COÛ THÔM 130

MÙA THU LÁ BAY

Vuõ Nam (Thân tặng các Anh Chị văn nghệ, những Bạn lính KQ ngày xưa và gia đình Anh Chị Thanh… ở miền Đông Hoa Kỳ)

* Hôm gặp lại Nhiên, Tịnh thấy lòng mình vui như chưa bao giờ có một lần vui như thế trong đời. Trời mùa thu vùng Hoa Thịnh Đốn -Virginia, hơi giống như quê hương Thụy Sĩ của anh. Nhìn những chiếc lá vàng rơi nơi đây, làm anh nhớ lại những câu thơ vừa đọc trên báo CT, số mùa thu vừa qua, với lá: Bâng khuâng nghe gió thu vàng Rừng phong đổ lá chưa tàn ước xưa (1) Hay với nắng thu: Thu sang trong nắng hanh vàng Gió lay mơn trớn nhẹ nhàng lá rơi (2) Những chiếc lá đã đổi màu còn nằm trên những cành cây. Ngọn gió thu lành lạnh lướt trên da mặt. Chỉ khác một điều, vùng Virginia nơi anh đến có những con đường uốn lượn lên xuống, như mặt biển mùa động, mà Thụy Sĩ của anh thì không có. Và còn khác một điều, vùng Hoa Thịnh Đốn -Virginia có những khuôn mặt nữ giới vừa đẹp lại vừa tài hoa, làm vẻ vang cho Cộng Đồng Người Việt, và có những cô lúc nào cũng bận rộn làm văn nghệ, văn hóa, xã hội… nhưng lúc nào cũng giữ được vẻ kiêu sa, đài các.

Điễm trang làm dáng cuộc đời Bài thơ mượn chút tơ trời mãi xuân (3)

Tịnh đến đây để tìm thăm vài người bạn văn thơ anh chị, những người bạn sống vì những dòng chữ. Tâm hồn gửi vào những nốt nhạc, áng thơ, câu văn, bài viết, truyện ngắn truyện dài như gửi gió cho mây ngàn bay, tìm người đồng cảm. Tâm hồn các bạn mẫn cảm, đời sống, con người các bạn giao thoa với chữ nghĩa, làm chữ nghĩa nổi lên những cung bậc tình yêu, tình người. Cụng ly cho những lần tan hợp, hợp tan. Chia tay mộng ước vấn vương Cũng chia cả những chiều sương đợi chờ (4) Chia tay ngày ấy, hôm nay gặp lại. Tịnh thăm lại được những bạn lính KQ ngày trước. Thăm lại những khuôn mặt thật trẻ trung, hào hoa của thuở trời đất trong cơn gió bụi, còn nay đã trung niên, đã xắn tay áo lên để hiên ngang đi vào đời sống mới ở xứ người, và mỗi người đều đã có trong tay một người đẹp, mỗi bước không rời, không như ngày xưa, có nhiều bạn nay cô này mai cô khác với đời sống độc thân, thay nhân tình, đổi màu áo. Và Tịnh cũng đến đây để thăm Nhiên, tìm lại mối tình với Nhiên đã xưa cũ, đã phôi pha, từ dạo còn ở quê nhà sàn dã. Trời đang thu, buổi sáng ra đứng tước sân nhà người bạn, nhìn ra đoạn đường hai bên nhà anh, chập chùng uốn lượn, những lá vàng rải đầy trên mặt đường, bên mái hiên, Tịnh nhặt vài chiếc lá phong thu. Tay anh không run như trong câu thơ đã đọc: Run run nhặt chiếc lá vàng Chạnh lòng muốn níu thời gian trở về (5)

SOÁ 41 131

Nhưng anh thật lòng muốn níu thời gian ngày ấy trở về ngay trong hiện tại, bởi vì anh muốn có ngay Nhiên bên cạnh. Từ nhà người bạn, ở đầu tiểu bang, đi đến thành phố nơi Nhiên ở, cuối tiểu bang, Tịnh ngồi một mình trong xe bus,. Bánh xe lăng chuyễn qua những con đường, qua những nhà máy, cánh rừng con suối, làng mạc đồi thông, những lá cây rừng đã đổi màu lá vì thu sang, nhưng tâm hồn anh vẫn bàn bạc không thay đổi. Mối tình ngày trước, Nhiên trao cho anh, anh trao cho Nhiên nay vẫn còn nguyên vẹn. Ngày đó. Đất nước vừa đổi thay. Cơ cực nhiều hơn hạnh phúc. Lam lũ nhiều hơn rong chơi. Nhưng hai người vẫn đến với nhau bằng tình yêu như bao nhiêu mối tình khác trên đời sống này, mặc cho sự sướng khổ, mặc cho sự bạo tàn của đời sống mới đang ngự trị. Ngày đó anh, người lính đã thua sau cuộc chiến và Nguyễn thị An Nhiên, cô giáo cấp hai đang “công tác” trong một trường ở ngoại ô thành phố. Hai người đã là bạn trước đó ít năm. Chiến trường dâng cao, bị động viên, Tịnh đành phải xa trường, xa Nhiên. Hòa bình lập lại, tuy được gần nhau, nhưng cũng lại rất… xa! Cứ thỉnh thoảng ngày chủ nhật Nhiên hay rủ Tịnh đi dạo trên những con đường, chờ cô hoặc vào với cô trong ngôi thánh đường đang có lễ trọng, giúp cô mua một món quà… Tịnh chưa bao giờ biết tiết thời gian những lúc bên cạnh Nhiên. Có những khi, anh ngồi trước thánh đường hằng giờ đồng hồ đề chờ Nhiên dự cho xong buổi lễ. Ngồi một mình nhìn mây trắng, nhìn những chú chim bồ câu trước thánh đường, những đoàn người qua lại, những dòng xe di chuyển trên đường phố mà lòng vui như mở hội. Đối với Nhiên ngày lễ là ngày vui. Chắc có lẽ cô yêu Tịnh cũng bằng như tình yêu cô yêu ngôi thánh đường. Có một lần, sau khi dự lễ xong Nhiên rủ Tịnh giúp cô đi dạo tìm mua một đôi guốc

trên đường Lê Thánh Tôn, Sài Gòn. Một ngày như mọi ngày. Sài Gòn trong ngày cuối tuần vẫn tấp nập, dù đời sống sau chiến tranh còn nhiều vất vả. Dù hoàn cảnh nào con người cũng phải làm ăn, phải mua bán và đi…dạo cuối tuần. Ngày hôm đó, đối với Tịnh là một ngày đầy “ấn tượng“. Nắng ấm, trời khô ran, Sài Gòn trong buổi sáng cuối tuần thật tưng bừng. Tịnh đã „lủi thủi“ theo Nhiên để giúp nàng mua cho xong một đôi guốc và một vài món đồ lặt vặt khác. Khi cô mua xong trời đã đứng bóng. Ngang qua một tiệm ăn Nhiên có rủ Tịnh vào nhưng anh ngại và từ chối…không vào… Đứng chờ chồng Nhiên ở bến xe, nơi đầu thành phố, Tịnh thấy lòng mình vui. Vui vì vừa biết được Nhiên đang hạnh phúc bên người chồng Việt Nam tị nạn, như Nhiên, như mình, vui vì được biết cuộc sống Nhiên rất hạnh phúc. Nhiên có những đứa con ngoan và một người chồng biết lo toan cho mọi người trong gia đình. Bỗng nhiên Tịnh nghĩ đến một điều: Chắc gì lấy anh Nhiên sẽ có được hạnh phúc như đang có trong hiện tại. Một con người, đôi khi, nghĩ và làm những điều không thực tế, như người đi trên mây, giống như tựa một cuốn truyện. Có một điều mà Tịnh nghĩ Nhiên không biết, đó là, sau bao năm sống xa Nhiên, và với một thời gian dài không có Nhiên bên cạnh, anh vẫn sống với những lời Nhiên ân cần dặn dò anh trong bức thư sau cùng Nhiên gửi cho anh, trước khi hai người chia tay để về làm vợ làm chồng người khác. Giữ tâm hồn vui, giữ linh hồn trong sạch, đem hết nghị lực ra làm việc. Nhiên đã lấy lời khuyên trong một quyển truyện của Tự Lực Văn Đoàn ra để dặn dò anh, khi Nhiên biết là không thể làm vợ anh để lo lắng cho anh suốt cuộc đời mình. Tịnh tin chắc là Nhiên không biết, đó là, chính nhờ những dòng chữ của cô, lời khuyên của cô trong bức thư ngày ấy mà Tịnh đã cố gắng sống…để không phụ lòng Nhiên cho đến tận hôm nay.

COÛ THÔM 132

Hôm nay gặp lại Nhiên, Tịnh sẽ nói ra điều này. Chồng Nhiên chạy xe đến, đón Tịnh về nhà. Anh lịch sự đối với người bạn học ngày xưa của vợ. Anh ân cần, tự nhiên khi tiếp chuyện. Cử chỉ chồng Nhiên làm Tịnh thấy yên tâm. Yêu nhau đâu nhứt thiết phải lấy nhau, đâu nhứt thiết phải thành vợ thành chồng. Nghĩ vậy, nên Tịnh càng thấy tự tin hơn khi trò chuyện. Nhưng sau vài phút chuyện trò Tịnh biết chồng Nhiên cứ nghĩ hai người là bạn thân cùng học chung một lớp ngày trước, chớ không phải là hai người đã từng yêu nhau. Biết vậy nhưng trong hoàn cảnh như thế đâu ai đi đính chính làm gì. Nhiên kêu những đứa con ra chào bác Tịnh. Nhìn những đứa con gái trai trông thông minh và rất đẹp của Nhiên, Tịnh bỗng thấy lòng mình có một niềm đau canh cánh nổi lên. Nếu lấy Nhiên, chắc bây giờ anh cũng có những đứa con như thế với Nhiên. Ngày đó, không lấy được Nhiên làm vợ cũng vì lý do tôn giáo, lý do không cùng đạo, một lý do biết là sai trái nhưng khó có ai thay đổi được! Buổi chiều vợ chồng Nhiên rủ Tịnh cùng đi ăn nhà hàng Tàu, như để đãi Tịnh trong một lần anh vất vả vượt đường xá xa xôi để thăm vợ chồng Nhiên. Trên đường, những đứa con của Nhiên cùng chồng Nhiên đi trước. Cha con nô đùa, cười giỡn trông rất vui, rất hạnh phúc. Tịnh và Nhiên đi sau, đi bên nhau tâm sự. Đôi việc làm ăn được kể ra. Việc học hành con cái. Cuộc sống mới trong những ngày đầu trên xứ Mỹ. Những ngày ở trại tị nạn… Và mối tình ngày trước của hai người. Giọng Nhiên không an nhiên, như tên của cô, mà u buồn như lá mùa thu đang rơi rụng, như trời mùa thu đã về trên khắp tiểu bang Virginia. Cám ơn trời, con đường từ nhà Nhiên đến quán ăn hơi xa, buổi chiều cuối tuần nhàn rỗi, cộng người chồng lịch sự biết để cho vợ có thời gian tâm sự với người bạn học ngày trước ở quê

nhà, xa cách lâu ngày nay mới có dịp gặp lại. Dọc hai bên đường trong khu phố Down Town với những mái nhà trọc trời, ánh đèn sáng chóa, tên những ngân hàng trên thế giới, khi nghe đến ai mà không biết. Buổi chiều hôm nay lại gặp ngày trăng tròn. Trăng di chuyển từ quê nhà với những kỷ niệm đã chìm sâu trong ký ức, qua đến đây để chứng kiến cho một cuộc tình lại tao ngộ trong chiều nay. Qua những khe hở của các cao ốc, cành cây kẻ lá, ánh trăng từ hướng đông đã vươn lên và rọi ánh sáng trên mặt đường, trên những mái nhà, tàn lá.

