duabus extremitatibos Ülins partís funt dua feucs fuperi UsSe íafcrinstSc ante S< rctro,& foacadomcílicaSefupcríor 8c Icnís:&.q.plana:&non'cílin ca di ftindio;& foucaagreíHsdlmaiorintcrilIas:&quodeíladpartcmdomeíb'ca:fouea!non cíl pía/* num neq fua concauiras cfl rotundatfcd defccndítIíncalíter,& talí modo:ut quando cx fe commo uctur ad partcm filucfbcm applicatur aíTctum & íht.Et aííetum componítur ex duobus oíCbuss qua: coniungunnir fccundum Iongitudincm,& dicunrarfbdlia: & quod cíl ín dírcdo policís é gra cilins,& quod cíl iil dircdlo anrícularis cíl groílius quando cíl fundamétum ín elcuatione brachíi. Ec fupcrioris íuuamcntum éír uc per ipfnm moacaíür aíTcínm in drcai£u:& iuuamentumiiifcrio-'/ f íscft ut íít per ípfum motos in cxtcnfionc & curuationc.Et mcdium in iílís cíl gracilc.-qocniá no EÍl opus obi grofTum fít,quoníam coopcrítor mofculis magnis: Se íi cíTet grofTum induccret nímiú pondiis:& cxtremítates crunt gtoíTc quoniam nafcuntur cx cis multa lígamccta:quoniam ét con fricantur 8c contunduntur multum in motu iundlnrarum.Et quia fuper illas caro ocl tpufculus: 8c fouca fupcrior cíl.q. cxieñs a re¿lítudinc,6£ incípit a domcíhco ct ucrgit ucrfus filncílrem fupra fo> dícm infcriorcm.Et huiufmodi íuuamcntum cíl ut facías aíTctum mouerí in girum. Et inferios (o/ cilc cíl cccílum: quoniam reditudo cíus iuuatad cxtcnfíoncm brachií.Et iondura cubiti coniungi^ cum utriufcp iundura focilis 8c adiutorii. Et in cxtrcmítatc focilis fupcrioris di qazdam fouca Se íntrat ipfam capnt filueílrc adiutorii: 8c ligatur in illa:ct motus illíus in illa fouca iuuat ad cxtgn; íioncm brach iiset ad motum brachii ín girum.Scd focilc infcrius habct dúo additamcnta: et ínter ¡(la qiiasdam pars qax aííímilatur gnccc: & fupcrficícs huios partís cíl giIbofa,cí fouca ín adiuto-'-» rio qiiam íntrat prxdídum additatnentum aííímilatur concauítas ín ipfa gilboíitate círculi,& quá do mouctur iílnd «dditamcntum ad íoperius tenditnt brachíum:ct quando tenditar una duarum parriiim mouctur una fupra alíam:íncuruatur brachium quoof9 ad fe cum coniugatur cnm adía íorio ín parte domeílica et parte anterioritet cxtremítates inferiorum duorum focilíum coniungú tur.q.in unumsct fit in eis.q.fouea magna plus de illa fouca ín fouca alia inferiorí: & quod fapereíl ex illo oíTe in circuitii eíl gilbofumuit minosrccipíat adiones:8c a focili inferiorí nafcítur qnoddá additamcntum iuxta. Sed rafceta componítur ex moltismt propter occafioncm ín uno non Ixdi/ tur alia;8¿ cnm debeat tcnerc aliquam rcm liquidam ut poíTit palma concauari.Et ííleínndure fü£ firme bcne una cum altcraj& ne^dcbilitetnr rafceta cum compra'hendit raanusalíquid fottíter, & (i coniungiintur in rafceta quod qwafi cíTét unamtfed eíl in eis.q,qua:dam obedíentíaad coiicauitj te.m pA ma fi¿ funt qiiafi nnú js, Rt feptcm funt in'duplíci acie,5e una acíes eíl ex parte aíTeti, & fúc fjjaoiíd tria-.&alia aciesuerfiís peden; 6c eíl cxqttuór&amplior, quoniam eílpropinquior pedí ai 6í djgicis; 6c lílü día oda fiint gradatimígiiomam fiicextrsmitatcs qus funt ucrfus aíletam ÍIHJÍ

gracÜioresíSc

Page 83: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

2iber ^cánmsqmrttw, 4» crracíIiorestS: extremitates fuá: quiefuntucrfus áliam acicm funt magis ampk,& os uní no fuit m famétum i'ílorum:fcd pp cuftodiam unius neraipalme Etacies fccúda cum iungútur extrema tates cius.q.in unum et intratcócauitatem aíreti:& additamétum focilís inferíusíntrat cócauitaté rafcete & per iftam íunélaram fít motus fecúdum girum:et oíTa pedínis funt qttuor, qñí cóíúgú/ tur cuffl.iín.digítís, ct funt adúnate ex parte rafcete ut melíus retineatur cum oíTibusalíis benc fin matis:& fepcrétur uerfus dígitos ut melius cóiungantur cum dígitorum oflibus a fe fcparatis. Et crunt cócaua interíus:quoniam funt feparata intcr fe,et iundlura rafcete cum pcdme é compofita EX quibufdam foueís quE funt in extrcmítatibus rafcete:& intrat ín illas cxtrcmítates oílium pe// d:inís:&inueftiúturcartilaginibus. Etdigítífuntinftrumétaquxiuuantadrctétíoncmrerüm:et no fuerunt hüi carnofí fiue oC[dlu8c fie poíTet exerceri mulicr motus,ficut in uermibus et pifcib^ & hoc ut fue operatiócs no fint debilestet no erunt ex uno oíTerut no fínteoruj motus difílciles: & fuerüt tria:quoniam fi eíTent plura cíTent debilia: & fí cíTent dúo eíTent fortiora, fed nó illa mobilia ad comprshédendum:& funt fadi ex oíEbus quorum bafes funt ampie, & alie extrcmitatcs funt magis acutc:et funt gradatim in gracilitate.et hoc utomne cleuás íit fortius cleuato ab i^o, E funt o(&fuaíntercntiforma,ut meliusuitétoccafioncs.EtfuntduratetnóeftincismedulIa utfint for tiora & fine medullatet gilbofa extra.et cócaua intra ut melius tcneát:etnó fuítcocauitasíter ofla nníus digíti:ct oíTa alte alterius digitimt melius cóiungant quaíi in unum. Sed polles & auricula// res hfit modicum cocauitatis in parte qux eft coiundla ueríusalium digítum,ct hoc ut omnes adu nati.q.habeát fupcr eam figuram,ut melius fit contra occafíones,et funt extra fine occafione: ut ponderct nimis.et ut dolet quod deprimitur per ipfum. Et fuerút extremitates digitorum ramofc utpoíTent meliusadiuuari in cÓdilium:& digiti quantítatcfunt gradati quoufq melius reducan¿ inxqualitateminfouea palme :& pollex retificatomnes digitost&fieííetin medio fouese paW menoccret:8c fi cofixum in tenuitate manus damnifícaret coniunélionem manuum cum adunat' ad frangédum:& non fuit adunatus:fed cum pedine ne faceretangnftiam:& quádo quattuor digi ti occupant rem aliquam,& pollex fupinatar fuper candem ré: tune poterit magis res deprahcndi amanu.EtauricuIarismedicusfu&t.q.cooperiétiainferíus:& femper olla digitorum ita fe habét: quod in uno eílcócauitast&in alio eft additamétum:& intra additamentum cdcauitatem. Etiti/ geniata eft natura humiditate in illa cocauitate quouf^ no deííccentur íunduraj in motuj& fuper iunduras íftas eft membrana cartilagínofa,& in illis iuncSuris funt qua:dam oíTa parua ut íi'nt for<» tiora. Et angues fadi funt per quattuor iuuaméta:ut cofirmcnt extrcmitatcs digitorú nc lardan^ 8c debilitentur in compra:héfionet& ut digitus poíTct per illas colligere res munítaSi Sí íuuant ad fcaIpationefn,& ut fint arma< Et tria príma'funt magis couenicntia homíni: &;quartu} magis brii tis ¿c fuerüt p inferiores propter huius quod dicemus,& fuerút offis mollis ne in occafu ad res du// rasfrangercnt';fed ut cadant & crefcant femper,qiíí neceíTarium eft cis femper rafeare.

Incipit libcr.xiiü.Dc Anothomia dorfi, T dorfum creabat |)ptcr quattuor iuuaraenta: & unum ilíoram eft ut fit uia nuche (ii cut pradiximus de iuuaméto nuche quje fada eft, ficut riuus ucniens a fonte: & dorfu poGtum eft in cuftodia illius: & fecundum íuuamétum quoniá dorfum eft cuftodia me brorum nobiliogí & añriorum:& ideo creauit dcusin dorfo fpinas & fceneti,& tertiuj

quodoíum oílíum corporisaftadília funt fícutbafísnauis partibusillius,& oíailIajOÍfa bafíficaní in illis:& pp hoc crcatum fuit durum dorfum, & quartú iuuamStum ut in elcuatione hoís & dcpf-" fione:8cipfiusincuraationeetadoémpartemmotu:&propterhoccreabíturdorfumnoncxuno fpondili,fedcxfpondilibusordinatis,&nocxoflfibusmultequantitatis: &pofuerütinnduras in tet fpondilia no multum mollestqm nimia accideret debilítatio, & fi cíTent nimisdure qiTi'uctat in caruatíonem:& fpodilc eft os,per cuins médium tranfít nucha,S¿ fpodile habct.iiíi. addítamcnta dcxtorfam & fíniftcorfum,furfum:deorfum:& quícin furfum dicútur afpitiétia furfum: & quse in ferios afpiciétia,& dicuntur oíTa inuerfa.Et fortaíTc erunt in aligbus ifta addiraméta. viii. & aliqui/ bus.Et iuuatnétam in iñis additamétis ut ordinetur in cis cótinuatiordíco coniundionalis qa» trá fit per qdam i\\o%8t in quibufdam per extrcmitatéilIo^,& fpóndilibus etiam ad hoc eíl iuuamé'' tum in fuis additamétis no propter iftud iuuamétum,fed propter cuftodia 8c cooperimétum,& re fiftentiam occafionum extrinfeca9¿:& ut fuper illa ligaméta cotexentur ligamenta: & illa addita// menta funt oíTa lata 5c dara"& fuperiora,5c funtpofita fuper latitudinc rpondilio^ .S: illud qd'crít poft dar fpine 8í afccnotim.Et qute dextorfum & finiftrorfum dñr alc,fed fuá cuftodia eft ut cuílo diantilludqaeft pofítam.f.uenas,neruos,mufculos:qui funt interius,&aíequa; funt prope coíías hfít unamproptietaté iauamentalé,& eft qm ille fucrútperforat6,8c aptant' in illis extrcmítatibus

f

Page 84: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

2í)cnatnraanímalmm coftagj gWhok'.Sí componant*cum cisfcrrofetSc habctuna aladuascontinuatíonest&omnisco* ñ.\ habct additiméra giibofa,& fuá:ala: qdam hncduasextremírates: & túcuidebít dúplex ala. & iflud cft indc fpódilibus dorfí:5c nominabimus adhuc fuum iuuamétum:8c fpodilia qax funt q dam hñr prope fuum magnú foraméalia foramina: & hoc ut cxeatindeexterius:& nititur índcex ucnis. Et túc quoddam illo^ foraminarn eíi copletú in uno fpodili: & quoddá inícr dúo fpondiliá tequaliccr & erit alíqñ iílud:& in parte fuperiori,& ín parte infcriori:& forrafíe erit hoc in una ptc-& fortaíTc erit in utrá^ fpondílío^ mcdiuscirculus,& fortaíTc no pofuerunt ifta dúo foramía po/ ílcriori:qm in illo locó nó eft cuftodiaad aliqrem exeúté& íntranté:qm illelocuscxpofituscftoc cafionibus. Et nó pofita funt antcrius ne cadat fuper illa poderofitas corporis:5c debilitaret ea,& no erat poíTibilc qd! ciTct bñ Iigata,& hoc nc debilitarent" ín dcclinationc corgis:& ífta additamé-» ta q funt pp cuílodiam coopcriunt' lígamctis 8c neruisglatínofis facit leuia etmollia:& hocne c5 tundát carné cum fuo tadlu. Et additaméta coniundionalia híít hanc niam qd hñt habilitatq: 8c unum ligare cum alio bfí:& in fortitudine:& ligamécft ex panibus:fed glutinofitas eft firmior afi rius:et poftcriusdcbíliortqa ncceffiraseft ad añriusadincuruationc fírmior: qm ad fuppínationc 6c qa cóuertcbanflígamcta pofuerút in loco qui'cadit ibidicct fit paru" ligaméta glutinofa:8c Íp5 dilia dorft:qa funt lígata bñ glutinofe ligaméto focti:& ficut fpódilia pedoris funt uicina fpódilí// bus colli,& nó pofuerunt foramina fiw ínter fpondile.f.cÓia & ícqualia,fedgradatim:ut ín fupiori augmenta fit,& ití. intcr;íori diminatio quoufq finianí' infpondili.x.fí fequétía poft dccimú in pe/-» ¿lore.&quJcfuntinrenibus non hntforamina:fed funt cótinua:qmhoceisfuitcóucniés.EtafpÓi' dilibus renum cxcunt dúo ncrui aforarainibus:unusadcxtra:8¿ altera finiftra: & fuper fpondilía tenum funt fcenetim:8c ala: ampie & fuá additaméta cóiundlíonalía funt ampia q tcndút ad unú. Et funt.iiii.ala::& funt.v. Et fpondilía renú cum pcdine funt.q.bafís totius dorfí, di cftillud totuj fuftentamctum peélinis ucntris:&ab illis nafcunt' nerui pcdiszetoffa pcdínis dorfí funt triatct fue iun¿lurjc funt fortiorcs iunduris aliop fpondilíú:& funt fuze ala: magis amplc,& nctui exeút p fo ramina ín illis: 8c nó funt illa foramina ín rcditudine latum nc íundura anche eos exprímcrct: fed exiucrút multú a rcditudinc adalíríora & poílcriora.Et oíTa pcdínis dorfí aíTímilant' fpondilibas renumtfed ala ho .f.oíTa quac funt fupra pcdínis oíTa cóponit' ex tribus oííibascartilaginofís: 8c non hfít additamcnta foramina cótraría íntra illa poíTunt nafcí netui ficut in eolio accidit: ga funt pama p foramé tcrtii cxiit unus ncruus. Et iam de dorfo dícamus:qm cíl in figura rotúda q eft ma gis remota aboccafioníbus:& hocga rotunda nótangítalíudcorpusnifi rotundam in pundo,& fpondilía cóucrtcbant ínter fc:qm extremiraíesruperiopi'Couertcbant'aerfasimüm: Scinferiora tcndeba't uerfus furfum:& cóiungcbant' ín mcdio.f.fpondilí.x.& íftud nó incuruabat'' ad aliq ptq, uc alie intcrnationes fingant' in ¡fto.&.x.cíl ín medio fcnctimtnó numero:fed longitudine:8¿ quía ¡ndigcbat dorfum aliundc c5pofítione:aliqn inclufíonc ad ptcs:ct nó pót cíTe nííí cum exCat medí um a ptc inclufionis:8c facíat ad fuam parte declarare illud qdcft fibi propinquúin furfum & dcor fnm,& hoc qm capita doríí uolucrút fíbi cócurrcre: 8c túc in medio nó ponebanf" bucella::fcd fpo dilc folum.flc buccllcc inferiores et fuperiores tcndút ad parte medii ín ifta declaratióc, et fupíorcs túc dcfcendút,8c inferiores afcendút.ct illud eft ut Icuius cxiftct ín ptc cópofita ad ptcm ínclufióís: & hoc ut pars eius fupcrior poíTít inclínarí ad imum,8c inferior ad furfum.Sed dico qd coftíc ha// bent cuftodiá fuper fpiraculat 3c nó fuerunt unum os.fed multa pp hoc qd! fcís,5c ot poílint dilatan ti cú implcnt' multum, aut quando indigcnt multo aere:aut pp mufeulos qu2E iuuátadhanclítum ga funt in pedorc:ct indigcnt fpatío: quarc bona fuit diucrfítas in coftisiSc índígebát ut bcne ca// ftodírcnt.nóbilc,8c.io.qnc|j coftx fupíorcs funt cÓiúde:8c anterior per olTa cartílaginofa.Sc íferio res non:nifi aphan ad q partem non cadit uifus:ct gradatim procedunt in diuifíone, edita quidcm fuperiores míiius fepantur q ínferiores:et hoc fadum eft ut poíIint cuftodireepar & fplenem: 8c. daré locum ftomaco in medio cum impletur aliquo uentofo nutrimcntotct a cofti fuperiores di// cuntur coftse pcdoris:et funt ex utraq?.v,et medie funt maiores et funt magis capaces: et extreme minorcs.quoniam ifta figmcliusambithicqd ambire habct,etifte?coífc5declinant fuam gilbofíta tcm:prímo uerfus imum:et poft tenduntuerfus furfum: etconiungunturcumcartilaginibus pe// doris ficut dicemns.et hoc ut locus fit amplior. Dnoquoqnc additamcnta pdida unius cuiuf^ fpondilis ínrrant daas uacuitates in alís fpondilium:ct accidit ei íundura dúplex: et codcm modo fuperiores qncg cofta: coniunguní cum oíTibns pedorís cartilagícofís: et quinqué refídue q funt faifss coftse habent fuá capita continuata cum cartilaginibus.ut fint fecura a fradura,ct concuíCo ne et percuíTionibus cum affuerinttct ne occurrát membris lenibus: et diafragmati cú duritix fuá-Et oiíi pedoris funt íeptcm^et non funtjunum os proptct didum iauam«itú,& ut fuit magis obc

Page 85: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xlbcr ^cdmmqmrmB. ^z díentia expanílonñct propter hoc funt tara ct coníand:a cam caitílagínibus et iuüamcntú admo / tum non manifeftumtlicetetiam fuxíundurxfint benc firme, 8¿fant.7,fccundum unam coftaru; & ftib iüis eft quoddam os ín farcula pedoris cartilaginofumrcuius cft cxtremitas ampia ct rotun da;& cft fcatum orifícii ftomacirct cft médium intcr oíTa pcdlorisct mcmbr? nobilia,

Cspitaíam.Dc anothcmia pcdlinis doríi,

I Ico qaod peden dorfi circunftant dúo oíTatdextta et ííniftratet coniunguntur cum me f |dio iundura fortí,ct funt quafí fundamétam oíum offiuj fuperio9¿ clcuatum ad fupio// I ra. Et quodlibct iftorum diuidítur in quattuor,et quod cft apud partem filucftrem áú citur caifteum et os iliorumtct quod eft uerfusanterias:dicitur os pcétinis uétris: et qd

uerfus pofterius dicitur ancha,et quod eft uerfus domeñicum dicitur pixis coxíc,quoniam in ipfa intrat rotula coxe:& pofucrunt fuper hoc os membra nobilia.ficut ueficam 8i tnatrícem, ct uafa fpermatis mafculorum & anumtet anas dorfí nafcuntur a pofteriorirqdam ab antcriori: ct ab iñis gcnerantur omüesalii motustet quod declinat ad pofterius dicitur proprie mufculus dórfi:et funt dao mufcali:et operad qaod uterq^ iIIop¿ componant ex.xxxiii.mufculis: qm ad utríÍ9hop¿ uenit a quolibet fpodíli.aut uenit ab oibas filisobliqaatis pter fpódile primú. Et iñi mufculi cu cxtédun turajqualiter exeunteleuare dorfum:&circafí illa eredio fuerit fuperflua declinabuntdprfum ad poftcriusíct fí intrauerint unam partem declínabitur dorfum ad illam partem. Sed mufculi incur/ uantesfuntunumpar,etpofitum fuperiuscft de mufculis mouétibuscaput & coUum.ctpsnetrát uf<5 ad duas partes yfophagi:& tune eorum cxtremitas inferior continuatur cum quin^ fuperio/ ribus fpondilibus pedoristet cum quattaor fuperioribustut ín plaribus hominibus: ct fuá capita fupiora intrant caput collú: & par pofitu fab ífto,& uocatur murfufn,incipit a décimo aut ab undc cimo:et defcendit ab inferiori:5c tune incuruabitur humiliatione ad imam:et media fufficit iftorú mufculorum acquiCtiotquoniam fequitur incuruatione et declinatione duorum capitum.Sed mu fculi moucntes pedus quídam funt quí dilatant tantum ipfum.et non conftringunt,ct túc iñimu'* fculi funt de mufculis diafragmatis qaod diuidit ínter nutritiua: ct fpiritualia qua: nominabímus poft. Etpofítum fub ligamento fuum principíum diuidit:& tendit ad caput fpatule & continua^ tur cum cofta primadextra,& finiftraunum par:& utrunque eius fíngula eft duplex:& habetpo/" ílea dntas partes:& altíor illarum continuatur cum coI!o:& raagis deprxíTa mou€tpe¿lus,& ínuol uit fe cum quodam mufcalo quam nominabímus poft:6¿ continuatur cum quinta & fcxta cofta,et pats eft pofita in loco gilbofo fpattik!& continuatur cum ca per unum quod defcendit a foondili'' bus ad fpatulam:6c fiant omnia quafí unas mufculus quí continuat fe cum coftis pofterius. Et par tertinm fuá orígo cft fpondílí feptcm:8¿ fpondilibus colli,& ex fpondilibus primo: 8c fecundo ex fpódilibus pedoris cotinuat fe cum faucibus oíTis furcellc pedoris: & tune ifti funt mufculi quí fa cíant ad dilationem:fed mufculi quí conftringunt pedus funt quadam quí conftringunt cum accí/ dentalitatctfícat diafragma cum quiefcit.Et quaidam conftringunt cíTentialiter:& tune unum par illius extcnfibilís fub radíce coftarum fuperiorum: 8¿ fuá operatío eft ín conftrodione: & illius unü par applicantur cum oíTe furculí pedoris:fcilícctancham prope extremitatcs coftarum ínter lí// gamentumpedínis&fcutamorísftomací.&applícantur mufculoredoex mufculis uentrís: & alia dúo par iuuantía addidit. Sed mufculi qai conftringimt exjpandút fímul: funt mufculi g funt ínter coftas* Sed cam infpexerimus profundumbpus,cft ut illi quí expandunt:non funt illi g có/ fttingunt,hoc eft quoniam ínter omnes fuas coftas círtc funt quattuor mufculi, licet putét quodfít ntius mufculus:6c ídem cft quoniam putatom eft contextum ex filispbliquatis: & qua:dam funt in curuantía: 8c qusedam funt coopcrientia, Et cooperientia quídam funt qux intrant extremitaté quattuor coftarum qu« uidetur cartilagínofa:& quazdam illorum uadit ad alíud caput forte: & ín trans omni modo diaerfas a fita cooperientis quod eft fuper caput cofta: quafí fupcr pedíncm cét totum unum os quietum: & quia leuia funt alio modo pofíta quod elTent plura. Et collum eft qua fíiCaput dorfi.aut pars illius: 8í fuit creatum¿pptcr trachcá, 8c trachea creatur propter utilitates qs fcis: & quia funt fpodilia colli raagis'eleuata fupcr alia: ideo funt leuiora fuppofitis: 8c hoc cum mo tus in ds deberet eíTe fecundum ordinem» Et quia nucha fuit origo aliorum.opus fuit ut eíTct am plior 8c fortior fícut fons, quia quod cft appropriatum origini neruorum in furfum amplius natu raliter quam illud quod cft appropriatum neruis inferioribusí& tuncopus fuit ut foramina in fpo dilibus colli eíTent magisampia, Et quia foramina crant ampla:8: perforata crant paraa:ncceíra rium fuit ut iuuarentur'íntentioneaíiqua:quia cffent faluaía circa hoc iam,ídeo fada funt dura: 3c qm illa fpoQdüíii erant dora ecpatuat guiafi eíTent magna eííeat habilia adionibus: 8c qm

f i i

Page 86: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

B e natura anímalmm TcenCtim fada fucrnnt pama: fadlc funt tis alx magnxtct duarü Cxtremítatú: & ttiaíor neccílítas filie in co ad motum.quam ad quictcm-.ct quia ctiam fuftcntatio noncfl tot oílíutrirquot eft fuften tatiomfcriorum:ídcoetiamun¿lioncsho9<!fp5diliop¿fa(ítcfuntlcuioresincomparatíoneiú<ftu// rarum infcriorum & communicat pncdiÁa rccupcrantur inter coftibus: fed in mufculis 6c neruis & iigamctis-.ccquiadínumcrabaturneceuirasin ligamentoiiinííluraruni:& fufficitquantitas nc ccíTan'am i\ pra:diximus, non creata fucrút fuá ligamenta coniundionalia qua: tcndunt in furfum & imum magna: latitudinis,fícutillorum fpondilium qua: funt fub eolio: & pofítíc funt dux bafcslongiorcs,& fuá ligamenta mollitia. Et pofucrunt exitusillorum neruorum communicany tes fícur pra:diximus:cx quo illa fpondilia crant parua,ct non potueruntpropter hoc pati quod cf Ut ununí foramen:niC illud quod nominabímus,

Capitulum, De Anothomia Spondiíium collí.

