Meer informatieHeeft u vragen of behoefte aan meer informatie, kijk dan op

www.meriant.nl of bel ons klantadviescentrum: 088 - 603 03 35.

Sabeltje Eppinga

Meer zelfvertrouwen door zorg voor robothond

Mevrouw Van den Berg vertelt openhartig:Mevrouw Van den Berg vertelt openhartig:Mevrouw Van den Berg

Persoonlijke verhalen van bewoners, familie, vrijwilligers en medewerkers

Meer vrijheid levert grote voordelen op

Onlangs geopend: Expertisecentrum De Linde

MerianderMAGAZINE VAN MERIANT I JAARUITGAVE 2019

oor u ligt alweer de tweede jaaruitgave van de Meriander. Voor mij persoonlijk is het de eerste Meriander. In februari van dit jaar ben ik gestart als directeur van Meriant. Ik kan

alleen maar zeggen dat ik blij ben met de overstap van Ziekenhuis Tjongerschans naar Meriant. Ik heb Meriant leren kennen als een prachtige organisatie waar mensen met veel passie en overtuiging dagelijks werken aan de zorg voor kwetsbare ouderen.

De visie (h)erken wie ik ben wordt breed gedragen; ik heb daar al vele mooie voorbeelden van gezien. Gemotiveerde, deskundige en voldoende zorgverleners zijn een sleutelvoorwaarde voor persoonsgerichte zorg. Daarom gaan wij in het najaar van 2019 en in 2020 intensiever met medewerkers in gesprek over wat zij nodig hebben in hun werk.

Het afgelopen jaar is De Linde, expertisecentrum voor medisch specialistische ouderenzorg, geopend. Een prachtig project waar de revalidatie van Meriant nauw samenwerkt met ziekenhuis Tjongerschans. Vanuit mijn vorige functie als manager bij Tjongerschans ben ik vanaf het begin nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van deze bijzondere samenwerking. Mooi om te zien dat al onze plannen nu ook echt werkelijkheid zijn geworden. Een ander project is Marijke Hiem. De nieuwbouw van dit woonzorgcentrum is in volle gang. Het wordt een prachtig gebouw met een hofjesstructuur en nieuwe technologische snufjes. In het nieuwe Marijke Hiem komen zorg, wonen, welzijn en behandeling samen. Er komen kleinschalige woonvormen, met een mooie grote huiskamer en een eigen appartement voor iedere bewoner. Ook is er veel ruimte om buiten te zijn en te wandelen. Buurtbewoners zijn van harte welkom voor activiteiten en gezelligheid. Voor de zomer van 2020 wordt de nieuwbouw opgeleverd.

Deze Meriander bevat mooie en bijzondere verhalen. Zo leest u de drijfveren van een aantal medewerkers. Maar ook leest u over het bijzondere werk van de vele vrijwilligers die bij Meriant zijn aangesloten. De visie (h)erken wie ik ben komt in vele verhalen terug. Bijvoorbeeld bij het verhaal van familie De Lang, die samen met het netwerk en de zorgverleners de onvermijdelijke opname van mevrouw De Lang naar LindeStede zo goed mogelijk begeleiden. Dit heeft gezorgd voor een warme overdracht waar iedereen, maar vooral mevrouw De Lang bij gebaat is. Ik ben enorm trots op deze mooie initiatieven.

Ik wens u veel leesplezier!

Grietje van BuitenDirecteur Meriant

Een warm ontvangst bij Meriant

V

Voorwoord

2 Meriander

Heerenveen Jubbega

Wolvega

U bent altijd welkom

Heerenveen

Jubbega

ANNA SCHOTANUSBeweegt met het leven meeMarktweg 104, 8444 AC Heerenveen

HEREMA STATEZorg voor elkaarHeremaweg 4, 8444 AN Heerenveen

WENWEARDE Doch mar gewoanEricalaan 22, 8411 VK Jubbega

DE WENTEKleinschalig, modern en persoonlijkSchoterplein 2-5, 8448 RP Heerenveen

COORNHERT STATEIedereen is welkomVogelwijk 20, 8446 KE Heerenveen

MARIJKE HIEMKnus, gemoedelijk en levendigH. Hebbesstraat 1, 8442 GH Heerenveen

Wij helpen u graagHeeft u een vraag of wilt u een afspraak maken? Neem dan contact op met ons klantadviescentrum.T: 088 - 603 03 35klantadvies@meriant.nlwww.meriant.nl

Wolvega

BERKENSTEDEDe sfeer maken we samen!Hortensiastraat 49, 8471 KK Wolvega

WILGENSTEDEOns kent onsSteenwijkerweg 34, 8471 LB Wolvega

LINDESTEDEGastvrijheid staat centraalSteenwijkerweg 49, 8471 KZ Wolvega

6 Meer zelfvertrouwen door zorg voor robothond

8 ‘Gewoon samen fietsen en een praatje maken’

10 Welzijn op maat met kleinschalige zorg

13 Column: Behandelen in een woonomgeving

14 Drijfveer: ‘Ik heb allemaal beppe’s hier!’

16 Samenwonen in WenWearde

18 Friese Staten en de kracht van kleinschaligheid

22 Samenwerking in de Friese ouderenzorg

24 Zussen in de zorg

26 De kracht van samenwerken: ‘Ik krijg energie van hem’

28 Drijfveer: ‘Die glimmende oogjes maken het waardevol’

30 ‘Warme overdracht’ bij dementie kent louter voordelen

34 ‘Gaat u maar. Veel plezier en tot straks’

Meer vrijheid levert grote voordelen op

36 Onlangs geopend: Expertisecentrum De Linde

40 Rolstoeldansen in LindeStede

42 ‘Buiten voel ik me vrij’

44 ‘Een paar dagen uitwaaien doet elk mens goed’

46 Vakantiegevoel met eigen Tiny Camp

48 Column: ‘Nee, tenzij…’

49 Meer reuring met activiteitenpas

50 Drijfveer: ‘Mooi als ik dat grote vraagteken weg kan halen’

52 Muziek, beweging en spel als medicijn

55 ‘Wisselstoel’ geeft alle vrijwilligers een stem

4 Meriander

InhoudColofon

Meriander is een uitgave van Meriant, een organisatie voor ouderenzorg. Het magazine verschijnt één keer per jaar en is bedoeld voor bewoners, cliënten, familie, vrijwilligers en andere belangstellenden. Meriant maakt deel uit van Zorggroep Alliade.

Eindredactie

Joukje Marra & Nynke Brouwer, afdeling

Marketing en Communicatie Zorggroep Alliade

i.s.m. RVCommunicatie

Teksten

Gerard Akkerman, Amber Boomsma, Letterhuis,

Grietje van Buiten, Mieke Draijer, Patricia

Langhout en Rogier Verhagen

Ontwerp en Vormgeving

De Bey communicatie & vormgeving

Fotografie

Team Horsthuis, Elmer Spaargaren, Ria Conradi,

Roel Bergsma, Artemisia Photography, Jan Edwin

Geertsma, Jeroen Schoondergang en Nynke

Brouwer.

Druk

Drukkerij van der Eems

Meriander Online

De laatst verschenen uitgaven van Meriander

staan op de website: www.meriant.nl

Copyright

Voor overname van tekst en foto’s is

toestemming nodig van de redactie.

Redactieadres: Zorggroep Alliade, afdeling

Marketing en Communicatie.

Postbus 303, 8440 AH Heerenveen

Adreswijziging

Stuur uw oude en nieuwe adres met uw naam

naar communicatie@alliade.nl

Nieuws over Meriant vindt u op:

www.meriant.nl

Facebook: /meriantonline

Twitter: @meriantonline

5

1846

52 40

36

76 Meriander

Goed opvoedenMevrouw Eppinga voelt zich verantwoordelijk voor de hond en daar groeit ze van. “Ja, zo wijs ben ik met jou”, zegt ze tegen blonde Boris, die haar verwachtingsvol aankijkt met zijn trouwe ogen. Volgens Thea is haar beppe heel lief voor het mechanische dier, al heeft ze uitgesproken ideeën over de opvoeding. “Dat vindt ze belangrijk. Voorheen nam ik onze hond wel eens mee op bezoek en dan kreeg ik commentaar dat ie niet goed was opgevoed. Daarom is ze soms ook streng voor deze hond. Ja hè beppe, dat doet u goed hoor, naar u luistert hij wel.” Mevrouw Eppinga knikt trots naar de kwispelende viervoeter: “Hij komt nooit op het bed en als ik even weg ben, blijft hij netjes op de kamer. Maar het liefst zijn we samen.”

Meer zelfvertrouwenDe interactieve hond waar mevrouw Eppinga voor zorgt, is van de afdeling waar ze woont. Soms passen andere bewoners ook even op hem. Het dier is beschikbaar gesteld vanuit het project Waardigheid & Trots, die al aan verschillende afdelingen binnen Meriant robothonden, robotpoezen en babypoppen heeft verstrekt. Ze zijn alleen op aanvraag van zorgmedewerkers verkrijgbaar en nadruk-kelijk bedoeld om de kwaliteit van leven te verbeteren. Uit gedragsmonitoring blijkt dat de mechanische huisdieren en poppen vooral een positief effect hebben op bewoners met dementie. Ze bieden afleiding, roepen reacties en herinneringen op en vormen een dankbaar doel om aandacht en zorg op te richten. Ook dragen ze bij aan zelfvertrouwen en een gevoel van ‘ertoe doen’.

Kleindochter Thea beaamt dat volmondig. “Beppe is een stuk rustiger sinds ze voor deze hond zorgt. Ze heeft meer zelfvertrouwen. Het was best een stap toen ze hier twee jaar geleden kwam wonen. De zelfstandige vrouw die gewend was alles zelf te doen, had opeens zorg nodig. Ze vond het moeilijk zich daaraan over te geven. Door de dementie werd ze wat opstandig. Ook piekerde ze veel, vroeg zich af: wat moet ik nu nog? Dat doelloze gevoel is veranderd sinds de zorg voor de hond aan haar is toevertrouwd. Het gezelschap doet haar goed, ze praat de hele dag tegen het beest aan. Het mooiste is dat ze weer een rol heeft en complimentjes krijgt.”

e zitten met elkaar aan tafel in het apparte-ment van mevrouw Eppinga, op de tweede etage van Herema State in Heerenveen. De hond - soms Boris genoemd - mag voor

de gelegenheid op de rollator zitten, pontificaal naast zijn baasje. Hij reageert op aaien, beweging en geluid door zijn ingebouwde sensoren. Want dit is geen gewone hond, maar een interactieve robotpup. Volgens kleindochter Thea (54) beseft haar oma best dat het geen echte is. “Ze geeft het zelf aan als er nieuwe batterijen in moeten. Toch ziet ze deze hond als haar maatje, want hij brengt leven in de brouwerij.”

Intussen stopt mevrouw Eppinga een klein stukje reepkoek in de bek van Boris. “Dat heeft ze nog nooit eerder gedaan”, fluistert Thea me toe. De mechanische hond kwispelt en hijgt met zijn bek open, maar de koekkruimel blijft op zijn tong liggen. Zijn baasje blijft er nuchter onder: “Eens kijken of hij dit lekker vindt en anders vinden we het morgen wel weer terug. Deze hond is heel makkelijk hoor. Hij zegt altijd ja en nooit nee. En hij is mooi schoon, heeft geen last van verharing. Hij blaft wel eens door de televisie heen, maar dat hoort erbij als je een hond hebt. Dat maakt het gezellig.”

Geen speelgoedAls dierenvrienden had het gezin Eppinga - met drie zoons - vroeger ook wel honden. “Dus het vrouwtje is het gewend hè”, knikt ze tegen Boris. Dan tegen ons: “Je moet wel beseffen dat een hond een dier is. Het is geen mens, maar ook geen speelgoed. Deze hond ook niet hoor. Daarom bescherm ik hem als kinderen er mee willen spelen. Dat wil hij niet en ik praat namens hem.” Intussen reageert de robotpup weer op haar stem en aanrakingen. Kroelend door zijn vacht spreekt ze hem liefdevol toe: “Ja, dat weet je wel hè, want je zit er graag met je neus bovenop.” En dan met een brede lach: “We kunnen het goed vinden, hij en ik.”

W

Meer zelfvertrouwenDe interactieve hond waar mevrouw Eppinga voor zorgt, is van de afdeling waar ze woont. Soms passen andere bewoners ook even op hem. Het dier is beschikbaar gesteld vanuit het project Waardigheid & Trots, die al aan verschillende afdelingen binnen Meriant robothonden, robotpoezen en babypoppen heeft verstrekt. Ze zijn alleen op aanvraag van zorgmedewerkers verkrijgbaar en nadrukkelijk bedoeld om de kwaliteit van leven te verbeteren. Uit gedragsmonitoring blijkt dat de mechanische huisdieren en poppen vooral een positief effect hebben op bewoners met dementie. Ze bieden afleiding, roepen reacties en herinneringen op en vormen een dankbaar doel om aandacht en zorg op te richten. Ook dragen ze bij aan zelfvertrouwen en een gevoel van ‘ertoe doen’.

Meer zelfvertrouwen door zorg voor robothondMet ferme bewegingen strijkt Sabeltje Eppinga door de blonde hondenvacht: “Ja, jij bent mijn lieve hondje hè”, zegt ze stralend. Als de kleine viervoeter even later door het gesprek heen blaft, kijkt de 100-jarige Friezin wat strenger: “Even stil zijn hoor, jij bent hier geen baas”. Kleindochter Thea knipoogt en constateert: “Ze is het opvoeden nog niet verleerd.”TEKST AMBER BOOMSMA FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

V.l.n.r. Kerst Kuipers, Bianca Rooks, Freja Franken en Ina Rutten

8 Meriander 98 Meriander

ind door de haren, genieten van de omgeving, de seizoenen zien veranderen… De Vries merkt dat buiten in beweging zijn, iedereen

goed doet. Hemzelf, maar zeker ook de bewoners waarmee hij fietstochtjes maakt. “Ze vinden het heerlijk om er even uit te zijn. Onderweg is van alles te zien en als je samen op pad bent, ont-staat er vanzelf een band. Zeker met mevrouw De Jong, die al drie jaar wekelijks bij mij op de duofiets stapt. Elke dinsdag belt ze na het weerbericht van Piet Paulusma en als de ver-wachtingen goed zijn, dan gaan we ’s middags een rondje toeren.”

Rode wangenVoor Grietje de Jong (79) zijn de fietstochtjes met De Vries momenten waar ze echt naar uitkijkt. “Bij Coornhert State is van alles te doen en ik verveel me nooit, maar buiten zijn en fietsen is zo prach-tig. Vooral in het voorjaar, dan verandert de natuur met de dag. In de winter gaan we ook hoor, dan trek ik een hoop kleren aan en kom ik weer thuis met rode wangen. Met mooi weer zijn we zomaar anderhalf uur onderweg. Dan fietsen we naar het Nannewiid, of we genieten van het groene Oranjewoud. En dan natuurlijk ook even door naar Mildam, waar ik lang heb gewoond.”

Van mens tot mensDe Vries peddelt overal naartoe met de bewoners en gaat op verzoek ook gerust een boodschapje met ze doen. “De klant is koning”’, grapt hij. “Als vrijwilliger ben ik er om hen een plezier te doen.” Dat hij zelf al tachtigplus is, vindt hij niets bijzonders. “Zolang ik fit ben, stap ik met plezier op de duofiets. Want ik weet hoe belangrijk het is dat bewoners nog andere contacten hebben, naast de professionele verzor-gers. Netwerken worden kleiner op hoge leeftijd of familie woont ver weg. Dan kun je als vrijwilliger van betekenis zijn. Gewoon samen fietsen en een praatje maken, zo simpel kan het zijn.”