- Ông xã em cố tình dẫn anh đi ngang khu Down Town để anh biết chút ít về phố xá nơi chúng em cư ngụ. Chứ nếu đi đường tắt sẽ nhanh hơn.- Nhiên bắt chuyện.

- Phố xá ở đây đẹp quá! Thành phố ở Mỹ lớn nên cái gì giữa thành phố họ cũng làm lớn và đẹp. À hay! Có bốn bức tượng nào to lớn đứng trên trên bốn góc của cái sân đàng kia.?- Tịnh hỏi Nhiên trong ngạc nhiên. Bốn bức tượng to lớn đã bị màn đêm bao phủ. Không thấy rõ được cánh tay khuôn mặt nên Tịnh không nhận biết là tượng giống ai. Không như trong một buổi chiều, một gia đình anh chị văn nghệ ở Arlington đã chở Tịnh trên con đường dẫn đi xem Tháp Bút ở Thủ Đô Hoa Thịnh Đốn và anh đã nhận ra một tượng đá đen đang ngồi có khuôn mặt y như của khoa học gia Albert Einstein. Nhưng anh cũng quên hỏi tượng đó có phải là tượng ông không?

- Đố anh biết bốn bức tượng đó là tượng gì?- Nhiên hỏi Tịnh.

- Chiu. Không thấy mặt mủi ra sao, không tài nào đoán được!- Tịnh trả lời. Nhiên trả lời dùm cho Tịnh: - Hình như ít có ai đoán được, khi Nhiên đố. Đó là bốn hình tượng trưng cho Sĩ Nông Công Thương. Tịnh ngạc nhiên: - Nghe sao có vẻ như Á Châu quá! Cũng hay.

SOÁ 41 133

Hôm nay đi ăn tiệm, Nhiên mặc bộ quần áo màu trắng ngà. Màu rất sáng. Trong khi ấy thì chồng Nhiên và ba đứa trẻ mặc đủ màu. Bộ đồ trên người Tịnh ngược lại, lại là bộ đồ màu xanh đen. Đi đường xa, Tịnh đã chọn bộ đồ này cho nó tiện, rủi có dơ cũng ít ai thấy. Ngày trước, ở quê nhà, khi đi học hay đi dạo cuối tuần, ít khi nào Tịnh thấy Nhiên mặc chiếc quần màu trắng. Nhưng ngày hôm nay, với bộ đồ màu trắng ngà Nhiên trông còn trẻ trung, trang nhã. - Anh thấy em bây giờ ra sao? - Nhiên hỏi - Vẫn còn đẹp. Tịnh trả lời thật tình chứ không vì muốn khen để vừa lòng Nhiên. Nhiên mĩm cười. Nụ cười Nhiên ngày xưa ra sao hôm nay vẫn còn nguyên. Nụ cười tươi. Có lẽ Nhiên nổi bật nhất bởi nụ cười khi đứng chung với các bạn gái ngày ấy. Vùng trời ở cuối tiểu bang Virginia buổi chiều hôm nay không rét mướt. Trời khô, nhưng có cái lạnh se se lên da thịt. Mặc cái lạnh bên ngoài, nhưng bên trong Tịnh cảm thấy thật ấm. Ngược lại với vùng đất biên giới giữa hai tiểu bang Virginia và North Carolina này, nơi Tịnh ở, Thụy Sĩ, giờ này đã có cái lạnh xuống ở một độ âm. Hôm buổi sáng ra phi trường để lên phi cơ đi Mỹ, Tịnh đã đón nhận những sợi tuyết trắng đầu mùa bay lất phất cùng cái lạnh làm rát da, dù hiện tại theo thời biểu trời chỉ là đầu thu. Nghe nói ở Mỹ ấm hơn, nên Tịnh không chuẩn bị đồ ấm, nhưng anh lại chuẩn bị mua một ít đồ ấm từ Mỹ cho ngày trở về lại Thụy Sĩ, chuẩn bị cho một năm băng tuyết nữa trong đời sống lưu vong ở xứ người. Chuẩn bị lại chiếc khăn quàng cổ trong mùa đông

và một chiếc áo Jack dày để chống lạnh. Mấy hôm nay, nước Mỹ đang có mùa lễ Hallowen (lễ Hóa trang). Trước mỗi nhà, khi Tuấn, người bạn lính, hiện tại ở Fairfax, chở Tịnh chạy theo Tốt, Hiễn, Thắng, cũng là những bạn lính, qua những con đường, Tịnh đã thấy thỉnh thoảng những hình thù kỳ lạ, quái dị, nhưng dễ…thương ở trước mỗi căn nhà. Hallowen hình như là lễ lớn đối với Mỹ? Âu châu chơi Hallowen nhỏ hơn. Mỗi năm ở Thụy Sĩ, Tịnh cũng thấy các trẻ nhỏ gọt, cắt những trái bí rợ to màu vàng rực ra thành

những khuôn mặt con người, ác quỷ, dữ tợn để để trước nhà mình, và khi đêm xuống cũng tụ lại từng toán nhỏ, với mặt nạ, với quần áo đen thùng thình, kéo lê trên đường phố, đường làng, từ nhà này qua nhà khác để xin kẹo. Nhưng hình ảnh các hình người to lớn, quái vị, đứng trước những căn nhà lớn, dưới tàn lá cây sum suê, dọc trên những con đường uốn lượn ở cùng đông bắc Mỹ này đã đập vào mắt Tịnh một sắc thái về lễ Hallowen khác hơn, thú vị hơn, kỳ bí hơn là hình ảnh lễ Hallowen mà đã hai mươi lăm năm qua Tịnh đã đều đặn nhìn thấy mỗi năm ở Thụy Sĩ. Ngày đó, ở quê nhà, trong một buổi chiều, Tịnh đã đến nhà Nhiên để báo cho Nhiên

một tin buồn: Vì lý do tôn giáo, không cùng đạo, gia đình Tịnh không chấp nhận cuộc hôn nhân của hai người. Nhiên theo đạo Công giáo, lại là con chiên ngoan đạo, không bao giờ nghĩ đến việc bỏ đạo. Gia đình Tịnh theo đạo Phật, lại là con trai độc nhất trong gia đình, tương lai sẽ thay thế gia đình thờ cúng tổ tiên. Đứng dưới tàn cây mai đầy lá trong một ngày cuối hè (đầu thu)

COÛ THÔM 134

Nhiên đã khóc. Giọt nước mắt đã rơi xuống để tiếc cho một cuộc tình. Ngày ấy Tịnh không khóc, chỉ buồn, và buông trôi cho số phận. Nhưng buổi chiều hôm nay, bên cạnh nhau, không ai khóc cả, và từ cả hai cũng không có lấy một giọt nước mắt. Thời gian đã hàn gắn tất cả. Kể cả những vết thương lòng. Mái gia đình hạnh phúc, vợ chồng con cái là chất keo, chất thuốc để chữa trị những vết thương tình cảm. Nhưng Tịnh biết Nhiên không biết, là, trong hiện tại Tịnh là người khổ đau hơn Nhiên, bỡi vì Tịnh biết ngày trước, khi chia tay, Nhiên là người đau khổ hơn Tịnh rất nhiều. Trên đời này, cứ hỏi, một mối tình khi dang dở ai là người đau khổ hơn? Người con trai hay người con gái? Nhưng hiện tại thấy Nhiên hạnh phúc, Tịnh có buồn nhưng đồng thời cũng thấy một niềm vui đã hiện lên trong lòng vì Nhiên đang có đời sống an vui, hạnh phúc. Khu mua sắm và những nhà hàng sang trọng đã hiện ra trước mặt. Dòng người tấp nập trong buổi chiều cuối tuần. Màu sắc từ những ánh đèn, nụ cười rạng rỡ từ những khuôn mặt hân hoan của mọi người làm Tịnh, là người đang xa nhà gần nửa vòng địa cầu, là người xa lạ với xứ sở nơi đây cũng thấy vui vui. Chồng và các con Nhiên muốn trốn cái lạnh sớm, đã nhanh chóng lách mình qua chiếc cửa để lọt vào bên trong nhà hàng. Hiện tại chỉ còn Tịnh và Nhiên đứng bên ngoài. Tịnh không bỏ lỡ cơ hội, anh nắm lấy bàn tay Nhiên và bóp mạnh. Nhìn ánh mắt Nhiên, anh nhớ lại ngày nào, trong bức thư gửi Nhiên với lời thơ học trò anh đã viết: Yêu nhau chỉ một tia nhìn Ngàn năm muôn thuở chữ tình còn đây Bàn tay Nhiên hơi run lên, hơi ấm tỏa ra. Anh chúc Nhiên được mãi mãi hạnh phúc, mãi mãi được mọi điều may mắn trong đời. Ngược lại, Nhiên lại không chúc Tịnh gì cả, cô để yên bàn tay ấm, mềm mại trong tay

Tịnh. Cô nhắc lại một kỷ niệm và hỏi Tịnh, như cô nghĩ sẽ không bao giờ có dịp để hỏi: - Anh còn nhớ buổi sáng anh dẫn em đi mua đôi guốc ở Sài Gòn không? - Nhớ. Và nhớ cả buổi sáng dẫn em đi mua chiếc đồng hồ nữa kìa. – Tịnh trả lời. - Không. Em muốn hỏi lần đi mua đôi guốc kìa! - Vẫn còn nhớ. Nhưng sao? Ngày đó ra sao? Nhiên cười: - Em nhớ, khi mua xong đôi guốc thì trời cũng đã trưa. Khi đó, đói bụng quá, em có rủ anh vào một tiệm mì để ăn, nhưng anh ngại không vào, nắm tay em kéo đến hướng xe bus đi về. Vừa nghe xong lời Nhiên, Tịnh thấy như nhịp tim mình đã đứng lại. Nhưng anh không đính chính lời cô. Việc này chỉ mình anh biết và chắc chắn Nhiên không bao giờ biết, đó là, khi ấy anh đâu có đủ tiền trong túi cho một lần đi ăn với người yêu! Anh chưa có chuẩn bị. Sau 75, lính thì ai cũng nghèo, và anh cũng không ra ngoài ngoại lệ. Đi ăn quán mà để “cô giáo“ bao à? Tệ quá! Tịnh biết là kể từ giây phút này, Tịnh có thể bao Nhiên cả cuộc đời cho những lần đi ăn, nhưng anh không bao giờ còn có dịp nữa. Trên bàn ăn chồng Nhiên đã kêu đầy thức ăn ra bàn. Nhưng nhớ lại chuyện đứng trước tiệm mì ở Sài Gòn ngày trước Tịnh không còn muốn ăn gì cả, mặc cho mọi người đều nói chúc ăn ngon. Nhạc trong nhà hàng Tàu đã bắt đầu với lời nhạc Mùa thu lá bay anh đã đi rồi…