T dico tune quod fpodilia colli in homínc funt fcptem numcrotct ifta quátítas erit sq/ lis in numero et longírudínetct quodlibct iftorum pra:tcr primum habet.q.additamé/ ta pra:nominata fccnctim.& alas:& quattuor additamenta coniundlionalia in furfum: ctquattuor in imum afpícientia:etomnisala habet quattuorramulos,& círcnlum exí

tus ncruorum.-?8c diuiditur illccirculus inter qu^libct dúo fpondilia per mcdium.fed fpondile pri mum & fccundum habcnt proprictates quas non habent alx: et cft opus ut fcias quod motus ca« picis dcxtrorfum 8c finiftrorfum completur per iunduram quíc eft inter caput & fpondile fcd'5:6c tune eft opus ut loquamur in iundura prima. Et ego dico quod creata fuerunt fuper dúo addira/ tncntaafpiticntia ex utracj parte furfum duasextremitates quas intrant additamenta afpícientia ex «tracg parte capitis. Et cum exaltabitur unum et defcendee alterum declinat caput ad defcem dens.Sc quia non crat poíTíbile utcíTct iundlura fecunda in ifto fpondili:8c fecerút ipfum fcd"m,5c fccerunt in i^o anterius Se intcríus unum addítamétú longú durú pertranfícns in foramine primi fpondili coram nucha. Et illud foramen comunícat inter illa:ct iftud foramen ad poft:8c ad ante habetmatorcmampIitudinem,6ciíhimadditamentumuocaturaflímctdiuidebatura nucha li * gamcntisforribus.f.cum.vi.nc descondat nucha motu füo,etnc faciat anguftiam:deindc illud ad ditamcntum afccndit a fpondili pnrao.et fubmcrgitur in concauitarc aflís capirís,€t circúdat i^m concauitas capitis antcrtus et porterías. Sed fccerunt nafci denté anterius duplici utilitate:6c una EÍt iíía ut mciius cuítodiantanoc fceunda ut pars fpondiíis minor faic 3nt£rius:non poñ€r!us:& p pric fpondiíis primi quoniam ipfum non habet fcenetim,8c hoc nc fit pondcrofum. Et ratione il líus íccnetim cxponarur cxtcrioribus aiílionibusíquoníam additamentum replcns fortius cft indu cens occaíiones fra¿luraro rci dcbiIion*:& adhuc nc frangat 6c contundat mufculos multos in cir/ cuítu etus pofitos: 8c etiam módica cft ncccíruas:6c eft illud fpondile quafi fubmcrfum & .fepultu^ ¡n cuftodiís fecunde ncla:datur a nocumciitíscatcbatalís, 5c proprie, quoniam ncrui 8c raufculi po fiti funt fuper latera^pofiti pofítione fpiflíli:fupcr latera iftius fpondiíis eft,quod unus exiens ab ilv lo non cgrcditur ex fuís partibustncquc a foramine quod cft communicans: fcd per dúo foramina qate funt in duabus partibus poftcrius ín parte fupcríori eius. Si cnim ncruorum cgrcffione eiuscf fent ubi dúo capitis additamenta orificíis coniunguntur fuis, ubi eorum motus funt uarhcmentes: ¡mpcdirctur caput «xhemcntí impedimento. Símiliter fi eíTent ín orificiis fccundí coram duobus addítamcntís c\ax intrant concauítatcm prime:5c eftent coníundam laxa mote ad pofterius, ad anterius no elTet bonum:ut per illam coniundurara clTet motus:5c redus proptcr caufam qux p dixímus in dcclarationc horum fpondilium: nccg a duobuslatcribus propter fubtiliratcm, tune opus fuit quod fub iunduram capitis parum in medio inter ante 6c pofterius:5c unam partcm: 5c tune fuit opus neceíTario:ut eftent illa foramina parua. Se quod neraí finí fubtiks. Sed in fpondili fecundo non potuit illud eftc in loco primo:qHoníam fí ita clTet: timerctur ne rumpcretur motu fpondiíis pritno cum caput mouetur ante Se retrotnó potuerunt ante Se rctro:propter iftud pmú, iieque a duabus partibus,quoniam (i ita efret:eíTet hmói cum primo:5c íllnd qaod índc nafceretur muUiim fubtile, 8c non poíTct corrigcre quod dinumcrabatur ín primo.EteiTent paría dcbilia muí ra fimul iunda.ác eíTet communicas in primo:& eilct excufatio pmi mam'fefta in corropcíone fui luodiífed nafcerentur a duabus partibus,6c tune neeelTarium fuit ut eftent foramina fccu&dí in p/ te fcenciimsnifl eft contra foramina dúo primí;5c poteft pati corpus primi communicantium illis.

Et etia^ fecnnd¡:6c bfí coniungit"' cum primo ligamento forti:6c iundura capitis cum íunclura k cunda eft magis lata quam alie coníundiire fpondüio^>,quoniam indígebant miiltum iñis motp"

Page 87: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

hasi 8c qnando moaCínr caput cam uno duorum fpondiíiiímtftat rcliqaüm fíxam in alia fui iúiSa ra:ficatnonconiungcretur cam alioíta quod nonmoucturcaputante &retrouertiturcaput cum fpondili primo quafí eíTcnt uñara os:& guando mouetur caput ad duas partes fineobJiquítate.tüc primum 8í fecundum fuit quafi anam< Et fpondilía pedoris íunt qux coniunguntur cum coílis:

non habens alas: tune oía fímul fumpta erunt.xíi.& fuá fcenctim non/unt a!qaalía,quía qua funt ex c\s coram membris nobilioribus funt maiora & fortiora,&aIíB fpondilium pedoris funt magis dur«:quia coftx coniunguntur cum tis Et fpondilium feptem fuperioi;um fuá fcenctim maiora: &aIíc¡'grofiríorcs ut mclius cuííodiant ca: Sctympori pofita funt additamcnta coniunéliona/-' lia lata & curta,ut fí dcbilitarentur pr^dida corrigerent ipforum debilitationcm, & qua: funt fu b décimo fpondili fuá additamenta coniundionalia qua:afpiciuntfurfum habent quafi uacuitarem quam intrant quafi bacella:,& qusc afpiciant uerfus imum funt ex quibus egrediuntgilbofiíates q íntrant uacuitates:& fusc afcenetim incuruantur ad interius. fcd fcenetim funt creara: & cum quo quafi concauata admodum interioris fupcrfíciesalicuíus poíítíonís fpere,& fuá additamenta con^ iundíonalia habent concauitates quas intrant bucellx fuperius & inferius,5e qux funt fub fpondi/ \i décimo habétbucellasinfurfum,& faasuacuítates uerfus imum:& foa afcenetim incuruat in fur fum.&poftnumcrabimusiuuamentaomniumiíloruro. Etfpondiledecimumnóhabctalas:quo niam anfertur ab eo neceffitas coílarum,fed ingeniara efl:natura aliud íuuamentum cum fuá cw* ílodia:5¿ hoc eft íímile quod ex fpondilibus ex renibus dorfi quK indigeba't quod eíTent magna & fortia multum.ut poíTent fuílentare id quod fuperius t%8c tune indigebát bucellis & uacuitatibus plus:& propter hoc duplicabantur in zh uacuitates & bucelle:& additamenta coniundionalia,& eílfadumduodecímum íímilcifti: & duplicarunt fuá additamenta coniundionalia: tune ma/.* tería alarum tranfít in additamenta coniundionalia- Etfada funt ampia multum: utctiam uide/ antur ala;,& tune adunata funt dúo iuuamenta in nnum: ct iílud duodecimum eíl cum quo con// iungitur cxtremitas diafragmatis.fed fuperiora fpondilia indigebant in fuá fortítudineherere:ad' ditur ida coniundionalia uocata dupIata:quoniam funt parua:& quoniam habétalas & fcenetij.

Et mufculi digitos monentes:quidam funt in palma,&quidam in rafccta, & fi omncs eflent adu^ nati in palma inducercnt omne pondus fuper palmam propter groíTítiem illorum* Et ideo quia elongabantur raféete a á\2,itis neceíTc fuit ut corde digitorum eflent longe: & ideo membranauit eas natura ex omni parte, & etíam facit natura illas cordas rotundas et fortes: & no applicauit eas natura anteauam oerueniant ad albachím.& eft adiutorium:& orooter hoc amoliantur.nt melí/ uscooperíantmcmbrummouens Et omnes mufculi expandentes digitos uel excedentes ponun tur fuper aflétum: ct fimiliter quafi conílringunt:8c exccdentium unus efl: qui poíitus eíl in medio in parte manifeíla aflcti:& nafcitur a parte capitis inferioris adiutorii: & mittit quattuor digitos, 4.cordas excedentes ilIas.Sed qui eos declinant ad inferius funt tres»& funt continui in iíla partet éc unus nafcií a patte media capitis adiutorii ínter dúo fui additamenta coram medico,S¿ auricu^ lares. Et unusmufculorum qui efl unus duorum mufculorum duplorumtqui funt dúo ex iflis dúo bus quos diximus:8c nafcitur inferiusex addítamentis adiutorii interius ab auriculari focilis infe- * rioris qua: eíl eius margo: 8e mittit duas cordas indíci: & medio: & tertius efi ilíe qui remanfit orí tur.fupremo focilis fuperiop : & mittit corda pollíci, Et ,ppe iílos mufculos mufcur^g cft unus dúo rum mufculorum.quos numerabimusínter mufculos mouétes rafcenam:& nafcitur a loco medio focilis inferioris:cuius corda prolongat ínter pollicem & índicem: fed adunantes ííue cófiringércs quídam funtfuperaíretum:&quidamfuntintrapalmam:8¿ qui funt fupraaíTetum funt tres rnw* fculi fecundara aciem confl:ituit pofita in medio,& nobílior ómnibus eíl inferior qui efl fcpul'tus fubt&continuaturcum focili: quoniam fuá operatío efl* nobílior. Et etíam opuscííutfuus locus fitmagis cuíloditus:& fuum initium eft a medio capitis adiutorii intcríus:deinde penetratur & di latatur fuá corda:8c diuiditur in quinqae: & una illarum corda cum uadit interius ad unum digi.-/ torum,ctquaiaaduntad quattuor digitos:uaduntadíunduram prímam & tertiam:etpoteritmo uere ptimam íundaram:quíc coniungítur ¡lio loco cum quibufdam ligamcntis qux ínuoluta funt fuper illam:8: tertiam,qnoníam eius extremitas uenit ad illam & coníungit cum illa.fed qua: tran fít ad pollicem conftringunt iunduram eius fecundara & tertiam:qm applicatur cum illís:et mu/ fculus fupecior eft gracílior 8c minor:8c incipita capiteinteriori,& duorum capitum adiutorii & applicatur modicum cum focili inferiorem:& uadit per terrainum communcm partí agrefti 8¿ áo Rieuic2:& eít íupctfícies fuperior focili fuperiorís,& cum applicatur uerfus pollicem mittit qmu Éuor cordas msdíis iunduris qaattuor digitorum ad conflrin2édiím,6¿ ad pollicem non oenit niÍ!

f iii

Page 88: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?cnaturíií!nímaímm unus r.irniis: & a fuá corda non cft íílc ramus: fcd ab alio loco Et origo poíí principium quod no/ mínauinuisrcft a capítc focílis fupcrioris & infcríoris:& initíum tertii cfta capitc focilisinfcriotis,

Et iatn pofticrcint pollíccni qiiaíí conccntum una corda:& alii quattuor conñríngunt* duplici cot uA uci cüüi niurcííb jrs rJ:o,& hoc quoniam nobiÜor opcratío cft qoattuoríconñru/tio cft. et nobi lior operario pollicix cfl dilatatio'.fcd mufculus tcrtíus non eft propter conftrmgédumrfed cum ex tcndit íc cuní fuá corda intra palmamtextcndit fe fuper illam latc:utiuuct ipfam ad fcnfum-.&uc/ tctcrcationccapiIlorumfupcripfam:&utfitfbrtítudopalmeadoperationesfuas Scdmufculiq funt in palma funt dcccm & odo,& in duplici acic: & una acies indc tcnius fub:& alia acies fuperi US q«;ífi cumcute conrinuatur Etqui funtinfcrius habentnumerum.vii. & quinq^ illorum dccli<'; nantdígirosad furfum:&illorum quiuadit adpolliccmnafrítuf aprimo cíTerafcetct&.vi.cílcer^ tus & !arus:5£ fuiuilii fiitobliquari:& fuum caput pendct a pcdinemanusin diredo medii: 8c fuá corda continuatur cum pollicc,& declinar ipfa ucrfusimum, Etfextuscfl:proprieauricalaris,& incipit ab oíTc pcélinis qui cft in chis reditudinctSc declinar aurícularem ad antcri':& non cft alí// quisillorum.\'ii,adconftringcndii:fcd.v.funtadcIeuandú:&du3eaddcclinandu. Sedquifuncín acic fupcriori fub mufculo cxpanío fupcr palmam funt. Et cogniti funt primo a medico óptimo | iist&funt.xi.&.viii.íllorumquilibct continuatur cum iiádura prima,iiii.unusfupraalterum,quo niam conftringit iUam iúduram:fcd inferiores conftringüt cum deprcíííone, & in elcdoe ad imú, fcd fupcríorcs conftringút cum módica elcuationc co quafi quadam reflexione:& cum fucrút co/ íundi extcndunt dircdc:& tresiftorum funt proprie pollicis:& unusad conftringendü iunduram prijnj!in,6í diio ad fccundam.fícut fcis:& tune dilatantes funt.v.Sc de facientíbus defcédere éunuí cxtrcmiratis auricularis & pollicis. Sed illi duo,& de coníbcingcntibusunicui^ digito funt quat> cuor dcclinantibus ad fupcriora unicuíg^ c(l quattuor.

Capitulum, De Anothomia pcdis.

T inuamcntum pcdis cft ut umim ad fuílentatiócm: & eíl per pcdcm inferiorcro,& ali/ udcílproptcra'qualem motum:&eftpcrfuperíorem, fcilicct coxam 5¿ cruré. Etcum pcs inferior incrcaucrit aliquam larfíoncm difficilis ftatur fupcr unum, fcd aliquantulú potuir moucrc:fcd diminuítur a uirturc fubftantia corporis: quantum fufficit uni pedí.

Et quandoín crurc aac in coxa incidk Ixíjo potcrit ftarc 5í non moucri. Etprimum os pedís eft co xa:& cft magntim os corporis:quoniam déficit quicq eñ fupra:& mouct id quod é fub illo: & fuá cxtrcmiMs fupcrior cft rotularcuit mclius coniungatur cum pixideanche: Sí eft gilbofusa parte filucílret&curuumcx parte domcílica.alitcrcnimacciderct ei fpeciesalfahagit: fícutacciditillis quibus eft talis crcatio cum crus fucrit accidit illis qnibus incft talis crcatio:cum quo fucrit a:que di Rans pixidi.& non bcnc coopcrircntur & cuftodi rcntur uena: ncrui & mufculi, Et ex ómnibus no poítct accidcre rcdírudo ncc fclTío cflfcnt bona:dcinde fccúdc fi non incuruarentur in parte domc/ ftica non accidcrcr alia fpccicsalfahngit:8c non cfTctdcclinatioad protenfíoncm & dircdíonem: ab illa 5c ad illam:& non cffct in illa arqualitas. Et in cxtrcmitatc infcriori funt dúo additamcnta, q[\K funt ncccllaria ad innduram gcnu,& tune primo loquaraur in crure: & poft in iundura. Et críiscomponirur ex dupliciofrc:ficut atTctum:& unusillornm eft maior, 6c longior cft domcftív cum! ñí uocitur anuido maior: 8c fccúdus cft minor & magis curuum:& non cxtrait coxc, fed in parre infcriori cruriatur ad tcrminum niaioris:& uocatur cana maior. Et crus non haber gilbofi tatciTi ad parten) .igrcftamidcindcad partcm infcriorcm haber gilboIÍtatcm,ur fixio mcliorctur: ñi líiíiior;uiinilo,6ccft'inucriíaiccruscrcatnrminorcoxa,5:hocga incoxaftiir neccfficasut fub llcnt fupcríii'i 'k moucanc ififcrius:6c quia crus ncccftarium cft ad motumndco nccciTarium fufe uc cfící Irnliis Qc mmtsidi- fuit qu;ítitascrnrisnKdíocris:quoniam (i fuiíTcr magnusciuscfícr motus Nfdti'; fí'Mftuccirlít clcfantitaut uiticís.fic ft dinutncrarct"'accidcrcr ex dcbilitarionc quod accidit íl/ lis qiii hi«l>cnt tiaitinilítcr crun» grarilta!& cum roto hoc iuuab.uur per cannam minorcm:& can' iiii fttí'hnr hiíbíbíU A^mé íuuamcntum.fírutrooperimcntum ncniorum & ucnamm & trufculcp<f: fít fuit mníiíiirtío maíoris caniíccum iundura pedís ad hoc ur iuuarct cxtcnfioncm « rccaruatio^ fiFUi. I(t fiiiifütif'a ín p.cnii fie per dúo roxc cipitísftddítamcntfl bcnc h p r t hpmcnríscírcundtrc rlh/V !t!»rf»»!»!liífs.'''íi!iií\hiisfortibusIigamcntisctduahUvSpirc»bus. Et fuum ariccrítts cft compo fflLirr! riji»! mttiía {•'V f(Uumcngcmi, secftdus iuuamaitumacfeñdcrcibc^ Ifífiflüra. Ht niílcfUdbíitut'íuní^uráquíEcftMitaittStáímoucteoqpasAdath'^criüspcrü^^ utúm iíliiis «uütílijté dsclííi^tiQ fuit imM adámiaias^uaiti ;^ortmü&lcád£áíD«Go sd parres fui:

Page 89: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

i5i«ca:rcdparsínferíoreftadambuIandum:S¿ fítpropter fuftcntatíonem.Etpoíita fuít figura cíus oblonga anterius utiuuccad fuftcntatíoncm:& pars domcílíca fuítconcaua, ut fít dcclinatio pev discum ftat homoere(aus,& proprie índcambulationcm ad partem quíceft contraria pcdi eleua ti ut «quet illudquod neceíTariumeílín illa partead fuftcntandumfecundiimtnodum pedís ele úatío:5ctuncÍecundumiftanireducetada:quaíitatemadhuc:&adhuc ut meüus comprarhendat res faper quas uadit fine doIore,& utmelius comprichendatgradus fcalares. Et creatur pes com/ poíitusex oííbus multis propter multa íuuamenta. Et de illiseft retentio & compra:henfío bo"-' na partíum terre fuper quas in cartilágine diuerfatnrtotaliterinfitualtcrius quod eíífuperalíud caput, & quando diueríítas efi: quaterna numero:opus eft ut fint mufculi quattuor numero,6¿ túc quí ilíorum funtpra2poíítifuperiusdiIatant:& quí ínfcríus conñringunt:5¿ tune neceflarío fequÍA tur quod omnes mufculi funt oduagfnta unú:& iam iuuant mufculos pedoris dúo mufculi quí uc niunt a ligamento pedioris ad caput fpatale,& tune continuatur ille cum prima coila & eleuat pc áas farfum:& tune íuuat dilatíoncm pcdoris. Sed mufculi adiutorií funt quí moucnt coníundu ram fpatule:& funt tres mufculi quí ueniunt a pedorc & trahent fpatulam ad ímum:& tune íllo// rum eft unus mufculus quí nafcitur cum maraílla & continuatur cum anteríorí adiutorií: & eft qni appropinquarc facít adiutorium cum pedorecum declínauerit adíutorium ad imum: & dcfcen// dcrit. Etmufculas nafcitur fuper ancham fcilicetclíppeum orísftomací:& cooperítdomefiicum caput adiatoríi,& tune ille mufculus appropinquat pedori cum módica eíeuatíone: & alíus mu/y fcalus magnus dúplex nafcitur a toto ancham,fc¡licet clíppco oris nomací,& continuatur cum ín feriori.anteriorisadiutoríí:& quandooperabíturcum fuis filis fupcrioribus trahet adíutorium ad pcdus extollens ipfum uerfus mtum. Sed cum alia parte operatus fuit trahet ípfum inferius: aut cum ambobusextendetur fecnndum rcdum:& dúo alií adhuc mufculi ex parte illorum: fcilicct h^pocódriorum inferíorum:& continuat fe magis ínteríus continuatíone mufculi magís qui afcé ditadanchas. Etunus illorum eft maíor&uenit ex parte )'liorum:8¿ partibus^bribus: &tra// hunt adíutorium ad pofteriorescoftas partem* Et fecundus eftparuus,& uenita cute yVm fed ma gis declinar ad médium quamprimus,8e continuat fe cum corda mamilleaícendente & íntrante ínteríus:& operario iftíuseft operario primí:fecundum iuuamentum,nífí quia cofte ífíe dcclinant parum pofterius. Et quíntj mufculi fuá origo eft ab oíTe fpatule:& compra:hendít id quod eft ín/ tus fepcrans & coftam fuperíorem fpatule uilis: & penctratur ad partem fupcriorcm capítisadíu<' toríi íilueftrem dcciinansparum per domeftícam:& ipfe etiam cum declínatioe penctratur ad do mcfticum. Et duorum muícuíorum ex iñis quinqué origo eft a iaterc fupcrioris fpatuÍc,quop¿ un^ eft maior,& uadunt ipfíus uílíi ad inferiorís feparantís partes & ímplent id quod eft ínter fcpcrans & locus ínfcríus 18c continuatur ualde cum capite adiutorü a parte filueflre, & penetrant cum de clínationeadfiIueftrem:& alte,r eft cum hoc primo continuus ad eo quód eft quafí pars eíus:& pe ncttatur cum eo,etipfíuscflicítoperatíonem. Iftc ucro non multum ímpendít a fupricmo ucl (iv petiori fpatulc,ct eíuscontínuítaseft fínctranfumptíoncín manífefto adiutorií: et dcciínat ipfe ad filueftré. Et unus eft mufculus qui locum concauum oílís fpatulc comprxhendít, ct míttít fuá fila ad partes inferiorís feperantís partes: et comprzchendit id quod eft ínter fcperás & latus.cuius cof da eft cú ptibus ínteríoribus laterís domcftíci capítis adiutorií cotinuat^ct eíus opatío eft cfFicerct ütadiutoriú pofterius círcííucniat.Et alter mufculus eft quí ab ínferiori cxtremítate laterís fpatule inferiorís nafcitur.cuius corda fuperius continuatur fecíídum continuationem magni ab y\io afeé dentis:8c eíus operatio eft trahere fupremum capítis adiutorií ad fuperiora. Przcterea aliumhabet mufculumduohabentcm capíta quíduas efFicít operatíones:et ípfc quídam fub furcula uenit faciens ex capite adiutorií ad bucellam: et peruenít ufque íuxta locum contínuatío-' nis corde mufculi "magní a pedrore afcendentis. Quídam autem díxerunt quod unum capí v tum ínterius dcciínat cum tranfuerfíone pauca ad interiora: 5¿ aliud caput ipfíus exterías eft (ao per manifeftum fpatule caput eíus infimum.et dcciínat ad exteriora cum tráfuerfíone pauca.tt cu opetaturcumduabuspartibuseleuabatfccúdumredítudínem. Suntpraitereahominumgdam qui dúos addiderunt mufcuIos:et mufculum paruum quí a mamilla ncnir, ct alium qui ín fpatule iundure cftfcpuItuSjCtfortafíeponuntcubiri mufculos cum císhaberecommittatcm. Scdmu/' fculi mouentes adíutoriumtquidAm funt conftringentes ípfum:quídam díUtantes,et iftí funt pofí

Page 90: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Hfupérbrachitimtetquiexpanduntfuntunumpar.ccnnum eorum cxpanditiir cum declinatad anterins: qiioníam nafcuntur ab antcríori, ab ínferiori laterís fpatulc, Et condnuantur cum cw* biroret alíus fimílftcr cxrcndit cum declínaucrít ad extrcmú:quoniá ucnír a fpondilibus adiutorii Ct tSnSt fe c u m PartíbuS SXter íonbuS cnbí í í ; & niianrfr» a m h n íí>í fnrrmr arlÍMrw^i <>v <»n/ I•.„ ;»/•„.

fecundumreíílitudinemretqu^collíguntipfum eftunum par. Ecnnumillorum efi:magiscolliccs cum declinaucrit ad intcriustct iftud efl quoniam nafcitur fub fpatula er araílrcrquod eíl proprius hic ómnibus ilhsquibuseftcaputunumtctdcclinant ad partem íntCTÍoremí ndiuroni,& eíuscom tinuatur una corda nerualis cum anteriori focilis fuperioris & fígillarcfed collígitur cum declina-» tione ad exteríus:quoniam nafcitur 3, parte exterioriadiiitorii;et harc dúo cannofa: 8e unum efta poíleriori adíutor¡{,et aitcrum anterius:et intrant parumpcr in profimdura in itinere uix fu^ qno ufque pcrueniant ad diredum focilis infcriorisict fuerit continuatus ille cum declinar exterius cua ¿nferiorf et qni declinat ad interius cum fuperiori ut melior íiit attrndio. Et cum iñi dúo mufculí íimul opcrantur extendunt brachium fccundum rc<ftitHdincm:et mufculus qui extcndít: eftunus tnufculus qui cooperit osadiutoriitct magis idoncum eft ut ipfe íit minor pars mufculi ultimo co tíngens^ Sed mufculi facicntes brachium fupra:mum funt unum par: et unum illorum pofitum in exteriori utriufquc focilis ínter ipfum,etobuiat focíli fuperiori fine corda. Et aliud fingulis na/ fcitur eft longustct nafcitur a parte fuperiori capitis adiutorii ex parte manifeftatet plus de illo ua dit in a(Tetum,et penctratur quoufquc fit propinquum iundurc rafcete:et pars eíus anterior ucnic a capíte focilis inferioris:et contífiuatur cum illo per cordam quafi membranalem, et funt unum par pofitum extra, & «ñus fuorum fingularium incipit fuperius a domcfticó capitis adiutorii: & coniungitur cum focilis fuperiori fub inferiora iundura rafcete. Et alius cft magis certus illo: & íua fila funt ampla,& fuum caput cft magis neruofum:8«: incipit a focili ínfcriori 5í continuat' cum capíte focilis fuperioris prope íunélura rafcctetquidam funt conftringcntcs,quídam dilatantcs:'g/ dam rcfupinantcs fuper collumtquídam ípfum girantes,& mufculi dilatantes continuantur fibi ín oicem quafi elTent imum:& iftcnafcitur a medio focilis infcrioris, & íua corda conrinuatur cum poUice per quam clongatur pollex ab índice. Et alius nafcitur a focili fuperiori: 8c continuatuc fuá corda cum primooííeoílíum rafcetc, quod cft pofituín in díredo pollicís, & quádo ambo iñi tnufculi mouentur,parum girant rafcctam cum dilationc. Et quando fccundus folus mouctur fa cítípfam iacerefupinam, & quando prímus mouctur folus prolongat ínter pollicem & indíceme Sí ck\s mufcuíí quídam concurrit 3 parte focilis fuperioris ex parte filucftratSc nafcitur ab inferió rí cupkis adiutorii: & míttit unam cordam habcntem dúo capíta: & contínuatur in medio pedí//, nis coram indkc dc medio, Et caput fuá: cord« fuftentatur fuper focilc fuperius prope rafcctamt 8c dilatat rafcctam cum giratíone,& mufculí conftringcntcs funt unum par fupra partem filucñre aíTcti; & illorum inferior incipit ab uno íntcríorí capitis duorum capitum adiutorii: & perucnit ad partem in dírc(íloauricuIaris:& fuper incipit altius,& uenit ad illum cundcm locum. Et cft unns tnufculus cum tis qui incípitab infcríoribus adiutorii partibus medias loca prascordioj; :& habct dúo ca pita tranfuerfo fíxa in moduni furris: & contínuatur in loco qui cft ínter índice? & mediu;,' & quando íftí dúo moucntur conftringunt:& iftí conftringcntcs & dilatantes ipfimet funt gíratio^ ncm cff!cientcs,5¿ quando dúo oppofita ex tis mouent fccundum tranfitioncoi hoc ídem faciunt,

Et mufculus qui contínuatur cum pcdínc coram auriculati.cum folus moucntur palmam giratt 8c cum íuuat ípfum roufculo quam nominabimus: poft facit palmam íaccrc fupinam. Et cum iU !e qui cum rafceta contínuatur coram pollíce folus mouct girat modice palmam:& cum iuuabi// tur ab eo qui eft aurícularísfacíct gíratíonem completam. Sed ambulat animal quoniam pcs ívf gitur fuper illud quod compraihendítur, fícut palma:aí quando hoceft mclius crít ex multis,quo níampoterit adoptare fe ad plurcs figuras: 8¿ pluríum compra:henfiones adquasnonpoíktfi elTet ex uno. Et alíud íuuamcntum communícans cum iuuamento multiplicatiois oíljum. Ofla pedís alikanda' funt.vi.cahab.f.cíí quo cópict' coiúdura pedís crurís.Etalfacíb eos m quo magise de fuftentamento. Et zaiunlum cft fímile nauícule,& eft in co domcftíca concauítas pedís quam prxdiximus,& in oíTa rafcetc. & cum cís contínuatur peden: &unus illorum cft osfimiledccio: & cft quafi fextile:& eft pofitum quafi ad partem filucftrcm :& cum illo oflciuuat partem illam adfixioncm fuper Utram;8c.y,oirapcamisdcb6takaboqiiod.€aiahgmmcfOTttU5g^^

Page 91: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedmiifquíirtiis 4> nibas aíi'is anítíiaíibus:& tune fícut cftnobilt'as ínter olTa pedum íuua'tía admotum Rcut alKaím fcilicet calcáneos eft nobf lius ínter omnia oíTa pedís ad fuftentandum. Et alKahab eft pofítum in terdaocapica qua::narcunturaduabuscannis,& comprashendunt ípfum ín utraque parte, & in/ ^¿•¡j^Q farfam , & poíleríus t & ín parte filueílrí: & domeftfca. Ec fuá capíta íntrant malchim pofterius fcilicet ín duabus concauitatíbusabalaKaím cum ínterítu quafi fixo^dc tune aKahab eft médium íntercrus: &alchaím: &cum íuuaturfua contínuatío ínfirmatur ínter ipíom íurdu-» ra :& fecuratur a dííTo]utíonc,5¿ pofitum cílin medio crure, licer putet pedís concauftatem quod dcclínct ad partem domefticamí & alKahab coníungirur ad ípfum os nauiculare ligamento con / iunduali ,& nauículare continuaturcumalchaKímante, 5¿ poíl cum tribus oíTibusrafcete quK funt a parte filueftre. Et os fextílc decíale quod fí tu uolucris poterís computare ííngularcm par/ tem quartam rafcete.ScdaIKim pofítum eft fuper alKahab:& eft durum rotundum ad pofterius proptcr cxtrinfecas occaííones:& Icnifícatuseft melius.ut íuuet adequatióem pofítíonís pedís fu per terráí & ut melius cooperiat illud íupcr quod quíefcít Et creara fuít fuá quantitas aliquantu lum magna,utfubftcntcorpus,5ccreabaturtríanguIarealíquantulam gratilíandoquaíi quouf^ procedit diminuendo quoufque anihileturínconcauitate pedís ex parte íilueftriuit íít concaui/// tasordinatagradatim pofteriusufque ad fuum médium . Sedrafceta pedís diuerfatur arafceta palmc:8c iñud eft,quoniam ín rafceta pedís eft una acies ín fnanu dúplex,& íti pede cius funt oíTa pauciora,& hoc eft quod neceíTitas eft maior in palma ad fnotum,& cóprashenfíoné q ín pede cu> ius eftnece(Iítasadfingendum,& proptcr hoc íúdlurarum facit malum ad comprxhendendum icm fuper quam quis eleuatur cum hoc ctiaj quod acquirit per illam Iaxátíoncm:& quafi quoddá dííTolutíoncm malum utique z((zt fíeetiam malum eíTet íí nulla omnino in laxitas forct: £¿ iam fií fcítum eft:quia compra!henfío,8c rcccptio eíuscft magístideo cóueniéscum eo quod eft multi ner u!,8cmaiorisqaantítaris.& defemine:&bencftaremeliuscxerceturrcm modícineruí:&magis« Sed peden pedís curatum eft íam exoffibus.v.curo quolibet illorum coníungctur unus digítus pedis,dc hoetquia neeeílttaseftínhísmagís fírmítudinequam eompr«eheiifione quceduoconcut: tmt ío palma:& quía alíusdígítusprKtcr pollíccm habet dúo oflfa.

CapiraImtn,DediueríifatcextremitatamanímaIíum,&anothomíamandibuIc.

I j^^^^^ .Tplura anímalíumhabentíumcottíccmin coriofuntpaucorum mcmbroruj.quo 1 % ^ ^ ^ "'**" indigent multo motu. Ec crcícur,& uocantur karabo uidet'fímilcs cum toto t <s i ^ X ^ hoc diuerfantur,quia Karabo habet caudam,& cancernon, & cáncer ambulat in %^ Í^^^;raargine,8¿ Karabo natat ín pelago:& habet iuuamen in cauda,& proptcr hoc funt

fortes pedes cancrorum ambulantíum ifi margíne,& débiles illorum qui profunda tur inmart.dc funt paueioresnumero:quía funt minorísneceíTítatísad ambulandum feftine. Et qua: habcnt azumenem magnam,& funtadditaméta ad modum cornuum.tunc illa quai funt ani" nialíum-habicantíum in aqua funtfortiora,& dextnim eft fortius.Etloquamur de merobris moti> uis pifcium,& anuloforum:& terreíb*orum,& dícemus quod habcns multas habet magnos pedes & proprie quattuor mcdialcs;& fad"i funt pedesanimalis quod fanceraniídem,8¿ funt crcatí,quo> niam fuum corpus eft paruum:& corpus mi eft magnum,& tune tempcraucrunt paruitatcm ccr poris,8e fui debilitatem cum multítudinc pcdum:deinde caput,6c ín quíbufdaj animalibus cogno fciturcolIum,&qua:dam funt qua: non habcnt collum,dixit omne animal habenspuImonéha<' betcolkim,quoniamcoIIum eft proptcr trachcam artcriam;& non habcns mcdulIam:non habet caput,quoníam medulk proprium eft.ut nó habcat pódus fuper fe,quía eft mcmbrum congrega tionfs.ác eft íftrumétuí corporale eftimatíonís operatíonís quae eft ín ómnibus animalibus loco co gitationis ín homine dixittSc omne animal habet membra fuá anteriora fortiora,quonia3 illa fínt membra qux moucnt de loco ad locum, Et ín homine fuá pucritía infantíalí mcrobra poftcriora funt líuíora: & fuum caput,& corpora capitís ponderofíora,& hocnc fí ambeextremítatcscffent non poUcc íafans atiibu^ce oiO fuper maaus,5c quando ínualefcíc ínfans corcoborácur pedes iim

Page 92: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

multum^qaoniambabent fuílinetemagnum pondus,& caput kutrcit.Et cquusjSe qure anlmalía habentmaiorcmeIcuatíonemanteríusínpartibusanterionbus:&hKcfuir,ut tnaiorfitleuitasin pofl:erioribus:& fuá longitudo cft minor propter iftam candem caufam: & ín equulo funt fue ianr cílurcIaxiorcs:& propter hoc propter cquulus ín ínfantia confirmare fuum caput cum pede poftc flor:& quando crcfcit equuluscrefcit multum ín longitudínc.S: iundlure fui colli funt duriores,g¿ non potérít faceré iftud.Et ponderofitas fuperiorís capitis fignificat dcbilem diredionem, & hoc eft:quia eritcorpulentia in membris cogitatiuis. Et díxit-.quoníam in elis exígitquod ctiam non fine ín corpore. Et narrauít Ap¿.cauíam quare homo diminuebat'in armis manifeílis,& hoc cfl: quod habebat quiddam loco omnium armorutn,& illud eílquod diximus in pra:díáis. Et dixit quod animalia habentía dígitos in pedibus praeter homínem operantur pedibus quod facit homo manibus,& hoc fímia:& urfus: & quscdam funt habentía dígitos.v.ín pedibus pofterioribus, ut tnelius poíTint pati fíxionem íllorum fuper res fuper quas ftat,quoniam habet operationcm ad di* redi5cm:8c ftare fuper pofterior¡bus,& operatur cum fuis mcmbris,fiue íaceat fuper coftam.fiuc (lat.fiue iaccat iftfcrius fupinus.Et ín quibufdam animalibus dimittuntur digití pedum pofteriora uno dígito refpedlu antcriorum,& eruntdigíti pedum tunc.iíií.& hoctqfííutíntenditcomprjehé dcre aliquid per pedes pofteriores,& operari per pedes anteriores:fed eleuare: & dilatare, & cum pugnat erigit fe: & rapit manibus:& opus eíl:ut fígatur fuper pedes poíleriores, & operari per pe­des anteríores,& illud fuper quod cadit fuus uifus antc,& non ita facit pedibus poftcrioribus,& cíí ficut lcopardns:& etiam ad hunc.quoniam ille digitus índuceretgrauitatcm in ambuIatíone.Et di xít A^.quod homo ínter omnia animalia habet pedus amplu3,quoniam in quadrupedalibus fpa tulc,6c brachia faciunt ftri¿tucam pe¿i:oris.Et aucs habent in peélore.q.tenuitatem.ut rumpant ae tem ad modü nauís:& díco quod aues funt melioris modi in hoc quam quadrupedalia, quoniam acutíes pedorisnó in offe cooperit cortfcd in offequod erit ab ilIa.Dixit,& aptior locus mamilla tum iaanimalibus fedentíbus cft pedus cum fit amplum,& hoc cum dant uíam in mare fedcntes. Sed animalia ambulantia qua:habent uolam fíflamtSc quae habent ungulam integram:ut camel/ !us,8c equus: & quiehabent duas mamillas tantum,8c fi haberent mamíllas fuper pedus forte tí^f fcnt fecundum modum qui funt ín gúmatfed non ita prope matrícem:& animalia quae habent di-/ gitos fiíros,& qua: multum generant habent mamíllas ín longitudinc uentris in duplici acíe,u £ la.» tentes mclius raammeñt:6c in pluribus numerus mamíllarum erit fecundum numerum filiorum,* pr*terquarn ín leone: quoniam habet duas mamillas: & raro gcnerat:S¿ ad plus duosfilios:8¿ filii fui funt pauci,quoníam compkxio calida multum confumit nutrimentum:quoniam calor ín íp// fo multum difroluit:5c ideo non multum generat,8¿ non comedír,nífi quando ucnatur,& non ue; natur nifí femel in die,& in duabus diebus.Et non cft ficut aíal quod inucnitnutrimétum fuum pa/ ratum:& comedit tota dicEtmamilIeleene funt in medio ucntrís,& nó in inguinibusjquoniajha bct dígitos fiíibs.fed clcphassquoníam habet amplitudincm pedoris,& dígitos fiíros,& paruj ge» nerant:& cft fuum lac multum fpiírum,8¿ tune neceíTariú fuit quod niamillc eíTent in pedore qua ppíTít dequoqui per calorem cordis.Et ín mafculísnon inueníút mamillc nifi ín homíne,6¿ camel/ lo fímiliter qní affimilat' patri non matri,& numerauít Ap¿.in hoc capíuj: 8¿ dixit quod omne ani mal habensfanguinem habet fpcrraa.Etmuliercs habent fptrma:&menftruum:8iexeunt ambo a matrice,& utrú^ illornm cft fuperfluitas,fanguinís,& de hoc poft diccmus dixit,quoniam foeroi nsquadrupedum emittunt urinam poft quando ibi cft locus matricis,& crat ille locus magís con*» ueniens ad luxuriandum* Et mufculi quorúdam anímalium pofturinant ficut elcphascamclus,' ucUeo idí aíal quod uocaturaIlerab,&t)ullum aial habeos foleam in pedibus mingit poft,& om/ nc animal complctú pra:terhomineshabet caudam fíueouet fíue pai:iat,& aliquando erit illa cau dapua.Sc iuuamétúgdé cauda eft,utíit arma,&defenforiiá:6¿deoíbus coopjtanú.Ethocíteroía aiaíía{)príehétanchas,qmelenát,&coxas:&cruraíScqícuruant'multüincóparatióe fui corpis. Sedqdcupedaliano hñt anchas,qñí fue extremitates funt leues,& coíungunf'cíj neruís,6¿ non cft cis opus,ut erigafit fupra pedes.ut ftent tandíu eredi fuper illos materia anche tranfíuit ín cauda': fcd auestqm funt in fuá credioneinter nature eredú,& iilum qui eft.q.ínfixus fuper genua,fi¿ funt fue coxc multum carnofe:& no in crureaííímilaní hominí quod aliís aíalibus:& ideo habuerunt anchas.fedpuas,fedfolafícutínegsgenera£'exterreftritateíi^o:&nohébitcornunififueritaiaí multe tcrrefttitatís,& magni corporís:ac nó habebit fofam in pedibus propter arma.fcd propter