Speciale uitjesDe betrokkenheid die De Vries voelt bij de zorg, is ontstaan omdat hij een dochter heeft met een verstandelijke beperking. “Zij komt nog elke twee weken een weekend thuis en ik heb een duofiets aangeschaft om met haar te kunnen fietsen.” Zo kwam het dat De Vries na zijn aanmelding als vrijwilliger ook tochtjes begon te maken met bewoners van Coornhert State, waar hij vlakbij woont. De wekelijkse ritten - meestal op dinsdag en woensdag - maken inmiddels deel uit van zijn vaste routine. “Al blijven het speciale uitjes”, vindt hij. “Elke keer als ik mijn fietsmaatjes zie genieten, geeft dat voldoening.”

Er zijn voor een ander en elkaar ontmoeten als mens. Dat is dé drijfveer van vrijwilliger Elte de Vries (84), die twee keer per week op de duofiets stapt met bewoners van Coornhert State. Al drie jaar maakt hij kilometers in en rondom Heerenveen,

tot grote vreugde van zijn vaste fietsmaatjes.

‘Gewoon samen fietsen en een

praatje maken’

W

‘Ze vinden het heerlijk om er even uit te zijn’

9

TEKST AMBER BOOMSMA FOTOGRAFIE ARTEMISIA PHOTOGRAPHY

10 Meriander 11

p de vraag wat kleinschalige zorg van Meriant nu precies inhoudt, trapt Nico - inmid-dels tweeënhalf jaar cluster-

hoofd van BerkenStede en sinds juni ook van WilgenStede - het gesprek af. “Wij geven dat vorm met kleinschalige woongroepen met een eigen, vast team medewerkers. Het gaat dan om zo’n twaalf tot vijftien bewoners per groep. Met een gezamenlijke huiskamer bootsen we een huiselijke setting na. De bewoners verdwijnen daardoor minder snel in de massa en kunnen meer zichzelf zijn. Er is aandacht voor het individu. En we activeren de bewoners meer, kijken naar wat iemand nog wil en kan doen. Door die klein-schaligheid is het werk overzichtelijker en kunnen medewerkers makkelijker rekening houden met de persoonlijke behoeften van bewoners.”

Elkaar leren kennenEen heel andere aanpak dan pakweg vijftien jaar terug, gaat Elly verder. “Vroeger waren er twee grote teams voor tachtig bewoners. De bewoners zagen allemaal verschillende gezichten. De focus lag vooral op iemands ziekte-beeld. Binnen kleinschalige zorg is die focus verschoven naar de persoon zelf. We willen weten wie iemand is, zijn of haar welzijn staat voorop. Op BerkenStede hebben we nu vijf teams van medewerkers, verdeeld over vier verdiepingen. Vaste gezichten. Dat zorgt voor herkenning en vertrouwen bij de bewoners, die vaak dementerend

zijn. Prettig werken, vind ik. Je leert de bewoners kennen en weet precies wat ze wel of niet willen en kunnen. Dat maakt de zorg heel persoonlijk. We gaan met de bewoners in gesprek: ‘Wie was u vroeger, wat deed u toen graag en wat zou u nu nog willen doen?’ Daarmee spelen we in op de visie van Meriant: [H)erken wie ik ben.”

Vleugel meeDie individuele benadering is enorm belangrijk voor de cliënten, beaamt Albert. “Ik ben inmiddels ook de zeven-tig gepasseerd en neem mezelf als maatstaf: wat zou ík willen? Je komt hier pas op het moment dat het écht nodig is. De vraag is: hoe hou je de keuzevrijheid die je gewend was? Kleinschalige zorg is dan fijn.” Meer aandacht voor het individu, zien wie iemand is; het zijn geen loze woorden binnen Meriant. “Er zijn veel mooie praktijkvoorbeelden”, vertelt Elly enthousiast. “Ik herinner me een bewoonster die pianolerares was. Ze had een enorme vleugel in haar aanleun-woning staan. Toen ze naar BerkenStede verhuisde, wilde ze die vleugel mee-nemen. En ja, natúúrlijk mocht hij mee. Haar halve kamer is ermee gevuld, maar ze speelt in ieder geval nog. Als de muziektherapeut komt, geeft ze in haar beleving nog steeds les. Dat zijn genietmomentjes voor deze mevrouw.”

Boontjes doppenOog hebben voor de persoon en wat hem of haar bezighoudt, vraagt soms

alleen maar een beetje inventiviteit, vindt Nico. “Zo hebben we een bewo-ner die altijd een tuintje heeft gehad. Een echt buitenmens. Hij is om half zes ’s morgens altijd al aan het wandelen. Deze meneer miste een bezigheid, dus hebben we hem een stukje tuin gegeven. Daar kweekt hij nu wat sla en tomaatjes in.”

Intussen - het mag bijna geen toeval heten - komen er heerlijke etensgeuren uit de keuken. Nasi, stelt Nico vast. Soepel maakt hij een bruggetje naar het thema. “Kleinschalige zorg is ook: elke dag een verse maaltijd bereiden. En daarbij inspelen op wat de bewoners graag willen eten. We vragen dus ook gewoon waar ze zin in hebben. En borduren daar op voort. ‘Oh, hachee, hoe maakte u dat vroeger klaar? En zou u het leuk vinden om mee te helpen?’ Er zijn nog genoeg bewoners die een aardappeltje kunnen schillen. Of boontjes kunnen doppen. En ook al zitten ze er alleen maar aan het aanrecht bij, dan geeft dat toch het gevoel dat we het samen doen.”

Kleinschalige zorg sluit naadloos aan op ‘(H)erken wie ik ben’, de visie van Meriant. Op een nazomerse septemberochtend gingen clusterhoofd

Nico Bos, verpleegkundige Elly Visser en Albert van de Berg, onafhankelijk voorzitter van de centrale cliëntenraad, op het terras van locatie

BerkenStede in gesprek over de voordelen van kleinschalig werken. Want voordelen; die zijn er genoeg! Voor zowel de cliënt als de medewerker.

Welzijn op maat met kleinschalige zorg

OTEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

‘Kleinschalige zorg is ook: elke dag een verse maaltijd bereiden’

12 Meriander 13

StofdoekjeElly: “Ik werkte voorheen op LindeStede. Toen we daar over gingen van kant-en-klare aangeleverde maaltijden naar vers koken op de afdeling zag ik echt een verandering in de groep. Meer samen-zijn. De bewoners kwamen vaak eerder dan gewoonlijk naar de huiskamer, omdat het al zo lekker naar eten rook. Het bracht hele gesprekken op gang.” Albert knikt instemmend. “Dat is een spontaan en natuurlijk proces.” Het huishouden met elkaar doen is ook zo’n voorbeeld van mensen activeren. “Ons streven is: huishouden doe je samen”, aldus Nico. “De huishoudelijk medewerker komt bij voorkeur op de kamer als de bewoner er zelf is. Door de bewoner een doekje te geven, ook al stoft hij of zij maar een klein hoekje van de tafel af, geeft het gevoel van erbij horen.”

En zo zijn er legio manieren waarop kleinschalige zorg bij Meriant invulling krijgt. Zolang het te organiseren is, gebeurt het. Elly: “In de huiskamer zetten we muziek op die bewoners leuk vinden. Alleen al die glimlach als ze meezingen met hun favoriete nummer zegt zoveel. Dat zijn mooie momenten.”

VerantwoordelijkheidToch maakt Nico ook een realistische kanttekening bij alle ontwikkelingen. En die kanttekening richt zich op de medewerkers. “Vanuit hun perspectief moet er wel iets veranderen. De mede-werker van de toekomst heeft niet alleen vaktechnisch verstand van zaken, maar ook in de breedte. Het gaat dan om sociale vaardigheden, initiatief tonen en eigenaarschap tonen. We willen de teams vanuit kleinschaligheid nog veel meer ruimte geven om onder-nemerschap te laten zien. Maar daar hoort ook verantwoordelijkheid bij. Observeren én handelen. Iets bewust zien en er vervolgens niks mee doen, is wat ons betreft geen acceptabele houding. Het kan zijn dat je iets gewoon niet ziet. Dat is wat anders. Maar dan willen we iemand helpen om de dingen wél op te merken.”

Omslag“Het gaat om betrokkenheid bij datgene waar je voor opgeleid bent”, voegt Albert eraan toe. “Je kiest een vak, omdat je dat mooi vindt. In het verleden hadden we te maken met regelgeving die je dwong op een bepaalde manier te handelen. Regels zijn nu meer een middel. Waar het om gaat, is dat je je afvraagt hoe je de laatste dagen van je cliënt zo aangenaam mogelijk kunt maken. Ik vind het fantastisch hoe Meriant dat in de praktijk doet.” Elly herkent zich daar wel in. “Neem de gangen hier in het gebouw. Die zijn op initiatief van de medewerkers geschilderd en huiselijk aangekleed. Het geeft veel meer warmte op de afdeling. Als team worden we vrij-gelaten in onze aanpak. Samen overleggen we wie wat doet. We maken gebruik van elkaars kwaliteiten en dan ontstaan er mooie dingen.” “Het is belangrijk om te voorkomen dat er eilandjes ontstaan”, voegt Nico eraan toe. “Op medewerkersniveau proberen we zoveel mogelijk de verbinding te zoeken. Over veel kwaliteitsonderwerpen gaan we met meerdere teams samen in overleg.”

Wordt het werk zwaarder door deze persoonsgerichte zorg? Elly: “Nee, het geeft mij juist extra energie dat ik de vrijheid heb om voor de bewoners net even dat extra stapje te doen! Dit past bij de visie van Meriant en als mede-werkers bewegen we daarin mee.” Wat werkdruk betreft zou er nog wel meer geïnvesteerd mogen worden in zorgtechnologie, vindt Nico. “Met zorgdomotica ontlasten we de mede-werkers en voorkomen we uitval. Dat komt de kleinschalige zorg ten goede. Een van onze klantbeloftes is: samen maken we de zorg. Het is nu de kunst dat ieder zijn of haar rol daarin pakt en vanuit eigen kwaliteiten een bijdrage levert aan het team.”

Column

Behandelen in een woonomgeving

ij Meriant vinden we het belangrijk dat bewoners, als het enigszins kan, wonen zoals ze dat het liefste willen. Voor veel bewoners betekent dat: zo wonen zoals

ze dat al jaren thuis gewend zijn, in een veilige omgeving en mét de toegang tot zorg.

Voor bewoners van Meriant geldt dat zij niet langer ècht thuis kunnen wonen. Ze hebben bijvoorbeeld lichamelijke beperkingen na een beroerte, geheu-genproblemen bij dementie of gedragsproblemen na een hersenbeschadiging. Naast gezellig en veilig wonen is er daarom ook zorg nodig. Bijvoorbeeld van de specialist ouderengeneeskunde, de fysio-therapeut of de psycholoog. Behandeling past niet zozeer bij het ‘thuis’ voelen, maar het is wel belangrijk dat de bewoners hier makkelijke toegang tot hebben binnen Meriant.

Om de zorg binnen de woonzorgafdelingen zoveel mogelijk te laten aansluiten op het ‘thuis gevoel’, en niet teveel een gevoel van een ziekenhuis creëert, zetten we behandeling in zoals dat thuis ook zou gebeuren; de dokter of de fysiotherapeut komt ‘op visite’ wanneer er een probleem is. Zij lopen niet dagelijks over de afdeling, maar behan-delen heel gericht wanneer er een kwaal of een zorgvraag is. Behandeling is dan altijd gericht op een behandeldoel en dus altijd tijdelijk: iemand wil weer kunnen fietsen bijvoorbeeld. Wanneer dit behandeldoel behaald is, of wanneer duidelijk

wordt dat het niet te behalen valt, dan houdt de behandeling bij de fysiotherapeut bijvoorbeeld op. Maar dan wordt er wel verder gekeken naar de mogelijkheden. Onderdeel van de behandeling is advies aan en instructie van natuurlijk de bewoner, maar ook de verpleging en verzorgers. Zij zijn 24 uur per dag met de zorg voor bewoners bezig. Het is belangrijk dat zij weten hoe ze in de toe-komst nieuwe lichamelijke klachten voorkomen, dat ze vroeg signaleren wanneer er weer klachten ontstaan en dat zij weten wat ze alvast kunnen doen om de klachten te beperken.

Advies en instructie is eigenlijk het belangrijkste onderdeel van de behandeling. Een behandelaar komt hooguit drie keer per week een half uur, wat gebeurt er dan de andere 166 en een half uur per week? Het is juist belangrijk dat het dan ook goed gaat, dat de verzorgers die dicht bij de bewoners staan precies weten wat er moet gebeuren. Dat levert ons advies en instructie op, zodat bewoners ondanks hun kwetsbaarheden blijven wonen zoals zij dit willen, met zo min mogelijk klachten.

De dokter of de fysiotherapeut komt ‘op visite’

‘Haar halve kamer is gevuld met de vleugel, maar ze speelt in ieder geval nog’

MIEKE DRAIJER DIRECTEUR MEDISCHE ZAKEN

BIJ ZORGGROEP ALLIADE

TEKST MIEKE DRAIJER FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

B

14 Meriander14

Drijfveer

goed gebeurt, spreekt voor zich. Het zijn juist de extra dingen en activiteiten die het werk voor mij zo waardevol maken. Zo is het werken met bewo-ners met dementie heel interessant. Ik voer daar mooie gesprekken waarbij ik probeer in te spelen op iemands belevingswereld. Door daarin mee te gaan. Te onderzoeken. De bewoner zelf heeft hier veel aan en voor mij is het leerzaam. Ik haal daar veel bevrediging uit. Soms bied ik alleen een luisterend oor aan een bewoner die zijn verhaal kwijt wil en een andere keer voer ik weer hele inhoudelijke gesprekken. Ik wandel zo nu en dan ook met bewoners. Dat soort dingen…het is allemaal niet zo bijzonder maar het positieve effect ervan op de bewoners is groot. Het maakt ze blij. Zo ook het rolstoel-dansen met meneer Hoogeveen. Hij vindt het geweldig! Wat hebben we het gezellig gehad! Ik vind het hartstikke leuk en je ziet dat ook de andere bewoners er vrolijk van worden.”

it werk hier bij LindeStede past zó goed bij mij. Op mijn 17-de haalde ik mijn diploma Verzorgende IG.

Ik was een erg vroege leerling. Ik twijfelde vroeger weleens over mijn toekomst. Ik wilde bijvoorbeeld ook graag Tattoo-artiest worden. Maar via mijn stage kwam ik met ouderenzorg in aanraking. Ik dacht: dit is het! Ik vond het direct geweldig. Het gaat me dan nog niet eens zozeer om het zorg verlenen zelf. Dat is zéker een mooi vak, maar ik vind het juist zo leuk om samen met de bewoners allerlei activiteiten te ontplooien. Net dat beetje extra te bieden. Dat is vaak zó leuk en gezellig. Met alle bewoners hier heb ik wel een klik. Eigenlijk heb ik hier allemaal ‘beppe’s’.

Ik ben van nature heel sociaal en ik ben ervan overtuigd dat het belangrijk is om dingen voor anderen te doen. En meer dan alleen het hoogst noodzake-lijke. De bewoners op LindeStede zijn heel divers: mensen die verlamd of deels verlamd zijn geraakt, van vrij jonge mensen die nog goed bij geest zijn tot ouderen met dementie. Het hele spectrum komt langs. Plús ik draai ook alle diensten; dag- avond- en nachtdiensten. Zo door de weken heen zie ik de bewoners op alle tijdstippen van de dag. Ik leer de bewoners zo echt kennen, vind ik. En zij mij ook. Juist die afwisseling trekt me. Daarom pas ik hier ook zo goed.