VŨ NAM (Germany)

1): Thơ Hoàng Song Liêm 2): Thơ Hoàng Trùng Dương 3): Viết theo ý thơ Nguyễn Thị Ngọc Dung 4): Thơ Quỳnh Anh 5): Thơ Kiều Anh

SOÁ 41 135

Tieân Sha - Leâ Luyeán

THAÀY TOÂI VAØ TOÂI

huôû coøn beù, laøng toâi coù vò sö truï trì chuøa Töø Toân ñöôïc moïi ngöôøi, khoâng keå löông hay ñaïo, kính meán goïi laø thaày. Thaày ôû ñaây coù nhieàu nghóa, vöøa laø vò

hoøa thöôïng ñöùc cao ñaïo troïng, vöøa laø ngöôøi laøu thoâng chöõ nghóa saùch vôû thaùnh hieàn, vöøa laø vò cha giaø lôùn tuoåi kính meán, am hieåu saâu saéc tröôøng ñôøi, soáng troïn veïn thuûy chung vôùi nghóa tình baø con laøng nöôùc. Ngöôøi ta cuõng khoâng baän taâm tìm hieåu phaùp danh cuûa thaày laøm gì, chæ thöôøng duøng teân chuøa maø goïi, laâu daàn trôû thaønh neà neáp quen thuoäc, töø ñoù thaày coù teân laø Töø Toân. Theo lôøi thaày giaûi thích thì chöõ Töø dòch chöõ tieáng Phaïn, coù nghóa laø Di Laëc. Hay noùi caùch khaùc, Ñöùc Theá toân Di Laëc (Maitreya) coù danh hieäu laø Töø. Chöõ Töø Toân cuõng duøng ñeå chæ Ñöùc Thích Ca vaø chö Phaät, vì caùc ngaøi ñeàu ñuû loøng ñaïi töø ñaïi bi vaø laáy ñaïi töø ñaïi bi laøm goác.*

Ngoaøi tri thöùc ñaïo phaùp uyeân thaâm laø ñieàu taát nhieân cuûa baäc daøy coâng tu haønh, thaày coøn am töôøng thaáu ñaùo ñöôïc ñaïo trôøi cuûa taïo hoùa nhieàu leõ bieán thieân, huyeàn dieäu, nhieäm maàu voâ bieân. Rieâng vôùi con ngöôøi, baát cöù trong tình huoáng naøo, thaày bao giôø cuõng toû ra khoan hoøa, ñoä löôïng vaø chaân thaønh. Chaúng gaét goûng, naëng nheï, chì chieát vôùi ai vaø chöa heà theå hieän moät chuùt böïc töùc, giaän hôøn naøo. Vôùi thaày, döôøng nhö moïi söï ôû treân ñôøi ñeàu ñöôïc gaïn loïc, hoùa giaûi qua caùi taâm tónh laëng, nhaân haäu baùc aùi cuûa baäc tu haønh. Neùt töø bi loà loä trong phong thaùi sinh hoaït haøng ngaøy. Thaày soáng, kinh keä caàn maãn, laøm vieäc sieâng naêng, hoaït ñoäng tích cöïc. Chuyeän Ñaïo, Ñôøi thaày ñeàu xem quan troïng nhö nhau, hoaøn taát chu ñaùo moïi vieäc nheï nhaøng chaúng chuùt lô laø, cheånh

maûng. Heã cöù nhaø naøo, ngöôøi naøo trong laøng gaëp phaûi caûnh tai öông hung hieåm hay laâm vaøo tình huoáng ngaët ngheøo baát traéc, thaäm chí chuyeän vôï choàng con caùi luïc ñuïc, baát hoøa ... thì haàu nhö ñeàu coù maët thaày xuaát hieän vaøo luùc sôùm nhaát ñeå giuùp ñôõ, xoa dòu, an uûi hay hoøa giaûi, haøn gaén moïi veát thöông ñau. Khoù khaên caùch maáy thaày cuõng coá gaéng tìm caùch laøm cho baèng ñöôïc, thaäm chí coøn laøm thaät toát nöõa laø ñaèng khaùc. Haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu lónh hoäi lôøi khuyeân cuûa thaày ñeå aùp duïng cho cuoäc soáng hieän taïi cuûa hoï.

Khoâng chæ chöøng ñoù. Taâm cuûa thaày coøn saùng ngôøi tình thöông saâu saéc, coù yù nghóa goùp phaàn vun boùn theâm maûnh ñaát quâ höông chuùt maàm xanh töông lai daønh cho theá heä con chaùu mai sau qua vieäc laøm thöïc teá ñaày tình ngöôøi cuûa baäc thöùc giaû. Thaày ñöùng ra vaän ñoäng vôùi chính quyeàn tænh, thaønh vaø sôû taïi ñòa phöông, cuõng nhö caùc toå chöùc töø thieän quoác teá ñeå xin kinh phí xaây döïng moät tröôøng hoïc nhoû naèm trong khuoân vieân chuøa, baét ñaàu thöïc hieän keá hoaïch khai hoùa cho caùc em hoïc sinh con nhaø ngheøo hoaëc coâi cuùt. Nhôø vaäy, toâi baét ñaàu baøi hoïc khai taâm lôùp vôõ loøng trong ngoâi tröôøng chuøa ngheøo, khoâng hoïc phí cuûa thaày taïo döïng.

Coù ai hoûi nhôø ñaâu maø ñöôïc vaäy, thaày traû lôøi nhôø vaøo caùi Taâm coù chöõ Nhaãn. Laâu daàn, ngöôøi daân caûm hoùa, xem thaày Töø Toân laø hình aûnh cuûa Boà Taùt “ thò hieän “, xem lôøi noùi hieám hoi cuûa thaày laø vaøng ngoïc, laø meänh leänh xuaát phaùt töø traùi tim nhaø Phaät, xem vieäc laøm cuûa thaày laø cöùu ñoä chuùng sanh.

Thaày chæ noùi luùc caàn thieát. Toâi coøn nhôù coù laàn thaày noùi vôùi moïi ngöôøi moät caâu maø maõi ñeán nhieàu naêm thaùng sau naày khi tröôûng

T

COÛ THÔM 136

thaønh, laên loän vaøo gioâng baõo cuoäc ñôøi, toâi môùi thaáu hieåu ñöôïc phaàn naøo lyù leõ thaâm saâu cuûa baäc chaân tu “ haønh thaâm Baùt nhaõ “: “ Giaù trò lôøi noùi khoâng phaûi phaùt ra töø ngöôøi mình kính troïng, maø chính vì söï kieåm chöùng chính xaùc cuûa ngöôøi nghe, hôïp vôùi naêng löïc trí tueä vaø con ñöôøng taâm linh cuûa mình. Ñôøi soáng taâm linh cao ñeïp laø con ñöôøng chöùng nghieäm. “ Qua lôøi thaày, qua cung caùch soáng cuûa thaày, toâi hieåu veà Ñaïo thaám nhuaàn vaø deã daøng hôn.

Tuoåi aáu thô cuûa toâi lôùn leân, gaàn guõi trong khung caûnh lôùp hoïc vaø söï traàm laëng cuûa khuoân vieân ngoâi chuøa laøng cuøng vôùi hình aûnh cuûa caùc chuù tieåu vaø nhöõng vò sö taêng sôùm toái kinh keä. Lôùn hôn moät chuùt nöõa, cha meï cho toâi gia nhaäp vaøo ñoaøn thieáu nieân oanh vuõ gia ñình Phaät töû Töø Toân cuõng do thaày chuû xöôùng thaønh laäp trong cao traøo thònh phaùt cuûa Phaät giaùo mieàn Trung vaøo thôøi ñieåm cuoái thaäp nieân 50. Toâi laïi coù theâm cô hoäi reøn luyeän baûn thaân theo con ñöôøng giaùo huaán khuoân pheùp, leã nghi Phaät ñaïo. Haøng tuaàn cuøng caùc anh chò huynh tröôûng vaø caùc baïn trang löùa, toâi hoïc giaùo lyù, leân Nieäm Phaät ñöôøng thaép höông ñaûnh leã Phaät, taäp tuïng nieäm kinh caàu an, caàu sieâu, saùm hoái. Vieäc hoïc haønh tu taäp töôûng nheï nhö maây troâi, giaûn dò nhö trong ñôøi soáng bình thöôøng, naøo ngôø chaúng ñôn giaûn chuùt naøo vaø khoâng laøm sao haáp daãn ñöôïc ñöùa beù hieáu ñoäng, nghòch ngôïm, öa leo treøo chaïy nhaûy hôn laø ngoài yeân moät choã naén noùt töøng chöõ vieát, eâ a töøng lôøi kinh khoù hieåu nhö toâi. Hoïc giaùo lyù, nghe thuyeát giaûng nhöng quaû thaät toâi chaúng hieåu bieát laø bao. Khi phaùt bieåu laïi, neáu khoâng leäch laïc thì cuõng chöa chaéc ñaõ ñuùng (thuaät nhi baát tröôùc). Toâi chæ laøm moät thöù “ reùpeùtiteur “ ñôn giaûn maø cuõng khoâng xong, bôûi leõ, toâi chöa nhaän dieän ñöôïc thöïc hö, chaân giaû. Caøng hoïc caøng thaáy khoù, caøng tu reøn caøng thaáy khoå. Con ñöôøng hoïc, ñaïo sao maø nhieâu kheâ quaù. Tuy vaäy, lôùn daàn vaøo ñoä tuoåi suy nghó, toâi vaãn laø ñöùa treû haáp thuï ñöôïc nhöõng tinh hoa cuûa cöûa thieàn thaät trong saùng, thuaän loøng. Ñoù laø