Page 93: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Xíber Bedmurquarnio ^o fuííentationem magts cotporís,8¿ túcfuit fadtumunum cornu íícut in carchadam:quoniam un gula illafoleariseft.q.elTencmulteungukadúnate, &quodhabetíoleatn ungularemnon.habet cihab qñmdigetmaltünodadeclinationcpedís. Etpaucadecro eritpropterpaucosángulos,6c íurtm^Uir in f.iriendo .mijulus Dcdis fubito ui tetram: quoniam benc declinabunt ad panes bene |Í2acum,Iicetetiam habens mncturamlaxam habeat facilem declinationc, 6c propter hoc in ha'^ bentibu's cahab niíí curabatur cahab in manibus,quoniam indigebant.-utelfent fortiorcs mopc// ratioaibusrquoniam íunt mouentes.Scd cahab m animalibus habcntibus ungulam fi xam cftpro peer hoc:utiuucnt ad filFuram. Sed ai'al habéspedcm filium.óc digÍ£os:fcd modificauerunt par/ tes modificacioae quadam:5c í'uam expanúonem.intclligo partes cahab.Sed habés úngulas fixas in dúo habet lilas partes magnas, 8c non componitur íuper crus niTi cum uno coníungéte: 8c duas coniúAaras,6c in hoceiitgradatio a crure ad úngulas pedís,fed quod habet multos dígitos íi ha/ bcretcahaoproportionaretur cuilibec digito:6c natura diuidetin dígitos diuifioneconlimili:quo niam modus extremorum cft diuerfuscum modo mediorú. ¿led quoniam loco multarum partiü fuerant partes due fue coniundlíones cum cahab aíTimilant', 8c iam raultiplicabantur digiti peduj in hominibus, ut p ílíos meliorátur fíxío pedum Tuper terram: 6c creabátur curti ne exponátur oc/ cafíonibus cum tenditur figi fuper ilIos.Ht omne animal agreíle habens fangainem.habet língua) non Iígaiam,fed tencha habet íinguamquzB aíTímilaf linguae pifcium.quoniam ligatur quod cft animal io parte aqiiofum.Et linguceagrelíium aflfímilantur ínter fe:quoníam íuntcarnofe,Sc funt agreília.Etiamnumerauímuscaaíasm tradationislinguarum inpiícibus,Sc íuorum ligamento/ ram,6c quxdam anímalia marina habent línguá fixam fícutcolluber. Díxit quod motusutriu{9g tnandibule.fccúdum reditudinem e(l fimilísincií'ioni,6c motus eorum ad partes eíl íimilis maíli/ cationi. Et omne animal non índigens mafticatione ficut aues non habet in ínferiori mandíbula dentesnifi unas motus. Et omne animal mouet mandíbulam int'eriorem,quoniam i'uperiorfatí/ garetur ,8c quod membra multa continuantur ia illa:fed inferior non habet operatíonem nifi in iu uamento comeilíonís. Se propter hoc apropriauerunt maíticationem ei.Sed tanta,quoníam opus fuít ei,ut ín ipía eaulúone haberet fuílentamentum: 8c habebat curtospedes non tales qualesleo, 8c alíi lupi quí morderé potuerunttfed ad fuílentare per pedes anteriores: 8c motus fui colli.Et ten cha fuít ata! cibatione carnis fortís.quoniá acquirit per moríum pofitum, ergo fuít ei membrum fortias:8c fortius eft ilíud quod eft fuperpofítum cum acciderit cí fuppofitio a uolútate 8c natura. Et naturalicer membra omniumanimalíum mouenturuerfusimum.EtilIudeftquoufq^ opus eft, utillcn-iotusfituelocior.8c fortiorcum,erítfimuI a uoluntate,8c natura,8c cognitum eít.qúoniam percuíTio apri magis ledit, 8c tune benc ordinabitur ín tencha motus mandíbule fuperioris, 6c fí// cut cencha mouet mandíbulam fuperiorem,íta coluber habet propriam erigere caput (olis ad po lleríus, 8c hoc:ut habeat pelle3 afpecam omnem fui partem díu quando non uidet ab anteriori aW quid de íuismembris,quoniam fuioculi funt pofiti.q.extra fuá membra. Et alíum agreftium qux oua pariunt cft quoddam quod dicitur leo terre,8c credo quod aííímíletur malchíc, 8c alche quse funt quaedam fpecies lacertornm:8c eft muití motus,8c eleuant fuam caudam,8c eft multum trav cre,quía habet modicum fanguís:6c ideo eft multu; timorofus,ita quod tiract quodlíbet, 8c j>ptcr hoc timor iUe uetat i^m a comeftione fuá: 8c mutat ím colorem cú timct:qm timor imprimit fot/ titer fígnum in fuá compIexione.Sed oíl'a mandíbule,8c tymporum fuus neruus eft fccundum fer tasín mandibala,8c tune díco quod mandíbulafuperiorcremanturfupcriusadfcrramcommu/ H€m,8c frontiíSc uad.t fub fuperciliís ad témpora de uno ad alterum: 8c fuus crus inferior cft ubi nafcutur dentes:& a duabus partibus eft fecunda fcrra ex parte auricularum cóicans ínter í^m:8c aíal quod eft fimile.q.ale,8c illud eft poft mollares declinetcóc alius terminus,8c cft íllc cuius termi' tas declinat modicú ad partem domefticam: 8c tune erit ferra diuidens ínter iftum:8c ferram quá nominabimas,8c qu« dmidit fuperiuspalatam fecundum longítudínem, 8c tune ífti funt cius ter// míní.Sed ferré intrantes términos de íllis eft una ferra quíc diuidit fuperius palatum fecundum 15/ gitudinem,8c ferra qua: uadit ínter dúo fupercilia indircdo duarum mamillanim,8c fcrra qux in* cipit propc initium fecunda huius ferré,8c declinabit ab illa dcfcendcndo in reditudínej cíus qu« cft ad dextra ínter quadruples: 8c annos: 8c alia ferra cum illís in parte fíniftra; tune ínter íftas íerv ras.f..mediam,8c duas extremas, 8c ínter diredura originisdentíum nominatorum,crcabüturduo oíTa triangularía.Scd bafesduorum triangulorum non funtubí naícunt' dentes:red cadit ante hoc una fcrra diaidííur prope bafes,quoníam tres ferré pertranfeunt habent díuiforem in locis ncmí/" natib',6c fub daobus'tríangulíseruntduooííaquac circuerunt bafes triangulorum: 8¿ erigir duosan giilosrcíSosjScdacfcrra^mextrcmariiiTiiacdimciitititerduooífaid^iwddfifcendít dcícua, &

Page 94: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3^e natura anímalius» ütriíj oíli ecunt dúo addítamenta prope fcrramm quaiefl:díuífor,& unas acutuspfope duas can** nas,& angulum cxpanfum indírc¿lo naríum,& dcferris mandíbulc rupcriorum eft fcrra quK de/ fcendic cum fcrra cantante in furfum:& uaditad partesocuIi.Et quando applicatur ad mandibu// !am díaíd'tar in tresramuIos,& unusilloram uadit fapcr ferrara communicantem cum fronre:& f upcr concauitatem cum fronte:& fupcr concauítatcm oculi quouf^ continuctur cum fupercilío & alia fecra fub ifta,& contínuatureodem modo,& non míttitur in concauitatem. Et ferra tertia quar codcm modo continuatnr poftquam íntrauit in concanitatem:& quartum cft de illís inferius in comparatione ferré qUK eft fub fupercilío, & remotius illo quí tangitur a fuperiorí. Sed os in quo diftinguitar ferra prima efl: maius,dcindcillud ín quo diftingui ferra fecunda.

CapituIum,Deanothomia mamilIarom,& labiorum,

iTgena habetduosmotust&unnsillorum feqoitur motus mandibule ínfcrícrís, JEt fecundus motus communis eft labio,& motus eius fcquitur motum alterius mé 'bri.crgo mufculus illius motus cft'alterius mcmbri,S¿ tune quando motus eft com I munis illi:& alíquando membro eft per mufculi communem illi,& aliquando mcf libro: & ifte mufculus cft unus in utra^ gena latus: & amplum eft fuum nomen. Et 'uterij illorum eft compoíitus ex quattuor partibus.quia fila ueniunt eí a quattnot

partibus.Etquacdam illorum nafcuntur aiundurisfpatularum cum ligamento pe(íloris:6¿ contí/ nuantur fueextremitatescum Cxtrcmitatibus labiorum,& trahuntos inferius oblfquum,& fccun da nafcuntur a caíTe pe(íl:oris,& ligamcntis pedoris ex utraqp parte. Et uadunt illa fila ín obliquu3í qnia nafcentía a dextra coniunguntur cum extremitatc labiorum finiftro9¿:& econtra tiafccntia a dextra coniunguntur cum extremitatc labiorum finiftro5¿:& econtra naíccntia,& fíniftra,& quá ' to ifta fila fuerít contexta contrahentur fimul extendunt labia ad cxterius.Et tertius nafcítur a par te fpatule,6c applicatur ad locum fapcriorem locorum iftorum mufcülorum,& mouent labia ad duaspartes:unomodo.Etquartusnafcitur a fcenetim colli,& tranfit per aurículas, & tráfítadge/ nas,S: motítt genasuno motu:8c labia fcquútur gcnas in illo fiiotu,8¿ cum ifto motu funt quida^ qui fcrcpoíTuntdicíangularia labiorum uf^adauriculas,8¿ tune mouens aurículas ifto motu, & labia qua^habcnt quofdam mufculos communes fibi:& máxime f!nifter:& habent mufculos pro* príos f{bi:5£ funt quattuor: 5? amim par illorum uenft a fuperiori indiredo duarum gilbofítatumi facicí,& applicatur prope términos Iabiorum,& dúo inferius:& ín iñis quattuor cft íuffícíétía mo tus labiorum foIií,quoniam quilibct illorum cum mouereturfolúmouet labia ad fuam partem,& quando mouent dúo ad duas partes cxpandunt labia ad fuas partes, 8¿ túc (i complctur motus ad qaattuorpartcs,8¿labiisnonfuntaliímotusabíftis.iiii.&.iiii.extremitatesomníummufcuIorum ímmifcebant fe cum fubftantia labiorum mixtione quam non poteft difccrnere fcnfus in fubftan'/ tiam Iabiorum,quia labinm cft membrura neruofum fine oíTe.Sed extrcmitas nafí cum ea cotituy nuatur dúo mufculi parui fortcs,& funt parui ne faciant anguftiam aliquam mufculisquibus ina// gis indigere.quoniam nobiliores habét motus gcnarum:8cTabiorum,& raagis neceíTaríuí.ut plus fempst ín motu,fed funt fortes,ut recnperent fuam paruítatcm:8í ueniunt illí mufculi a parte gil// bofitatis genarum, & ímmifcent fe primo cum filis genarum,& ueniunt ab illa pattc: quia motus neccíTaríum eft adiftam partera :8c mandíbula inferiorum mouebatur|: Sinon fuperiorpropter íuuamenta,& eft unum quodmotusleuíoríscftmelior, Scalíudeftquod cftmagís propínquum merabrisnobilibus deberi eííe quietum ptoptcrídquod tímcturcxmotu,& proptcrcafimouey retur fuper mandíbula non eíTet íundlura illius,& capitís caufa benc fírmato,& non fuít opus má/ dibule inferiorí plus tribus motibus.Et huíufmodi motus eft no ín opatíonc oris:& alíud ad clau/ dendum ípfum: 8c cicioris mafticationis:8c apiens os facit mandibulam ínferíorem defcendere,&: claudens eleuat futfum :8c motus mafticatíonís facít declínationem adduas partes, 8c roanifeftum debet c(Te,quoniam motus mandibule inferiorum debent effe per mufculos defcendcntes ad ípfaj 8c tune conftriogetur,8£ eleuabít mandibulam infcriorem,8c facicntcs illam defcendere funt in c5 trario modo:8t mafticatíonís in obliquo, 8i fecit natura dúos mufculos in homíne claudcntes os, & defcendentes ad ínferíorem mandibulam.Sc fecit illos paruos, quoníam mcmbram paruum: 6c Icue. Sed alia animalia habent mandibulam ínferíorem fortiorcm propter hoc quod indi / gcnt ífta mandíbula ad eleuandum:8c raordendum: 8í fcindendum,S¿ iñi dúo mufculi funt i^oU les;quoniam funtpropinquimedulletialdehumide: ita quod ínter illos, 8í medullamnoncítniíi unum osí ac tanc proptct hoc,quoniam tímebatur quod íi cíTcnt communicantes cata mám,^

Page 95: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zibcr Bccmiufqqmtiis 47 acódetealíqua occafio mufcuíis qaod illa ucnírct ad mcdulLim,& proptcr hoc fafícdicbat natu/ raon'c'incjilIorumrubelTcquodoseftcompofítumcxduobusoíribus parum ex feparatíonibus fór<iminammeatuumquítranrcuntuf9adextenusprofpere,& proccdunt ordínatim diirefcen// t ,r^ n.»rl»*nI• -l rí/fvfi-i iif íita fiihfl-anría oaulatím índurefcar.& recedat oaulatim a fuo nn

cipio:& quihbet iftopí mafculo i? habet naícentcs cerdas magnas:& comprarhendunt magnícudi nem mandibule fuperíoris,& conílrínguntur,& cleuant mandibulam ruperíiis.& ífíi dúo mufcalí ¡uuantur per iftos dúos mufcuIos,Et ueniunt ifti dúo mufculi intcrius in ore,& dcícendunt ín man dibulaminferiorcm.q.ín foueamiquoniam eredio ponderofíindi^uirtute ¡ñtenfa. Etcorda ter/^ tía íílorum duoram mufculorum nafcitur in medio non ab cxtremitate,ut (k fortior: kd mufculi aperientes os cam quibus defcendir mandibula inferior nafcitur ab addiramctis fímilibus acubus qusíuntpoft aures:&defcendunt,& faciuntex fe mufculum:& facítex fe corda,ut fícfortior,& a corda fpergunturiterum fíla;& illa fila faciunt itcrum mufculum ex impletíone carnis:& illud cíl quoniáfieffetunusexponereturmagisoccafíonibust&obuiatincuruationi mandibule inferiorís &cumtrahiturilIemufcuIustrahicretro:8¿habentdefcendcntemproculdubio,&quoniampon deroGtas iuuat ad defcenfum:tunc non indigebant ifta mandibula nifí duobus mufculis.Sed mu y fculi mafticationís funt ex utra^ parte fímiics trianguIo,& cum eiuspput fuerit pofitum ín angu lo quíeftex fuisangulísin facieprocedunturex illo dúo rami: & unusdefcendítad mandibulam ¡nferiorem,& alter defcendít ad partes paris.Et unus ca cótinetur una bafisrcda,& mifcetur quif/ qaeangulusci quod ante ipfeexiftit,prxterea,ut ifte mufculus habeat partes diuerfasin contrahé do.quoniam nonoportet uthéat motum aqualemrfed índicj multiplici diuifionead hocmt perfc ¿lecompIcaturmolIitio:& mafticatio. Etauesdiuerfanturin fuismcmbris propterdiuerfítatem ín fuisiuuamentisfícutdiuerfantur in collo.quoniam quasdam habcnt colla long3,& qujcdam ha Ibent colla curtatquoniam qua: habcntrccipere nutrimentum a coeno, aut ab aqua habent collum íongum.Sed qax non indigent huiufmoditfed uiuitrapina colla curta habent.Ft qua habcnt pe-deslongos non poíTunt natarcnc^ fe fubmcrgere,& fuum nutrimentum eft in luío,& lacubus.Sc habent pedem Iongum,ut poíTint ftarc fuper pede,& accipere roftro uel pica quod efl: ei neceíTa ">. tium.fed quod poteft natare,& habet picas non fuerunt illí pedes Iongi:8¿ hoc ut fint fortiores ad liatandiim,quoniam non timetde fubmerfíóe.Etanimalia qu% habent collígereuermes:5¿ pifces paraos a coeno fecerunt ei picam acutam multum.ut poílint per ilíaj peí forarc,& caperc: & quod habet operationem ad recípicndum fuum nutrimentum a fundo Iuti.fa(Sa eft ei pica longa acota neoporteat ipfam precederé inlutum,& oculos,& caput:&alius,licet habeat dúos pedes angu/^ loscum fuorumgenuum ponítadpofi:erius:& incuruatur fccúdum illum angulum adantcrius,& dico ego.quia hoc eftrquia homo ere(3:us eft in fuo ftatu,& poíTibiíeefttut diuertatur ad omnépar tcm,8c habet nares,8¿tj''biasmagnas,&inclinaturadpofteriusproptcr iuuamentaquíc diximus & tune fí angulusgcnuum hominisetiam ad pofterius eíTet illi graue furgete poftquam fedit :fed aues quae funt leues poft,& ponderofiores tantum fada eft cis declinatio ad partem magis ponde rofam. Et dicimus quod omnís aues uenatrices cito uolant,ut fugiant prarter aues qusc funt magne corpuIente,& quia eft ín eis tcrreftrítas multa nói potuit ingencrari natura eas faceré Icues.Et om nisauishabensunguescuruosnó habét pofterius cornu:quoníam habentcuruosungucs prielio anterius,fi autem pra:liaretur per id quod eft pofterius impediretur prsclium anterius,& congre*-/ gatum eft quod melius exercctur anterius quam pofterius; & non potcft bellari cum cornu nifi cú eleoauerit fe a terra.Et poft hoc fadlum eft cornu in tybiis pofterius in auibus tcrreftríbustquoniaj li habcrent ungues anteriusnon eílet idonee ad ambulandum,8£ omnc animal habens collum Ion gum:& forte expanditipfumcum uolat,fedhabenscollumlongum:&debilecótrahítcollum in uolatuficut auisqutc dícítur meftihelgenu.Sed de anchis auiuj iá locuti fumus.Et dixit Ag^.quod una parspifcium natat cum alís:& una non natatcum eis,fed tameh habetalas,immo natat facié> doplicasdecorpore,utcoluber,&credoquod marmefithuiufmodi.Etordo alarum ínpifcibus eft diuerfus;& fit fuus numerustSí qui pífcis habuit papas multas magis iuit in ficco:quia concia/ fio fuorum pororum retardatur,& delfín eft magni corporis refpíratiuuatiípfum natura per can-/ tiam unam magnamtSc fi uefpertilio haberetcaudam non bcne poíTet uoIare.Etftrutio aíÜmilat' auibus in quibufdam,& aliis animalibus in quibufdam; 5c quia non habct.iiii.pedes habet alas,& quia non eft auis uere non habet plumas: fed fimile pílis, & quia aflimilabatur animalibus quadru psdslibus hét fofam ficut camclus,5c quia auibus hét íílam curuam.

Incipit Iiber.xv.De gencratione aíali«m,8c de anothomia uirge;& matricís, ,

Page 96: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

2?c natura animalíu5» Nimal gcncrans in alio aliud cíl mafculum : & animal genetans in fe pet aÜud ad coniplcmcntum ucl partes coraplemcnti cíl focmininum,& fí animal eíTet quod ge ncrct fe per fe non habcrct mafculinuní uel foemininum,& iam in hoc diximus de ucgctabihbus minimis quod póc fcíri ín hoc capituic. Et oía aíalia fanguinca qu c atnbulant.aut uolant.aut falrant crunt diuerfa p mafculinü, & foemininú,& crit in tcr illa luxuriatio.fed fí noli pariiít fibi fimilc cííet de numero gencrátiü ftbi fimilc,

fcd anuloíii iam gcncrant fcmper pntrcfadioncm.Sí iam erit mafcnlinum,& foemininum: & erit Ínter ilKi luxuriatio.fcd ibi pariunt fibi fímile fignifacies,& fí parientfibi fímileeíTet de numero ge iicr.uitiú fíbi fímik:,& qu-indogeneratrc non fui gencris.iftagencrationon uaditadno terminú, ur fíatinutatio: 6¿nofaluatioingcncre.quianonpotcft terminum inunoquo9,&tuncerútqua d.itn animalia quM gencrant generationc cotnpIeta,& quxdam íncompIeta:& iílud eft in ouanti/ bus.Sc gcnerantibus gufancs.Et ouantium quncdam generant oua completa fícutaues, & qujeda? non completa fícut pifccs.quoniam pifciam oua crcfcuntpoftquam cxcunt.Eteodé m<5 credo qá anulofum animal quod gcnerat' per putrcfadioncm in térra non generat gufanesgeneratides,fed ona qua: poíl íiiutant' in gufancs,& non eft remotum,quoniam etiam ille gufancs rcuettunt; ad na ruram illius a quo genérate funt,& gencrant ípm:& uolo dicerc quod non ftat fuá gencratio in ga Cines fccundtim modum quo faceré rem fpci:& illud indio^fpatulationein marinis:quonia3 inuna ciuiratc faracenoRi quK dicitur fccalikam poíl pluuiam magnam qua: fuit ibi uidebant' bómbices coopcricutcs tcrram per miliaria multa:8cqu¡libetilIop¿tcxuitfupcr fe fericum:&cxíuerút poíl uolantcs alatere,8( fccerunt femc,fcd iftud fericom non crat cotinuatum ncc potcrat rcduci ad co tinuitatcm per aliquod gcnus calamiftri,& tune no crcanerunthoíes de illofemínc.Et credo qá (iülli hoíes dcdiíTcnt pullis (ao^ ouorum folia bona morí ucniíTcnt ad complctam fpéj.Sc gcneraf' fcnc bonú fcricú.Sed dcterminarc.& quod ftatutú eft quod aíalia qua: gcncrát per fe faciüt ex fe gu íancs nó placct mihi:qm ncmo pót uiderc qS gcnctant:fed gufancs funt papiculasuolantcs in cir/ cuitii candclc,8£ per bomb!Ccs,& Iocuftas:& poftconuertant' in fuam fpém.f.peroua prxdidogi ad fpcm ipfum dico gcnerátis,&: tune nó eft mirum fíaíalia anulofa fimíliter generant:& fortajffc diccntcs opinioncm intellcxcruntopínióe nifí médium fcilicet quod eft bombix primo faciat oua &poftgufanes,& poftbombiccm,noncogitaucrunt nifí quod tantumfacercnt gufancs, &fícuc de aliis atiulofis , & iam habui amicum qui fccit fcorpiones: & illi fcoripiones poft gcneraucrunt ai ios fcorpiones. Et non dcbct hoc eííc aliquo modo quod res quss generant patuitatem gcnc ratiuarquoniam poflíntalio modo gcncrari.quoniam bene potcft cíTe quod gencratio fítad gene* randumfpccicm:fcd eft fa¿lio certa indiuiduumquod poft incipitgcncrare,5¿ fícut hominespof/ íunt íc rcfcindcrc a gencrationc,aut ex uoluntatctaut ex pcfte acris: & mari omnis, & tune fí fie/» rct ho ilk ct ¡lie gcncrarct,& rcucrtcrcc fpcc{cs:& fadio.S: gnatío'crunt iuuantes ad ínuicc in fal./ uando fpccicm: & iam inucnimus in uno riuo qui dicitur iadam caftorcm,& fcítum eft quod ille rí uus eft pauci tcporis.Sc crcdimus quod illud aial fccit fe ibi:qaoniá no poítumus dicerc quod illnd animal iienit a mari in illutn riunm proptcr nimiam diftantiam a mari: & multotiens concauant tcrram,6cdcfccnditaqna:&dccurritill3aquaadaliquamfofram in qua nunquam fuit piféis, & poft gcncrantur in ca pifccs:&: dixit quod maf.dcfccita fccmina ín Ctu tcfticulornm t & matricís, & quando abfcinditur uirga mutat complcxionc corporis,S¿ nó eft rcmotum com fit complexío itialculina manans in alia mcmbra pra:ter cor: ab uno mcmbro poftquam completus fucrít fuus efícdiis crit complcmcntum cñcdlus poftquam inccndcrit in mcliorcm coitum,& tune cum am/-putabitur illud membrum immutabitur compIcxio,& hxc quídem noíi eft rcmotum poftquam illud mcmbniíu amputatum abftnlit a corporc complcxionc mafculina.Sí tune non nafccntur pi li in confíniili fítu cum m.inibns:& non alTimilabitnr uox iftius nocibus marium,fed fí fuerit abfci fío iftius poft hor,& poftquam pili fucrint quicti in fíio fítu non aufcrcntur pilí ucl uox mafcülina* Etaliqui mafculorum non habcnt tcfticulum, & proptcr hoc cito dciccndit funm fpcrma fícut hí qiiibufdain pifcibus non habcntibus tcfticulos: ícd illis crunt due uie rede. Djxit,5í tcftícu// 11 ífujiiibufdiUnMiabcntibus tcfticulos non funt parsuiarumfpcrmatis.fcddimfía uiísfí nere/// tfwf n fuum ínítímn eft a ligamcntis nafccntibus ab ofle pcdinis: & fui cannc, & cíl crcationis ra// rc,uCl)oc,utexlcndíUui:pcrfpirituni fubintrantcm cum opusfuerit, Sícadíc cum opas fuerit:& t(!r!'.''.*n»nfiiEn'tálíqiiftndocrc(ílumnonconduccc,&iufuacrcdioncfunt duoiauamcnta, &ÍTU^ iiufJi ilínrum úí íticlioialio interitusad nuluanuSc quod m uulua fít primo mclfus rccípiendí ip// fufií. íit íecundtnu.ut fít uia reda quod iüx fpcrniatfsfít a:qn;ilts, ¿t duc cxcrcmírarcs(ai apitis imbttít íkciiíiaitouein nd iuuij qü cci:ta eft illa cordüA' crcibaí" líía corda proptcr pulchriradÍDé;