Voor mij telt dus niet alleen het goed uitvoeren van de zorgtaken. Dat dat

Het werkplezier straalt van Berendina Kooistra af. Ze is nét 23 jaar en werkt sinds januari 2019 op LindeStede. Bij het intakegesprek kwam ze binnen met roze geverfd haar. Dat viel op. Ze was voor iedereen direct ‘dat leuke meisje’. Haar vrolijkheid is aanstekelijk. Bewoners beginnen al te glimlachen als ze haar zien.

VERZORGENDE IG BERENDINA KOOISTRA:

DTEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

15

‘Ik heb allemaal beppe’s hier!’

‘Ik leer de cliënten zo echt kennen’

Meneer en mevrouw Van der Bijl zijn onafscheidelijk. Als kind groeiden ze samen op in de landelijke omgeving van Zuidoost-Friesland en na hun trouwen runden ze een boerenbedrijf in Oldeberkoop. Sinds kort woont het echtpaar in een zorgappartement van woonzorgcentrum WenWearde in Jubbega, waar ze samen genieten van hun oude dag.

TEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

1716 Meriander

Samenwonen in WenWearde

schoolplein. Na de lagere school heb ik hem een tijdlang niet gezien. Wanneer we verkering kregen? Dat weet ik niet meer precies. Toen we ouder waren, kwamen we elkaar geregeld tegen bij wederzijdse vrienden of op het dorps-feest. Het kan best zijn, dat de vonk toen is overgeslagen. Op 22 december 1959 zijn we getrouwd.”

Boerenbedrijf“Mijn man en ik zijn twee handen op een buik”, gaat mevrouw Van der Bijl verder. “Daar hebben we geluk mee,

eneer en mevrouw Van der Bijl leerden elkaar kennen op de lagere school in Oudehorne.

Mevrouw bracht haar jeugd door in Jubbega en meneer groeide op in Olde-berkoop. “Ik kan me nog goed herinneren hoe het in die tijd was”, aldus mevrouw Van der Bijl. “Elke dag liep ik naar school in het naastgelegen dorp, omdat in Jubbega geen christelijk onderwijs werd gegeven. Mijn man zat een klas lager, hij is in 1931 geboren en ik in 1930. Al van jongs af aan speelden we samen op het

M want met vier kinderen en een eigen bedrijf was het hard werken.” Het gezin Van der Bijl had een melkveebedrijf aan de Oosterwoldseweg in Oldeberkoop, dat inmiddels al drie generaties familie-bezit is. “Mijn vader is het boerenbedrijf begonnen”, vertelt meneer Van der Bijl. “Hij huurde de boerderij eerst van een landheer, maar heeft het later gekocht. Toen mijn vader met pensioen ging, heb ik het stokje van hem overgenomen. Op de boerderij was altijd wel wat te doen. Veel werk moest met de hand gebeuren, maar dat deerde mij niet. Mijn vrouw stond altijd aan mijn zijde. Als boeren-dochter kende ze het boerenleven, ik hoefde haar niks uit te leggen. Twintig jaar geleden hebben we de boerderij overgedaan aan onze jongste zoon. Hij woont er nu met zijn gezin.”

GezondheidsproblemenNa hun pensioen bleef het echtpaar Van der Bijl in Oldeberkoop wonen. Ze verhuisden naar een vrijstaande woning aan de Molenbosch. Meneer Van der Bijl: “We woonden op een prachtige plek, dichtbij de bossen. Ik kon erg genieten van de mooie natuur om ons heen, ook toen het allemaal wat moeizamer ging. Mijn vrouw is dementerend en werd ziek door een longembolie en ik kreeg

de diagnose Parkinson, maar met hulp van de thuiszorg konden we ons goed redden.” Afgelopen februari ging de gezondheid van mevrouw Van der Bijl plotseling achteruit. “Ik had de kracht niet om haar te verzorgen. Toen moest er wat gebeuren.” Samen met hun vier kinderen ging het stel op zoek naar een oplossing. “Mijn broer en ik woonden dichtbij”, zegt dochter Thea. “Als het nodig was, waren we snel ter plekke om te helpen. Maar de zorg voor mijn ouders werd steeds intensie-ver, de thuiszorg kwam soms wel vier keer per dag. Samen hebben we toen besloten om uit te kijken naar een woonzorgvoorziening.”

Naar WenWeardeThea: “Over mijn moeder maakte ik mij geen zorgen. Zij is een sterke vrouw en past zich gemakkelijk aan. Maar mijn

vader moest erg wennen aan het idee en daadwerkelijk verhuizen naar een woonzorgcentrum was voor hem een grote stap. Dat is ook niet zo gek, want hij heeft zijn hele leven in Oldeberkoop gewoond. Al vrij snel hoorden we dat er in WenWearde een zorgappartement voor een echtpaar beschikbaar was. Het voldeed aan alle wensen: dichtbij huis, in een groene omgeving en met alle zorgvoorzieningen binnen handbereik. Én het allerbelangrijkste: mijn ouders konden gewoon samen blijven wonen. Tijdens de bezichtiging liet mijn vader zijn enthousiasme niet meteen blijken, maar toen hij het appartement goed bekeken had, zei hij: ‘Dit liket my net sa gek’, waarmee hij eigenlijk wilde zeggen dat hij het wel zag zitten.” De knoop werd doorgehakt en in april van dit jaar verhuisde het echtpaar Van der Bijl naar WenWearde.

Goed gevoel“Mijn ouders zijn vanaf het begin liefdevol opgevangen”, aldus Thea. “De overdracht verliep soepel en het voelt gewoon goed.” Meneer Van der Bijl knikt en zegt: “We hebben een mooi, royaal appartement, de zorgmedewer-kers zijn erg aardig en er worden leuke activiteiten georganiseerd. Bovendien krijgen we hier alle zorg die we nodig hebben. Als er wat is, hoef ik alleen maar op mijn knopje te drukken.” Meneer Van der Bijl wijst naar zijn alarmhorloge. “Er is altijd iemand in de buurt en dat is een geruststellende gedachte. Al moet ik er soms nog wel aan wennen dat dit mijn nieuwe thuis is.” Mevrouw Van der Bijl pakt de hand van haar man vast. “Maak je maar geen zorgen Andries”, zegt ze, “we zijn hier in goede handen.” Een brede glimlach volgt.

18 Meriander

Friese Staten en de kracht van kleinschaligheid

De kracht van kleinschaligheid. Die bepaalt in belangrijke mate het succes van de vier Friese Staten, sinds ruim een jaar onderdeel van Meriant. Ze liggen verspreid door de provincie en hebben allemaal een heel eigen karakter. De zorg is er persoonlijk en dichtbij. De bewoners, die allemaal lijden aan een vorm van dementie, hebben er relatief veel vrijheid in een veilige en huiselijke omgeving.

e hebben een luxe uitstraling, maar zijn bereikbaar voor iedereen. Hayema State is het voormalige verbouwde politiebureau in Stiens. Lanen State in Drachten is nieuw en Tinga State en Puccini State

in Sneek en Wolvega zijn stijlvol verbouwde boerderijen. Ze bieden elk plaats aan twintig bewoners die er ruime appartementen hebben, grote persoonlijk ingerichte gemeen-schappelijke ruimtes en fraai aangelegde tuinen waar de bewoners zich vrij kunnen bewegen. “Door de luxe uitstraling denken mensen wel eens dat het alleen voor de elite is, maar dat is juist niet het geval. Iedereen kan hier terecht. Wonen en zorg zijn gescheiden. Mensen huren zelf een studio, kunnen vaak nog huursubsidie krijgen en wij leveren de zorg,” vertelt Annelies van Wijk, manager van de Staten.

Veilig gevoelDe kleinschaligheid is voor mensen vaak de reden om voor een van de Staten te kiezen. Ook speelt de ligging een rol. Wanneer iemand vroeger buiten heeft gewoond of op een boerderij, dan is het fijn om ook juist nu op een boerderij te wonen. Dat geeft mensen met dementie een veiliger gevoel, aldus Annelies. Omdat de oudste herinneringen het langste blijven, sluit dit het beste aan op de beleving van de bewoner met dementie en geeft een veiliger gevoel. “Het is wat mensen kennen.”

Z

TEKST GERARD AKKERMAN FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

19

‘Dit sluit het beste aan op de beleving van de bewoner met dementie’

2120 Meriander

Imu net id et acepeditaqui aut

di dolupti dolupistis dolupta

bijvoorbeeld ongeremd eten. Ze eten en drinken alles en pakken wat er op tafel staat. “Als er bloembollen op tafel staan, dan zullen ze die ook gewoon opeten.”

Veel wijsheidZe hebben ook hun heldere momenten, afhankelijk van het stadium van de ziekte. Dan is Fiona vaak geroerd door de mooie en bijzondere levensverhalen. De een heeft in het veen gewerkt, de ander was huisarts. “Bij deze ouderen zit zoveel wijsheid, ze geven ons ook iets.” Omdat de bewoners de medewerkers iets geven, hebben ze ook besloten iets terug te doen. Zo houden de medewerkers een keer per jaar een barbecue voor alle bewoners, die ze zelf betalen. Door het kleinschalige karakter is het ook eerder mogelijk om in de zorg zelf eens iets extra’s voor bewoners te doen. Zo kunnen ze spontaan met een bewoner in een rolstoel gaan wandelen als hij of zij dat een keer graag wil. Of een gebakje met koffie halen in het centrum. De bewoner heeft dan een topdag en de medewerkers genieten hier ook van. De eigen regie zoveel als mogelijk blijven handhaven, is een van de uitgangspunten van de zorg. “Dus niet het brood smeren voor bewoners als ze dat zelf nog kunnen of ze laten helpen bij de afwas. Het is

Onlangs vierde Puccini State in Wolvega haar vijfjarige jubileum. Fiona de Heij is zorgcoördinator in Puccini State. Ze gaat iedere dag met veel plezier naar haar werk. “Ik kom hier altijd vrolijk binnen en ga ook weer vrolijk naar huis.” Dat wil niet zeggen dat de zorg eenvoudig is. “Soms heb je bewoners die keer op keer zeggen dat ze naar huis willen, terwijl hun huis hier is. Daar moet je wel tegen kunnen.” Ze kunnen heel lief zijn, maar soms ook wel boos. Dat verschilt per bewoner en is vaak afhankelijk van het soort dementie dat ze hebben. Er zijn vormen die direct effect hebben op het gedrag en de persoonlijkheid van iemand. Zo kunnen ze

van belang dat ze nog zoveel mogelijk zelf blijven doen”, aldus Fiona. Ritme, geduld en structuur zijn belangrijk. Net als samen koffie drinken of spelletjes doen. Die huiselijkheid en de prettige sfeer is een belangrijk kenmerk voor de Friese Staten. “Je hebt vaste momenten op de dag nodig. Een van de kenmerken van mensen die dementeren is dat ze de grip op tijd verliezen waardoor ook het dag- en nachtritme verstoord raakt. Daarom is het belangrijk ’s ochtends wel op tijd op te staan en met elkaar te gaan koffie drinken en lunchen. Dat geeft structuur.”

DobbelstenenVanochtend is het ook tijd voor een spelletje, met mevrouw Bos en mevrouw Tolman. Mevrouw Tolman kijkt Fiona enigszins verward aan en vraagt een paar keer: “Wie bent u, wat doet u?” Fiona pakt haar hand, streelt haar wang en vertelt rustig wat ze gaan doen. Even later rollen de extra

grote dobbelstenen over de tafel en gaat mevrouw Tolman helemaal op in het spel. Andere bewoners drinken hun koffie of thee of doen activiteiten met een van de vrijwilligers. Annelies vertelt het verhaal van een vrouw die naar Puccini State kwam en eigenlijk niets meer wilde. Ze lag al bijna een jaar in bed, wilde er niet uitkomen. “Nu woont ze al weer een tijdje in Puccini State, staat iedere dag op en doet mee aan allerlei activiteiten. Deze vrouw is weer helemaal opgeleefd. Dat had niemand verwacht. Mooi toch…”

‘Bij deze ouderen zit zoveel wijsheid, ze geven ons ook iets’

‘Deze vrouw is weer helemaal opgeleefd. Dat had niemand verwacht’

Fiona de Heij met een bewoonster: “Bij deze ouderen zit zoveel wijsheid. Ze geven ons ook iets.”

22 Meriander 23

Het aantal ouderen stijgt en daarmee neemt ook de zorgvraag toe. Is dat een probleem? Nee, verzekert Wilfred Juurlink, lid van de Raad van Bestuur van Zorggroep Alliade. “Ongeveer 90 procent van de ouderen is vitaal. Laten we dat niet vergeten. Velen willen graag nog een bijdrage leveren aan de maatschappij. Die groep kunnen we veel beter inze�en dan we nu doen.” Tegelijk vraagt de groep die niet fit is, steeds meer en intensievere zorg. En dat bij een krimpende arbeidsmarkt. “Dat dwingt ons als zorgorganisaties steeds beter samen te werken in plaats van elkaar te beconcurreren. In Friesland zijn we ons daar allemaal van bewust”, vertelt Grietje van Buiten, directeur van Meriant.TEKST GERARD AKKERMAN FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

eide zijn het er volmondig over eens: er waait een andere wind door de Friese ouderenzorg. “We kunnen het niet alleen. Het is

steeds moelijker om goed personeel te krijgen. Om ook in de toekomst nog goede zorg te kunnen blijven leveren, moeten we meer samenwerken. Elkaar ook iets gunnen. Innovaties niet voor onszelf houden maar delen en gezamenlijk mensen opleiden. Misschien meer dan we nu nodig hebben, maar er is altijd werk”, aldus Wilfred.

Als er onvoldoende ‘handjes’ zijn, dan biedt zorgtechnologie uitkomst. Zorggroep Alliade is ver met beeldzorg. Zeker in de thuissituatie biedt dit grote voordelen. Aanvankelijk kwam dit maar moeizaam van de grond vanuit de gedachte `mensen willen dit niet, die willen

alleen maar rechtstreeks contact met een zorgverlener’. Een vooroordeel zo blijkt uit recent onderzoek.

BetrouwbaarBeeldzorg is een hele mooie aanvulling op bestaande zorg, maar dan moet het wel betrouwbaar zijn en zorgverleners willen heel goed worden begeleid bij het toepassen van al die nieuwe digitale zorgvormen. Daar ging het vaak mis, aldus Grietje. Zo werkte wifi vaak niet en dan frustreren die nieuwe technieken alleen maar. Alliade investeert daarom veel in de goede werking van beeld-zorg en aandachtfunctionarissen zorgen ervoor dat medewerkers er ook goed en met plezier mee kunnen werken. Sindsdien neem het een vlucht. “We denken vaak dat ouderen niet digitaal zijn. Niets is minder waar. De

groep ouderen die er nu aankomt, hebben een laptop of Ipad. Ze mailen, skypen en facebooken met hun kleinkinderen als ze op vakantie zijn. Dit gaat heel hard.” Beeldzorg is bijvoorbeeld een goede aanvulling in de huisartsenpraktijk. Zo kan een specialist Ouderengeneeskunde op afstand meekijken met een huisarts en tijdig de juiste diagnose helpen stellen bij ouderen die vaak kampen met meerdere en complexe problemen. De oudere krijgt dan sneller de juiste zorg en houdt het langer thuis vol of krijgt op tijd een goede plek in een verpleeghuis.