may maén nhôø vaøo ngoä taùnh cao. Caùi baûn theå chaân thaät, töï taïi, bao quaùt minh moâng voâ taän voâ bieân, chính laø caùi baûn theå chung, toát laønh khôûi ñaàu cuûa chuùng sanh nhö caâu: “ Nhaân chi sô taùnh boån thieän.” Phaät hoïc ñaõ aâm thaàm gieo vaøo loøng toâi moät haït nhaân quyù hieám töø luùc naøo maø thôøi ñoù toâi chöa caûm nhaän ñöôïc. Ñoù laø thieän caên. “ Thieän caên ôû taïi loøng ta, chöõ Taâm kia môùi baèng ba chöõ taøi “( Kieàu ) Maõi veà sau, treân böôùc ñöôøng ñôøi long ñong, vaáp ngaõ toâi môùi suy nghieäm ra lôøi thaày aân caàn daïy baûo ngaøy xöa laø chaân lyù tuyeät vôøi: “ Taâm khoâng bình an thì coù caàu ngaøn caâu kinh cuõng voâ voïng. Mieäng nieäm, taâm haønh, aét taâm khaåu öùng nhau. Boån taùnh laø Phaät, rôøi taùnh ra, khoâng coù Phaät naøo khaùc. Ñeán vôùi Phaät tröôùc heát laø phaûi ñeán vôùi caùi Taâm. Con ñöôøng tu haønh xuaát phaùt töø caên nguyeân ñôøi soáng taâm linh vaø khôûi ñaàu töø yù chí noã löïc töï nguyeän caù nhaân. “ Quaû vaäy, mieäng caàu nieäm caû ngaøy laãn ñeâm maø taâm chaúng thieät thaønh thì hoùa ra nhö aûo nhö voâ, nhö nöôùc chaûy maây troâi. Coù laøu thoâng ngaøn vaïn quyeån kinh maø khoâng “ thöïc chöùng “ ñeå neám traûi, ñeå am töôøng, ñeå thoâng suoát maø “ haønh thaâm Baùt nhaõ “ thì phoûng coù ích gì. Trong cuoäc soáng ngaäp traøn nhöõng baát traéc, lo toan, caêng thaúng, ñaày raãy nhöõng nguy cô taät beänh ... khieán con ngöôøi chaùn chöôøng, khoâng coøn thieát tha moïi thöù, keå caû maïng soáng quyù giaù. Vaäy Ñaïo phaûi “ Haønh thaâm “ theá naøo ñeå giuùp hoï taùi taïo laïi caùi Taâm laïc quan, thay ñoåi neáp suy nghó, coù caùi nhìn môùi meû veà cuoäc soáng, veà coõi ngöôøi, veà tình caûm ... ñeå thaáy cuoäc ñôøi ñeïp hôn, cuoäc soáng quyù giaù vaø ñaùng soáng roài töø ñoù hoï ñöùng daäy, vöôn vai, nhaäp cuoäc laøm laïi töø ñaàu, goùp phaàn xaây döïng xaõ hoäi ngaøy caøng thaêng tieán vaø coù traùch nhieäm höôùng daãn theá heä keá thöøa ñi vaøo con ñöôøng Chaân, Thieän, Myõ.

Coù nhieàu caùch giaûi thích töø “ haønh thaâm “ nhöng töïu trung yù nghóa cuõng töông töï nhau laø “ thöïc haønh saâu xa “, “ thöïc taäp moät caùch thaâm saâu “ vaø phaûi thaáy “ thöïc chöùng “ tröïc tieáp chôù

SOÁ 41 137

khoâng phaûi chæ gioûi suy luaän. Cuïm töø “ haønh thaâm Baùt nhaõ “ neáu vieát ñaày ñuû phaûi laø “ haønh thaâm Baùt nhaõ Balamaätña “. Hai chöõ Baùt-nhaõ (Prajnaâ) nghóa laø Trí hueä vaø Balamaätña (Paramita ) laø : Vöôït qua beân kia töùc Nieát Baøn, tieáng Phaïn vieát lieàn nhau - Prajnaâ-Paramita. Dòch ra tieáng Haùn thì Baùt nhaõ Balamaätña coù nghóa laø : Trí hueä ñaùo bæ ngaïn. Toùm laïi, baäc Boà Taùt nhôø nöông theo Baùt nhaõ Balamaätña neân trong taâm khoâng coù ñieàu gì ngaên trôû, khoâng heà thaáy mình lo sôï, xa lìa moäng töôûng ñieân ñaûo ñaéc Nieát baøn troïn veïn. * Toâi giaõ töø maùi tröôøng tieåu hoïc chuøa laøng, böôùc leân baäc trung hoïc ôû tröôøng tö thuïc thaønh phoá. Vaøo löùa tuoåi daäy thì, khôûi ñaàu nhöõng bieán ñoäng taâm sinh lyù vôùi nhöõng mô moäng, nhöõng xao xuyeán raïo röïc löûa ñam meâ duïc voïng, khieán toâi khoâng ít suy nghó vieãn voâng laån thaån trong taâm hoàn. Ñeâm ngoài moät mình nhìn aùnh sao trôøi, ngaém caûnh nam thanh nöõ tuù daäp dìu qua laïi phoá phöôøng ngaäp traøn aùnh saùng ñeøn maøu hay naèm thao thöùc nghe tieáng gioù luoàng qua khe cöûa, nghe tieáng möa rôi loäp ñoäp treân maùi hieân ... loøng boãng döng tö löï, baâng khuaâng voâ côù. Toâi baét ñaàu suy nghó ñeán tình yeâu vaø aùi aân. Hình aûnh nhöõng khuoân maët khaû aùi vôùi maùi toùc theà phuû bôø vai, chieác noùn laù che nghieâng, nhöõng taø aùo daøi nöõ sinh tha thöôùt tung bay trong gioù, quaán quít oâm saùt baép ñuøi troøn laún, nhöõng ñöôøng vieàn chöõ V treân caëp moâng nôû nang aån hieän chaäp chôøn sau vaït aùo daøi, nhöõng böôùc chaân chim tung taêng ñi ñeán tröôøng vôùi chieác caëp saùch treân tay, e aáp che hôø khuoân ngöïc troøn tròa chaéc nòch con gaùi ... laøm toâi xoán xang phaûi ngoaûnh maët. Nhìn thì phaïm toäi ; Ngoù lô thì tieác, cuõng chaúng heát toäi. YÙ nieäm giöõa Ñaïo vaø Ñôøi naåy sinh trong tö töôûng toâi nhöõng tranh chaáp quyeát lieät. Vaø laàn naøo cuõng vaäy. Phaàn ñôøi luùc naøo cuõng thaéng theá. Laøm sao ñeå ñònh taâm laïi vaãn laø suy nghó traên trôû trong loøng. Toâi kieåm ñieåm roài nhôù lôøi thaày daïy, töï nhaéc nhôû mình : tu taïi Taâm, tu taïi Taâm, tu taïi Taâm ... Toâi quyeát ñònh daønh thôøi

gian roãi raûnh trôû veà thaêm laïi chuøa haøng tuaàn. Hy voïng vôùi tieáng moõ caâu kinh, vôùi giaùo lyù giaûi keát, vôùi lôøi daïy cuûa thaày, vôùi khoâng khí traàm laëng trang nghieâm ... seõ giuùp laøm dòu ñi nhöõng xao xaùc trong loøng. Toâi coáõ tìm kieám, truy luïc laïi nguyeân nhaân cuûa laàm laïc meâ muoäi, phaùt sinh cuûa ñam meâ duïc voïng, daãn daét ñeán coäi nguoàn thaát tình luïc duïc, sinh töû, luaân hoài, ñau khoå maø toâi thöôøng bieát laø voâ minh.

Voâ minh nghóa laø taâm si aùm, khoâng coù hueä minh, töùc laø meâ si, taêm toái, phieàn naõo. Vuõ truï kia voán hoãn ñoän voâ minh, traùi ñaát thì nhoû beù, con ngöôøi laïi caøng quaù beù nhoû ... Theá giôùi bí maät chæ naèm trong moät vaøi daïng thöùc cô baûn : aâm döông, thieän aùc, phaûi traùi, ñuùng sai, xaáu toát, treû giaø, treân döôùi, tröôùc sau ... Con ngöôøi maõi laån quaån vöôùng vaøo meâ loä cuûa nhöõng moái quan heä khoâng caân baèng, taát yeáu seõ nhaàm laãn vaø daãn ñeán roái beng. Söï nhaàm laãn caøng luùc caøng choàng cheùo leân nhau, caøng laâu caøng hoãn ñoän khieán con ngöôøi baát khaû tri, maõi maõi voâ minh.

Ngöôïc vôùi voâ minh laø giaùc ngoä. Nhaän thöùc caùi ñuùng, caùi sai laøm theo ñieàu ñaõ xaùc ñònh laø chaân lyù, laø thoâng hieåu chaân lyù maø höôùng theo.* Tyû nhö beân nguõ, beân thöùc. Nguõ laø meâ, thöùc laø giaùc, tænh ra laø ngoä. Moät beân laø aùnh saùng, moät beân thì taêm toái. Moät neûo laø meâ, moät ñaøng laø tænh. Caû hai ví nhö chæ caùch nhau moät doøng soâng. Beân naày laø beán meâ, laø laàm laïc, laø nhöõng caùi chöa thaønh töïu. Vöôït thoaùt qua bôø beân kia thì tænh ngoä, döùt meâ heát laàm, laø coù theå ra khoûi nôi taêm toái u aùm, keát quaû vieân maõn. Nôi aáy, hieåu thaáu ñaùo, moïi ñieàu thieän aùc, xaáu toát, ñuùng sai, phaûi traùi, chaân giaû ... ñeàu minh baïch, khoâng coøn taø kieán veà söï hieän höõu coá nhieân cuûa söï vaät, con ngöôøi. Muoán ñaït ñöôïc ñieàu aáy chaúng phaûi deã daøng gì. Ñoù laø con ñöôøng mòt muø thaêm thaúm ñoøi hoûi keû tu haønh phaûi nhaãn naïi, quyeát taâm, kieân trì thieàn ñònh tu hoïc, suy nghieäm daøi laâu. Nghó vaäy, toâi nhôù laàn thaày giaûng giaûi cho chuùng toâi hieåu veà böùc tranh Thaäp Ngöu Ñoà, moät aån duï saâu saéc

COÛ THÔM 138

veà quaù trình tu ñaïo nhuoám maøu Laõo, ñöôïm maøu Thieàn. Thaày baûo chuùng toâi phaûi luoân luoân coá gaéng.