Page 97: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

It

%h^ Bedmufqiuntuo 4^ fe ctíabatar túm.ñi fit faífgotatnentum uírgenec continué erigatur,& melíor eíl incifio in me 5 3¿uirga quando eft longanon multií gcnerat f>pterlongitudinc uic:& eft resqux cito altera^

' fjdíaidit'aloco fuegenerationis:fed raatrix eft pofíta pofterius ucfíca anterius ítcftinis, ut fit --i¿rat2interilla.8c cuftodiat'abillísppterctcaturam.Et mufculi mouentesuirgáfuntduo pa/ ria,&'«°^s parís mufculi funt ex duabus ptibus uírge: & cum extenduntur amplificatur uia,a r e tifí'catur,utueiociter exeat fpcrma:3c alius nafciturex oíTe pe(ainis,6c continuat cum radicc uen/ tcrextranfuerfo.&tunc cum fneritfuaextenrioa:qualíserittenrio uírge reda, tune fe pnetenfio uirga fequitur motas mufcuIo9;-Díxit,& creati fuerunt teíliculipendentcstut melíoraref'ordo ua forum fpermatis,qm illa uafa creata fuerunt tortuofe.ut materia fpcrmatis retardaretur j)pter di/ geftionem,& compleat' in €\% eius generatio:& etiam iuuant ad xqualítatem eredíonís ne gimiuj feftínetfícutin brutís,&hocquia inducítús. quandamgrauítate5:quía retardant' ab eíedíone,& iftudnoneft abfolute iuuamentú.fed complctur iuuamentum,8c eft uoíatum,& illud cft,qm in co compIet''gcneratio fpermatís,& non eft fnconueniens ciufdem rci eííc plura iuuamenta. Et cum ék xit magifter primus quod teílículí excunt a uiis fpermatís uoluit intelligere quod nihíl facerétad gencratíones fpermatis.fed quod funt fuá diuerfa a fuá uia quíc continuatar cum íllis,quonia3 non eft uia,fed fuftenramentum uíarum,& non eft mcndacium quod dixit medicus,& díxit.Et quan// do fpadorianí animalia contrahuní nerui:5c uene infurfum,& feparabunt* a uentre,& non curret ín cis ad uirgam materia fpcrmatis:& dixit quod thaurus emutulatus eft,8c uoluit coirc:& uíde' * batur mihi defccndere ad dimos,& exiuít a uirga,& generauit. Et dixit quod fcmen aliqfi corrú// pi uulttfed cum afcendit,& adunat' in uno loco digeritur- Et omne carens crure carct uirga,& te/ fticulis,& quia \{cz^ no habent uentrem.ideo complent' fuá oua extra ficut femina arború extra. Et díco quod inftrumétú quod hét fumme eft matrix in ipfo:8c creaturc:& quod illa refpondct eft uirga in inafcuIo,& coniundum cum ilIo;fed uno illorum eft completa materia,& erit extra,8c in alio erit diraínuta,& retenta interius quafí uirga in muIíeret&.q.oíTeum tcfticulorum materiis eét ttatrix,at q.airga eíTet collura cius,& uulua:& dúo tefticulí mulicris:ÍÍcut tefticuli uirornm \^ 'm oiris funt maioris qaantitatis:& longioris cum rotunditate,& in mulieribusinterius:& ficut ma/-res habent uafa fpermatis ínter locum exitus radíce uentris.ita mulieres habent intra tefticuIos,8c orifíciuíh matrícis.q.uafa didunalia.Sed ín maribus incipit fperma a tcftículis;8¿ eleuat"* furfu tSe Figít fe ín quandam concauítatem a qua pendent teftiv':uli,de poft defcendít tortuofe inferíu5:& c6 pletar fecúdum digeftíonem fpermaticam quod reuerdtur quouf^ exeat per uiam qux eft in radí ce uírge a duabus partibas:& ilie locus eft prope coüum uefíce,5c iliud eft iongnm in maribus, óc cartum in mulieríbus:fed ín mulieribns tendít a duobus ouis ficut dúo cornua in dúo maría,& ex/ panfe:8c uadunt ín afpedum uricídum,8c continúan^ fuácapita cum teñiculis,5? conftringuntur ín hora ligie,& ptocedút ad orifíciu^ matricís arqualíter:qm contrahüt a duabus partibus,ac tune apcrít',& ampliatür,8: fugít fpermatSc funt tortuofa fibí confimilibusin maribus ,& diacrfantur. qaoníam uafa fpermatis ín mulíeribus continúan^ cum tefticuIo,d¿ tranfít ad additamenta cornu/ alíaquíddam quod nafcitur ab utro^tefticuIotSc aomítat fperma íntrauas,d¿ uocantur uomitá/o tía fpermatis.fed uafa in muhcribus continuat' cum tefticalis.quoniam uafa fpermatis in mulieri-^ b«sacceduntadmolíciem,6¿leuítatcfn tefticulorumin eis,Scnonfuitopus, utcíTentdura necét iwembra iUo9¿:quoníam bene cooperíuntur,8£ non indigent proiedíone longa: fcd ín maribus no fuít bonum continuare illa cum teftícuIis,quoníam illa índucerét lefionem t\z ín hora confíridio/ nis,fed pofuerunt in illa médium quod dicit' anendor,8c uenit res uomítata ad digócm illíus fecú> dufh medicos.Et fcd!m magífttum primum ín raulieríbus euomitant aliud quod eiicíunt prope fo tamen urine:8£ íam certifícatur hoc infpedíone mulíerum.Et opus eft ín hzec:qiíi orifícium ma'" tricís fcftinat ad fngendum cum fenferít propriü fperma,& tune fugctfperma mariscum ambo ac ciderint ín unú,& fi eíTet matrix attractiua folius fpermatis maris per fe fine altcríus coítione:8¿ at trahettSc nataralíter fperma uírí accideret quod femper matrix aiqualiter íntenderet in attrad/o/ nefpecnwtis uiri,8£ tune fcítum eft qaod in tradatíone propríú fpermatisreperítur fperma maris extra quodextitít fperma mulieris;8c tune opabiturin una hora dúplex opus.f.eiedionem pro/ prii fpermatis: 8c requiíítionem alteríus.Sed primum eft magis dígnum,ut credatur cum teftimo iiio mulierú difcretap , 8c eft teftimoniú fapiétis primí qd uia feminú exitus illorú eft ftrida ualde, 6c funt cooperieotes íllá canne glandnlofe ín círcuitu collu uefice,8c ille canne gládulofe emittunt a fe quafdá húíditates calidas q ueñiétes ad orifícíü matricís íftímulát ad luxuríá. Et (bma in mari buscn * " . - -. . - - .- *•

guÍDéi

Page 98: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

S?e natura anímafm5» ftículorum in eís,&,pprie ci quodibi apropríatur de fpiritu aereo,& ctcabat' matríx ex nenís mxA. tis,8L ramifícatur ex uenís prtEnominatis.ut fint ibi ad fuftétamentum crcature,& ut fit fuperfiui/ tas raenftruofa defcendens per ilIos.Et ligabatur matríx cum dorio ligamcntis fortíbus: & fa¿ta tftexíubftannancruofatquoniá undiob multa extéfíoncinaugumcntocreature, & perxtDagatíf* fie cum ínculcatur fuper fctum in ora partus: & non completur fuá cócauitas nifi cuín compiemé/ ro corporisfícut;& duarum mamillarum in fuáquantitate.quiaante hxc nó indiget: aut niattif ce,aut mamíllis,& in ómnibus habet matrix duas tunicas,& in aíalibus alus numcrú mamilUruj,

Capitulum.Decomplcxionibus morú in aíalibus* T animalium facientíum ouatquadam funt quscompknt intra:& qujcdam funt qax ponút intra:& emittút foras:& qdá cóplent ex toto foras:ut pifccs.Et'qus pariút.qua dápariut iropia,& ouátiníferiorafuiuentrisnecoprimat diafragma creatura:&hac comparationc creature ne fíat graue totum quod afcendit fuperius fít,& cactera fí afeé/

deret fuperius fieret grauis partus,& hoc propter fternutationem,& ómnibus aliam rcm quíc fa-* cit ad afcenfionem.Et animalia mollis cutis faciensoua fuaextra:& quod eft dure cutis non habct oua foris.fcd habebunt círcum txftas pofítas in circuitu cócauitates ad regédum oua,& aíal ouás fuper fuum ftercus eft unius modfcum fuá ara. Et tortuca uia fuiftercoris eftuna:& habet ali/ amuiamadfuam urám. Et aliqua pars animalium luxuriat fecúdummanifefta,& alia parsfecü dum conta(ílusextrcmitatum:& alia pars fcdm círcúuolutionem.Et funt quicdam animalia anu lofa qux non luxuriant tñítfed generant femper fe: 8c quxdam funt qua; luxuriant,6c, mas eft tnz^^ lior foemína ficut in quibufdam auibus propter maius conucniens.Etfoemina cmittit mafculo cao dam fecúdum quod fugat membrum a quo concipit, & poft hxc maior ratio dodrine me eft in fpermate:8¿ femíne. Etin ifto loco putát qcí molieres non habent fperma, 8c quod fígnifícat fup deftrudionS fue,tationis eft quod ipfe dicitin una difTerentia quod creatura exit quádo mas.eiicit fperma fine muliere: & non erít quando eiicient ambo,& illud fígnifícat quod.ambo eiiciunt fecú' dum aliquem modum. Deindedicítin alio loco quod femen eft materia, &fangu¡s menftruus eft cibusraut non eft poíTibile fecfidum quod dicit quod fít iftud,& dixit; 8c opus eft,ut fcías fí fpct ttia cxk a corpore utrum exeat a carne partim,aut ab offibus partim: & hoc quod dicit ad hoc eft dcleélatio quK comprahendit totum, & aflimilatio filiiadpatrcm uel in aliquo merabro: aut dv/ m{nut!onem,autaliquomcmbrofígnifícato,& adhuc in parte uniuerfalíafíimilatióis.Ettúc opus eft.ut aííímilation! s fít cóiter caufa aííímilatio corporis.ergo C fuerit corpus totum tráfmutás fpct roa omnemembrum erít tranfmutansfpcrm3,&ÍÍnon:tuncaífimilatioerit fecúdum unum mtta brum.Sed i^t rationes non funt fuffíciétestquoniam figura pot cadere benc in UDgues,& capillos: 8c in hoc exibit fecúdum illos,& ctiam.quoniánatasallimilaturauo. Ea inde dixcrunt g> una mu/ lier ex uno nigro peperit fíliam albam.deinde illa filia peperit fílíum nigrum cum illo qui fuit ni// gér fícut fuus pater.Et femen non emittunt membra ínftrumétalia,quia funt inftrumentalia:& ca dunt in illa fuá aííÍmilatione.Dixit,& adhuc fí fperma effet fecundum modum quem narrauimus eífet fperma animal paruum:quoniam in illo cflíct dequolibet niembro pars,dcinde quemo uiue/ rct iftud animal fí fuá membra non eíTent pofita fecúdum conueniés:tunc fperma hominis erit ho.< mo paruus.Et dico cú toto ifto fí foemina haberet fperma cóicansin homíne,& re.cum fpermatis niri eflfcntía cíTent.tunc dúo homines,aut dúo alalia cum defcendunt fperma uiri:& mulíeris fimul & adhuc quí uetabit quod mulíer ííon patit ex fe cum ipfa hét membra parata ex fe in fuo fperma te:& in loco deputato fpermati quafí dicétin mébrogfíationis: aut quomo funt,&nos'fcímusq3í gdam [ mo generát foemías,& poft gfíant fíIios,& ha:c dicimus,ga é caufa alteratióis cóplexionis quouf^ unMduorúfpermatum cúunacomplexioncadalteram cúcoplexionediuerfaquoufgge oereí per ipfum membrú: & non quod membiú aliquando exit a mufculo cú illo pars mcmbro^ tnarcalinor^,8é aliquando exiuit cú illo pars membrorú foemino^ttunc ergo accideret quod cius f imilc accideretln aliis membris per cám alteratíonis,n6 per cám mutatiom's.Dixít,& adhuc muí ta animalium pariút,&nófaam fpém.fedgufanesqu^formaot'aliaforma.utmufce: & apicule: 8c tuncjnon eft poíTíbilc.ut iftud afcribaí membris affímilibus in'fua uirtute ,;& ideo luxuriat aíal una Iaxuria,& quia in eo generant'animalia plura uno,& fortaffe erút intet eas mas, & fcemina: 8c non eft poíTibile.ut dícat' quod fperma in illo fit difficíle.Et adhuc ramus arboris qui non eft de cifus a foiminatotum plantad in terram,& dat frudumtS: adhuc,licet ramus non fítex fruetu.fed ex illo ramo tm,8¿ hoc propter fui fimiíitudínem ad ipm.licec non fít fruélus cui affimelat .Et íuc fídixitqaodramus habuit infectes frudus,&pofueruntillumramummfuamradiccmimniJX//

mm cú Ptibiís alioRá ramorum,tHnc non ctit remomm;qaoniá in aíali erit fíniilitcr,& no^cíí opus: ^ ^ utuemat

Page 99: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

«taeniatabomnípafteiquoniam in una parte funtomncspartes. Etuniuerfaliter partusnoneíl caufa m3reria,& quod fít ínfluxum ab omni membro,fcd fui caufa efi: uírtus informatíua ficut cft ftamnum ín carpcntariis:fed quod nominauerútdelcdtatíonc luxurie cft ín ultío luxuríatióís poft

a.,v/ riV frií-rma ín ftt(a (n^ Fz cft de nooo motus confrícatíonís. & iunat ad delcfaMVinpm panílura: & titilatiofpcrmatísfupcrmembrum ficut confrícatíoinpuílulís, &poílconfnca'// Sonemfequiturfcparatiofpcrmatis, & iftemodusnonrcperitur in ómnibus membrís arquaíí// tcr fed folum in uafis fpermatís. Dixit tune dice quod fperma eft res cíus partes funt fibí confi/ miicsfuidíuifaacorporc nondííTolutaacorpore.quíadiíIblutio cíTetínnaturalís fperma :aut eíl res naturalis. Et iuuamentum eft in fpcrmate: fed non eft iuuamentum ín eo quod diíToIuí / tura corpore,& erit diírolutio a corpore ín illisquíc non habent fperma. Sed fperma eft quxdam íuperfluitas cibi: & non eft per corruptíonem,aut Iíquefacíljoncm,& non eft fuperfluítas dígeñío^ nis príme,ne^ fcd!c:quoniá flegttia:& colera funt[illíus modí,& propter hoc íucnítur nomitus iflo tumpoft digeftioncm fecundam:& íam eruntfimilíaifta fuperfíua muka.fed fperma eftfuperflui tas digeftionís ultime, & eíus abundantía eft cum fucrít cibus muItiTs, & tuuc opus cft, ut fít ex illoeffe membrum,quoníameftaptum adhoc,& noncftresdíuífaabomní membro:5¿ tune no cft fuperfluítas fccundum uíam líquefa(ftíonis:&enim fí ira cíTet animal crgo magnícorporís cú erit multe dííToIutionis erit multi fpcrmatís.ScdnoneftmuItí fpermatís,6c ideo eft paucorum íu" líorum.quoníam cíbus fuus clarifícatur a fupcrfluírate fcd'a.diuifus eft ín mngnítudíncm fui cor// porís:& funt horainesmagni corporís,&arbores íimilíter.Et proprie animal mulle pínguedinís: quoniam fuá bona fuperfluítas tranfit ín fepum:autpingucdinem,& ad hoc quod líquefcít non ín díget mdíus quod compleatur ípfum fperma,aut habet uafa deputata ad recipíendum ipfum, & lac fimiliter in malieribus quo quomodo aíTímilaí fpermati.Et fperma dimínuitur ín corporislí/> quefadione:8¿ augmentaturItqucfad:ío:& caufa in hoc eft.quia fperma eft fuper uíam dígeftióís non uía hqucfa(ftionís:& ideo dimínuitur in infírmis fperma,& non íuenit ín pueris: quoniam fuá dígeftio tertía fort{s,& fuá neceíTítasad cibum eft multa.&non erit ín eís fuperfíuítas,& omnís mé bronimlíqucfadíofacítinfirmitatem.Et multa fpermatiseieíftío nó íducítínfírmítatem:fed etiá iuuatnifífortaíTealtereturperuiamcorruptionís.Eíusexituseritfecundú uíam h'quefaáionis,& ifte rationes ín hac fpeculatíone fuflíicíunt,

CapituIum.Defpermatc.&fanguínemcnftruo, TiT eft res certa ouod foerma cft fuDcrfluifasdiseftíonis n]ttmf. • /V e(^ fiin/»rflm>ac

bene digefta,& cft poíítum ín creatura propter iuuamentum, & albcfcítproptec r fortitudíncm dígcftion!S,& quando fít cumnimío conamínc cxibít fanguínolen/

tum,&ítafan^uísmenftruus eft fuperfluitasultime digeftionís,fed non pcruenít , juf9addigcftioñcmTpermatís,cumnecetiamfuperfluitasillaquKdicíturfperma ,<, >, -/<< -1 • • ' ' "'^•'''i "inmulierenonperuenitaddígeftíonemfpermatísínmarc.quoniámulíercftuní// ).^.,,rt >""- v.,. -r >(/

üerfaIítermaredebilior.Etideoueneíneisfuntftrí¿i:!ores;&carDmagishúmida,&fuacorpora •- ] , ' ^ V " ", inagisparua,& propter hoc contíngítin eís fuperfluítas multa:& non dígefta.&Iícctetiamtcm/ ' ' • - " v. y^'^' '"-pus motusfue fupcrfluítatísícqualetcmpus ínuírísetiamalíquandomagis fcftínans, quoniam íuauirtuseftadconfumendumtotum cibum incrementuminillo tempere mquo non cft debi-'v ii^ uirtus ín maribus,fed multiplícatío fuperfluitatis in eísadunatio cft egrftudinís in eís cum fue/ íic retenta.Et dímíutío méftruoij<; cauííit'aliqñ ab exíta fanguinif ab alio mcbro,& fí cét fgma adu natu in mulieribus eét fgma generans tale quale ipm fperma qd' eet in illo uirtusgcnerás,& díge­ftio uidet' non índígere mení!ruo,quonía caufa fpermatís cft contraría eíTe menfiruí:qtíi menftnju generatur quando dígeftio abfcíndítur a complemento,& fperma generans gcneratur g comple rasntum digeftionis,& ideo mares quorum compIexioaíTirailaturcompIexíoní focminaruj erút pingues: & illorum fperma non cric generatíuum,& tune manifeftam eft quod a mulícre non'de// fcendit fperma fecundum fimilitudínem fpermatís uírí gencrantís,& tune tu cuftodías: quoníam non dico quod non emíttat fperma alíquomodo fícutputat homo malí íí:clíed:us:& quando fuc< ríe fíe non erit creatura generara per adunationcm duorum fpcrmattjm,fed quod una illorum fíí: unum.Si ideo contingit quod mulierpotcftimprtsgnare fine emiír!onefpermatis,& fortaíTeam/" bo defccnduntfimuh&mulíeresdicunthoc.EtfortaírelícetmuIíernopcrcipíat emiíTíoncm a fe in uno tempore coitus;fed tamenin alio'tcmporeexiuituel antecoítum uel per expulfíoncm na//) íur;2i5c iticrauit matricem,& cuftodiebarur a matrícc quoufíj potuit poneré ípfum íuuamentura, , & hoc cum poft aduenerít fperma maris direéle ad ípfum fine aliqua attradione.fcd per ueíocem impalfíoné.deide attra(ílio matricis c«m deceftii fpermatís mulieriim» Et íam certifícatí fumus ia

S

v. i -H . •; v^^/i . i • i i

Page 100: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

^ c natura animálmm

r r n ' ^ai

; > n t i ,M.r. xi.^s^M

l/^}ii^C{ I i ^ y¡¡ í i o » > / •

j f .