LeefcirkelsDe technologie beperkt zich niet alleen tot beeldzorg, ook domotica, slimme oplossingen in en om het huis bieden volop kansen om zorg, leven en welzijn van ouderen te verbete-ren. Zo oriënteert Meriant zich op leefcirkels. Binnen die cirkels kunnen mensen met demen-tie zich vrij bewegen. Stappen ze er buiten, dan wordt de zorg gealarmeerd. Het vergroot de vrijheid en daarmee de levenslust van ouderen. Maar ook thuis of binnen de appartementen in het verpleeghuis, biedt domotica volop kansen. “Wat zou het mooi zijn wanneer een oudere die slecht ter been is, vanuit zijn of haar stoel zelf de gordijnen open en dicht kan doen of het licht kan dimmen. We vinden het belangrijk dat ouderen zo veel en zo lang mogelijk die dingen doen die ze nog kunnen. Dat vergroot hun zelfstandigheid en daarmee hun gevoel van eigenwaarde.” Het ontlast volgens Grietje bovendien de verzorgenden, die dan meer hun handen vrij hebben voor de zorg. De visie van Meriant ‘(h)erken wie ik ben’, neemt de totale mens als uitgangspunt. Aan de hand van het levensverhaal proberen zorgverleners te achterhalen wat voor iemand echt van belang is. Vaak gaat dat om welzijn, deelnemen aan het leven voor zover dat nog kan. Maar ook de zorg zelf is van groot belang.

Echte aandachtGrietje geeft het voorbeeld van een ernstige longpatiënt. “Zo iemand wordt ’s morgens gewassen en moet naar therapie. Daarna heeft hij geen energie meer en doet de rest van de dag vrijwel niets. Dan kom je aan welzijn niet toe. Als je inzicht hebt in de ziekte, spreid je zorg en welzijn beter over de dag. Dan zijn er rustmomenten en komt deze oudere ook aan

de leuke, voor hem belangrijke zaken toe. Dit betekent echte aandacht, heel goed snappen wat er in iedere individuele situatie aan de hand is en daar naar handelen.” Dat is niet altijd eenvoudig beseffen beiden. Neem alleen het levensverhaal als uitgangspunt. Ga je daarbij uit van hoe iemand zijn hele leven was of hoe hij nu is? “Het komt voor dat iemand een groot deel van zijn leven vegetarisch is geweest, maar eenmaal in het verpleeghuis als gevolg van zijn aandoening ineens wel vlees wil eten. Geef je dan vlees of niet, de situatie is immers anders en de wens van de bewoner leidend. Hoe neem je de familie daarin mee als zij vinden dat vader of moeder toch echt vegetarisch is en geen vlees mag hebben. Dat zijn ingewikkelde vraagstukken die veel van de medewerker vragen, maar wel bepalend zijn voor de kwaliteit van leven en zorg.”

Beschu�ingMet verdwijnen van de verzorgingshuizen is er een ‘gat’ ontstaan in de zorg van ouderen. Ze blijven thuis tot het echt niet meer gaat en komen dan ziek en beperkt in het verpleeghuis. Volgens Wilfred is er een beweging waarbij ouderen elkaar meer opzoeken. Ze willen vaker geclusterd wonen, in groepen dicht bij elkaar. Daarmee kunnen ze eenzaamheid voorkomen, voelen ze zich veiliger en wordt het ook makkelijker om met elkaar zorg te organiseren. “Mensen hebben behoefte aan een zekere vorm van beschutting. Vanuit een buurtnetwerk passen ze op elkaar. Dit moeten wij als organi-saties ondersteunen. Dat we er zijn als de bewoners ons nodig hebben, bijvoorbeeld door mogelijke problemen vroeg te signaleren. Op die manier geven we tijdig goede zorg thuis of kunnen eerder andere mogelijkheden bieden. Het vraagt om intensieve en integrale samen-werking tussen organisaties als Meriant, wijkzorg en huisarts. Dit betekent dat wij al onze kennis en kunde steeds vaker ook buiten de muren van onze huizen moeten aanbieden, samen met anderen.”

En die vitale oudere zelf? Die wil volgens Wilfred in veel gevallen graag een bijdrage leveren aan de zorg. Maar wel op maat en passend bij hun leven. “Dat gaat over een miljoen mensen. Als die zich welkom weten en in goed overleg worden ingezet, ontstaan er nieuwe betekenis-volle woon- en leefgemeenschappen.”

B

Samenwerken in de Friese ouderenzorg

2524 Meriander

Imu net id et acepeditaqui aut

di dolupti dolupistis dolupta

Van de linnenkamer naar zorg aan huis“Ik ben hier in 1992 via de linnenkamer binnengekomen”, begint Gerda. “Via Meriant kreeg ik de mogelijkheid om de interne opleiding tot verzorgende IG te volgen. Dat heb ik met beide handen aangegrepen.” Wilma werkt sinds 2005 bij Meriant. “Ik ben begonnen als huishoudelijke hulp. Na een paar maanden vroeg het afdelingshoofd of ik de opleiding voor verzorgende IG wilde doen, omdat het haar opviel dat ik zo leuk contact maakte met de bewoners.” Acht jaar lang hebben de gezusters Meijer samen in De Wente gewerkt en toen lonkte de thuiszorg. In augustus 2018 maakte Gerda de overstap naar Wijkzorg van Meriant in Wolvega. Een maand later start Wilma bij het team in Heerenveen.

Wat maakt jullie werk zo bijzonder? Wilma: “Dat je oprechte aandacht kunt geven aan bewoners en dat je aanvoelt wat ze nodig hebben.” Gerda vult aan: “Het een-op-een contact met mensen en hun vertrouwen krijgen, dat vind ik het allermooiste en dierbaarste van mijn werk.”

Respect Toch is het vertrouwen krijgen van bewoners niet altijd vanzelfsprekend. “Onlangs was er met spoed zorg nodig bij een ouder echtpaar”, vertelt Wilma. “Toen ik bij ze voor de deur stond, zag ik dat ze opkeken van mijn komst. Mevrouw gaf aan dat ze liever nog geen thuiszorg wilden. In zo’n geval is het vooral belangrijk om mensen gerust te stellen en hun gevoel te respecteren. Ik zei: ‘We doen dit weekend gewoon niks. Ik kom niet binnen, maar we maken wel een afspraak over hoe het nu verder moet.’ Zo gaf ik ze de tijd om aan het idee te wennen en tegelijkertijd was het duidelijk dat er een oplossing moest komen. Ik heb inmiddels geleerd de rust te bewaren. Het hoeft niet gelijk in één keer opgelost te worden. Het is juist belangrijk dat de bewoner zelf de regie houdt en het tempo bepaalt.” “Ja, zo is dat”, beaamt Gerda. “Onze cliënten beslissen, voor zover mogelijk, wat wel en niet bij ze past.”

Hecht team, korte lijnenIn het maandelijkse werkoverleg bespreekt het team de zorg rondom bewoners. Gerda: “De lijnen binnen het team zijn kort, zo kan er snel gehandeld worden als er aanvullende zorg nodig is. Denk bijvoorbeeld aan een diëtist die kan helpen bij voedingsvraagstukken. Maar we kunnen ook een beroep doen op de fysiotherapeuten en wondverpleegkun-digen van Meriant, de casemanager dementie en andere disciplines. Daarnaast zoeken we de samenwerking met woonzorgcentra op. Als het thuis niet meer gaat, is verhui-zen naar een woonzorgcentrum van Meriant een mogelijk-heid. Maar als tussenoplossing kunnen we mensen ook

doorverwijzen naar dagbesteding bij Meriant. Zo hebben we onlangs voor een bewoner twee dagen dagbesteding in Anna Schotanus besproken. Wilma voegt toe: “We zijn een hecht team, met een groot hart voor onze bewoners. We leren veel van elkaar, bijvoorbeeld hoe we bewoners bena-deren. Humor speelt daarbij een belangrijke rol. Lachen werkt verbindend in de omgang met mensen.”

Hebben de dames het zorgtalent van huis uit meegekregen? “Ja”, zegt Gerda stellig. “We komen uit een gezin van zes kinderen en onze moeder had het altijd goed op orde thuis. De buurvrouw met twee kinderen vroeg regelmatig hoe ze dat toch deed. Dat coördinerende hebben we ongetwijfeld van onze moeder overgenomen. Met name Wilma kan goed regelen. Ze blijft altijd rustig. Ik ben de drukste van ons twee en handel vaak op gevoel.” Wilma knikt en glimlacht. “Ma kon onvoorwaardelijk investeren in mensen. Dat is ook een voorwaarde voor werken in de zorg. Daarom zijn wij nu de zorgende zussen.”

Zussen in de zorg

Ze worden dagelijks aangesproken met ‘zuster’. Door cliënten, maar soms ook door elkaar. Tweelingzussen Gerda Bergsma-Meijer en Wilma Huiting-Meijer (52) werken allebei met veel plezier bij Wijkzorg Meriant. Wat maakt hun werk als wijkverzorgende zo bijzonder? Een verhaal over vertrouwen, respect en een-op-een contact met mensen.TEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE JEROEN SCHOONDERGANG

De zussen praten over de mooie aspecten van hun werk

n de hal van Anna Schotanus zitten twee dames gekleed in bedrijfstenue een yoghurttoetje te eten. Ze tonen wel wat gelijkenissen, maar tweeling? Zouden het Gerda en Wilma wel zijn? “Jazeker”,

bevestigen ze in koor. “Omdat we geen eeneiige tweeling

zijn, zie je het niet meteen. Maar in de basis verschillen we niet veel van elkaar. Respect en liefde voor mensen vinden we allebei belangrijk.” Het is dan ook geen toeval dat de dames hetzelfde beroep hebben gekozen. Hoe zijn ze eigenlijk in de thuiszorg terechtgekomen?

I

ijdens haar werk heeft ze regelmatig ‘contactmo-mentjes’ met Jan, die een verstandelijke beperking

heeft. Ondanks die beperking draait Jan inmiddels volledig mee in de structuur van de dag. “Dat Jan hier woont, startte destijds als een soort experiment”, zegt Coby. “Hij woonde in Wolvega met zijn moeder. Toen zij ziek werd, logeerde hij een aantal dagen in de week hier. Dat ging eigenlijk heel goed dus toen Jan zijn moeder over-leed, kon hij hier blijven.”

RoutineInmiddels heeft Coby een fijne band met Jan opgebouwd. “Ons contact is ontstaan door toen hij hier net woonde,

‘s morgens bij me kwam staan. Jan kan wat moeilijk zelf contact maken, dus dan begon ik een gesprekje: ‘wat heb je gegeten gisteravond Jan en wie heeft er gekookt?’ Hij kwam elke dag terug voor die gesprekjes. Later begon hij me te helpen door kleine taken uit te voeren zoals het opruimen van het oud papier, de koffietafel afruimen, papier-containers weer binnen halen en op de juiste plek zetten en het opruimen van de boodschappen. Hij heeft veel klusjes geleerd toen hij nog bij zijn moeder woonde en die doet hij hier ook. Dus uit routine dekt hij hier de tafel voor de bewoners. Ook mag Jan ‘s middags graag een eindje fietsen.” Jans aanwezigheid in WilgenStede vergt wat aanpassing van zowel

2726 Meriander

T

‘Ik krijg energie van hem’

Jan Niemeyer staat naast de tafel. Hij wacht totdat de laatste slok koffie op is, neemt het kopje direct over en brengt het weg. De tafel moet vrijgemaakt worden voor de lunch en dat moet dus nu. “Dit zijn taakjes die Jan doet hier, dat is hij gewend”, zegt Coby Kerkhof, facilitair medewerkster bij WilgenStede in Wolvega.TEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

bewoners als personeel. “Sommige bewoners zorgen ook een beetje voor hem en anderen houden weer wat afstand. Maar we zien dat Jan hier met veel plezier woont. Samen kunnen we het uitstekend met elkaar vinden. Hij voegt wat toe aan mijn normale werkriedeltje. Ik krijg energie van hem!”, zegt Coby.

InspringenCoby werkt al bijna 25 jaar als facili-tair medewerkster. Bijna een jaar geleden is ze begonnen om een aantal taken van de zorg op zich te nemen, zoals de boodschappen opruimen, het ontbijt verzorgen, een wasje draaien, de koffie verzorgen. Zo kregen de zorgmedewerkers meer tijd voor de daadwerkelijke zorgtaken. “Het gaat om kleine dingen waar nu ook woon-leefassistenten voor worden ingezet. Ik kan best een aantal van die taken overnemen. Het gaat dan vooral om zaken die niet altijd genoteerd staan maar wel gedaan moeten worden. Een strikte scheiding van taken is niet altijd praktisch en ik vind het leuk om even in te springen. We werken toch samen met elkaar? Niet alleen de medewerkers onderling, maar juist ook met bewoners. Jan hoort daar ook bij. Hij past hier en is geaccepteerd. Dat is denk ik wel een goed voorbeeld van de kracht van samenwerking. Het geeft ruimte aan ‘(h)erken wie ik ben’. Iedereen mag zijn zoals die is, ook Jan.”

Toeter“Ford!” roept Jan. Inderdaad staat er buiten eentje geparkeerd. Coby: “Jan is gefascineerd door auto’s. Hij heeft een hele verzameling speelgoedauto’s op zijn kamer en kan er de hele dag mee spelen. Jan ziet van achter zijn raam ook meteen in welke auto iemand rijdt.” Politieauto’s, brandweerwagens en ambulances, dat vind Jan ook echt mooi hé? Herinner je je nog Jan, dat je een tijdje terug mee mocht rijden in een brandweerauto? De politie hield alle kruispunten open voor jullie. Dat was mooi hé?” Jan glundert. “Ja! met toeter!”

DE KRACHT VAN SAMENWERKEN

28 Meriander28

Drijfveer

Na mijn bevalling van mijn zoontje kwam ik bij de WenWearde terecht. Hier werk ik met ouderen met psychische problematiek waarvan het merendeel dementerende ouderen zijn. Zorg verlenen, prima! Dat kan ik. Daar ben ik voor opgeleid. Maar juist de sociale aspecten, de omgang met de bewoners dát past goed bij mij. Ik wil ze helpen om van dit huis een zo aangenaam mogelijk verblijf te maken. Deze mensen kiezen er niet voor om hier te komen, dus moet je er voor zorgen dat ze het hier naar hun zin hebben. De omgang met deze bewoners is ook altijd weer anders. Met de ene kun je prima praten, ze leren kennen en persoonlijk contact opbou-wen. Maar een ander is al in een verder gevorderd stadium van de dementie, die kan niet meer praten en stoot alleen nog klanken uit. Daar is een andere vorm van interactie nodig. Zo was er hier een mevrouw waarmee ik alleen nog kon communiceren zoals ik ook met mijn 8 maanden oude zoontje communiceer. Maar ze leefde op bij muziek. Prachtig vind ik dat, die verandering die je dan bij zo’n bewoner kunt bewerkstelligen. Dit soort dingen maakt ook dat ik mijn vak geen zwaar vak vindt, maar juist heel mooi. Ik kan het iedereen aanraden. Even een dansje met een bewoner maken, of een stukje wandelen, dan beginnen die oogjes te glimmen. Dat is zó waardevol! Voor hen, maar ook voor mij!

ls klein meisje wilde ik al kraamverzorgster worden. Het is een prachtig vak, maar persoonlijk vond ik

het zwaar omdat ik merkte dat het moeilijk was om werk en privé te combineren. Eigenlijk had ik nooit vrij, want oproepen voor kraamzorg zijn altijd relatief plotseling. Het gebeurde dat ik met mijn vriend ergens gezellig zat te eten en een telefoontje kreeg dat ik binnen drie kwartier bij een gezin moest zijn. Weg gezelligheid. Ik merkte dat ik niet het type ben dat werk boven privé plaatst. Ik wil ook aandacht hebben voor familie en vrienden. Daar word ik gelukkiger van. En een prettiger mens.Ik besloot dat vak helemaal los te laten en te kiezen voor de ouderen-zorg. Ik ben echt een ‘mensen-mens’.