“ Thaäp ngöu ñoà laø moät böùc tranh lôùn trong ñoù bao goàm möôøi böùc hoïa nhoû theo trình töï. Böùc ñaàu veõ hình moät con traâu ñen leâu loãng, böôùng bænh, thích soáng töï do vaø gaàn guõi vôùi thieân nhieân. Tieáp theo, traâu bò con ngöôøi baét xoû muõi, daãn daét. Soáng vôùi ngöôøi, daàn daøø traâu thuaàn phuïc, maàu da ñen bieán thaønh traéng töøng phaàn, töø ñaàu lan xuoáng ñeán ñuoâi. Khi ñaõ traéng hoaøn toaøn, luùc ñoù daây xoû muõi khoâng coøn, ngöôøi cuõng chaúng caàn chaên daét. Böùc keá tieáp, traâu vaø ngöôøi ung dung, thanh thaûn chaúng coù gì raøng buoäc nhau, nheï theânh theânh. Ñeán böùc veõ thöù chín, traâu boãng bieán maát, ngöôøi voã tay chæ coøn tieáng voïng aâm cuûa ñaát trôøi. Böùc thöù möôøi, treân trang giaáy traéng laø moät voøng troøn troáng khoâng : khoâng ngöôøi, khoâng vaät, khoâng daây troùi, khoâng raøng buoäc, khoâng nhoïc coâng chaên daét, khoâng nuùi soâng, nhaø cöûa, nöông ruoäng, khoâng maøu, khoâng saéc ... taát caû chæ coøn laïi caùi hö voâ ñoäc nhaát : khoâng thöïc. “

Toâi naëng ñôøi traàn tuïc, maûi meâ luyeán duïc voïng, ñaõ vuïng veà laïi theâm chaây löôøi tu taäp maø tieán trình hoïc ñaïo thì quaù cao thaâm, meânh moâng vaø daøi daèng daëc, laøm sao coù theå ñaït tôùi ñích ? Toäi nghieäp, toâi laøm thaân taèm aên daâu ñeå nhaû tô mong höôùng thöôïng, naøo ngôø, tô ñaâu chaúng thaáy maø thaáy nhaû ra laïi toaøn laø daâu mình ñaõ aên, chaúng theå tieâu hoùa ñöôïc. Ñôøi toâi coøn vöông vaán quaù nhieàu luïc duïc thaát tình neân chi, laø moät phaät töû maø laïi khoâng daùm quy y vì sôï phaïm luaät, phaïm giôùi caám. Nam moâ a di ñaø Phaät, lôøi thaày daïy con bieát laø khoâng theå naøo thöïc hieän noãi, xin thaày roäng löôïng thöù loãi cho con. Töø ñoù, toâi laëng leõ boû cuoäc.

Trong quaù trình soáng, hoïc taäp, söï phaùt trieån con ngöôøi laø moät loä trình daøi ñaêng ñaúng ñaày choâng gai vaø thaät vaát vaû, khoù khaên. Nhöng

chính nhôø vaäy con ngöôøi môùi coù theå chinh phuïc, cheá ngöï, thoân tính caùc theá löïc chung quanh ñeå chieám höõu vaïn vaät muoân loaøi. Trong hoaït ñoäng, hoï luoân luoân tieáp nhaän moïi nguoàn thoâng tin töø ngoaïi giôùi. Con ngöôøi laïi coù khuynh höôùng toø moø, tìm hieåu nhöõng bieán ñoäng bao quanh mình, ñoàng thôøi muoán bieåu hieän veà mình, yeâu meán thaân mình, baûo toàn nhöõng sôû höõu cuûa mình nhö vôï con, nhaø cöûa, ñaát ñai, tieàn baïc ... Nhö vaäy, con ngöôøi coù ñaàu oùc nhaän xeùt ñöôïc ñuùng sai, coù trí tueä bieát hyû, noä, aùi, oá chöù ñaâu phaûi laø voâ tri voâ giaùc, khoâng saùng suoát. Ñoù laø quan ñieåm tieán boä. Nhöng theo trieát lyù kinh ñieån Phaät moân thì con ngöôøi haønh ñoäng nhöng khoâng bieát laø mình ñaõ vöôùng vaøo caùc moái phieàn luïy, khoå naõo, ñoïa laïc, luaân hoài vì caùi ngaõ chaáp, ngaõ kieán ñoù. Cuõng nhö trong cuoäc soáng ñaày raãy meâ luyeán, duïc voïng khoâng thieáu nhöõng ñoá kî, tranh chaáp, taø kieán ... neân phaûi söû duïng thuû ñoaïn, möu moâ thaâm ñoäc ñeå loaïi tröø nhau, haïi nhau. Bình thöôøng coù maáy ai nghó ñeán hay tin vaøo thuyeát nhaân quaû cuûa nhaø Phaät.

Nhaân quaû töùc laø nhaân duyeân vaø quaû baùo. Nhaân laø caùi côù coù theå sinh ra quaû. Quaû laø caùi vaät do nhaân ñeû ra. Coù nhaân aét coù quaû, coù quaû aét coù nhaân. Ñoù laø caùi lyù leõ nhaân quaû ( nhaân quaû chi lyù), caùi luaät nhaân quaû ( nhaân quaû luaät ) ( Loi causale, reùtribution des actes ). Muoán bieát caùi nhaân ñaõ qua, haõy xem caùi quaû hieän taïi ; Muoán bieát caùi quaû veà sau, haõy nhìn caùi nhaân hieän taïi. Nhaân quaû nhaõn tieàn. ( Roõ raèng nhôn-quaû dôû dang, Ñaõ toan troán nôï ñoaïn traøng ñaëng sao ? ) ( Kieàu ) Nhaân quaû laø leõ töï nhieân, laø luaät ñònh saün, khoâng chaïy choái ñaëng. Tyû nhö tieáng goïi ôû thinh khoâng lieàn coù tieáng doäi voïng laïi vaäy.*

Coù leõ voâ minh laø söï nhaän dieän laàm laïc veà thöïc taïi, thöïc taïi veà mình vaø nhöõng gì ôû ngoaøi mình. Beân trong laø caùi Ta, caùi Ngaõ. Caùi maø mình töôûng laø Mình, thuoäc veà mình, laø Ta, cuûa ta chaéc gì ñaõ laø mình, laø ta. Theá giôùi söï vaät

SOÁ 41 139

beân ngoaøi, ta töôûng laø coù thaät nhö theá, roõ raøng nhaát ñònh theá, taát nhieân theá, phaûi chaáp nhaän theá, chaéc gì ñaõ laø nhö theá. Caùi Ngaõ to lôùn, chôn chaát, thaønh thaät vaãn coù ôû chuùng sanh. Nhöng chuùng sanh bò voâ minh phieàn naõo che bít neân chaúng thaáy ñöôïc noù. Coù theå ñoù laø aûo töôûng, aûo töôûng veà NGAÕ, THA. Coi caùi ngaõ laø giaû doái, laø taïm hieäp, laø Khoâng – mình cuõng khoâng, caùc sôû höõu cuûa mình cuõng laø khoâng : cho ñeán chuùng sanh vaø moïi vaät, moïi caûnh cuõng ñeàu laø khoâng. AÛo töôûng coù khaû naêng meâ hoaëc deã daãn ñeán sai laàm : Töôûng thaät hoùa ra giaû. Töôûng töông lai thì ra laø quaù khöù. Töôûng coù bieán thaønh khoâng. Töôûng vöõng beàn thaät ra laø phuø phieám mong manh. Töôûng haïnh phuùc hoùa ra ñau khoå. Maø ñau khoå thì ngaäp traøn trong coõi traàn theá vì voâ minh theo tö töôûng Phaät giaùo. Nhaø hoïc ñaïo chaân chaùnh phaûi bieát raèng coõi ñôøi taïm bôï voán hö hö aûo aûo. Caùi baûn ngaõ töùc thaân-taâm laø giaû, voán khoâng (1). Giaùc ngoä moät caùch roát raùo nhö vaäy thì ñaéc ñaïo. Töôûng quyeát nhö vaäy môùi döùt boû ñöôïc caên beänh phieàn naõo, vieäc tu haønh môùi deã beà ñaït thaønh chaùnh quaû.

Toâi nhaän thöùc ra ñöôïc phaàn naøo chaân lyù vi dieäu treân cuõng nhôø thaày khai môû, ñieåm hoùa ban ñaàu. Nhöng caùi coát loõi vaãn chính laø suy nghieäm cuûa baûn thaân mình. Veà sau, toâi taäp nhìn vaøo quaõng ñôøi daøi, raát daøi noãi long ñong cuûa mình maø phaùn xeùt, suy ngaãm. Coù leõ nhôø vaäy maø treân böôùc ñöôøng truaân chuyeân, chìm noåi, tuø ñaøy, löu laïc ôû mai sau ñaõ giuùp toâi phaàn naøo ñöùng vöõng, khoâng ngaõ quò vì tai aùch nghieät ngaõ, baát haïnh, thaát voïng vaø ñau khoå.

Coõi traàn theá, chuùng sanh coøn ngaäp chìm trong beå khoå traàm luaân tham, saân, si, bieát nhôø ai cöùu naïn? Ñöùc Quaùn Töï Taïi cuõng chính laø Ñöùc Quaùn Theá AÂm. Phaïn ngöõ laø Avalokitesvara, laø hình töôïng moät vò Phaät Baø, moät phuï nöõ xinh ñeïp raát hieàn töø, raát dòu daøng, luoân luoân coù nhaønh döông vaø bình tònh thuûy chöùa ñaày nöôùc “ cam loà “ treân tay, chu du khaép thieân haï vôùi haïnh nguyeän cöùu vôùt sinh

linh coøn ñang laàm than, ñaém chìm trong caûnh ñoïa ñaøy. Ngaøi “ cöùu naïn cöùu khoå “ vôùi baát cöù ai, luùc naøo, ôû ñaâu khi coù ngöôøi caàu xin cöùu giuùp. Quaùn Töï Taïi Boà Taùt töùc Quaùn Theá AÂm Boà Taùt. Boà Taùt dòch töø Bodhisattva, phieân ra tieáng Haùn laø Boà ñeà taùt ñoûa ( Boà ñeà : giaùc ngoä troïn veïn ; Taùt ñoûa : chuùng sanh ), nghóa laø ngöôøi ñaõ giaùc ngoä, ñaõ tænh thöùc troïn veïn nhöng chöa“ leân” ngoâi vò Phaät, hoaëc ñaõ thaønh Phaät nhöng vì loøng thöông “ coõi ngöôøi ta “ maø Ngaøi coøn naán naù ôû laïi giuùp chuùng sanh ñöôïc giaùc ngoä, tænh thöùc nhö mình. Ñöùc Quaùn Theá AÂm Boà Taùt phaùt nguyeän : “ Khi naøo theá gian coøn moät ngöôøi ñau khoå, thì ta coøn ôû laïi ñeå cöùu ñoä. “ Do vaäy, ngöôøi ta thöôøng goïi Boà Taùt laø “ Phaät höõu tình “ *. Caùi quí cuûa Ñaïo Phaät laø ôû choã ñoù, giaûi thoaùt, phoå ñoä, cöùu vôùt con ngöôøi traùnh khoûi caûnh traàm luaân khoå ñau. Ñöùc Quaùn Theá AÂm coøn coù khaû naêng thò hieän ra ñuû haïng ngöôøi ñeå deã tieáp xuùc, gaàn guõi vôùi hoï maø laéng nghe “ tieáng keâu cuûa traàn theá “. Do vaäy, ngöôøi ta thöôøng caàu nguyeän Ñöùc Quaùn Theá AÂm moãi khi gaëp ñieàu hung hieåm, tai naïn, baát haïnh hay hoaøn caûnh beá taéc khoâng loái thoaùt, ñau khoå töû sinh vì tin raèng Boà Taùt coù theå nghe thaáu ñöôïc loøng mình vaø saün saøng phuø hoä ñoä trì mình. Khi con ngöôøi ñaõ giaõi baøy ñöôïc heát noãi loøng uaån khuùc vaø tin raèng coù ñaáng quyeàn naêng saün saøng nghe mình, giuùp mình, khoâng xua ñuoåi, haát huûi thì ngöôøi ta ñaõ töï giaûi quyeát ñöôïc phaàn lôùn vaán ñeà roài, bôûi luùc ñoù con ngöôøi ñaõ töï tin, saùng suoát trôû laïi ñeå coù theå coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén, nhö taám kieáng bò möa che môø ñöôïc lau chuøi saïch seõ.