i ,' t;

rtvt i / -

• i

hoc per inrpcdiones:8c ínquifítióes,& tune hoc indícium ín fpermati'bus tñ iiidiciú fíi ouís nenti quandogalluseücítfniímrpcrma.&cftinucntumouum citrinum fine albumine: tuneficntilla Olla generantia.Dixitenim fperma mulicrisnon exit extra,tunc quodcxítab illa cum dckdaticv ne,& appctitn ínoccurfu fpcrmatisuirinonerit rpcrmarfed quídamhumiditas,& hoc cft ucrui & illa humiditas uenit a glandnlis íieut pra:dixiraus:& cft multa ín albediais, & pauca in fufcís: & non cft opus quod putcs quod dcledlatio in luxuria totalitcr cft in fpermatc, & a fuo dcfccnfu fed cft per motiim C^ús: & fgma exitín dcfccnfu fpcrmatis mulicris,& maris.Et fperma rouheris eft fccundnm uiam fpcrmvitis illonim pucrorum qui cmittunt fperma antequam complcatur tcm pus fpcrmatis in cis,nc(^ feftinant fcftínatíonc re¿la:quia illud lion erit digcftumjicet illud fpertna •twquod cft ín mulieribus potcft prarftare matcriam crcaturar.quoniam cft propinqiíus ad matura dum,qiiametiammcnftruusfanguis:quoniammenftruum fanguis oportet quod operetur ali// quid in ipfum antequam complcatur ad hoc quod poflit cíTc cibus.Et aíTimilatur femcn ín mulie; ribus fcminibus in arboribus qux arbores indigent íhidio alícuius íuuamenti:ut faciant bonum fe mcn.dcindc dicitcaufam qurc índiget fpccuIatione,& dícit,& propter hanccaufam qiiando itnú/ fcebitur femen quod eft cibusmundus cum iftofanguinequinon eftmunduseritgeneratioafemi nc:& cibus a fanguine mcnftruo:& opus cft quod fcías quid intcndit per nomcn feminis,fcmen ín mcnibribus. Et hoc cft quod pofuit fanguinem cibum crcatura:,& cibus eh't propter neceffitatem eius quod dcbct cibari ab ílIo,& tune opus eft quod cibatum fit a femine.Sc erit fcmén foemina: fe mcn.Et fperma uiri non habetin fe uirtutem a qua íitpaftíuum ncq3eft principium crcmenti, fed eft res quts eft immixta operationi.Sc caufat» ex hdc ramificantur errores illorum qui putát quod in mulicrc non fit fperma. Et fperma ita proportionabitur ad creaturam fícut cibus qujc mutatut fe propinqua ad complexíonem quod non indigetur aliquo modo alterare illud:fed ftatim daré ci fígaramÁ illud quod nominabimus mundum.Sed fanguis menftruuserit cibus non mundus:fed índigoaftrationequoufcg affimiletur ctbomundo.deindeexitpofitusprope fubicdum creaturíe: & dicz^ materia cibi mundí qui cft in fanguíne,& pañis cft cibus rcmotus,& fanguis cft cibus pro pinquus, & tune homo erit contra illud quod.f.generatio filii cft a fpermate mulieris ímmcdiatcf 6¿ fanguine menfttiiojtiediate,& erit cibus. Etdcindedixít quod fignú fuper hoc quod ín muliere non exit fperma,quoniam ilíudnon putat" quod fit fperma mulicrisnon currit a muliere fccúdum uiam iuxürie.necg fccúdum uiam dcfccnfus fpcrmatis:fed quando grauat naturam,& oífcndit ip./ fum ficut ctiam quando facitgrauítatcm ín maribus.Sc in mulieribus diminuitur fperma propter multítudincm fui fcmínís:&^^ú in mulieribus qiiod^inm femen cft de genere fui fanguinis mé' ftru{,quoniam ambogcnerant.auterunt ín uno.Et quandoln maribus gencrat"' fperma tándem íit indc opatoi*. Et túc eft manifeftum quod fperma mulicrís fit bonum ad matcriam,& ad prineipiú tTJ0tas,& frudlú in uiris operans.qtri dubíu n¿ eft güín fpermajrmlierís fít de genere fanguinis mp ftrui,&fanguisméftruusbonificat^ñjHíFpaflaíiumotüs^ipropterhoc'ouaiienti:&oaa pifciúcú tangunt' a fpermate complcnt' marium,

Incipir líber, x ví.Dc dífTercntí ín qualítate gnatíonís aíalíum a fpermatc: 8c qúo recipíat matrix guttam defccndentem,8¿ uirtutes animales.

Tanimalcompletú eft quodcoplct"'íncalíditate,8¿homidítate:&cftcuiusCorpus ge ncratum eft complete in qualítatc.licct non complcaí in magnitudine; quoniam ipm non habet fufFidens ad hoc ad illndí 8c tslís eft animal fanguincú ex fanguine comple/ totSc túc noii dimínuit' ab uno duorum dici^ eíTc caufa rei:8i una cft,quoníam eft fuus

fetusexíre completus ab utero:fcd complet' extra ficut ín nolatilibus.q.fua materia cíTet non rcci piens formam,immo illa materia antcgfirmet*'complete grauantuentrem,8¿ propter hoc fada é ilii membrana fpííTa qua:obferaet illam matcriam aboccafionibusquouf$gcneret'extra:8c ifíd", 8i eft in animalibus fanguineis:fed quod non habct fanguine gencrat oua non completa. Sed oua qua: complcnt' extra,6¿ gencrant gufancsalbos,8¿ oua qox non faciunt pullos nifi ititerius qucm; admodum oua fuá fantmollia:8í (i exirentcííenf expofita occafionibuscum hoc etiam quod ter/ reftritas eft contraria complexioni fanguinee. Et quando fucrit animal multum humid':& niodiy cioris tcrreftritatis,& cum hoc toto maioriscaIorisouabút,& pulifícabunt ínteríus,8¿ (i cú fucrit maioris terreftritatis,Sc mínoris humiditatis:& maioris caliditatis ficut nipcra, túc fuum fperma exit fjccam,8c íiccitate,& non diuiditur nifi ín princípiot & cft in calore qui non accidit ultimo (i/ cutin aliisouis.Sed háum multum,8c ficcum pigrítatur ad complendumoua.Etdicoquod hoc animaKquoniam ablata fuerunt membraad cubandum habilia,a¿ fuá oua fuerunt in timore occa fionum extrinfecarum mukiplicantur oua in cis, di generabantur multitudmc illorum. fct nunc

^m^

Page 101: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

loquamut ín (pttmM utram in illo íi't uírtus anímalís,& quoníam ípcrma mouct* ad g^neranduj creaturam non per ca'm extrinfecara:fed fuá natura propría qux eñ calida nutii dci:& tune ín illis eftprindpium uírtutisnutríciue,&generatíomembrorum ab filo noneft f/mul: qiñ probatio Cw snificít quod cor gcnerat* omnímodo, &^non eft remotií quín illud quod nó habeat cor habcat ali quid loco illius:& cor eft ultimuj in emillione uítK:& quoníam crcabatpuímo propter ínfpiratio/ nem,& no eft quod dicunt de latentia creatura:: & de manífeftatione cordis,quoníam ípm uidetur magislatens resparuatqmpulmo eft maíor corde:& non apparetfimul cum cordc, fedgeñcra¿ poft.Ec fí latcntia eíTet propter modicitatcm cíTet.túc cor magislatens quam puImo,& pulmo ma sísmanifeftust&propterhocexccíTusreminisparrisfupra Temenmatrisfeciídúmcdum genera tíonís:5c operatíonis naturalis qux magis funt íeciídum modum obuiationís motoris,& motijfed operatio fanguinis a quo generatur fperma eft epanaut cor.Scd complentia fperma in gcneraticc fuá funtuafa fpermatistdeinde fperma mouetaliam rem ín gutta mulíerís,ut mouct primo,ut gC' nerctprincipiiímembrorum:& a membro primo uadít uírtus qua: eft principíúgenerationís alio rummembrorumordinarie:& túcerít illa extremítascócaua: qm uírtusmafculinaprofundat ín illatquonia} fpúsuidet'quod fuerícgeneratusa fpermaremarís:& corpusa gutta foeminc.Et pcft quam illud coagulatum fuerit aíatum mouebitur aia in illo ad complendum mébra,5¿ erít ifta aía túccibalist&nonhabebitaliumefreclumnifiiftumdícethabeatuirtutemadaligd.Eteritin fper/ mate albedo propter multitudiné fpús generati: & exíftés in illo,& propter hoc efficitur máxime fubtile:& amíttcns albcdinera cum exígit: qiíí fpiíTítudo eí fit ab aere: & tune cum diuiditur a fuo locoaufert^abeo fuá albedo, & fiet fieutaqua Oeut fcitur ex alio loco: & mentiturillequi putat quod femen elefantis íit nigrum, & illud eft in comparationc foemina:,& magis mentitur qui pu/ tat quod fperma ethioputn fitnigrú uniucrfalitcrquod fpermahéat fubft3ntiá.q.butírofam,& ío uocat'uenusbutirofa,qmponebat"'princípiuraappetitus,6cprincipiumgenerationisfpermatis,& ideo nó congelatur per frígus cum fuerit fpcrma.Et gutta cum quieuerit in ip¿m appetitus ad reci piendumoperatíonesquíB funt determínate aíe fcnfibilidabit"'ciuirtusfenfítiua :8c qiíicftuirtus fenfítiua in illis qutc partícípant roní:6¿: uírtus ronatíua funt cíi fubiectorcomplet fimul membra gtium ad fenfum,8e rónemtqm fundanturin uno mcmbro,& no funt membra nutritiua,6£ adhuc qjít membra aíaliú non comunicant in fenfu:fed cóícant in róne cibi: 8c tune non c notü gn fit illa gutta huius:& tune illa uírtus nutrítiuaacquifíra a patre.&aliqua uírtus uenitpoft, &tunc fcitut quod fit illa nirtus quíeucnítapatrsíitueterafcensquoufqj mutet'' complcxiomutatione aliqua, & cum illa compiexionc qua: iam datur ex nouo poft uetcrafcenré continuat uírtusnuttitíua quzc eft propría eitita quod iftud quod acquirita patre non poteft fufficcre illí in tegimento ad ultimú, & remanet ex co quod acquifiuit a patrc;6c non poteft fuffícerenifi fuccurrat*" a uírtutc forti,ita qcí illud quod accipit a patre mutabatur:8¿ non eft de fpecie nutrímenti quíe príus fuít ín patre: neij qua:dcbeteíreinfíIio:&Iicetmatef'iIlaufrtus nonfuftmutatio tanta quod prohibct opatíoncm quJEeft fimilisopationi a qua opcratione mutabat" illa uirtusprius:& quando cor 8c cerebrum in uenitur coniungítur cum eis aía rationalís.Et fupetat ex ipfo aía fenfibílis naturalis: aut ínterdam ctit materialis,& intcrdúnó materialís.Vetütñnódum critadhuc difcreta: ímo erít ficut ín cbro & epilentico,fed complet*' ab extrinfecointellcdiu cóferente. Gaitera aút uirtutes complcnt^corpo ra renibuscorporalíbus,& fí prius eét fenfibílis:deíde fierct rónalitatehoe pmutaret' fe decomplc mentó de fpé ad fpém.Et res quze parata eft in corpe ad recipiendú dependcntiá aíe nó eft de gene recaloriselemétalísignei, nifi a calore qué ogantur corpa fupceleftia.Et Icuat' cóplcxio in re c6^ pIcxíonatis:& ex humido,& ficco:qm hoc eft proportióale fubftátie coeli:qm ,pccdit ab eo,& bn dixit magífter ^mus hoc,& ú uoluerit experiricaloré ignís: & caloré folís ín oculis debiliíi,& ni/ det quod ille calor ucniés a fuperceleñibus hét cífedií uírtute quod nó poíTet hére calor ígnis,& i[ la uírtus eft quae dat uitá,& eft portíonale uirtu ti fupcekftiú, 8c illa uírtus facit corpa fiiía fcd'm quodcorgibusceleftibusquoufog fit pofTibile illam recipe uitá:&eft dífperfauítaperuniucrfam fubftátiácorgis:fiuefithumidú,fíuefitfíccij,&cúhocuiuúcftcorpusaíaIis,8¿p¡áta5^.Etínfpma.' te eft fubftátia^ma potes recipehancuirtuté,& eft fpús prímusdeferéshunc caloré, 8¿ ipfe eftcá oíumptium fgmatis qñ facit fpmapoft dequogti^m:&adaptat opatíoni.&eftifta uirtusabftru/ üa. a corpe:líc6t fcd'm totú nó recedat ab í§o,qm fi fcd'm oé3 receíTum reccdcrctin ifinitú diftrahe ret':8c ífta eft corpus diuinú,& fuá pportio ad fpma eft quse in elfisad alias uirtutes aíc:& tiíc mi/^

nuseft maíor uírtus refpediu quíenó funt corpa, & fpiritus ille é melior oí fubftátia coroaIÍ5& ifta fubftátia nó recedit a fgmate gdiu durat fgma í matrice fanú,licet ifte fpús ímutat fpma nó ín fuá íubftátia;8c fubtiliati|muf(jalteret*'ín fpú,5ciraple¿coopturagutteuentofitatefpúalinó uéto/

S i»

Page 102: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

^cmnmmiméinm fítatc infiata ficutdíxitmcdiciis,& critiñcucntus fpúsquiírnrit:& facitmébra Cu uírtutibus qu^ funt in ás,d)C cóplet ca fícnt coagulú fadú ín hüc,6c opat^in ptibus qua: funt in illis,&^fundat"' in ptibHs!aélisn5exíensparscafci:&cafeusfitpcrilIud:& fi iítud^pmanoeftparsmébro5:^:^cdeíl pncípiú (pus tráfcútisad mébratS? opatnr iJ!a.& no putes quoddicitquod fpmadiíToluit: 8¿ nít & mutat' ad nihilú.ímo ro ciuscft qd ccóuerfo ínuít .Et dixit-.qm cú fgma ccciderir in matricértúc dirigitguttá foemí;e,& moiictcá,& mouet ipm cúca,qm mouet^quia moue^SiímifcetTcdm co cctu3,& hoc fígnificat per id quod exponimus de cíus fnía.Corpus ergo cft ex foemína,& fpús aia liscx mafculo:&natuscxmare:& foemina incaIore:&aIiis|>prictatibus diuerfispoftgtps fue/> rir .plongatú declinabit genitnra ad fimilitudíné fa!míníe:tandé ita quod materia uincet forma íi cutí femina qñ feminát*" multotiésdeclinant ad natura terreficut femé quornndácauliú^lixorum mulfú:& illa femina in primo annoapud coracenos facíút fimiles caulcs altos.Sed in alio anno fa/ ciunt canjes ad fifitudinc cauliú illius tcrrc. Et íiimílif er genus mclonú quod qñ tráfplatat'' cfficíf fi/ mile mclonibus terrc.Ec femé mafculi aliqn nifiopatur totú nifi pars illius,& aliqfítanrú pars illi' uaditadmatricé,6c illa pars parua opat'cú uirtute,& qualitatefua.Et fi forteparsilla fuerit multú nóopabitur multú ,pptcr fui puitaté: & díxit,qm quod nó hét matricé,fedípriegnatur fub diafrag matcnóeílíaa receptionefpmatiscúattra(íl!one,fcda maris,picdionc:&matrix,fcd héat multa uirtutc attratílattamé calor multú iuuat cá natura in hoc.Et kias quod fpma ,licet in co fit uirtus motina no tameopcrari pot fine cxtrinfeco ficut femé arbo5^,& hoc iuuanscft dúplex materia co ueníés,& círcunftás.conueniés ficut feméundic^ materia conuenienti a terra,& acre conucnienti, Et fcias,quoniam oís res quae fit hét nutrímcntum primú:& nutrimento fecundum,8¿ nutrimétuj primum eíl inuentum in fenibus nafcentibus ín zis adiungit'uirtus maris,& uirtus foeminx:& túc qñ moucturuirtusgeneratiuain illodatnutrimétuj a fe,& poteílhoc fciria fabis,5:a cocpis. Scá aliter inucnitur hoc pritno in gutta matricis.quia cóuertitur ad materia fanguts primi ,& illud eft propter hoc opus uircutisfite in fpermate maris. Et fanguis pus cft fanguis, a quo fit cor;aut diu fit incorpore; & poft hoc eft opus adíutorium extrinfcco,& creaturcc prime fuum nutrimentum cft prop!nquum,& poíl hoc nutrir fe a corporibus cxtrinfccis,& non eílremotum,quoniam una fpccies pifcium habeat illasuirtutes fibi coniuníi'as.ficut in una fpecie pifcium qua:dicitur cano/> monss.Si non ínusnitur in cis mafculus.Et in focmínis quibufdam inucnitur uirtus mafcnIoru5,& cfl in ouantibus,& fit ex illo creatura,8d nutrimentum quod eíl uitcllum,fcd principíum genera-^ tionis in oiiis non nifi ad retificandum matcríam quoufcg habeat formam qu:e compleat iílam in abfcntia matcric,5¿ nonfínitur hoc operatio fcilicetín pra:paratiüc materic.immo etíam in hume tftationc mntcric,5i daríone forme perfe¿líus:& iftud cft de intcntionc uirtutis nutritiue.8¿ uirtu/> tís ínforaiatiuc,8i tune fi contingit quod uirtusopcratiuaeft intra ouum primo illa opcrabit" poíl quam completa fuerit uirtus generatiua gutte fí non damnificctur matcria,& nos nó uctamus gn in muIícribushomínum,&: brutorum fit uirtusqua:complct fpcrma inquantum cft materia, fed complct praiparationem matcric inquantum eiicit fpcrma: & non cft opus complemento fccun// do matricc'.fed erit illud quod ciicitur ab illa de fpermate ftatím cum inuenitur illius modi quod ftatim poíTit opcrari in illa materia operator fi obuiaret illi.Sed gutta auium complet fe cum com plemcto fubftantíali in matrice in tempore:& cognofcit'in ilío,& rcsquánarrauimus:5¿ poft hoc mouetur uirtusmarculina,& ad formndum fpcciale: & ad mutandum inatcriam oualem (i effet uiitasopcratinainill!S!nuent3,& cftifta uirtusqujeacquiritut cxouis , &quando mouet iftud generatur fperma fuper ucntrem matricis,& índigcretcum hoc adiutorío cxtrinfcco.Et primum generatú eft cor,& poft mébra uentris,& erit fupius pondcrofum,6i poft inferiora funt pondero^' fiora,8¿ alaliaquadrupcdalía,& habentia multosdígitosnafcunt'oculís claufis.

Capitulum.De difTercntia ín membrísconfímilíbnsin parte fubieda in caufis fubtilitatis,& ín mafculinítatc,5¿ foemínitatc.

I per calorem.Sed uene & ungucs funt materie terrenales,& ín ás eft huí.' jr^i^ftT primum membrú generatur in creatur'á cft caro. Et adeps coagulatur per fi"ig«s,& | [ ^ J | t úc difroluitur per calorem.Sed u

pj p;^jdírasaliquantulum undruofat&L -j ^ ^ S s / n i á humíditasdifroluit''ab eís,& nó eft mollificatfo ín qd liqucfcít ab íllis.Et cutis cú fíe

m 5¿,^,'^juicaiiioiuicurpercaiorem.oeauene cscungue6iuniniaicijfciciitiirtn.o,i^ iiitiowLiiui>-I § ; ^ ditas alíquantulum unduofat&non líquefcunt:fedmollcícunt,deindc.q.rimanf: quo feyMlniá humíditasdifroluit''ab eís,& nó eft mollificatfo ín qd liqucfcít ab íllis.Et cutis cú fíe

caro magís fícca fitr,& membra multa primo creantur magna,& poftca parucfcút ficut oculi,qm pmo funt magís multú in crcatura,8c cá in hoc eft:ga neceítariuj eft huic mébro qd fit húídú aquo Tum, 8c op3 qd opetur in illud calor multú quoufcp retificec cópkxioncm ipfius:& op? qd illud os quod eft fuperius í tefta capitis fit leue multú in pueritia,quoníá fuú cerebrú ptícipat multa fupfiui me A wnc op3 quod illud os qd eft fupra fit ratú,qm eleuantur uapores in altum: & op3,ut iftud