De stap naar ouderenzorg vond ik heel logisch. Ik kwam terecht bij Anna Schotanus en werkte daar met bewo-ners, vaak met een lichamelijke aan-doening en iets psychisch als border-line, schizofrenie of verslaving. Ik was daar erg bezig met het gedrag van mensen. Ik heb er heel veel geleerd. Na een paar maanden vroeg mijn leidinggevende of ik de opleiding Verpleegkunde wilde doen. Graag natuurlijk! Want om jezelf verder te kunnen ontwikkelen, is toch geweldig? Ik moest in die opleiding dan wel een paar keer van werkplek wisselen. Dus na Anna Schotanus vertrok ik naar WilgenStede. Compleet ander werk was dat. Ik regelde daar veel meer rond de zorg aan bewoners zoals contact onder-houden met huisartsen of medicatie zelf bij de apotheek bestellen.

Tamara Knollema (24) is opgeleid als kraamverzorgster en dacht in dat vak gelukkig te worden. Dat liep anders. Ze zit nu perfect op haar plek in de zorg voor dementerende ouderen. Onlangs maakte ze haar opleiding tot verpleeg-kundige af bij de WenWearde in Jubbega.

VERPLEEGKUNDIGE TAMARA KNOLLEMA:

ATEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

29

‘Die glimmende oogjes maken het waardevol’

‘De stap naar ouderenzorg vond ik heel logisch’

“Zo vroeg al dementie…dat was voor ons een grote schok”, zegt Henk de Lang. “Maar ik zag het achteraf een beetje aankomen. We waren op vakantie in Portugal. We gingen overal samen naartoe. Tot ik me een keertje niet zo goed voelde en zei dat ze zelf maar moest gaan ontbijten beneden. ‘Maar Henk’, zei ze toen. ‘Ik weet niet waar dat is.’”

Sander Metz brengt de sfeer er goed in

erug thuis werd uiteindelijk de diagnose gesteld. “We hoorden in het ziekenhuis dat het dementie was en

tien minuten later stonden we weer buiten”, zegt Henk. “Alie raakte in paniek. “Ze wist al hoe dat traject is gegaan bij haar moeder. Ze zei dat ze absoluut niet naar een verpleeghuis of naar dagopvang wilde.” Er brak een onzekere tijd aan voor de familie De Lang. Veel over hoe om te gaan met dementie of wat dat voor een familie betekent, moesten zij zelf uitzoeken. “Onze huisarts heeft ons erg geholpen. Hij is heel betrokken. Nog steeds. Hij bracht ons in contact met casemanager dementie Iety Hullegie.” Iety: “Mijn rol was om informatie te verstrekken, de familie in contact te brengen met

gespreksgroepen en om het hele proces van mantelzorg te begeleiden. Dus roosters opstellen voor hulp. De familie ging volledig uit van eigen kracht, ze waren allemaal erg betrokken: broers, zussen, tantes, ooms, allemaal. Er is nooit een thuiszorgmedewerker binnen geweest. Niet alleen de zorg voor Alie was belangrijk, maar ook de zorg voor Henk. Hij is natuurlijk de eerste mantelzorger, maar hij had ook nog een baan. We moesten ervoor zorgen dat hij met een gerust hart naar zijn werk kon en dat hij ook af en toe eens kon gaan tennissen. Zijn leven moest ook door blijven gaan. Dat betekende dat de familie roosters maakten wie wanneer iets met Alie ging ondernemen, zodat Henk ook daadwerkelijk weg kon.”

T

30 Meriander 31

TEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

‘Warme overdracht’ bij dementie kent louter voordelen

Alie de Lang kreeg al op haar 56-ste te horen dat ze dementie had. Haar man Henk, zoons Michel en Marc en schoondochter Jirina namen, gesteund door naaste familieleden de mantelzorg volledig op zich. Totdat opname in een verpleeghuis onontkoombaar werd. Casemanager dementie Iety Hullegie werkte nauw met de familie De Lang samen en coördineerde een uniek zorgproces. Samen met de medewerkers van LindeStede regelde ze dat Alie afdeling De Striepe vroegtijdig leerde kennen. Het zorgde voor een ‘Warme overdracht’ van Alie in LindeStede.

Sleutelhanger “We speelden volledig open kaart naar onze omgeving. Naar onze familie, vrienden, buren, werkgevers en collega’s. We maakten er geen geheim van dat Alie dementie had”, zegt Marc. “We wonen in een klein dorp, vlakbij Wolvega. Het hele dorp kende Alie en omdat iedereen wist dat ze dementie had, hield iedereen ook bijna vanzelf-sprekend een oogje in het zeil.” Alie deed zelfstandig boodschappen of ging naar de tennisclub. Dat ging een tijdlang goed. Henk: “Totdat we haar

een keer vijftig kilometer verderop aantroffen. Toen ze van de tennisclub naar huis wilde, wist ze de weg niet meer.” “We hebben daarna een tijdlang gewerkt met een ‘spotter’, een GPS-tracer”, vertelt Marc. “Voor haar was dat gewoon een sleutelhanger, maar wij konden via de telefoon precies zien waar ze was en waar ze heen ging. Zo stonden we eens op het vliegveld en konden we zien dat ze op de fiets vanaf de supermarkt de verkeerde afslag nam… dan belden en appten we wat over en weer en dan

hielp een buurvrouw haar weer de goede richting op. Dat apparaat gaf wel rust.”

‘Anders’ denken“De laatste anderhalf jaar vond ik dat ze harder achteruit ging”, zegt Michel. “Dan stelden we samen de vraag ‘wat moeten we doen?’ In januari 2019 besloot de familie De Lang om zich te oriënteren op een goed verpleeghuis voor Alie. Michel: “Toen bleek ook een ander groot voordeel van alle familie-gesprekken en de coördinatie van Iety.

Er kwam geen tegengeluid van Alies broers en zussen. Zij hadden het hele traject intensief meegemaakt en wisten hoe zwaar het werd. De beslis-sing lag bij Henk, maar iedereen accepteerde en respecteerde zijn keus.” De familie De Lang kwam uit bij LindeStede in Wolvega. Samen met Iety kregen ze van zorgmedewerker Reina Spijker een rondleiding. Ze spraken met haar over de jonge leeftijd van Alie en kregen een goed gevoel bij LindeStede. Henk: “Ik voelde dat het LindeStede moest worden omdat men zich hier laat leiden door wat de bewoner nodig heeft, en niet dat de bewoner zich moet voegen aan wat het huis biedt. Dat is heel belangrijk. Maar opname was een hele stap. We moesten haar loslaten en we wisten ook dat ze dit niet wilde. De indicatie was geregeld, de papieren waren in orde, en er was ook direct plek, maar het ging me te snel.”Iety nam contact op met de afdeling met de vraag of ze Henk wilden helpen door ‘anders’ te denken. “We wilden dit proces echt op maat regelen, samen met de zorginstelling. Als Alie namelijk de gezichten op de afdeling kent, is de stap om er uiteindelijk te gaan wonen minder groot.” Om Alie te laten wennen aan LindeStede en LindeStede aan Alie, werd afgesproken om haar een dagdeel per week naar LindeStede te halen. Henk: “Ik heb Alie verteld dat er iemand kwam om met haar te praten. Reina is toen met haar gaan wandelen. Ze heeft haar elke week meegenomen naar LindeStede en soms zelfs een hele dag. Reina zorgde samen met haar collega Anja Mulder dat Alie de afdeling leerde kennen. Dat ging heel goed. Ze lieten Alie vaak huishou-delijke klusjes doen, vanwege haar verleden als huishoudelijke hulp. Ze ging altijd zonder problemen mee en had het naar haar zin.”

Zacht gelandHet moment naderde dat de knoop moest worden doorgehakt. Marc: “We zagen dat de zorg voor mijn vader steeds zwaarder werd. Vooral ’s nachts. Hij sliep licht want hij was altijd alert.” “Maar Henk beslist”, aldus Michel. “Hij moet er aan toe zijn. Toen hij belde met de vraag om even te praten, werd dat een kort gesprek.” Marc: “Jongens, ik ben er aan toe, zei hij. Prima zeiden wij. Dan regelen we dat.” Henk had nog een korte vakantie samen gepland. Ondertussen richtten de kinderen de kamer voor hun moeder in. Op 15 juni 2019, zo’n drie maanden na de eerste kennismaking met LindeStede werd Alie definitief opgenomen. Die drie maanden gewen-ning betekende ook de broodnodige gewenning voor Henk: “De afdeling nam veel druk bij me weg door te stellen dat wij een vrijkomende kamer niet direct hoefden te accepteren. Pas als wij vonden dat Alie moest worden opgeno-men, dan zou men direct voor haar een kamer beschikbaar maken. Dat is geweldig. Ik heb Alie niet verteld dat we hier voor vast heen gingen. De afdeling werkte daaraan mee. Anja kwam haar ophalen. Zij had die eerste nacht ook nachtdienst, dus als er dan iets zou spelen, was zij er als vertrouwd gezicht direct bij. Die eerste nacht ging goed. De nachten daarna was ze wel wat onrustig, maar dan legden de medewerkers er een briefje neer van mij dat ik aan het werk was en dan werd ze rustig.” Marc: “Je zag direct bij haar de verbetering. Haar gezicht straalde meer rust uit. Ze sliep ook beter dan thuis. Het hele traject is maatwerk geweest, ze is met recht ‘zacht geland’. Dat geeft ons een goed gevoel, we hebben het met elkaar goed gedaan.” Henk: “Ik had er vrede mee. Ik fietste terug naar huis en dacht ‘ik hoef niks meer’. Dat gevoel zou ik nooit gehad hebben als ik onzeker was over de zorg voor Alie.”

Samenwerken met thuiszorg-instanties

Zorgcoördinator Albert Abbink van LindeStede is enthousiast over de zorg die verleend is voorafgaand aan de opname van Alie de Lang. “Zo zou het eigenlijk altijd moeten. Als iedereen elkaar tevoren heeft leren kennen, verloopt een opname vloeiender, makkelijker en dus ook rustiger. Dat is voor iedereen prettig. Dementie is een proces van jaren maar vaak begint de zorg voor een bewoner met dementie pas als die binnenkomt, als opname een voldongen feit is. Die overgang is groot. De bewoner heeft er stress van en tegelijkertijd moeten wij die persoon nog helemaal leren kennen.

Het is belangrijk om dat proces vloeiend te begeleiden. Wat we georganiseerd hebben rondom Alie de Lang en haar familie is bijzonder. En het speciale zit ’m in het feit dat we niet alleen zijn uitgegaan van indicatiestellingen en regelgeving, maar van wat Alie en haar familie nodig hadden. We willen met deze aanpak doorgaan en daarvoor moeten we goede afspraken maken en contacten aanknopen met thuiszorginstanties zodat we mensen met dementie eerder in beeld hebben. Het is daarbij heel belangrijk dat ook de thuiszorg daarbij hun kennis deelt. Als we daarin goed afstemmen en samenwerken, zien we wat de bewoners nodig hebben en kunnen we ze een ‘warme overdracht’ meegeven voor het verpleeghuis.

De vrijheid om je eigen leven te bepalen, is een groot goed’

32 Meriander 33

Henk de Lang met zijn vrouw Alie

Meer vrijheid levert grote voordelen opDe zorg voor ouderen met dementie op besloten afdelingen kan in veel gevallen minder strikt. Dat stellen zorgcoördinatoren Albert Abbink en Claudia Pel van LindeStede. “Uit onderzoek blijkt dat de helft van onze bewoners niet of niet meer achter gesloten deuren hoeven te wonen. Als we deze mensen meer vrijheid geven, levert dat grote voordelen op voor de rust op de afdeling. Dat is voor iedereen beter”, aldus Abbink.

‘GAAT U MAAR. VEEL PLEZIER EN TOT STRAKS’

TEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

34 Meriander 35

Sander Metz brengt de sfeer er goed in

oe kan het dat zo weinig bewoners op een besloten afdeling echt gebaat zijn bij die gesloten deuren? Pel: “Het gebeurt dagelijks dat bewoners met dementie aangeven de afdeling

te willen verlaten om ‘naar huis’ te gaan. We hebben van oudsher de neiging te willen voorkomen dat die mensen de deur uit wandelen omdat ze buiten vaak niet meer weten waar ze zijn en zichzelf schade kunnen berokkenen. Mensen zitten hier namelijk niet voor niets. Maar soms kan het zijn dat mensen steeds minder mobiel worden of dat de drang om weg te gaan er met het vorderen van de dementie niet meer is. Aan die mensen moeten we ook ruimte bieden.”

OpgemonterdBewoners die de afdeling willen verlaten, rammelen vaak aan de deur en sommigen worden zelfs wat agressief naar personeel en andere bewoners. Dat leidt tot onrust op de afdeling waar iedereen last van heeft. Pel: “Wij moeten continu in de gaten houden wat zo iemand doet. Dat bevordert de dynamiek op de afdeling niet. Op een gegeven moment hebben we voor zo’n bewoner gewoon de deur eens open gezet: ‘gaat u maar, veel plezier en tot straks’. Natuurlijk hielden we een oogje in het zeil. Wat bleek: die bewoner wilde alleen maar eventjes wandelen. Zonder chaperonne van ons. Ze liep gewoon een rondje in de tuin en kwam daarna weer helemaal opgemonterd terug. Er kwam geen onrust, deze bewoner had het gevoel van vrijheid weer terug. Dat was best een eyeopener. Wellicht moet je iemand niet altijd willen tegenhouden, misschien zelfs wel de deur voor ze open doen. Dan blijkt dat zo iemand gewoon in de buurt blijft. Natuurlijk omdat ze gedesoriënteerd zijn buiten die deur, maar ze hebben wel het gevoel dat ze ergens heen kúnnen. Van vrijheid. Als we voor dit soort bewoners dat beetje extra ruimte en vrijheid kunnen bieden, is dat toch prachtig?” Abbink vult aan: “Die vrijheid is het grootste struikelblok voor de rust op een afdeling: Onrust wegnemen heeft alles met vrijheid te maken. Het gaat namelijk niet alleen om de gesloten deur en dat je d’r niet uit kan. Het gaat ook om privacy: even alleen kunnen zijn. Mensen kunnen elkaar op een besloten afdeling nauwelijks ontlopen en als je dan ook nog last hebt van andere bewoners voelt dat als inbreuk op je privacy.”

Meer vrijheidHet voorbeeld dat Pel noemt, geldt dus voor zo’n beetje de helft van alle bewoners. “We voeren graag de discussie hierover en we willen ook afwijken van wat gangbaar is als dat het welzijn op de afdeling of van de bewoners individueel ten goede komt. Daarbij kijken we goed naar de huidige wet- en regelgeving, want meer vrijheid geven aan bewoners op een besloten afdeling kan niet zomaar. Daar moeten we goede afspraken met betrokken familieleden over maken.