Ngöôøi thaày thuoác daønh thôøi gian quyù baùu, saün saøng laéng nghe beänh nhaân trình baøy caên beänh laø ñaõ thöïc haønh ñöôïc moät caùi haïnh cuûa Boà taùt. Sö phuï chòu khoù chuù yù nghe hoïc troø giaõi baøy loãi laàm vôùi taám loøng ñoä löôïng vaø vò tha ; Thaày vaø troø cuõng ñaõ thöïc haønh ñöôïc moät haïnh cuûa Ñöùc Quaùn Theá AÂm. Töï nguyeän giuùp ñôõ ngöôøi taøn taät ñau khoå moät caùch chaân tình vaø thaáu caûm, ñoù cuõng laø moät caùi haïnh cuûa nhaø

COÛ THÔM 140

Phaät. Toùm laïi, haïnh Boà Taùt meânh moâng voâ taän trong coõi ta baø theá gian ñaát trôøi.

Laàn thöù hai toâi nghe tieáng suùng vang reàn trong thaønh phoá queâ höông vaøo teát Maäu Thaân 68, nôi ñaët baûn doanh Boä Tö Leänh Quaân ñoaøn I – Quaân khu I.

Laàn ñaàu tieân laø bieán coá Phaät Ñaûn 1963 ñaõ ñaåy nhöõng ngöôøi tu haønh ra khoûi maùi chuøa tónh laëng. Phaät giaùo ñöùng leân ñaáu tranh, khôûi ñaàu laø ôû mieàn Trung choáng kyø thò tín ngöôõng, ñaøn aùp toân giaùo, ñoøi chính quyeàn thöïc hieän bình ñaúng nieàm tin döïa treân caên baûn töï do vaø coâng baèng xaõ hoäi. Ngöôøi Phaät töû yù thöùc roõ reät thöïc teá ñaïo khoâng lìa xa ñôøi vaø quan nieäm haïnh phuùc cuûa mình chính laø haïnh phuùc cuûa keû khaùc. Ngöôøi ngöôøi xuoáng ñöôøng. Nhaø nhaø xuoáng ñöôøng. Chôï buùa khoâng nhoùm hoïp, coâng sôû khoâng laøm vieäc, tröôøng hoïc ñoùng cöûa khoâng daïy. Ngöôøi daân hieàn hoøa, chaát phaùc xuoáng ñöôøng chæ baèng vaøo loøng tin tín ngöôõng tuyeät ñoái, saün saøng töû vì ñaïo phaùp. Hueá, Ñaø Naüng bò nhaän chìm trong maøn khoùi löïu ñaïn cay laãn khoùi suùng ñuû loaïi. Ngöôøi cheát, ngöôøi bò thöông laùc ñaùc. Roài tieáp ñeán Qui Nhôn, Nha Trang, Saøi Goøn ñöùng leân, cuõng suïc soâi höøng höïc khí theá. Caùc taêng ni sö saõi ñaàu traàn chaân ñaát, treân tay khoâng moät taác saét töï veä maø nieàm tin thì nhö long trôøi chuyeån ñaát. Hoï bình thaûn ñoái maët vôùi nhöõng ñoäi quaân tinh nhueä nhaát, trang bò vuõ khí hieän ñaïi nhaát, coù khaû naêng gieát ngöôøi haøng loaït maø taâm hoï khoâng heà nao nuùng, sôï seät. Taâm vì Ñaïo phaùp. Coù keû baûo raèng, cuoäc tranh ñaáu Phaät giaùo laø cuûa boïn voâ chính phuû. Toâi nghó, chaû leõ caû mieàn Nam voâ chính phuû heát hay sao ? Vaäy

nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo quoác gia ôû ñaâu ? laøm gì? Haù leõ caùi cheát cuûa nöõ sinh Quaùch thò Trang, 8 cuoäc töï thieâu cuûa taêng ni Phaät töû, ñaëc bieät laø cuûa Hoøa thöôïng Thích Quaûng Ñöùc vaø caûnh xuoáng ñöôøng bieåu tình cuûa haøng vaïn nhaân daân, giam caàm haøng ngaøn Phaät töû laïi trôû thaønh voâ nghóa taát caû hay sao ? Nöôùc Vieät, vôùi boán ngaøn naêm vaên hieán, hôn nöûa theá kyû qua ñaõ khoâng saûn sinh ra noãi moät con ngöôøi yeâu nöôùc thöông noøi ñích thöïc. Ngöôïc laïi, coøn ñem haän thuø cheát choùc gieo raéc xuoáng löông daân.

Theá môùi hay, chính nhöõng ngöôøi voâ traùch nhieäm, thieáu löông tri hay noùi traéng ra laø voâ ñaïo môùi coù nhöõng lôøi phaùt bieåu cuoàng ngoâng nhö vaäy. Keát quaû cuoái cuøng ñaõ chöùng minh, ñoù laø söï caùo chung cuûa cheá ñoä.

Trong chieán tranh, lôùp treû laø nguoàn löïc doài daøo nhaát coù theå huy ñoäng baát cöù luùc naøo ñeå baûo veä toå quoác. Lôùp treû nhaän laõnh traùch nhieäm ñoái vôùi queâ höông nhö moät nieàm vinh döï to lôùn nhöng cuõng laø thaønh phaàn chòu thieät

thoøi nhaát. Chöa kòp hieåu roõ ñôøi ñaõ bò ñaåy vaøo ñôøi. Chieán tranh buøng phaùt aøo aït nhö ngoïn löûa taùp ngang maøy.

Toâi coù leänh goïi ñoäng vieân khi ñaát nöôùc coøn mang caùi tang chung cuûa muøa Xuaân 68.

Soá toâi, hoïc haønh khoâng ñaït, Ñaïo haïnh cuõng chaúng thoâng, baây giôø toâi nhaäp Ñôøi hoïc caùch gieát ngöôøi, uoáng röôïu, taø daâm, doái traù maø trong trí vaãn thuoäc naèm loøng naêm ñieàu raên caám cuûa nguõ giôùi nhaø Phaät laø : chaúng saùt sanh, chaúng uoáng röôïu, chaúng noùi laùo, chaúng taø daâm, chaúng troäm cöôùp ; coøn Nho giaùo thì coù

SOÁ 41 141

Nguõ thöôøng laø : baát nhôn, baát nghóa, baát leã, baát trí, baát tín. Toâi ngaãm, mình chæ coøn thieáu moät caùi nöõa laø phaïm ñuû nguõ giôùi, nguõ thöôøng. Maëc caûm toäi loãi daèn vaët, haønh haï khoâng ít, toâi soáng laëng leõ coâ ñôn, xa laùnh moïi ngöôøi.

Mang taâm traïng baát oån ñoù, toâi böôùc vaøo quaân tröôøng. Thôøi gian trui reøn, thao luyeän ñoå moà hoâi. Ngaøy, baän bòu taát baät vôùi nhöõng baøi hoïc taùc xaï, chieán thuaät, laõnh ñaïo chæ huy, taùc chieán trong röøng, trong thaønh phoá ... Ñeâm, khoâng ñi tröïc tuyeán thì taäp daï haønh hay quaân phong quaân kyû, trình dieän daõ chieán ... Töø môø saùng ñeán toái mòt, luùc naøo quaân tröôøng cuõng raàm raäp tieáng ñeám nhòp böôùc ñeàu, ñaâu ñaâu cuõng nghe vang vang haønh khuùc : “ Ñöôøng tröôøng xa ... Ñoaøn huøng binh ... ” Thaân xaùc meät moûi raõ rôøi, ñaàu oùc trô lyø chai cöùng, “ Cö an Tö nguy “ mang treân vai aùo trong quaân tröôøng Thuû Ñöùc töôûng nheï teânh maø thaät ra laïi quaù nhoïc nhaèn, naëng neà. Khi an khoâng queân luùc nguy, khi vöõng ñöøng xao laõng coù theå maát, khi trò phaûi nhôù luùc loaïn ... cho hay, khi toå quoác ñaõ tin töôûng giao phoù, uûy thaùc lôùp ngöôøi treû troïng traùch baûo veä nuùi soâng thì khoâng theå cheånh maûng coi thöôøng ñöôïc. Theá roài laâu daàn cuõng quen. Ñôøi Sinh vieân Só quan caøng leân caáp tröôûng caøng nheï nhaøng, noãi lao nhoïc khoù khaên ban ñaàu vôi ñi, giuùp toâi loaïi boû ñöôïc chaùn chöôøng, quaân bình laïi taâm lyù. Toâi thaáy mình tröôûng thaønh leân, töï tin hôn vaø yeâu ñôøi ra. Coù leõ, nghieäp dó nhaø binh vôùi ñoâi giaøy saut boä quaàn aùo traän thích hôïp vôùi cuoäc ñôøi toâi hôn. Haõnh dieän cuõng töø ñaáy maø gian nan cuõng baét ñaàu töø ñaáy.