Page 103: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

osmolíífícet'. Sed dentes iam dixímus ín eisan.Et crcabanturí dcntes ínter oía aira oíTa crefccntía cremento latentí.ut fie illud crementú in cis f>pter conrumptionéfuác6rínná,& umblícus in gbuf dam aíalibus com^henditduas ucnas:& ín quibufdá una uenam,& hoc fcd'm niagnitudinctn cor porís:& multa aíalja luxuríant ínter fe quádo maf. & foemina fuerunt uníus fpéí:aut diuctía^ fibí Spinquarú poftg fucrít nígra; & tcmpusíprícgnationis ín císcatidé uel f)pínqua fibí.ut canes, & lapí equc:8¿ aíiní:& fterilitas erít ,ppccrdúo fpermata,&jam crit ét f»pter matríccm ín mulieti^/ bus.quoniámulíerquandomafculínitas, & fuá matríxnóeílconucníensadrccípcndú.&ét^pter hoc quod uírga uirilis nóemittít fperma redcraut quia ínftf m cíl ccrtú,& nó pot complerc cícdío nemraut eft magnú,& ínuoluít ín mébrana.Et gdam funt nirí cflroemíatí,& emíttútfperma aquo*' fom,& fi poneretur fuum fpma fup aquam natarer,& nÓ defcédcretífcríus.Et qua:dam mulíeres fantmafculínítate,8c nócarant Iuxuríarc:& u!r caufafterílítatís,aut cíl ex duabus fpermatum c5 plcxíonibus.aut eft pter menftrua,& illa qux erít ex parte fpermatú crít abfoluta cum fpma fue ricaquofummultum.&magísexpteínferíorís. Ethoccumfperma mulierisobuíatfpermatíma ris,& norecíperetopatíonemab illo.fedcorrumpet'ab íIIo,quoníam rcccdctab 3Equalítate:& ad hucfperma uirííímilíter,8¿ hoceft,quoníaro: autcrítnímísabundansínqualítatetaut mínuctur ¡n 2cqaalítate,& fortaíTe complexío matrícís eft mala,aut erít eíus orífícíú opílatum.aut forte íílru msnta fpermatísenint Iefa,autuía ínftramentalís egritudínis.Etíam accipíf fígnum quod fperma ipfumtaut aliquodípííus ueníta raedulla per ílIud quod accídítoculís ín coíto,quoníam íllí pro// fundantur ,8c fentítur éuacuarí cerebrum,& tuc quando euacuatur ab alíquo membro aliquod ap paret íignum neceíTariü ín eo a quo capítur adhuc etíam aliquod ín corde, & fígnum fuper hoc eft qaia ín hora coitus feftínatattradtio anhelítus quafí cor íncenderet ín alícuius expulfionem a fe.Ec Dcmocrítus díxít quod caufa fterílítatís ín mulíeribus eft corpus ín compofitíone matrícú, quo / Díam non gcnerantur a fuo genere: 8c fí ita eíTet.tunc non generaret ílIud quod gcneratur ex lupo, éc cane:& uuIpe.Et díxít empedocles caufa í n illo eft mínima íenifícatio duorum feparatím in cis & non retíficatur íta,at ex eís poíTent fi membra radícalia:& accídit ex cópofítione illorufii quod accfdit ex cópofitíone caprí:& plumbí,& erít quod gencrabitur ex eís morbíduj multumtquonil continuatío bona non reperítur ín íllis:& iftud affimilatur fpcrmatí afini:& cquí, & caufa in hoc cftalía quod etíam nominabímas,Iícet non fitrcsuniuerfalis,fcd ut ín pluribus,quoniam quardaj mulépcpetunt:fed non uenlt fetus ad compIementum,& quídam muKgcneranttfed debiiem fe/* tum multum. Sed homines qui funt curtí, 8c parai multum:& íícnt porcí qui funt ínfírmí. Ec dixit quod maior canfa,8c hoc eft quod equus paucí fpermatís muítú, 8c pauce funt fuperñu fiatís fanguinee,6c quantitas fpermatís in cis eft multum calida,8¿ propter hoc matrix non multú equc appetitattrahere fperma maris,6c multotiens uomitant fperma,8¿ mingít ipfum,8c ideo cuftodes aequarum follicitantur ingcniú neeque fperma receptum, fed ftudét qúo faciant retiñere cum fu/s artibus in hoc.Scd afine funt maiorís feminis,& fuperíluitatis quam maiores,6¿ illud eft multum fi:igidum,& propter hoc non.ftimulantur ad coítum nifi tempore caloris,& nó generant in regio*» nibus frigidis:& fuá impracgnatío indigct altero duorum.fiue affimilatione fpecici:fiue ab a:qua// tione,8¿: retificatione fui fpermatís: & tune impriegnantur afine ab afinís propter aííímilationem compraehenfíonís fpermatis:& equa ab equo propter aííímilationem ín fpecie:& eft quze ab afi// nís propter hoc quod fperma utriu(($adeqnatur per fperma alterius,& fperma afíní:8¿ equí proí. -• ciuntin bonificatíonegenerationis,8cquodgeneraturabeiseritmagnicorporis.quoniam cocur fusmaterieeft ibiboncex fp8rmateafíne:5c uirtuspaíTiua bona :&operansbonú ex parte equí, (c ideo muli non complent bene generationem.Deinde fpccics mulorum non eft naturalís.quoní am fí eíTet naturalis cuftodiretut a natura naturalisillud quod exitab eís fecundtim coítum ñeque proportio guttarum excuntium ab eís eft proportio fecundum retíficationcm: fed in fuis naturis inuolutioquardamerit innaturalis,quoniam complexío eritinconiundíone fpermatú,& íncrea* tione declinar ad íEqaalitatem,6: hoc deíndc poftquam ficut multotiens dixímus declinat ad ma/ tricem.Sc tune dueguttc non erant unius pondetis ficut prius fuerút in a!q«alitatc,quoniam fí ade-quarétur ab aiquatione bona generaretur ex eís mulus: fed eft una duarú guttarum,6¿ eft quar feq¿ tnatricera magisuincens.quoniam materia magis aíTimíIaturmatri fícuc prKdíxímus: & túc eríi: proportio qua: erít ftabilis.ut íi ex toro operatio falúa poft^ fuerít complexío fecundu? modú que nominauimus.Et exponemos modo quod diximus.Ói cft.quoniaj eft fimile fpcrmatí afini: quoni/ amfíeíTecreciperetab illa per aíTimilationem : ñeque eft fecundum complexionemagentcmucl patientcm in comparatioas ad equara.Scd alia animaba luxuriant,& fue complexiones funt pro/

g iii

Page 104: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

5í)c natura anímálíam pínquc Ínter fpermata fuá non eíl diftindio qu» cíl fpcrmatis afíni & muli: & tune non exibít íwf um fperma fecundum normam primamtqaoniam illudacciditintcr duasres contrarias in fuo po dcrc,& compofitione-.fed eorum fpermata quas funt propinqaa funt quahdo componitur medí/ um cíl ex cis quod propinquum extremitatibus. Ec propter hoc cqüa qus imptsgnatur ab/// cquo fí poíl coit cum aíino corrumpcrctur quod eft ín eius útero propter frigus:& íi coit cu equo non corrúperct',qm addic' in calore,6¿ calormagis íaluat cú prohicit fup aliqucm tenellú q frigus« Et tune declinatio ad frfgus eft peior quam declinatio ad calorcni,& illud eft quod diximus;8c cíl coniC(íluraIis,& fortaíTc erit alia cá ualde occulta.

Incípit liber.x vií.Et iftius eft una diflrerétia:& eft ín cauíis curátíú ctía3 in multitudinc & paucitate zo^:8í modojí generantiú in cis.

••Jciu-ftj-r 'ñn:Tanímalía quxdam facíuntmultaouaí& quxdam pauca.Etmultitudíne ouoru STP^^O.Íeruicntero extimarutfítaíalfollicímmadgencrationemfiliorum mukorumt & a|^^^i^'aueshabenresunguesuncos:&quaEuolantmuItú,opus cft,uthabeátmotííforte, « j p ^ ^ K j &etiamciiciciétbcncfupfluítatacsfuas:&ibuntillefupfluitatcsín pénas:& pin g j j l ^ ^ ^ t m a s 8c diflblutiones;8¿ íncibum fuog¿cruriüfortíú,& tune fcquiturexhoc quod

radix fue creatióis fít ficca, & fuperfluitas qua: adunabií in Ülis difroluef", 8¿ fpargc tur in membris motiuis:& ita diminuetur fuperfluitas in illis:& tune diminuet' fuum femen.Et túc dimínuctur fuá oua:& adhuc funt gulofa,8¿ fuus cibus eft in uenatione: & illa uenatio eft per inda ftriam,& ucnatio non eft perl3torem,&oportet,ut rcgant filios ex uenatione fuajfid tune magis di gnum eft fecundum hoc.nt eíTent paucifilíiin cis,8í propter hoc uenatrices funt paucorum ouo/ rum. Sed aues qua: funt grauís uolatus funt multorum ouorum ficut galline: quoniam funt de numero animalíum qua: a principio fue crcationis funt tendía: & tune toto hoc no.undíquc rege/ re fuos pullos ficut uenatrices aues:& qua: uenantur a uolatu,quoníam fui pulli indigent nutrimea to quampulcherrímum quod facit calor in prima creatione.fcd pulli perdicum:& gallinarum fta tim colltgunt genera exícrútde tcfta,& pp hoc fuerunt de numero auiú plus abundantium in ouís Sciam magnificabatucfapicntíaincreationcpullorum procreantium fuperterram, & rafpantiü,' tít qaairant cibum fuum,quon!am qu»! non qnjcrnnt cibum fuñ uoktu.fed ambulatione ficut gal/ linenonuolantnifífugiant.&rcmucenturdeloco adlocumfibi magis idoneum : fiue conaminc uolatus, & íta etiam quod fui patres non laborant pro uita illorum qua» indigent uolatu ad acqui'/ íitíonem cibí indigent ptouidctia a remotis: & tune erit cis opüs.ut acquirant quod cis eft necefla rium: & filiis:& foeminte,5£ opuscft cis uolatu ueloei,& cum tali caufa ínucnimus lupos facicntes fíiíos cito moucntes. Et alii funt modi mediales ínter ifta dúo. Et palumbarum duarum uení// unt fucceíTiuc, & non fimul, & quo eft paruus corporecft plurímum ouorum ficutquardm pars gallinarum quK funt & qux funt magis gráciles habent paucaoua.quoniam fuá complc/ xioeft magisfícea. Etqua:damauesqutcuenantur, &cftunaparsquaedícíturdoaríem:&fa»/ cítouamulta,quoniam eftnaturíEhumida::8c píngua: :"& multum potat. Et aues qua: non ha/> bent unguescuruosilIarumeftunafpecics:quaedieiturcoeh3.& habetpaucaoua :& facit fibí ni dum,S¿ ouat in alieno nido ficut dícitur,& hoc eft propter frigiditatem complexionís,& ficcíta/'*» tem. Etfpcciesillarum quie multum ouant:fiue etiam omnis illa quíe multum ouantparummV^ uit, Et fimiliterarboresqu» multum facíuntfrudlum : aut multum fcmen parumdurant. Et galline ouantes bis ín diz parum uíuunt.Et fimilítcr lea plus quam poterít primo, v .filios ín omni anno ei díminuitur unus.quia deficcatur fuá complexio propter astatem.Sed oua ucnti non funt ni fi in auibus faeientibus multa oua propter multam materiam,& multam fuperfluítatcm in cis ;& quando etiamifteolentmafeuIum,autaudiuntipfum appetuntluxuríaríticut etiamiuueñibus hominibusaceidit quipoflfunt fpermatízare propterfolumtadum, ueluifumpulcrc mulierís, & auesfaeientesoua uenti habent multam matcríam , & ideoopuseft, ut poííítmafcu.ín ealu-/ xuriare multotíenspoftquamfuerintimpra:gnatc, &(inonluxuríauericmafcu..tnultotíensfu/# per illam poftquam fuerit impr^gnata reuertentur illa oua in útero ad fuam materiam , & eruntoua uentí. Lícet in principio, & in fui radíce fucrint a mafculo. Et pifccs qui habent multa oua nonpoteftnatura complereifta íntHs,fed dediceis uirtutem cum qua poíTunt esirs 6xtra;& caput acutum oui pendct a matrice,6c eft loco capitisin mlu Et dixi( Ariftotclis quo/í

Page 105: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber 'Bcdmmícptimm l> -níaJ ab illa patte incipít moÉiis,& propter hoc illa pars cñ fortíor ut mclíns cufiod/ahir: & exit po ftrcmotquoniam confungitur cum matrice. Etoua díuerfantur ín crcarura,quonínm oua cxeunt fuper fuos pedes: & pofuerunt príncipíum motus ín acuto:quoníam príncípíum motus debet cíTe

trice. Echabet unum mcmbrum quodaflíímilatur umblíco:& illud dacnutrimentum ouo 6c ra cedítabillocumouumfuericcompletumretiameílunaparsalbumínísoui. Etalbumíeouiaquo fum niulcum,& eft in eo multum de aere:& operabatur ín eo calor & diílinxit illum a uítello: quo níam uítellam oui eft terrcftre 8c líccum.Er calor uitelli eíl ficut calor corporum terrefíríum:& ca loralbumínis eft calor corporum aereorum aliquanruIumaquoforum:& ídcoalbumen eíl magís tonacnícnsatíínt ex eo corporis" radícalía:& quod uitellum íít quafi nutrimentum: quoniara cfl: quaíi Tanguis quí mutabatur ad fubftantiam fpermatis rautatione non completa.Et fignum Tuper hoceft,quoniam aitcllum eft príusrut calor agens in ipíum fublímat quod eft, ín ipfo in cir cuita,& facitalbumen,& ftat uítcllum in mediotíícut ftat térra ín medio aqux 8c aeris, ita ctiam t[aod fí ímmircerctur uitellum cum albuminc multum:& poneretur ín ucfíca 8c decoquererur uer tcrctur uitellum ad medium:& hoc eft quod dixit Arifto.in probationc fígníficante quod uitelluj fitleuius nutrimentum quando natat fuper albumcn,& ideo cah'diusín con-!p!exione:6¿ tuncfor/ te uidetur quod uitellum fít nutrimétum in epate: & paratur ad attradíonem: & ut uitellum (it ín alburaineprincipium adtemperandum príncipíum motus:& tunequandoattrshiturínter aibu/ méparsuítelH:fícutpuIIusex parte uitelli:quod eft in albuminisfubftantia:6^ ideo ínuenítur crea tura ínter albumen & uitellum, Et dixit Arifto.quoníam oua illorum qus habent quattuor pe>' desnonindígentcubatíone:ímmofufficiteíscaloraeris:fedautumind!getetiamalio colore. Et omnespifccsouantoua quafi cítrina:& fímílíteromnía quícaffimilátur píícibusprzeterduosmo/ dos qua: non cognofcuntur quando luxuriant. Et pifcesouant oua citrína.quoniam funt oua no compIcta:& non complentur nifí cxtra:& mafculus rígatca quadam humiditate:& cum illa c5/' pletur generatío ín eis,6i omncspifccs habent oua multa:prsEter quoddam gcnus quod dicítur ra na qax ouat unum ouum:& quod generatur per ouum ín uentrem eíusouum non habet tcflá duy" ram quod illudouum eft quafi matrix,& quodoua ipfa pifcium non habent teftam non ínuenítur sn cis membrum loco umblici.Sc ín hoc díuerfantur oua auium 8c gufanes. Et gufancs qute fací'/ unt oua generant per fe fecundum modum generationis qucm prccdiximus quoufc^ fíant dura: & ímpleantur de gufanes, Etquíedam gufanes uínunt de o!erfbn.s;& quando impknturabfonent: & poft excoriabitur fuá cutis:8¿ exibunt apicu!e:aut alia anímalía qua: habent alas: 8c oua illaruj quafadunt pullos íntrabant principium motus in parte groíIiorí,ut fuá mutatío ín pullum íít faci lior:& non indígeat reuerfíone cum debetexire:fed in ouantibus & facíentibus pullum in ucntrc fuit melíus,ut haberent acutum iuxta matricem 8c nullum malum ex hoc. Et quí putauít quod pí fces& coruiluxuriantperos:&quodfccmina:pifciumtranfglutiuntouancfciuntquod res tranf glutitacorrumpitur inftomaco, Et decipiebatur per ofcula coruorum: quoniam putauerunt quodcíTctcoitus,8cíamuididúoscoruosqujccrantpalam&exercebantcoitumrcéle. Etáidt 'Arifto.quod illud fuit fímile ílli qux putabatur quod ad has eíTet fímilis mafculus & focmina, quo níam inueniebatur íub cauda fiíTura quafí eííet uulua.Et díco cgo quoniam fecundum annos aug tnentantur ille fiíTurcc: íta quod homines putauerunt quod haberet odo uuluas. Et oua ucnti co plentur:quando mafculus multotíens coít:& fít ineispullusqui fecundum modum qucm ere// fcuntarborcscrcfcit:non fecundum quafi anímalía crcfcunt,& tune compktur: fed non complo mentó animali. Et dixit Arifto. quod adhuc nefcio utrum apes generentur per fe uel per accú dens:quoníamineísadunaturmafculinítas:&fc3eminitasadquod generentur per reges: aut per genus quod dicítur amUimem:& eft unum genus extraneum ín apibus,& iftud eft res qus de^/ bet fciri ab alus: & eft quafí teftimonium: quoniam illud genus fempcr ftat quafí ociofum. Et tnafculi in apíbusquando crcant fuosfílíos& dant cis nutrimentum, quoniam principium ma. y fculum in cis funt. Et «enehit fcilicet uefpa: coeunt, 6c debet fciri quod anímalía Se uegeta'/--bilia funt ex materia terreftraóc materia aerea: & mífcetur cum cis calor: & tune una pars il lorum generatur immediate: quxidam generantur per multas mutationes naturales medías, & luna multum fmprimít in hoc: quoniam fuá generatío ín rebns ponderofís eft fortis. Etaní^ illa largitur ouum: fed defedus eft propter íneptitudinem rccipienrís: 8c tune illud príepara;-» tam recipit: & quodliiper commixtionem elenientorum aliquando fit per míxtionis in mari,ali quando ia t«ra.Scd oportcc ut fie in illa materia qua fit uentofa,& fpírítualis ín qua fundítur ani

Page 106: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

ma:^ proptcr hoc nulía res cam gcncratur coiiipktur,fcd peí!compíetur paaíatfm. Ec'tnncqná do non fuerit fuá generatio in animali erit faa prima gcncratio fccundam modum que generatur: q-ioniam completar ex mixtíone qua: primo mífcebatur:& in« cft:deínde recípit extra cifaum qni retificat ipfam intus,8£ facit ipfum crcfcerc:& tune príncipíom füíE gencraticr.is erit ex parre capí tis:5c fuam compíementum in medio, 8¿ ex parte inferior i :quoniam caputeíl uia cibi,& inferiori funt in quibus quiefcit cibus. Et fecundam hunc modum generantur orones gufanes: aut fecunda tnodum,qao generatur fit ex ouis:& eft at íit mixtio non ferens uítam,fed dans principium; & ad aptabitur illudprtncipiumadcíbum;8¿tanc erit cibus ante uitá:&compIebúturmembratím ex cibatione quoufcg habilitcíur corpus ad recipiendam animam. Et.d.etiam fi fuerit pater primus hominum 6C quadrupsdaiium generatos in terra:erit ctiam ficut diximusífed affirmationem ha/ ius detcrminabímus alibi,

Incípit liber decímus o{n:aaas,De modo generationfs anímaliam differentía in mafcaiinitatc & focminitate; & aílimilationis :& cauíárum diuerfítatum natiaitatum 8c crcmentí.

IT illudc(!;qaoníam fi pars dextra íuuat fupermafculinirate:& etia caíor matríck cit ^ 1 1 ca hoc non eft res uníuerfalis:etenim fecúdum hoc in eadem matrice eiufdem com pie 'MI ' ' ^^^ I xíonístion generatur fimul mafculus & foemina. Et cum dicimus quod fpcrma frigi/ ^ ^ ^ diim facit fccminam.non eft opus ut dicamus quod fperma cum fuerit callidum no fx<

cit fcxminam.Et refpon. corum qui dixcrunt quod fperma decurrens in dextrum uel ad dextrum facit marcm eft ratio propinqiia.quoniam dextra eft magis callida-.fed illi quajrunt hoc conuince^ re per retnotitm.Scd caula propinqua eft Jn hoc in paííiuo creatura:,in adiuo fuá opcratio,& tune quando illud quod generatur fuerit digeftum callidum & generant fecúdum compíementum for/ te potcrit effe ex hoc gcneratus mafcu,completus,& fi non fuerit materia obediens-.aut fuerit uir'' tus debilis qune uenit ex parte fpermatis maris non erit materia fine operatione:fcd etíam moacbíV tur fecúdum fui habilitatcmtSc tune facict illam faluare fpeciem inqtum recipitgenerationem 8c ad.iptabit ci inftrumenta ad hoc,& tune quando reuoluetur materia,& fuerit obediens uni iftoruj duorum modorumtautdiuerfabitur intcntío fua:8¿ generara fuerit creatura:tunc primum qd ap/ parebit eft membrum prímumioé eft cor.Dcindc ipfum fequuntur alia membra t quoniam unum prínc!piummcmbrumfignifícataliamcmbrafignificatióeforti:fccundumdíuerfitaté!nfuis mo dis: 5c fpcculeris hoc in numcro'ímprxílíonis tefticulorum qux funt inferius corde in principalita tc.Cor autcm generatur per aliquam complcxionem:& tune fi illa complexío fuerit debilis tarda frigida.aut uenit fuper ipfam per renouationcm infui deuoritate aliquam quod dcbilitcnt ípfum fiettunc complcxio fccminina:8: (i fuperucniens fecundum uiam renouatióis fuerit confortans in ducerctur complcxio mafculina. EtfortaíTe erit materia ex parte complexionisdigerctur non re cipicns complcxíonem mafculinam quaecft in corde cum qua aíTimilatur creatura in principium fui motus: 8c erit ex parte complcxíonis humide & mollis rccipiens liníamenta ct cxtenfiones fe/,* c'indum quas aíTimilatur patri:& fortaftecrít rcucrfum:& fortaíTe inobedicnsí ambobus:& tune aHlmilabítur matri quando uicerit uírtus paíííua, & fecundum quodprocelTít in noftro fcrmone fíet mafculus per uirtutem fpermatismaris:licct&nóaírimilet"'patri:&hoceritproptcr hoc qcf dijcimus. Et foemina utinpluribuseiicit de uirtut{r,&fi non aífimilatur matri propter hoc quod diximus:8£ ficut p¡oceditcaufaafTímilatíonisin quolibet membro fecundunmreceíTusab auími lationc eft propter inobedicntiam materic au figuram qua: intendebatur,& dimiflioncm obedicn tie,nnt fuit primo in corpore marís:8c fuit tune materia obediens motui alteriuscompoíiiionis.Et fignificat quod mafculinltas fequitur calorem complexionís fpcrmatistquoniam pucr non habés alhuc calorem rcplerum,8c fencx a quo diminuítur calor facit filias ut in plurihus, & medii imcr iftos faciunt mafculosutín pluribus,6¿ fcmen focminínum eft aquofum fubtile & maris fpiííú for te 5í ficcus caro & lapfa. Et fcit quod luxuriat quando fuerit uentus merídionalis :8¿ quandoali/ quod accidens índucít frígus matríci 8c memores fuper hoc teftimoníum lumptum a paftoribus, Quádo cnim fuit afpcd^ í luxuria ucrfus polum fcptcntrióale-: autauftralcm fiet mutatio in mo duTrimafcuíinítatis dc focminiratís, Etcurrit modo intentionoftra fuper hoc ut aííírmcmusquod fortis calor proficiat in mafculinitate fj eft opus ut fit tcmpcratusad hoc urgen£r£t:8í magis ut faciat maftulumjSí propter hoc contingít cqm aliquis cü aliqua mulíerenó facit prole j)ptet ex/