Bovendien heeft het gevolgen voor de wijze van zorgverlening en de werkdruk van medewerkers.” Abbink: “We vinden het onze plicht om zorg op maat te leveren, maar we moeten goed kijken hoe we eventuele aanpassingen en verbeteringen in de dagelijkse praktijk inpassen. Alle betrokkenen moeten de afspraken die we uiteindelijk met elkaar maken ook steunen en vastleggen. Het moet voor iedereen duidelijk zijn waarom je een beslissing neemt om iemand wel of niet meer vrijheid te geven. En gezien het verloop van de ziekte van bewoners, moeten die afspraken ook geregeld tegen het licht gehouden worden.”

Wet- en regelgevingInmiddels is men in LindeStede alvast praktisch aan de gang gegaan en zijn er twee werkgroepen opgericht. Eén werkgroep houdt zich bezig met de sociotherapeutische aspecten en leefmilieus die nodig zijn om bewoners meer vrijheid te geven. De andere werkgroep richt zich op veiligheid en vrijheid. Abbink: “We starten met het indelen van onze bewoners in vier groepen, op basis van wat men aan zorg nodig heeft. Daar bouwen we de zorg omheen. Die zorg varieert in de praktijk per bewoner. Domoticasystemen als GPS-verklikkers of bewegingsmelders kun je natuurlijk per persoon programmeren maar het is slechts een hulpmiddel. Het is hooguit een middel om meer vrijheid te creëren. Wij willen de bewoners een omgeving bieden die leefbaar, vrij en veilig is. Het komende jaar willen we in de uitvoering van de zorg daarvoor al wat stappen zetten.”

H

Albert Abbink en Claudia Pel: “Het moet voor iedereen duidelijk zijn waarom je besluit iemand wel of niet meer vrijheid te geven.”

36 Meriander 37

e Linde is de eerste locatie in Friesland waar zorg voor ouderen gecombineerd wordt met ziekenhuiszorg.

In totaal heeft het expertisecentrum ruimte voor 65 patiënten: 45 bedden zijn voor de revalidatie- en eerstelijns-zorg voor bewoners van Meriant en de overige 20 bedden zijn voor de klinische geriatrische zorg van zieken-huis Tjongerschans. Mevrouw Reitsma (101) is een van de eerste patiënten op de revalidatieafdeling. “Al bijna mijn hele leven heb ik - als gevolg van kinderpolio - last van mijn linkerbeen”, begint ze haar verhaal. “Ik ben al heel wat keren geopereerd en kortgeleden werd ik vanwege ernstige pijnklachten

opnieuw in het ziekenhuis opgenomen. Onderzoek wees uit dat mijn botten te broos zijn voor nog een operatie. Er was maar één behandeling mogelijk: revalidatie.”

‘Te plak’ “Na een korte opname in Tjongerschans ben ik in De Linde terechtgekomen”, vertelt mevrouw Reitsma. “De over-dracht vanuit het ziekenhuis verliep heel prettig, ik was snel ‘te plak’. Mijn kamer is lekker licht en alles is nieuw. Erg mobiel ben ik niet, want ik mag mijn linkerbeen niet gebruiken. Er zit een breuk in en mijn heup zit los, daarom zit ik in een rolstoel. Dat is lastig voor me, want ik ben gewend

Meriant is samen met ziekenhuis Tjongerschans in Heerenveen gestart met een nieuw expertisecentrum voor medische specialistische ouderenzorg. Het centrum, De Linde, is gevestigd bij het ziekenhuis en is van alle moderne gemakken voorzien. Bovendien zijn alle expertises binnen handbereik en dat biedt voordelen voor de patiënt!TEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE JAN EDWIN GEERTSMA

D

Onlangs geopend:Expertisecentrum De Linde

38 Meriander 39

“In De Linde bieden we revalidatie-zorg aan ouderen met een complexe zorgvraag. Bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte, botbreuk of medische ingreep. Het grote voordeel van het expertisecentrum is dat we onze patiënten alle zorg kunnen bieden die ze nodig hebben, op een moderne locatie bij het ziekenhuis, waar alle faciliteiten binnen handbereik zijn. De samenwerking met de verschillen-de afdelingen van Tjongerschans is heel gunstig; patiënten kunnen vanuit het ziekenhuis meteen doorstromen naar De Linde.”

“Voorheen was de revalidatiezorg van Meriant gevestigd op twee verschillende locaties, namelijk in Anna Schotanus in Heerenveen en LindeStede in Wolvega. Mijn colle-ga’s en ik werken nu allemaal onder één dak. De lijnen zijn kort en alle behandelaren en zorgmedewerkers zitten bij elkaar. Bovendien zijn de artsen van Tjongerschans altijd dichtbij. We lopen gemakkelijk even bij elkaar binnen om gebruik te maken van elkaars kennis en expertise. En omdat we intensief met elkaar samenwerken, kunnen we alle processen goed op elkaar afstemmen. Zo krijgt de patiënt de zorg die hij of zij nodig heeft.”

“De meeste revalidatiepatiënten die in De Linde verblijven, komen rechtstreeks uit het ziekenhuis. Vaak zijn het kwetsbare ouderen die veel zorg nodig hebben. Het mooie is dat we tijdens de ziekenhuisopname al kennis kunnen maken met onze revalidanten. Meestal zoeken we ze voor de overdracht op en op de dag dat ze verhuizen naar De Linde, halen we ze zelf op. In het expertise-centrum ligt de focus op revalideren. Dat is een andere mentaliteit dan in het ziekenhuis. In het begin moeten patiënten daar even aan wennen.”“Revalideren kost een hoop energie,

daarom is rust en ontspanning minstens zo belangrijk. Het nieuwe expertisecentrum speelt daar op in. Het gebouw is zo ingericht dat patiënten gestimuleerd worden om in beweging te komen. Op de beeldfiets bijvoorbeeld, maar ze kunnen ook naar buiten om te oefenen. Zo hebben we een wandel-parcours in de tuin en om te ont-spannen zijn er overal gezellige hoekjes ingericht. Alles is erop gericht om revalideren zo leuk en aangenaam mogelijk te maken. Samen met de patiënt werken we aan herstel en zelfredzaamheid, met als doel: een snelle terugkeer naar huis. Sommige mensen hebben bij thuiskomst (tijdelijk) wijkzorg nodig. Ook dat behoort tot de mogelijkheden bij Meriant.”

‘Ik krijg veel steun, dat stelt me gerust’

Esther Maan specialist ouderengeneeskunde bij Meriant:

Bernd Woudstra verpleegkundige bij Meriant:

om alles zelf te doen. De laatste jaren liep ik al wel met een rollator, maar ik kon mezelf nog prima redden. De thuiszorg kwam alleen ’s morgens en ’s avonds even langs en eens per week kreeg ik huishoudelijke hulp. Nu moet ik de hele dag door alles vragen.” Het is de bedoeling dat mevrouw Reitsma straks weer wat stappen kan zetten. “Daarom komt de fysiotherapeut van Meriant elke dag langs. We doen momenteel vooral oefeningen om het rechterbeen en mijn schouders sterker te maken, zodat ik zelf de rolstoel kan voortbewegen. Ook krijg ik veel ondersteuning van de diëtist. Door de medicijnen die ik kreeg, had ik helemaal geen trek meer in eten. Gelukkig begint dat langzaamaan weer wat terug te komen. Ik krijg veel steun van de mensen die hier werken, dat stelt me gerust.”

VertrouwdNaast oefenen is er in De Linde ook volop gelegenheid om andere revali-danten te leren kennen. Mevrouw Reitsma: “Het is gezellig hier en het voelt vertrouwd met allemaal leeftijds-genoten. We eten gezamenlijk en met regelmaat staan er leuke activiteiten op het programma. Handwerken bijvoorbeeld, dat is een grote hobby van me. Vroeger zat ik regelmatig achter de naaimachine. Ik heb vijf kinderen en maakte veel kleding zelf. Wat ik nu aan heb, heb ik ook zelf genaaid.” Mevrouw Reitsma haalt nog een jasje tevoorschijn. “Kijk”, zegt ze, “deze heb ik ook zelf gemaakt en ik ben ook nog bezig met een haakwerk-je.” Ze glundert van trots. “Ik vind het leuk om bezig te zijn. Stilzitten is niks voor mij.”

ls ik muziek hoor, wil ik bewegen”, begint meneer Hoogeveen. “Dansen maakt me vrolijk en ik krijg er energie van. Op mijn achttiende leerde ik stijldansen. Om mijn technieken te

oefenen, ging ik in het weekend regelmatig naar een dans-avond. Ja, en natuurlijk kwam ik er ook voor de leuke meisjes.” Meneer Hoogeveen knipoogt. “Helaas viel ik niet erg op bij de dames. Ik had destijds geen verstand van mode en kwam nog net niet op mijn klompen naar een dansfeest. Na wat tips over mijn uiterlijk kocht ik een mooie das, een nette pantalon en heuse dansschoenen. Sindsdien stonden de dames voor me in de rij.”

Op z’n kopDe quickstep, samba, Weense wals, tango… Als jongeman danst meneer Hoogeveen liever dan dat hij stilstaat. “Ik was niet bang om mij op de dansvloer te wagen. Tot een paar jaar geleden heb ik altijd actief gedanst.” Een auto-ongeluk zette het leven van meneer Hoogeveen volledig op z’n kop. “Door een botsing met een vrachtwagen raakte ik zwaargewond. Toen ik wakker werd in het ziekenhuis was alles in een klap anders. Ik kon me niet meer bewegen. Door een dwarslaesie zijn mijn benen en linkerarm verlamd geraakt, daarom zit ik nu in een rolstoel. Ik heb veel dingen opnieuw moeten leren.”

Mooi samenspel“Voordat ik naar LindeStede verhuisde, heb ik een half jaar in een revalidatiecentrum gewoond. Daar kwam ik in aanraking met rolstoeldansen, toen een groep van valide en invalide dansers een demonstratie gaf. Ik was meteen verkocht! Ze

lieten zien dat je met een rolstoel fantastisch kunt dansen. Rolstoeldansen is een mooi samenspel tussen verschillende dansers; je hoeft niet per se in een rolstoel te zitten om mee te doen. Gemakkelijk is het niet”, benadrukt meneer Hoogeveen, “want je gebruikt de rolstoel anders dan normaal. Je moet veel draaien, bochtjes maken en achter-uitrijden én dat zo sierlijk mogelijk. Bovendien moet je oppassen dat je niet over de tenen van je danspartner rijdt.” Meneer Hoogeveen wilde zijn enthousiasme voor dans graag overbrengen op de bewoners van LindeStede. Zo ontstond het idee voor een dansworkshop. “In de hoop dat mijn medebewoners er net zo van kunnen genieten als ik.”

Missie geslaagd!Onlangs was het zover: André en Cilia de Groot van Stichting Rolstoeldansen is Plezier kwamen naar het restaurant van LindeStede om een dansles te geven. Alle tafels en stoelen werden aan de kant geschoven en meneer Hoogeveen had speciaal voor de gelegenheid zijn das omgedaan. Hij werd vergezeld door zorgmedewerker Berendina Kooistra. De hele middag werd er enthousiast gedanst. Meneer Hoogeveen:

“Alle bewoners hadden een partner, vrijwilliger of familielid meegenomen. En iedereen - met of zonder beperking - kon meedoen. Het was een groot succes!”

“Iedereen heeft genoten van de muziek en er was veel interactie”, voegt Berendina toe. “Dansen heeft veel positieve effecten voor rolstoelgebruikers. Het brengt niet alleen plezier en ontspanning, maar het zorgt ook voor activiteit; bewoners leren behendig te worden met de rollator of (elektrische) rolstoel.” Meneer Hoogeveen besluit stellig: “Als je in een rolstoel zit, moet je gewoon doorgaan met bewegen en plezier maken. Ik kijk nu al uit naar de volgende les.”

Meneer Hoogeveen is 78 jaar en woont sinds 2015 in woonzorgcentrum LindeStede. Stijldansen was zijn lust en zijn leven, totdat hij vijf jaar

geleden - na een verkeersongeval - in een rolstoel belandde. Maar meneer Hoogeveen laat zich niet uit het veld slaan. Voor zijn

medebewoners organiseerde hij een workshop rolstoeldansen.

Rolstoeldansen in LindeStede

TEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE RIA CONRADI

‘Ik hoop dat mijn mede-bewoners er net zo van kunnen genieten als ik’

40 Meriander 41

AMeneer Hoogeveen met rolstoeldanspartner Berendina Kooistra

42 Meriander 43

e is 91 jaar. Mevrouw Heida, een opgewekte bewoonster van Anna Schotanus. Als vrijwilliger Bouwe haar rolstoel aanschuift aan tafel

laat ze glunderend haar Avondvierdaagse-medaille zien. “Kijk eens? Hij ligt nu nog bij me op tafel, maar straks krijgt ie een mooi plekje. De Avondvierdaagse was onvergetelijk. Voor me was muziek, achter me was muziek, ja prachtig!”

Net als vroegerMevrouw Heida is liever buiten dan binnen. Ze mag dan ook graag wandelen met de rolstoel, bijvoorbeeld met haar dochter en schoonzoon. “Ik vind het heerlijk buiten, welk weer het ook is. Buiten voel ik me vrij. Die frisse lucht om me heen, fluitende vogels, de wind door m’n haar, kleine blaadjes die beginnen te groeien; daar kan ik heel erg van genieten. Laatst zagen we op de Schoterland-seweg zelfs een groepje reeën staan.” Buiten zijn doet mevrouw Heida denken aan vroeger, vertelt ze. “We woonden op een boerderij en waren altijd buiten. Ook hadden we een hond. Als ik ’s morgens de aardappels had geschild, wist hij dat we gingen wandelen.”

57 rolstoelenDe Avondvierdaagse is een van de wandel-activiteiten die Anna Schotanus voor haar bewoners organiseert. “We lopen elk jaar één avond mee, samen met bewoners van andere Meriant-locaties in Heerenveen”, vertelt bege-leider dagbesteding Suus Terpstra. “Dit jaar wandelden we met 57 rolstoelen. Vanuit Anna Schotanus liepen we eerst naar het Abe Lenstra stadion, de startlocatie. En na afloop weer terug. De vrijwilligers hebben in totaal 10 kilometer achter de rolstoel gelopen.”Meelopen met zo’n maatschappelijk evene-ment doet wat met de bewoners, merkt Suus. “Ze hebben het gevoel dat ze meedoen, dat ze erbij horen. Een dementerende meneer begroette onderweg allerlei mensen die hij herkende. ‘Hoi!’, klonk het de hele tijd.” Wandelen in de buitenlucht heeft ook een positief effect op de slaapkwaliteit. “Bewoners vallen sneller in slaap en worden ’s nachts minder vaak wakker. Bovendien worden ze er

blij van! Eén bewoonster zei: ‘Zo’n feestje wil ik elke dag wel vieren!’. Daar doen we het voor. Onze vrijwilligers en begeleiders nemen de bewoners die dat leuk vinden daarom regelmatig mee voor een wandeling.”

In de regenOok tijdens de jaarlijkse bewonersvakantie - afgelopen zomer drie dagen op Texel - worden er de nodige kilometers gelopen. Bouwe: “Weer of geen weer; we gaan gewoon. Bij slecht weer dragen we een poncho. En je raadt het al: achteraf vonden de bewoners de regendag het leukst. Ze voelden weer eens regendruppels, heerlijk toch?” De medewer-kers van Anna Schotanus organiseerden vorig jaar een midzomeravondwandeling. Suus: “Dat doen we dit jaar weer. We lopen dan een kilometer of vijf, zes en pauzeren halverwege met een hapje en drankje. Deze keer hebben we zelfs muziek geregeld, bij de Overtuin in Oranjewoud. Zo’n wandeling willen we vanaf nu elke maand met een grote groep gaan maken. Daarnaast zijn we een wandelclub gestart met vier vrijwilligers, van wie er een in een scootmobiel zit. Zij nemen van elke afdeling steeds een groepje bewoners mee voor een wandeling. Het doel is simpel: mensen naar buiten krijgen.”