Thôøi gian laëng leõ troâi, heát giai ñoaïn moät qua giai ñoaïn hai roài ñeán ngaøy maõn khoùa. Choïn ñôn vò. Ai cuõng sôï ñi vuøng I, toâi choïn. Lính ôû ñaâu maø chaû ñaùnh giaëc. Choïn binh chuûng. Thöù lính ít ngöôøi thích, toâi choïn. Lính gì cuõng laø lính, cuõng phaûi ñaùnh giaëc chöù coù taø taø ôû nhaø baùt phoá ñaâu. Toâi voán dó gheùt chieán tranh. Chieán tranh cheát choùc ñieâu taøn, ai maø

khoâng gheùt. Tuy nhieân, vì yeâu töï do, choáng moïi hình thöùc ñoäc taøi neân ñaõ vaøo lính thì phaûi chieán ñaáu, phaûi laø lính “ thöù thieät “ môùi laø lính, maëc daàu ñôøi lính taùc chieán gian nan, khoå cöïc, soáng cheát chaúng ai löôøng tröôùc töø quan ñeán ñô dzem cuøi baép. Vaát vaû khoâng ít, bò xaøi xeå cuõng nhieàu maø coøn raên ñe thöôøng xuyeân hôn laø an uûi, khuyeán khích. Thaùng naøo khoâng baêng röøng vöôït suoái. Tuaàn naøo khoâng cheát choùc bò thöông. Ñaùnh giaëc nhö aên uoáng haøng ngaøy. Chieán tröôøng luoân thuùc giuïc, reùo goïi ngöôøi lính ra ñi. Laïi leân ñöôøng, laïi nhaäp traän, khoâng töø choái traùnh neù ñöôïc. Kyû luaät maø. Lính naøo maø khoâng kyû luaät. Khoâng kyû luaät, khoâng coù quaân ñoäi. ÔÛ ñaâu ngöôøi lính cuõng saün saøng, cheát soáng do phaàn, thöông vong coù soá, ñôøi ngöôøi daøi ngaén bôûi trôøi caû. Bom rôi ñaïn laïc laø chuyeän thöôøng tình, soá cheát thì choå naøo cuõng cheát, coù troán ôû nhaø cuõng aên ñaïn tieâu tuøng. Ngöôøi lính chieán kieâu huøng baát khuaát, haøo khí ngaát trôøi laø ôû choã ñoù. Hoï cheát cho nhau luùc hieåm ngheøo deã daøng, töï nhieân voâ cuøng nhö ngöôøi ñôøi thöôøng noùi : xem caùi cheát nheï töïa loâng hoàng. Anh huøng, töû só maáy ai nghó tôùi luùc thaäp töû nhaát sinh ñoù. Hoï gieát nhau cuõng bình thöôøng, nhöngï khoâng heà nghó phaûi gieát ngöôøi ñeå trôû thaønh anh huøng, maëc daàu hieám keû anh huøng naøo maø laïi khoâng gieát ngöôøi nhöng ñieàu khaùc nhau laø caùch gieát, lyù do gieát vaø gieát ai ? Gieát keû thuø thaáy maùu run tay, chöa phaûi laø anh huøng.

Cöù nghó theá roài loøng thanh thaûn, toâi traûi qua heát traän naày ñeán traän khaùc chaúng maáy khoù khaên. Hao huït thì boå sung. Baïn beø cheát, buoàn phaùt khoùc cuõng khoâng toàn taïi laâu, maø vui vôùi baïn môùi cuõng chæ trong giaây laùt baát chôït. Vui buoàn laãn loän. Thöông tích, cheát choùc nhö ngöôøi baïn chung ñöôøng. Noãi ñau chieán tranh ngöôøi lính chöùng kieán haøng ngaøy töôûng nhö sôø naém, caàm baét ñöôïc. Chieán tranh thaûm laém, töï noù voán ñaõ taøn baïo. Daân Vieät quaù khoå, caùi khoå

COÛ THÔM 142

laïi quaù laâu. Moûi moøn con maét troâng ñôïi thaùi bình, an cö nhöng chaúng thaáy ñaâu, chæ toaøn laø hy voïng haõo huyeàn, aûo töôûng.

Thöïc söï thì ngöôøi lính naøo cuõng muoán soáng vaø sôï cheát caû, hoï chæ khoâng coøn nghó ñeán caùi cheát khi suùng ñaõ noå. Ngöôøi lính Coäng saûn ñi vaøo cuoäc chieán vôùi loøng saét maùu caêm hôøn, vôùi haønh ñoäng voâ nhaân cuûa nhöõng con ngöôøi maùu laïnh. Coøn ngöôøi lính Coäng hoøa ñi vaøo cuoäc chieán vôùi taâm traïng töï veä, chaáp nhaän chieán tranh nhö tai trôøi vaï nöôùc. Hoï haønh ñoäng choáng traû nhö moät phöông thöùc khaùng cöï. Anh ñaùnh toâi, toâi ñaùnh traû. Anh muoán taøn saùt toâi, toâi phaûi tieâu dieät anh. Quaân daân mieàn Nam chieán ñaáu quyeát lieät ñeå töï baûo veä, ñeå sinh toàn. Cöù theá, chieán tranh tieâu hao daàn moøn heát taøi nguyeân vaø sinh maïng, laõng phí heát tuoåi treû cuûa ngöôøi trai caû hai phía ñoái nghòch.

Ñôøi quaân nguõ, ngöôøi lính baän bòu khoâng ít neân hieám hoi coù dòp trôû veà thaêm chuøa, thaêm thaày. Thi thoaûng hoûi meï, bieát tin thaày khoûe, toâi möøng. Mieàn Nam baïi traän. Moät ngaøy, taát caû boãng ñieâu linh, ñaûo loän theo quoác bieán thaùng Tö. Vaän nöôùc vaø con ngöôøi bò cuoán huùt theo giai ñoaïn lòch söû nghieâng ngaõ. Ngöôøi lính Coäng hoøa luõ löôït keùo nhau vaøo tuø. ÔÛ trong tuø, ngöôøi lính caøng hieåu roõ hôn ngöôøi Coäng saûn. Trí traù, giaûo hoaït, taøn baïo, saét maùu trong caùi goïi laø caûi taïo haàu huûy dieät ñôøi soáng tinh thaàn keû ñoái phöông maø khoâng caàn tra taán, gieát cheát. Traïi caûi taïo töùc laø nôi nhoát tuø, daønh cho nhöõng ngöôøi tuø khoå sai khoâng coù baûn aùn löu ñaøy. Ngöôøi Coäng saûn Vieät Nam tieáp thuï taát caû nhöõng tö töôûng man rôï, aùc ñoäc cuûa Chuû nghóa Xaõ hoäi töø quan thaày Nga, Taàu vaø taïi queâ höông mình, hoï ñem ra aùp duïng coøn toû ra xuaát saéc hôn caû baäc thaày cuûa mình. Nhuïc hình trong traïi caûi taïo khoâng coøn laø ñaùnh ñaäp, haønh haï, tra taán nhö luùc ban ñaàu môùi bò baét, maø laø taïo söï ñau ñôùn dai daúng, keùo daøi lieân tuïc cuûa theå xaùc vaø tinh thaàn. Ñoùi, haønh haï trieàn mieân. Laïnh, buoát xöông thaáu ruoät. Lao dòch naëng neà cöïc nhoïc, baát keå möa naéng ngaøy ñeâm. Ñau oám

khoâng thuoác men, ñôøi soáng khoâng saùch baùo, khoâng chuyeän troø, khoâng mua baùn ñoåi chaùc, khoâng tieáp xuùc theá giôùi beân ngoaøi, khoâng lieân heä ngöôøi khaùc ñoäi, khoâng thö töø noùi thaät moïi ñieàu trong traïi vôùi gia ñình ... haøng traêm thöù khoâng bieán daàn ngöôøi tuø thaønh ñaàn ñoän. Ñoùi phaûi noùi laø no, oám yeáu phaûi noùi laø maïnh khoûe, cöïc khoå phaûi noùi laø sung söôùng. Giaû doái khieán hoï ñau khoå, tuûi nhuïc haàu beû gaõy yù chí, nghò löïc hoï, bieán hoï thaønh nhöõng caùi xaùc voâ hoàn. Nhöõng söï thaät phuõ phaøng taøn nhaãn dieãn ra quaù quen thuoäc trong sinh hoaït haøng ngaøy laøm con ngöôøi chai cöùng, laïnh luøng, döûng döng khoâng coøn caûm xuùc. Söï löøa loïc doái traù, noùi xuoâi noùi ngöôïc caùch naøo cuõng ñöôïc, thay traéng ñoåi ñen nhö trôû baøn tay ... khieán ngöôøi tuø khoâng coøn tin vaøo baát cöù ai, baát cöù ñieàu gì. Noùi ñôøi soáng trong tuø quaù teä, khoâng ai daùm. Baûo nhaø tuø Xaõ hoäi chuû nghóa toát, nhaân ñaïo thì bò pheâ bình laø mæa mai cheá ñoä. Khoâng phaùt bieåu thì cho laø “ nín thôû qua soâng “. Quaàn aùo vaøi naêm môùi ñöôïc phaùt moät boä neân phaûi maëc raùch, vaù chuøm vaù ñuïp thì bò pheâ bình laø boâi baùc cheá ñoä. Tuø lao ñoäng khoå sai ai maø khoâng maëc raùch. Chæ coù caùn boä coâng an laø maëc laønh. Ñi laøm ngoaøi nöông nhaët ñöôïc cuû khoai soùt aên ngaáu nghieán cho ñôõ ñoùi, toái veà caùn boä baét ñoäi ngoài thaâu ñeâm ñeå phaân tích moå xeû pheâ bình, ñaøo bôùi thaønh to chuyeän. Naøo laø aên uoáng maát veä sinh, vi phaïm noäi quy traïi, naøo laø phaù hoaïi taøi saûn XHCN, cuoái cuøng quy cho caùi toäi khuûng khieáp : phaûn ñoäng. Bieát bao nhieâu caâu chuyeän cöôøi ra nöôùc maét trong tuø. Cöù theá, naêm thaùng leâ theâ laïnh luøng troâi qua, ngöôøi tuø töï huûy dieät ngay chính ñôøi mình maø hoï khoâng heà hay bieát hoaëc chaúng caàn bieát ñeán laøm gì.

Toâi ñaõ thaáy nhieàu ngöôøi coøn soáng, coøn thôû, coøn aên uoáng ñi ñöùng gioáng nhö nhöõng thaây ma bieát cöû ñoäng. Ñoù laø nhöõng chieác boùng caâm laëng, moãi ngaøy moät coøm coõi tieâu hao, töø theå xaùc ñeán tinh thaàn. Cöù theá, hoï môø daàn môø daàn, roài moät ngaøy boãng bieán maát vónh vieãn treân coõi

SOÁ 41 143

ñôøi. Hoï ra ñi aâm thaàm, laëng leõ nhö hoï ñaõ soáng cuoäc ñôøi tuø ñaøy laëng leõ, aâm thaàm.

Toâi coøn treû, coøn nghò löïc vaø öôùc voïng töông lai neân nhuû loøng phaûi gaéng maø soáng, coá böùc thoaùt ra khoûi voøng kieàm keïp nghieät ngaõ, nham hieåm cuûa nhaø tuø coäng saûn thaät im lìm ñöøng ñeå hoï bieát. Toâi nghó ñeán phöông phaùp reøn luyeän thaân theå theo pheùp thôû Yoga. Toâi nhôù lôøi thaày daïy caùch tham thieàn.