Page 107: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Ztber Bedmufoctaüus 5 ? ceniínicaíoris in (pttmút, 8í cavh acceperit aliam uxorcm adxquabítur forte pef fpcrma muliV^ risqaodreducetíprum ad tempcratiam & mafculinitatécáuirtutisquoad figasin hcc aere & aq & cibis:neqi deber afcribi totalíter calori:aut frigori.Etdixerút ín cauíisaíTimilationistaur pp lüá s, mr dixcrunt.qtfi fi fperma patrfs fiierit uincensaíTimílabit matri, & fí ambo fucrint squalircr in po(re:ne(j aíTimilat'patrírñeq} matri,& iftud corrumpitgenerationem marís cum íimílicudine ad foemíam Se generationc focmfecum fiñiilitudíne ad marem:& corrúpit íimilítudinem filii añq quorum fecundum partem utrúlibcr. Etfcías quodaílimilatiodebetcfreingcncratíone undeqd ncrimilcgencranti.fedaílimilatío eíl c5munis& propría,&coranniseftfcd'm fpcciemuitín pap thisraiitíEthiopibus.Et propria eílfcdm ordines:qm filii habenrproprieratesa fuispatribus, cum creo fimilatío fueric obediensfcd m oérn partem erit operatú fímile patri:& fi fucrír obcdícs mate ricafiímilabit' matrí,& fí-nó fuerit íta aíTimilabit' auo:fcdm alrcrationc termino^ a!íqué:& fi non fuerit í fóculo auus critaílímilatio'fcd'm húidítatcaiit nigrediné: & nó cadít aíTimilatio in prope tates indíuiduales,& fí no recipiet humiditaté accipiet aialíratem:fícut ín rcbus mófiriiofís: u r qfí íiliushoísbabuit caputarietis & agnus:híís caput thanrí: qm uirtusin ipfo índuxit ín co forma fe cudum figuras cxleílesqua: accidút & uincút.Ec illud efi: qñí fí fuerit qdnominauimus fcdm ueri' Mté:8c primas magíílcr declaratad frequétius& digníusin hóceftmtfítaííímilatío in alíquo: fed determínate in fíguratfedaddítamétaextremítatú 8c fua:dimjnuríonis;& figura tíócs fcdm íigiiu ras móílruofas iam cognita funt fcdm inuétioncm.Et Democritus putauit qdcaufa ín boc fuít fue ceíTiuuscoitus fíbí forte ,ppinquus:íed hoc nó efl: femper.fed pót hoc eíTe in uno coicu. Et uídetur quod caufa ín hoc eft.qm motas in nataralis qui accidír fpcrmatí:aut multitudo materie accípiés cftuirtusopcransa mébro quodfufficítínquátitatc,& nóccíTabitadhucuivtus operatiua opera' ti ín fuperflLiicate:& magis digeftum ín hoc cft.ut fít fuá caufa ex parte materie: 5¿ bene ét colau'/ dabile eíl in caufa q aííígnat DemocrituseíTet uera natura in eís qux luxuríant fuperluxurianttqñ appropinquatunuscoitusalii:& hoc eftín ouatibusplus,qifi fperma plus díuíditur fcdm partes in zis q in aliis:& qm fucceíTusetfuperucniés coitus in eíseft magis apparcns:et eíiím ouat gallina nnum ouum cú duobus uítelíís,8c facíetunú pullum cú duobus capitibus ín membrís cÓtinuis: & cum qttuor pedibus.Ec fortaíTe faceret dúos filíos^quoniam fuerit oua diuídens ínter illa dúo,Sí íá apparaít unum corpus cú duobus capitibus fecúdum iftam caufam. Et ifta accidút ín caprís plus q in alus animalibus.quoniá multum pariúc & ín porcís:et accidút multa monííra ín uegetabilib'-* et forte cric monflrum cú mcmbrum nó habeat locú naturalemtfícut contíngit de capra qu;:chabc bat cornu ín pedibus:ficut etiam fuít homo habés fpíen ín dexrra et epar ín fíníírra. Et forraíTc e ríe tnonftrum cum quis amiferít alíquod mcmbrum princípale,fed nunquá inucnítur animal fine cor de,inuenímüs timen fine epate-.et quod reccdit multum a natura fecundum hunc modum non da rat in uitatet fcias quod omnc animal habens ungulam integram.efthabens paucos filíos. Et ha// bens pedem non mukú fi(rum:& multes filios habens funt a:quidifl:antes:et quod habct fííTaj uti gulam:ut aries medio modo: et caufa in gencratíone paucarum eíl magnitudo cordis gcncrantí: quoniam índíget multo cibo etutdígerat ípfum etoperef'cum illotet modicum fiicicnt fuper: & fine hoc, Etuídcamuscontraríum in elefantcqui habetfíííuram multam eteílpaucorum filicrú & qd fup hoc fíg eft ín arboribus:qñí quKeft maior eftminorís fru¿lus, et mníorín pifcibusé ma lorísgenerationis- Etqui uolucritpercundiaríquarecaniset fíbí fímile in multo foctu non faciat ex toto fpermate unú fíliú magnú.fícut cótígit in coagulo et lad:e,8c quoniam coagulum coagulat totum fímuhet díxerunt quídam ín hoc,quoniam hoc fuít propter plures cellulas in matrice, & fi boc eíTet ín una cellula nó generarcnt duo,& credo quod iflud non difcit prímam ratíonem. Sed dicetidum cfl: mclíusquod gencratio duorum in una cellula eíl res monfn uofa quíe diuidit fpma, íícut diaidk in matrice mulieris humore ín multos fílios paruos:et erit quantítas íllorum ficu t qti tasillorum quí modicum pofTútuiucre, fed reshuiufmodiin omnínódebettrahi ín cófequcntia. Sed díco quod potcíl eíTe una caufarum qd uíuít fupra muítitudincm filiorum, fed caufa qujc di" cebatucíndo¿lr{napríma:fuít illa quod iftud animal fuicproicíens fperma plusqfufFíciat unií di inidio'.et eft caufa bona:8¿eílradíx:et tune cum fuerítitartuncuirtusmotiua eíl motiua materie: €c diuidit ípfam in eo quod undÍ9 uní cum indiuiduum cócordcnt cum ómnibus concordíís cú g busdiuidi poíTunt membraet cognofci. Sed illud cft ín uno termino termínato,etnó poteft tran (iré: fed coagulo non habct opus nifí in retifícati5e,8¿ héc retifícationéaliq ín díuifíóe. Et.n.fí eét ín eo §dídla ,p6ctas abfcídere a ladle & figuraret ípfum fígurís díueríís.fed uirtus coagulatiua eft diftri¿liua et informatíua:& índe cótingit adhuc in matrice cafus mali.&^príepp alia mébra pp qfdáres mumerabilesíSc funtqdá aialía q cócipíut fug cóceptionem; & non fg concípicnt, fícuc

Page 108: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

3?eíiaínraanimalíu5» habCntes ungulam intógram. Et hoc tamcn & cquus faciunt fupeí cócCptióítfcd ratot'fed in pía ribas abhoritur: 8c iíludeftproptcrfordtiidincmcomplcxionisinhabentibus ungulam cenca// uatam & in ómnibus: 8í propter amplitudinem matricis:fed quod uincit in hoc:quoniá eft os tna triéis fe conuringcns,& nihi! rccípit ante horam partns :& appetitus focminarum in auibuseftmi ñor q appetitus mafcuIinopi?,quoniam fuá matrix eft fub diafragmate:& fceminac qua: appetút tnü tum de fpecie cuiuflibet animalis aborciant:qñ pariunt rem magnamtquoniam fuperfluitas tédit nimium in diminutione:& multitudonon inferioribuspilorum fecundum fpecicm. Etindiuidoú fignificatrquoniam iftud cíl de multa fuperfluitate: & quoniam uirtus informatiua & nutritiua eft fortís,<5c fortaíTc crit aliquod membrum ociofum in illís qua: habent multos quod iterum recupe/ ranc ficuc ín filiís yrundtnum cum extrahuntur oculi. Et multa: funt qux habent filios multos.i & fuá mediecas non crit completa/ed qui nafcitur qui non habet oculos apertos:aut ungues non fí/y xos:ctiam in principio ílatim crcatur in matrice propter humiditatem. Et quia calor qui c in ocu liseís de facili deftruitur rem propter frigus fcftinat ad illam:quía pauci funtcaloris, & cuj hiSc fja humidicas 8c fuá mollicies faciunt ad ueloccm infpirationem. Et propter hoc quod cíí ha btns poros ratos ficcat"'cit!us in corpore,q habens poros flridos.Et qm feftinat materia ut formei: forma mafculína dtius:& hoc propter uirtutem agentcm in ipfa.q.non propter inobcdientiá ma teríetquoníam materia non efl: in illa opportunitate inobediensex parte rctificationis & quantita/ tis: fcd ex parte caliditatis 6c fuá: uirtutis. Et unfr quod magis fuerit dcbile magis crit fcñinumtqm fuá materia crit magis fcftina: & uirtus eíl uinccns ct eft priefcns 8¿ incipiens operari: & potcns fu/ pra materiam:8c mulieres qua: pauca: funt fuperfluitatis bonifícant fuum modum in cóceptu:qííí ponit fupcrfluitatcm in concreatum:8c non remanet ibi aliquá quod noceat puero.Etcaufa in mol la matriciseft corruptio digeftionis & diíToIutio caloris,& proprie cum non fuerit in aliquod retí/ ncnsnaturaíe-.qutcdam operantur in ipfum cum informatione 8c lac,& eiusgeneratío iam eft fciv tum: & apparet error cmpedocles: quoniam credit quod lac generabatur in.viii.8¿ qrto. Et primo eft í;inicsinexitu:& poftea fit lac:& tune fanies ueluírus innaturale&lacnaturale,& fciasquod multum longc uitKcft animal fangnincum: 8c in fanguineis poft elefantcm homo eft longiorisui/ tíC.Et opus eft ut termini eífent pofiti in fpecie: no gratia materie folius:fed caufa fusrcceptóiseí! imprrcíTio afccllis doñee fít uita concordans cum reuolutione alicuiusftcllc,aut multarum ftellagá & quídam funt maioris uitíc 8c qua:dam m!norís:& tune poft termina eft dies cum fuá nod:e,dein de quod non cito feftinet; 84 eft unus terminus qué pertranfit luna in quarta fui Girculi:deinde mé (is,8c eft unus círculus qui cpmpletur in lunam 8c foIem,d£Índe annus planctap¿ diuifí annus fuap¿ materiap^ commotionum 8c reuerfionú ad eas figuras in quibus fuerunt:8c ifte coniundiones fací unt ad augmentum naturalium,8i ad diminutionem m naturalium.

Incipit líber decimufnonus. Dehumiditatibushominum^ 2* T huius eft una dcterminatio pueri:utrum fufflet 8c fentiat uigilct,aut eft ficut uegcta

bilc. Et dico quod non uigiiat:quantum non operantur fui fenfus:& ne^ motum ha/ bct uoluntarium:8c qui cftuigilansaccidit quod operatur cum fuisfenfibus: óiquidaj funt dormicntes quibusaccidít quod uidcnt aliqué 8c furgunt& ambulant:nifi ga no

eft nífi cum complemento opcrationis anime,fcd alii fcnfus túc funt operátcs,fed in eo eft unus fcn fus motus.q.confufus. Et cum hoc etiam no crit uigilans:liect dicatur cíTe ambulans.Sed habilis ad maiorcm expergefad:íoncín,& quo erunt quod uetabútur in ea fenfus radicales, 8c non eft ad/' huc ficut arboi-es,quoníam in cis non eft principium fenfus radicalis,tunc remanfit ut inquiramus uerum eíTet dormiens,8c fortaíTc non debet dici quod fit dormiens:nifi iftud quod habet iftud ut fit uigüans. Et tune uidetur quod illa dormitio fit ficut in Iicorgicis:8c critnatura pueri:ut exigat fomnum ficut cum parir ipfum tnatcr ftatim fiet,8c erit opcratiouirtutisoperansin ipfo fuúopus poftq plus puer plus primo ridet in fomnotSc'in hoc accidít caufa glaucorujoculorum & nígro^i oculorum.Sc tune dico quod glaucedoaccidit:aut propter naturam tunicarum:aut propter natu^ rara humiditatum. Et caufa in humiditatibus eft:quoniam fi fuerit clare 8c fucrint pofíti^pc ex/ ti:a:8c erit criftallinus mult^ quádtatis,8c albugineus modicum,inquátúautcnri erit médium: erit ocuius glaucus :nifí aliquod aecident contrarium a túnica:8ífifuerinthumiditates obfcure 8c criftallinus paucns 8c albugineus multus: ita quod faciat obfeuritatcm:fícut facit aqua qu^ é muí tum qux furgat ct cooperit res:aut fi fuerit criftallinus profundus erit oculusniger:8c cum in tunu cis eft"uuea:et tune illa fi fuetít nigra erit ocuiusniger,6£ fi fuerit uaria uel glaucula erit ocuius ua -» rius uel glaucus:ct uuea glaucefcit uel uariatur,quoniam in ipfa non eft digeftio:ficut eft ni ucge// tabilibus; quod ftadm cum nafciwr non habebit rcdiim colorem. Szd tendet color ems ad

Page 109: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

Zíber Bedmufnofwo H áíbedJncm. Dcind¿ proptcr digcílioncm uirefcit, & propter iftam caafam crút DCDIÍ pucroram fflauci:&«ft'i glaucitas erft propter humidítatcm completam: aut crit propter diíTolutícnem humidíratisqfequitiir iúdura fífueritbenedigcfta,íicutinucgctabíli:quoniamcumintcndit dif {blaercfíiarnhumidítatemindpitalbcrcerc.Síitaglauciraseftpropterñccítatemuincentem. Et infírmi habent oculos quafi gla'ucos:& fimilitcr fenes hac eadem caufa,quoniam ín fenibus multi plicatur humíditas extranca:& dííToIuitur naturalís:& glaucitas fíue uarictas quídam til natura Iis,& qu«dam accidentalis. Et efcchcl contingit ex caufís nigrcdinís & fere glauca: & apponitur qaaG res media funt ea:& fi eíTet efchel uigens fícut putat E«ipcdocles eíTet oculusglaucus infir/ / mastimpeditus.quoniam amifiíTct aquam quzc eftpríncipíum uiíus.Et una pars nigrcdinís in ocu lis dimínuit uifum inoculisglaucorum refpoñ.quorundam quando glaucitas non accídít propter ajiquam occaíionem. Et caufa ín hoc quoniam nigrcdo qox erit propter caufam albuginei humo risuctattranfítum colorumtquoniam uetat tranílucenriam Se impra:íTiones,S¿ fimiliter ilk q erit propter obfcuritatem humiditatis abandantis :tuncíllehumiditatesíifnerint multa: non ciunr obedientes mutatfonibus in uifume^ín cxitu uifus ín anterioribus exítu fenfibili. Et quando fue rít oculusglaucus propter paucitatem humiditatis albogincaiuidebit plus de nodc & in tenebris ^in dietpropterhoc quod contingit lumen moueri fuper matcriam pancam cum fortirudine ma' gna:& tuneuetabit illam uidercres manifeíle.ficuteílpígritiesad uidcndum quod eíl ín tenebris poftlumenrficutnígrum propter multitudinem humiditatiseritfuum uidere dcnodc minus,quo niam indiget illud diligenti inrpe(3:iÓ6:& motu materie a dcxtra:& materia multa erit minus ob^ diens q pauca.fed nigredo qux erit propter tunicam adunar uifum fortius.Et hó eft fortior omni" bus anímalibus ín colorí bus ocuíorum:& ín equis etiam crit color glaucus oculorum:& etiam ali US color ín alio ocuIo.Et fcias quod acumen uífus eíl: fccúdnm dúos modos. Et unus ilíorum eíl fe/ cundum aflértionem reí a rcmotis.Ec fecundas fecnndum fortitudinem difcrerionis rei uife 5í for/ te diiierfabuntur irte uirtutes,8í acutíor prima fuá caufa cñ quod nó habet humidítatcm ut fit ma gis anguílum; 5c no faciet ei contrarietaté luminis obuiantis fuper fuas omnes partes, fed uenit ad res uifas cum quantítatc tenoris 6í reditudinís circundantis:5c tune omnes natura' oculi erunt na/ tmxpaífiue.ne^confufe;& quando fueritmotus uífus adpartem rei fenfatc moucbítur a fuo lo/ co ad fíxionem fuper rem.Dcindc reuertiturab illomotu propter labore m 5¿ ínquietatíoné lumu nis, & fcias quod cu^ ocultis fíg fuper aliquid mouetur motu ad cxteríns cum magno defiderio cir eundanti rcm appofítam fíbi ut compleatur fuá operatione propria. Et tune íi exít rem prope ui fum in aete:& uía fuerit paruacadet.q.in debilitatíone Se tímorcm deheifech: 5c oculí^fundí funt parue fpeculatíonísillíus quod remotumeílab illo:fed caufa difcretioniseíl claritas humidtratis, & fuá fubtílitast5í (ícut auditus eft olfatus:quoniam comprxhenfio reí remote eíl per dífcreíioné & diftindionemrS: fímíle illud quod fuerit habensuías olfatus magis logas mclius olfacíct:& me liusnenabítur (ícut canes generofi.Etetiam ínter ífta occurrít quxftío de leuicatc Se afperitate ca/ pillorum & groíTitie 8c fubtilitate & albedíne & nigredine:& caufa in hoc eíl fícut fcistquoniá ca/ píllí generantur ex uapore qui eíl fícut fumns;& eft.q.píramus in pof-is:& tune coagulatur: 8c túc erit fuá materia naturalis eís fumofa:<S¿ erit inílrumentum porus & funt fícut foramina,& ííla (uj^ fluitasfumofa fi fuerit fpiffa erunt fpiíli pi|i;Sc fi fuerit fubtilíseruntpili fubtjles: & quando fueric cutis fpi(Tafupcrfluitasfpi(Ta:8¿ crit unus piluspropínquusaIii:8¿ erunt foramina non incatnata, & conílndla,8c non cum altero;fed ampliara erit ampliatione foraminum cutis fícce: & erit hoc ét propter fpiíTitudínís caufam. Sed fpiíTítudo erit non propter materiam:fcd quoníá pori fui crút tortuofi quouf^ accídit foraminibus capílloru^ id quod accidit ex eís a calor: quoníá fí calore ope retur in capillos faceret illos crifpos: & iam erit propter diuifíonem motum fumi propter quá coa gularitur capilliiSc iam erunt propter tortuofítatem foraminum:& tune formabítur EÍS figura fc"/ cundum figuram foraminij & íncrefpabítur.Et planíties capillorum eíl pp cotraria huic, & nigre

'do capillorum eíl propter catoris acriraté,& canítics pp tardítatem;5í q eíl luííusproptcr arqua/ litatemí&fortaíTe erit nigredo &crcfpitudocatmpra:ír!onisaerisextr)nfecus. 8c tune incrcfpabú tur capilli 8c fitnt ut piper:5c inde mutat** totum hoc in regioníbus 8c cíuítatíbus, 6c caufa tfí bsc crítpp cám humídam.Sc non callidam ne^uifcofam un(íluofam:& túc miterent'capilli ex illa na turalicer: 8c iam erit etíá illud pp ficcitatem,8¿ quK accípiet capillos & auferet ab cis fuam bunií / ditatem 3c pigre.-fíné pp qu?.s fadlí funt nigrí capilli,6¿ fíunt túc.q, calx,& hoc cír fi cótingit ir'íir.v tnitatibustíc túc qa mcdítabunt'conualefcenti reuertent"" ín fuum colore: qm trahuntur túc ex ma tena bona. * ¿d krxx non habet fíducíam/alícuius mareríe,qm um habet colorem confradum, fed caluus habet caluitié: qtíí defíccatur medulki. Et incipit añ, qiñ illud uas eíl magís amplünu

_/

Page 110: Maicena t>e aíalíbus per magíftm nncbaelcfco tú De ... · raonem,qiita alx piilmonnm in anibns fiint mnlta! díftantef;fecundum díueríioncm,6í fplcn fcmp^ ^ ín finin:ra,n{fi

& faamatetíaeííma^íshnmida:&citíusrcripitdeficcationem;quotiiam eff magisrafnitií & túc oropccr calorem naturalcm forccm in illo diminmtur & conílringitur m fe:& contrahitur ab oíTc & cune non accipit ab illo oíTe matcriam furaofam quae indigeat rememoratione,& adhuc quoni-nm fantDorirari:&diíToíuítur abdsquantirasrámofa-SedinüIicriDüSCitíiatüra«uagís humidaí &fuscítesmagishúide, &fuiporifuntporimagisangufti:&ca{lrati aífimilanturcis&non fí. untcalui&plurescapiIlipríus(utraffi&poftalbicaní:&quicftruffuscimTsfítca^^^^ cílDroDÍquioraIbedini:&caroindiuiduinigraeftraporofiorommbusaliiscarnibusciufdemfpe. cici cum fucrint albetquoniam eft magis digcíla carne etiam qua: tendic ad uarietatem faporonor &mac^isdicreftacatnequxtéditadalbedinem:&cap¡lIíinaliisabhominefeqiiunturcutimjllius anima1is.&°uncfuntnigrirupracutimmagnam:&albifupracutimalbarn. Sedm caufa grauí. tamuocis&fuiacuminisAfortitudinis:&alte:&remiíreuocis,rciasquodgrauitasuocisacaA oropter fortítudinem emittentis:& iam etiam contingit prppter debilitatcm:& illud tft,quoniam picrrefdtinílrumeutum uocisanimalisad diuidendnm aera: & ad moucndum ipfumtmouet ip// íi5mquodmouetcumtarditateeritgramsaliquantuIumcumdebiitate,ficutfuntuocesuituIoru3

Et uoces uaccarum funtgrauioresquoces thaurorum', & fi tracheafucrit impletacum catarris humidis:tunc fí partcm dimifcrit & portaueric aera, & acceperit ex ea modicuro: aut fi in operra fueritineaoperationcfortiericuox acutapropterdebilítatemt&propterhocacuunturuoces fe

num & conualefcentium. Sed quando fuerít inftrumcntum uigorofum in mouendo aerem nmltu crituoxgrauispropter fortítudinem, Seddcdentíumatílitatibusiam fcis ex alio loco,

Explicít líber de animalibus Auicenna: decimus nonus & ultimus*

Regiftram huios operís^

Prima alba Incipit líber deán! habere íuuamcnta odeníio eius de die

b ípícu!am:aut mufcam 49.annos ucl ulterius fuperñüitasquKad potcrítoccuparc

c CapituIum.De hataris potcftrexuolare pfitaci fnum amorem Dixitcnímphifícus

d dam mulleres quaj cundum quem omne funt fícce complexionis 6¿nonen:uetitum

& mufculí mouentes cíe:&nonhabet por fpííTus qui exalat bus;& cura eius dila/

f gracíiiof cstüfc cxirsmi dientia cxpanfionum bust& quando moue6 pauca/cdpars

utueniatab loqmurinfpcrma ps mollificc¿

Finís*