Wandelen met de bewoners vraagt om helpende handen. Achter elke rolstoel loopt een vrijwilliger of familielid en bij langere wandelingen lopen er ook zorgmedewerkers mee. Suus: “Hoe meer vrijwilligers, hoe vaker we kunnen wandelen.” “Heerlijk”, lacht mevrouw Heida. Haar pretoogjes stralen. Ze verheugt zich nu al!

De bewoners van woonzorgcentrum Anna Schotanus in Heerenveen worden regelmatig meegenomen voor een rolstoelwandeling in de

frisse buitenlucht. Ze deden dit jaar zelfs mee aan de Avondvierdaagse. Mevrouw Heida vond het onvergetelijk!

‘Buiten voel ik me vrij’

Z

TEKST LETTERHUIS FOTOGRAFIE SUUS TERPSTRA/MERIANT

‘Weer of geen weer; we gaan gewoon! Dan maar een poncho aan’

44 Meriander 45

‘Een paar dagen uitwaaien doet elk

mens goed’Ze pakten hun koffers, gingen op avontuur en kwamen vol verhalen weer thuis. Verschillende bewonersgroepen genoten dit voorjaar van een korte vakantie, samen met zorgmedewerkers en familie. “Je ziet een heel andere kant van de bewoners”’, zegt Corrie Poppeliers, die op afdeling de Stoeke in

LindeStede werkt. “Gezondheidsproblemen verdwijnen naar de achtergrond, omdat er zoveel nieuws is te beleven.”

TEKST AMBER BOOMSMA FOTOGRAFIE SUUS TERPSTRA/MERIANT

orrie werkt al bijna dertig jaar bij Meriant en is ook al heel wat keren als vrijwilliger mee geweest met vakanties

van de Zonnebloem. “Mensen kunnen zó opknappen van een vakantie. Daarom is het mooi dat we bij Meriant dit voorjaar zelf een meerdaags uitstapje hebben georganiseerd voor verschillende afdelingen. Er komt heel wat bij kijken, want onze bewoners hebben veel zorg nodig en ze zijn gehecht aan vertrouwde gezichten. Dat ze op vakantie konden met hun eigen zorgmedewerkers, bleek ideaal. En bij sommigen ging ook de partner of een ander familielid mee.”

Ander ritmeDe groep van Corrie vertrok begin april met negen bewoners, vijf zorg-medewerkers, een vrijwilliger en een stagiair naar het Tesselhuus, een aangepaste vakantiewoning op Texel. “Sommige bewoners zagen er eerst wat tegenop, maar eenmaal onderweg en geïnstalleerd in het prachtige

onderkomen kwam de ontspanning. Op vakantie ben je los van vaste structuren en kom je vanzelf in een ander ritme. Zo bleven sommigen ’s avonds veel langer op, terwijl ze thuis al na het eten naar bed gaan. Nu genoten ze van het samenzijn en

spelletjes doen. En dan ’s ochtends lekker wat uitslapen en uitgebreid met elkaar ontbijten.”

“De bewoners gedijen goed bij tijd en aandacht”, viel Corrie op tijdens de trip. “De somatische zorg ging natuur-

lijk gewoon door, maar de sfeer en situatie waren anders. We beleefden dit echt met elkaar. Bewoners komen wat meer los, je hebt andere gespreks-onderwerpen en maakt meer plezier. En we gingen er natuurlijk samen op uit. Het strand bleek voor deze groep met rolstoelen helaas niet haalbaar maar we hebben bijvoorbeeld wel een huifkarrentocht gemaakt door een prachtig natuurgebied. Dat ging van hobbel-de-bobbel, net als de schoolreisjes vroeger, waarbij je soms loskwam van de zitting. Dat gebeurde nu ook, tot grote hilariteit.”

Mooi met elkaarPlezier was er ook in de groep van de Striepe, een afdeling op LindeStede waar mensen met dementie wonen. De ogen van Joukje Koopstra-IJtsma (92) - meestal Joke genoemd - lichten al op bij het woord Texel. “Zo prachtig daar, moet je ook eens heen gaan”, knikt ze me toe. Haar oudste dochter Hilly Vroklage was mee op vakantie. “Ma heeft zo genoten”, vertelt ze.

“En ik vond het een genoegen om mee te zijn. Alles was uitstekend geregeld en verzorgd door de mede-werkers, echt grandioos.” Haar moeder steek prompt de duimen omhoog: “Ja, het was heel gezellig. We waren zo mooi met elkaar, dat voelt toch minder alleen.”

De man van Joke leeft niet meer en die mist ze nog steeds. “Jammer dat papa de vissen niet kon zien hè, in het zeeaquarium”, zegt ze tegen Hilly. Haar dochter vertelt: “Ecomare was één van de uitstapjes die we maakten. En dan ’s avonds samen eten en bingo spelen in het vakantiehuis. Advocaatje met slagroom erbij en de vakantiestem-ming was compleet. Echt waardevol om dit samen met mijn moeder te beleven. Ze woont nu een jaar op LindeStede en mist thuis soms nog. Deze vakantie hielp om de zinnen te verzetten. Het gevoel van vroeger komt weer boven, ze kon gewoon in het moment zijn. Een paar dagen uitwaaien doet elk mens goed.”

Volop napretZorgmedewerker Corrie hoopt dat de geslaagde voorjaarsvakanties volgend jaar een vervolg krijgen. “We zien dat de bewoners ervan opknappen. Je hoeft niet ver weg, een andere omgeving en leuke uitstapjes zijn genoeg. Even loskomen van de zorg die in het dagelijk-se leven toch wel de boventoon voert. Voor de bewoners die er graag nog af en toe op uit gaan, is het prachtig dat we dit kunnen bieden. Vooral omdat we het zelf organiseren, met mensen die voor hen vertrouwd zijn. Dat maakt dat ze zich goed kunnen ontspannen en genieten. Bovendien hebben we nu gezamenlijke herinneringen waar we over kunnen praten. Iedereen heeft een fotoboekje gekregen en dat zorgt voor heel wat napret.”

C ‘Je hoeft niet ver weg”

46 Meriander 47

Zijn buurman vroeg of hij soms een vriendin had die Tiny hee�e, maar Frans Kok (71) baseerde de naam van zijn 45-km campertje op de Amerikaanse trend van tiny houses. Klein is het inderdaad, in zijn brommobiel, maar groot genoeg voor een vakantiegevoel.

rijgezel Frans woonde al veertig jaar op een boerderijtje in Oldeberkoop toen hij vorig jaar te ziek werd om voor zichzelf te zorgen. “Ik kwam in het ziekenhuis terecht, revalideerde een

poosje in LindeStede en woon nu in Herema State. Dat is anders dan wonen in de vrije ruimte, maar ik heb hier een goed plekje. En ik heb mijn minicamper om er nog af en toe op uit te gaan. Door de zorg die ik nodig heb, kan ik alleen nog dagtochtjes maken, maar als ik ergens in de natuur sta met mijn Tiny Camp dan heb ik al vakantiegevoel.”

Veel bekijksIn het voorjaar ging Frans mee met een bewonersvakantie naar Elsloo. “De groep ging met de bus, maar ik reed met mijn eigen camper. Ik heb er niet in geslapen hoor, maar het was wel leuk om ‘m mee te nemen. Hij trok veel bekijks. Je ziet het niet zo vaak hè, zo’n klein campertje. En ik heb de binnenkant zelf vertimmerd. Wielbakken erin, een tafeltje en een raampje om wat licht binnen te laten. Voor een keukentje is het te klein, maar ik heb wel wat kastjes gemaakt en een uitschuifbak waarmee de ruimte 80 centimeter langer wordt. Je kunt genoeg ideeën opdoen bij beurzen of op de televisie, bij die programma’s over tiny houses.”

Vrije vogelFrans kocht de D-truck van Aixam een paar jaar geleden tweedehands. “Een uitkomst om toch op pad te kunnen als je geen rijbewijs hebt”, vertelt hij. “Je hebt alleen een bromfietscertificaat nodig. Wel opletten dat je niet overal mag rijden, maar ik vind mijn weg wel. Het liefst op de bonnefooi. Straks weer eens een dagje richting Oldeber-koop. Of Drenthe. Je hoeft niet zo ver om het mooi te hebben. Een klein vouwfietsje mee en dan voel ik me weer een vrije vogel. Maar ’s avonds kom ik weer netjes thuis op Herema State, zoals is afgesproken met de zusters.”

V

TEKST AMBER BOOMSMA FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

Vakantiegevoel met eigen Tiny Camp

‘Ik vind mijn weg wel. Het liefst op de bonnefooi’

Column

‘Nee, tenzij…’Ieder mens heeft het recht om in vrijheid te leven en eigen keuzes te maken, zelf te beslissen over hoe je je dag door-brengt en waar je woont. Dit geldt ook

voor mensen met een verstandelijke beperking of met een psychogeriatrische aandoening zoals dementie.

We staan aan de vooravond van de Wet zorg en dwang (Wzd), een wet die de huidige Wet BOPZ (Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen) zal vervangen. Het uitgangspunt van deze nieuwe wet is ‘Nee, tenzij’. Dat betekent dat vrijheidsbeperking of onvrijwillige zorg in principe niet mag worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de bewoner of zijn omgeving.

Kortom, het gaat over het recht wat de bewoners hebben en de zorgverlening regels voor het toepassen van onvrijwillige zorg. Het mooie van de nieuwe wet is dat mensen met een dementie of een verstandelijke beperking, die hun wil niet meer kunnen uiten, nog beter beschermd zijn. Deze zorg vindt zoveel mogelijk op vrijwillige basis plaats. Onvrijwillige zorg wordt alleen toegepast als er geen andere opties meer zijn, bijvoorbeeld als de bewoner zorg weigert en wel nodig heeft. De wet geldt niet alleen voor instellingen, maar ook voor thuissituaties en op de dagbesteding, waar professionals zorg verlenen.

Onvrijwillige zorg dient zo kort mogelijk en op de minst ingrijpende manier plaats te vinden. Alle zorg, dus ook de onvrijwillige zorg, wordt vastgelegd in het zorgplan. En besproken met de betrokkenen zoals de bewoners zelf, verwanten, vertegenwoordigers en zorgverleners. Met hen wordt regelmatig beoordeeld of de onvrijwillige zorg nog noodzakelijk is. Vrij waar het kan, zorg waar het moet en altijd persoonsgericht.

We zijn binnen Meriant druk bezig om ons zoveel mogelijk voor te bereiden op de nieuwe wetgeving. De Wet zorg en dwang heeft invloed op onze manier van werken en op de systemen die ons daarbij onder-steunen. Als (BOPZ-)arts ben ik betrokken bij deze ontwikkelingen. Al met al een hele uitdaging! Ik werk als specialist ouderengeneeskunde onder andere in zorgcentrum Coornhertstate. Daar proberen we ons als team zoveel mogelijk op de mogelijkheden te richten en niet zozeer op de onmogelijkheden.

Mieke Draijer, directeur medische zaken, schreef in de vorige editie van de Meriander al in ‘vrijheid en veiligheid’ over de kwaliteit van leven van de bewoners. Dit is een belangrijk onderwerp binnen Meriant. Want hoe goed we het ook met de ander voor hebben, we kunnen niet zomaar onze normen en waarden op de ander projecteren. Vrijheid is en blijft een groot goed. Iedereen heeft het recht zijn of haar leven in te vullen zoals hij of zij dat wil, tenzij…

PATRICIA LANGHOUT

TEKST PATRICIA LANGHOUT FOTOGRAFIE TEAM HORSTHUIS

W

48 Meriander 49

l een aantal jaren hebben verschillende huizen van Meriant hun eigen evene-menten- of activiteitenpas.

“Er is enorm vraag naar”, zegt Afke de Jong, Welzijnscoach bij Herema State. “Er zijn locaties met tientallen buurtbe-woners die zo’n pas hebben. Het nadeel van de vroegere pas was echter dat die pas huisgebonden was en elk huis verbond er bovendien eigen voorwaar-den aan. Dat maakt het natuurlijk een beetje rommelig. Met de nieuwe activiteitenpas trekken we dat recht. Bovendien kunnen buurtbewoners met de nieuwe pas ook activiteiten in alle andere Meriant-huizen bezoeken. Dat is echt een grote meerwaarde.”

De pas is ooit opgezet als middel om de betrokkenheid van de buurt bij de Meriant-locatie te bevorderen. Afke: “En het werkt. Door de mensen uit te nodigen om deel te nemen aan activi-teiten die wij organiseren, verlagen we de drempel voor wijkbewoners om eens binnen te lopen en iets leuks met de bewoners te doen. Te denken valt dan aan samen gymnastieken, bingo spelen, er zijn zangactiviteiten, we wandelen samen, er is een schilderclub. Daar kunnen pashouders aan meedoen. We merken dat er meer reuring in huis komt, dat sommige buurtbewoners gewoon binnen komen lopen om een

potje te biljarten met een bewoner van ons. Dat is prachtig. Dat maakt het ook leuker om evenementen te organiseren. Een koor bijvoorbeeld, dat klinkt vaak beter met twintig mensen, dan met tien. Met een paar buurtbewoners erbij is dat toch een heel andere dynamiek. Bovendien vinden mensen het gezellig om elkaar op te zoeken. Het helpt tegen de eenzaamheid.”

Inmiddels staan de activiteitenpro-gramma’s van alle Meriant huizen op de website. Wederom een bewuste keuze. Afke: “Het bevordert de ‘kruis-

bestuiving’ tussen de verschillende huizen. Stel dat Coornhert State een shantykoor-optreden organiseert en bewoners van Herema State willen daar heen. Dan kan dat. Buurtbewoners met een activiteitenpas kunnen dan ook mee. Dat is overigens wel een reden waarom de pas echt een fysiek kaartje is geworden. Wij kennen onze buurtbe-woners wel, maar elders kennen ze ze niet. Dan is het goed dat als onze buurtbewoners een activiteit in een ander huis willen bezoeken, ze daar dat kaartje kunnen laten zien.”

Meer reuring met activiteitenpas

Alle huizen van Meriant beschikken sinds kort over een nieuwe activiteitenpas, die ze kunnen uitgeven aan buurt- en wijkbewoners. De pas kost 12,50 euro per

maand en wijkbewoners kunnen ermee deelnemen aan activiteiten die in de verschillende huizen van Meriant worden georganiseerd.

TEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE SHUTTERSTOCK

A

Ieder mens heeft het recht om in vrijheid te leven en eigen keuzes te maken, zelf beslissen hoe je je

dag doorbrengt en waar je woont. Dit geldt ook voor mensen met

een verstandelijke beperking of met een psychogeriatrische aandoening zoals dementie.

50 Meriander50

Drijfveer

dat iedereen goed op zijn gemak is want dat merk je direct in de sfeer op de afdeling. Men kan elkaar hier best wat aansteken qua humeur. Dementerende ouderen vormen een heel kwetsbare groep mensen. Soms zijn bewoners verward en soms zie je dan de wanhoop in hun ogen. Weten ze niet waar ze zijn, of waarom ze hier zijn. Alles wat ze doen of wat er gebeurt, is voor hen één groot vraagteken. Belangrijk is dat ze dan de rust vinden. Daarover overleg ik veel met de zorgmedewerkers: hoe pak ik dit aan, hoe benader ik die bewoner het best, of hoe kan ik dat het best oplossen? Ik zie mezelf als aanvulling op de zorg, als een verlengstuk. Het mooiste is als ik dat grote vraagteken weg kan halen en ze wat rust kan bieden.

Ik geef de bewoners veel liefdevolle aandacht en complimenten. Compli-menten geven doen mensen in het algemeen te weinig, terwijl iedereen dat leuk vindt. Elk mens benader ik anders, want niemand is gelijk. Het uitgangspunt is, vind ik, dat je elk mens moet ‘zien’ en moet erkennen in wat ze voelen en wie ze zijn. Deze mensen zijn heel waardevol. En mooi! Zeker ook op deze leeftijd. Ze zijn belangrijk en verdienen de beste zorg en aandacht. Het mooiste is dat ze zelf gaan beseffen, ook al is het voor even, dat ze er mogen zijn!

ijn collega’s en ook de bewoners hier horen me vaak zingend aankomen door de gang! Jaren

heb ik in kwekerijen gewerkt, later in de thuiszorg en de laatste jaren in het facilitair onderhoud bij Talant. Ik heb een hart voor kinderen, tieners, jongeren maar werk nu met ouderen. Mensen in verschillende fasen van hun leven, maar eigenlijk allemaal op hun eigen manier net zo kwetsbaar. Toen ik hier als woon-leefassistent kwam, ben ik gewoon ingestroomd. Ik heb er geen cursus voor gevolgd. Het betekende dat ik vanaf dag één veel indrukken opdeed en veel leerde. Mijn rol in de huiskamer, de rol van motivator, past me. Deze mensen verliezen veel dingen. Dat gaat langzaam het hoofd uit. Dat kan heel deprimerend zijn voor ze. Maar als je weet in te spelen

op iets uit hun verleden, dat je ze kunt ‘triggeren’ dan haken ze daar ook direct op in. En mensen op hun gemak stellen is vaak heel simpel. Dan pak ik bijvoorbeeld van een mevrouw haar handen beet en vraag ik ‘zal ik uw nagels even lakken?’ Dan is de reactie: ‘Oh ja, vroeger deed ik dat ook…’ en dan zie je de oogjes open gaan. Dat is toch het mooist! Helaas lukt dat niet altijd. Sommige mensen zijn moeilijk uit hun onzekerheid en machte-loosheid te halen. Dan is het belangrijk om zelf rustig te blijven en hen toch stabiliteit en afleiding te geven. Zo kan de focus van hun ‘probleem’ verlegd worden.

Ik wil de bewoners het gevoel geven dat ik naast ze sta. Ik merk het direct als iemand niet lekker in zijn vel zit en probeer dan wat meer aandacht voor die persoon te hebben. Het is belangrijk

Gelbrich Terpstra (46) zit sinds een paar maanden op de twee huiskamers van De WenWearde in Jubbega als verbindende factor tussen de bewoners en de zorgverlening. Ze zorgt er niet alleen voor dat koffie en thee klaar staat en de ruimte gezellig is, maar is ook alert op de stemmingen van de bewoners: zo’n twintig psychogeriatrische bewoners, hoofdzakelijk dementerende ouderen.

WOONLEEFASSISTENT GELBRICH TERPSTRA:

MTEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE ELMER SPAARGAREN

51

‘Ik wil de bewoners het gevoel geven dat ik naast ze sta’

‘Mooi als ik dat grote vraagteken weg kan halen’

In het proces van ouder worden en ziek zijn, raken mensen soms kwijt wie ze ook alweer waren. Of zij hebben creatieve manieren nodig om zich nog te kunnen uiten. De vaktherapeuten van Meriant zetten daarom muziek, beweging en belevingsgericht spel (drama) in. Deze manier van behandelen gaat om ervaren, voelen, doen en vooral weer beleven wie je bent.TEKST AMBER BOOMSMA FOTOGRAFIE ROEL BERGSMA

Muziek, beweging en spel als medicijn

52 Meriander 201852 Meriander 53

en voorwerp dat iets losmaakt en zo bijdraagt aan verwerking. Muziek die helpt om herinneringen en emoties op te roepen. Het veilig uiten van boosheid of

frustratie door met een bal te gooien of te boksen. Jezelf uiten via verhalen of een rollenspel. Spraak en taal oefenen door te zingen. Werken aan zelfvertrou-wen en initiatief door bewegingsopdrachten. Alle werkvormen bij vaktherapie roepen beleving en lichamelijke reacties op, helpen gevoelens uit te drukken en hebben invloed op emoties en gedrag. Zo stimuleren vaktherapeutische behandelingen nieuwe inzichten en vaardigheden bij bewoners, waardoor het dagelijkse welzijn kan verbeteren.

Dichtbij komen“Binnen Meriant is vaktherapie nog vrij nieuw”, vertellen Erika van Dam (muziektherapeut), Wytske Kooistra (dramatherapeut) en Lotte Potiek (psycho-motorisch therapeut). “Toch herkennen bewoners de manier waarop wij hen benaderen, via muziek, beweging of belevingsgericht spel. Want wat wij doen, gaat over het leven zelf, over wie we zijn als mens. Daardoor kunnen we dichtbij bewoners komen en de vinger op de zere plek leggen. Bijvoorbeeld als ze kampen met spanning, onrust, angst, boosheid of verdriet. Dat ervaren via vaktherapie kan herkenning en grote opluchting brengen.”

“Omdat we dichtbij komen, zijn een vertrouwens-band en geduld belangrijk”, merkt het drietal. “Aan ons de uitdaging om echt contact te maken, de bewoner te leren kennen en te ontdekken welke

vaktherapie het meest geschikt is. Zo was er een vrouw met dementie die heel verdrietig was. Muziektherapie leek passend, maar Erika kon bij haar geen ingang vinden. Toen ging Wytske er een keer heen en haar dramatherapie was een schot in de roos. Deze bewoner kon zich beter uiten via verhalen en expressie dan muziek. Het is dus heel persoonlijk welke vorm aanslaat.”

Jezelf uitenDe vaktherapeuten behandelen allemaal dezelfde hulpvragen - op gebied van o.a. lichamelijk welzijn, alertheid, contact en emotiebeleving - alleen verschillen de middelen en manier waarop ze werken. “Ons eigen vakgebied is het uitgangspunt, al lopen de vormen soms wat in elkaar over. Muziek, beweging en belevingsgericht spel hebben allemaal met expressie te maken. De behoefte om jezelf te uiten zit in ieder mens. We doen het van nature, zeker als we jong zijn. Als die expressie door ziekte of ouderdom vermindert, dan kunnen we met vaktherapie mensen weer laten doen en ervaren vanuit de mogelijkheden op dat moment. Wij gebruiken universele talen waarvoor geen kennis of ervaring nodig is.”

Wytske gebruikt bij haar dramatherapie graag voorwerpen. “Een schaats of poëziealbum kunnen allerlei verhalen oproepen. En een gek hoedje, politiepet of babypop doen direct een appél op de houding en het gedrag van bewoners”, merkt Wytske. Psychomotorische therapie werkt juist ervarings-gericht vanuit het eigen lichaam. “Via beweging,

E

54 Meriander 201854 Meriander

Uit de stoel, in de buitenwereldDoordat hij niets meer onderneemt en de hele dag passief op zijn kamer zit, raakt een bewoner in een sociaal isolement. Om zijn depressieve klachten aan te pakken, onderzoekt de psychomotorische thera-peut samen met meneer welke activiteiten bij hem passen. Hij krijgt weer plezier in bewegen en oefent via bewegingsopdrachten om initiatief te nemen. Eerst in zijn eigen appartement en later ook in de omgeving, zodat hij weer in de buitenwereld komt. De bewoner gaat nu wekelijks met een vrijwilliger wandelen en fietsen.

Via zingen leren sprekenEen bewoner met afasie - een taalstoornis na beroerte - is door haar aandoening snel verdrietig en boos. Ook durft ze niet meer mee te doen met groepsactiviteiten, omdat ze binnen de groep wordt geconfronteerd met haar spraakprobleem. Muziektherapie in samenspel met de logopedist blijkt een uitkomst: mevrouw oefent door praktische woorden en zinnen te zingen en leert zo weer beter te spreken. Bovendien helpt het zingen van liederen om gedachten en gevoelens te uiten als de afasie het spreken nog teveel beperkt Deze ontwikkeling zet haar positief in beweging en helpt haar stemming makkelijker positief om te buigen.

Hoedje van plezierEen passieve bewoner zit wel regelmatig in de huiskamer, maar is stil en neemt geen deel aan interacties. De dramatherapeut komt bij hem en twee andere dames aan tafel zitten en laat mee-gebrachte hoedjes zien. Meneer pakt een hoedje en begint spontaan te vertellen over zijn camper en vakanties in Duitsland: “Als ik dit hoedje opzet, is het alsof ik vakantie heb en mijn vrienden op de camping terugzie”. Zijn herinneringen roepen een glimlach op en er ontstaat een mooi gesprek aan tafel. Het inzetten van materialen - zoals dit hoedje - helpt deze bewoner om op gang te komen in hetcontact met anderen.

spelvormen en ontspanningsoefeningen kunnen bewoners gedachten en gevoelens uiten of vaardighe-den trainen”, vertelt Lotte. Collega Erika zet op haar beurt de kracht van muziek in. “Luisteren, zelf zingen of spelen, liederen schrijven, improviseren met de stem of een instrument: er is een keur aan muzikale werkvormen om functionele vaardigheden te trainen, zoals spraak. Maar ook om herinneringen, emoties, gevoelens of fysieke reacties op te roepen. Muziek brengt mensen lichamelijk en mentaal in beweging.”

Invloed omgevingNaast het werken met bewoners zelf, is het samen-spel met de omgeving ook belangrijk voor het succes van vaktherapie. “De bewoners vergeten vaak wat ze kunnen doen om zich beter te voelen”, ervaren de therapeuten. “Wij geven daarom ook tips en adviezen aan zorgmedewerkers en familie. Zo was er een bewoner met wie het team heel moeilijk contact kreeg. Wytske ontdekte dat ze opknapte als je dingen voor haar opschrijft en een spelletje met haar doet. Als de omgeving die draad goed oppakt, dan trekt deze mevrouw zich minder snel terug in zichzelf.”

“Je kunt al veel ontdekken door te observeren”, ervaart het drietal. “De interacties binnen een huiskamer bijvoorbeeld, die hebben invloed op het gevoel en gedrag van bewoners. Soms helpt het al om iemand op een andere plek te zetten. We zien ook dat het vertragen of juist versnellen van handelingen invloed heeft. Bij de één is een langzamere benade-ring nodig om geen spanning op te roepen, terwijl de ander juist door wat meer pit in de omgang ook zelf actiever wordt. Ogenschijnlijk kleine dingen kunnen groot verschil maken en die maken we zichtbaar via vaktherapie. We gebruiken de kracht van muziek, beweging en belevingsgericht spel als medicijn.”

De mens rakenVan herkenning, blijdschap en opluchting, tot ontroe-ring, ontspanning en plezier: vaktherapie brengt bij bewoners van alles teweeg. “De kracht van ons werk zit in het doen en ervaren. Soms is één sessie al genoeg en de oplossing simpel, zoals het gebruik van een muziekkussen om rust te brengen. De kunst is te ontdekken wat een bewoner nodig heeft, maar ook wat de omgeving kan bieden. De wisselwerking tussen mensen is heel bepalend, daarom sparren we graag met zorgmedewerkers over hun aanpak. Door vaktherapie vind je creatieve oplossingen, omdat de taal van muziek, beweging en belevingsgericht spel de persoon raakt die bewoners diep van binnen nog steeds zijn.”

‘Het helpt haar stemming makkelijker positief om te buigen’

55

De ruim 1200 medewerkers van Meriant krijgen dagelijks steun van zo’n 700 vrijwilligers, die helpen om het welzijn van de bewoners te

verhogen. De klankbordgroep regelt de vrijwilligersbelangen binnen Meriant. In die groep zitten afgevaardigden vanuit alle disciplines en

vanuit alle woonzorgcentra. Sinds kort is er in die klankbordgroep een permanente vrije stoel ingesteld waardoor elke vrijwilliger binnen

Meriant incidenteel bij een vergadering kan aanschuiven. TEKST ROGIER VERHAGEN FOTOGRAFIE RAOUL WITSENBURG

‘Wisselstoel’ geeft alle vrijwilligers een stem

arian Dirksma is ruim twintig jaar betrokken bij het vrijwilligerswerk binnen Meriant en vanaf het eerste uur lid van de klankbordgroep. “Vrijwilligers zijn niet vanzelfsprekend en die

moeten we koesteren.” De klankbordgroep speelt daarin een centrale rol, vindt Dirksma. “Ons doel is om mee te denken met zaken op het gebied van ondersteuning en begeleiding, waardering en erkenning voor actieve vrijwilligers, maar we houden ons ook bezig met scholing en workshops. “Wat is interessant voor vrijwilligers om te weten? Hoe bevorderen we hun vakkennis, hoe gaan we om met tilproblemen, met ouderen die problemen hebben met het doorslikken van eten en drinken, hoe gaan we om met agressie van bewoners en hoe signaleren we zoiets als oudermishandeling?” Een heel actueel punt is volgens Dirksma de samenwerking met de woonleefassistenten. “Dat is een relatief nieuwe functie. Wat betekent dat voor de verhouding met de vrijwilligers en hoe beïnvloedt dat de dagelijkse samenwerking? Over dat soort zaken willen we duidelijkheid scheppen.”

WisselzetelRaoul Witsenburg is sinds 1 januari 2019 lid van de klankbord-groep. Wat hem betreft zijn vergaderingen van de klankbord-groep toegankelijk voor geïnteresseerden. Witsenburg: “Vrijwil-ligers moeten ons makkelijker weten te vinden en bij ons aan durven te kloppen met vragen of suggesties.” Bovendien moet het makkelijker worden voor vrijwilligers om iets in te brengen bij de klankbordgroep, zegt Witsenburg. “Ik vind niet dat je eerst lid van de klankbordgroep moet hoeven worden om aan tafel te kunnen zitten en mee te praten. Dat is een te grote drempel.” Witsenburg kwam daarom onlangs met het idee om

een ‘wisselzetel’ aan de klankbordgroep toe te voegen. “De wisselzetel is een permanente vrije stoel aan de vergadertafel waardoor elke vrijwilliger binnen Meriant incidenteel bij een vergadering kan aanschuiven om belangen te behartigen of een nieuw idee in te brengen. Zij hoeven daarvoor geen lid van de klankbordgroep te zijn.” Het idee is door alle leden omarmd. Witsenburg: “Hiermee toon je aan dat je open staat voor inmenging en dan heb je het echt over ‘samen werken’.

Klankbordgroep zoekt nieuwe ledenDe klankbordgroep vergadert zes keer per jaar. De groep bestaat momenteel uit negen leden, maar er is ruimte voor 15 vrijwilligers. Voor meer informatie kunnen geïnte-resseerde vrijwilligers contact opnemen met coördinator Debora Meester, d.meester@meriant.nl

M

Meer informatieHeeft u vragen of behoefte aan meer informatie, kijk dan op

www.meriant.nl of bel ons klantadviescentrum: 088 - 603 03 35.

Sabeltje Eppinga

Meer zelfvertrouwen door zorg voor robothond

Persoonlijke verhalen van bewoners, familie, vrijwilligers en medewerkers

Meer vrijheid levert grote voordelen op

Onlangs geopend: Expertisecentrum De Linde

MerianderMAGAZINE VAN MERIANT I JAARUITGAVE 2019