Tham thieàn coøn goïi laø Thieàn, Thieàn ñònh, Thieàn na, Nhaäp ñònh, Ñònh, Quaùn, Tö duy, töùc laø moät phöông phaùp tu luyeän hieäp chung cuûa hai traïng thaùi lieân tieáp lieàn nhau giöõa thaâm vaø taâm. Giöõ cho hôi thôû thaät saâu vaø ñieàu hoøa, taâm bình an tónh laëng khoâng giao ñoäng, böùc thoaùt ra khoûi theá giôùi vaät chaát vaø nhöõng raøng buoäc heä luïy cuûa ñôøi ngöôøi, taäp trung tö töôûng cao ñoä vaøo moät caûnh giôùi sieâu hình sieâu thoaùt, vöôït ra khoûi nhöõng caùi bò xem laø traàn tuïc taàm thöôøng, ñeå chieâm nghieäm nhöõng ñieàu toát ñeïp vaø lyù leõ huyeàn dieäu cao thaâm, ñoù goïi laø tham thieàn vaø nhaäp ñònh. Tham thieàn baát cöù ôû ñaâu vaø luùc naøo cuõng ñöôïc. Ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu ñöôïc, mieãn hoà ñöøng ñeå thaân taâm phaân taùn vaø loaïn ñoäng.*

Trong tuø khoâng ngoài thieàn ñöôïc thì naèm thieàn. Toâi quaùn töôûng ñeán Phaät, thaønh kính nghó veà Phaät vôùi taám loøng töø bi baùc aùi, vôùi quyeàn löïc quaùn theá cuûa Ngaøi seõ cöùu giuùp toâi thoaùt khoûi tai kieáp hieåm ngheøo. Töø ñoù, moãi luùc taäp thieàn ñònh toâi thöôøng xuyeân quaùn nieäm : “ Nam moâ ñaïi töø ñaïi bi cöùu khoå cöùu naïn quaûng ñaïi linh caûm Baïch y Quaùn Theá AÂm Boà taùt. “ Thôøi gian “ nhöùt nhöït taïi tuø, thieân thu taïi ngoaïi “ noù aûo hay thaät toâi chaúng muoán bieát hay khoâng daùm bieát, chæ nhôù raèng moät ngaøy, lôøi caàu xin ñaõ caûm öùng, pheùp laï nhieäm maàu hieån hieän giuùp toâi vöôït qua ñöôïc moïi khoù khaên, gian khoå, tuûi nhuïc nhaát cuûa ñôøi ngöôøi ñeå soáng coøn. Toâi trôû veà laøm con ngöôøi treân queâ höông mình.

Ra tuø, veà vôùi gia ñình, vôùi sinh hoaït xaõ hoäi chuû nghóa, toâi môùi nhìn thaáy heát caûnh xoùt

xa cay ñaéng cuûa ngöôøi daân, môùi thaáu ñöôïc noãi khoù khaên lam luõ cuûa vôï hieàn. Moät xaõ hoäi baån thæu vaø kyø cuïc. Moïi caùi hay nhaát, ñeïp nhaát, tuyeät vôøi nhaát ñeàu do coâng ôn cuûa ñaûng. Keû coù ñaûng tòch ñöôïc nhieàu aân suûng, ngöôøi ngoaøi ñaûng thaây keä. Thöông ñaøn con nheo nhoùc, mieáng aên caùi maëc luùc naøo cuõng söøng söõng tröôùc maét, aùm aûnh haøng ngaøy haøng giôø, caû trong giaác nguû chaäp chôøn. Toâi lao vaøo cuoäc möu tìm sinh keá, baát keå ngaøy ñeâm khuya sôùm, thôøi tieát naéng möa, baát keå raên ñe huø doïa, chæ mong sao kieám ra mieáng aên caùi maëc cho caùc con ñeán tuoåi aên nhieàu choùng lôùn. Moïi thöù aên maëc, hoïc haønh, phaûi khoâng ... nhö thuùc hoái beân löng khieán toâi nhöùc nhoái taâm cang. Ñeâm thao thöùc, toâi laïi nghó ñeán Ñöùc Boà Taùt cöùu naïn cöùu khoå. Saùng daäy, tìm leân chuøa thaép höông ñaûnh leã caàu nguyeän Phaät, xin Ngaøi dang tay cöùu giuùp laàn nöõa. Toâi tìm ñeán thaêm thaày. Thaày luùc naày ñaõ giaø laém, löng coøng, tay laàn traøng haït run raåy, haøng mi baïc che khuaát aùnh maét tinh anh ngôøi saùng töø bi nhöng taâm thaày vaãn linh tueä, trí thaày vaãn minh maãn. Thaày baûo hoïa phuùc thöôøng vaãn ñi keøm nhö hình vôùi boùng vaø caån troïng daën doø toâi kieân nhaãn chôø ñôïi, chôù voïng ñoäng “ Soáng laø ñoäng nhöng giöõ loøng luoân baát ñoäng , nhaát laø giöõ caùi Taâm ñöøng ñeå chao ñaûo, nghieâng ngaõ - Taâm baát bieán giöõa doøng ñôøi vaïn bieán. Hieän taïi chæ laø thöû thaùch, laø reøn luyeän, haäu vaän seõ khaù hôn, khoâng ñaéng cay nghieät ngaõ maõi nhö vaäy “. Thaày nhö coù hueä nhaõn nhìn roäng thaáy tröôùc. Lôøi thaày gaàn xa nhö tieát loä huyeàn cô. Ñaàu 92, gia ñình toâi ñöôïc qua Myõ. Lôøi thaày quaû öùng nghieäm. Töø nay treân böôùc ñöôøng löu vong, toâi trôû laïi laøm con ngöôøi treân xöù ngöôøi.

ÔÛ xöù ngöôøi, trong cuoäc möu tìm sinh keá buoäc phaûi boân ba qua nhieàu tieåu bang, thay ñoåi laém coâng vieäc, choã ôû nhöng daàn daàn roài cuõng oån ñònh. Trong gia ñình, toâi thöôøng ñem söï thaät cuûa ñôøi, cuûa mình traûi qua ñeå laøm göông daïy doã con chaùu. Toâi ví ñoù nhö laø

COÛ THÔM 144

nhöõng doøng suoái, soi roïi chính nhöõng hình aûnh cuûa taâm hoàn, moät quaõng ñôøi tuoåi treû laõng ñaõng ngoâng cuoàng, lao ñao chìm noåi. Baûo laø daïy con chaùu, nhöng chính laø toâi ñang hoïc, ñang töï kieåm ñieåm laïi chính mình. Trong doøng suoái cuoäc ñôøi, töï taâm, toâi nhö nhìn thaáy laïi töøng khoaûnh khaéc thôøi gian, bieát ñöôïc caùi ñuùng sai, toát xaáu, phaûi traùi, neân hö ... ñeå cuoái cuøng, tröôùc sau, mình bieát mình caàn daïy con chaùu nhöõng gì. Trong doøng suoái trong laønh vaø trung thöïc aáy, toâi thaáy mình nhö traêm tuoåi, nhö hình boùng moät con ngöôøi troâi xuoâi theo doøng thôøi gian baát tuyeät. Bieát mình taøi heøn söùc moïn, khoâng theå laøm ñöôïc chuyeän an bang teá theá, laáp bieån vaù trôøi, neân choïn töø nhöõng maûnh vôõ cuûa ñôøi, toâi gom goùp, ñem gheùp thaønh chieác göông trong suoát, öôùc mong con chaùu soi roïi ñeå cuoäc ñôøi chuùng ñöøng bao giôø maéc phaûi sai phaïm vaø maõi maõi traøn ñaày aùnh saùng chaân lyù, haïnh phuùc, maõi maõi thoaùt khoûi boùng toái haõi huøng cuûa toäi loãi vaø ñau khoå. Rieâng toâi, phaàn ñôøi coøn laïi, toâi laáy haïnh phuùc cuûa gia ñình vaø tha nhaân laøm haïnh phuùc cho chính baûn thaân mình. Cuoái ñôøi, toâi ñi tìm nieàm vui trong nhöõng trang saùch. Toâi choïn vaên chöông laøm nôi gôûi gaém taâm hoàn vaø giaûi toûa nhöõng uaån öùc muoän phieàn coøn rôi rôùt laïi sau cuoäc chieán, sau thaùng naêm ñaêng ñaúng troâi giaït laïc loaøi treân xöù ngöôøi cuûa ñôøi mình.

Thôøi gian nhö boùng caâu, baän bòu hoaøi chuyeän laøm aên roài cuõng ñeán luùc ñöôïc thö nhaøn. Ñöùa con gaùi uùt, ngaøy ra ñi chöa ñaày taùm tuoåi nay ñaõ tröôûng thaønh, toát nghieäp ñaïi hoïc, coù coâng vieäc laøm aên coá ñònh. Maáy ñöùa lôùn thì ñaõ yeân beà gia thaát, coù cuoäc soáng rieâng tö no ñuû. Coøn laïi hai vôï choàng giaø, toâi kieám caùi job laøm nheï nhaøng thoaûi maùi cho thö giaõn thaàn kinh söùc khoûe. Raûnh rang ñi chôi ñaây ñoù thaêm ñoàng höông baïn höõu, bieát theâm caûnh trí ñôøi soáng queâ ngöôøi. Cuoái tuaàn, daønh thôøi gian chôû chaùu noäi, chaùu ngoaïi ñeán chuøa Hueä Quang hoïc tieáng Vieät, ñeå nhaéc nhôû baày con chaùu ñöøng bao giôø ñaùnh maát coäi nguoàn, laõng queân

tieáng meï ñeû, ñoàng thôøi cuõng vay möôïn hình aûnh caûnh chuøa nôi queâ höông ñaát khaùch maø töôûng nhôù Ngöôøi xöa choán cuõ. Thaày toâi nay ñaõ quaù vaõng, thoï gaàn 100 tuoåi.

Möôøi saùu naêm löu laïc xöù ngöôøi. Nhìn laïi chaëng ñöôøng ñaõ ñi qua, coù caùi ñöôïc cuõng coù caùi maát. Caùi ñöôïc thì quaù ít oûi nhöng caùi maát thì nhieàu voâ keå. Nhöng ñöôïc maát ôû ñôøi cuõng ñaõ ñeán luùc chaúng coøn laø ñieàu quan troïng. YÙ nghóa phuø du cuûa cuoäc soáng roài ra ai cuõng hieåu. Ñôøi soáng laéng ñoïng, khoâng coøn laø noãi chaäp chuøng lo toan.

Cöù theá, thôøi gian laëng leõ cuoàn cuoän troâi nhanh choùng vaùnh. Roài thaây keä nhöõng noãi ñau rieâng, toâi ñaõ coá gaéng queân taát caû, khoâng nhaéc nhôû ñeán quaù khöù laøm gì nhöng ñoù laø ñieàu khoâng deã daøng. Toâi ñaõ hoïc caû ñôøi ñeå coá queân ñi, xem thöôøng moïi thöù, nhöng caøng gaéng queân thì noãi nhôù laïi caøng nhoùi buoát, ray röùc. Toâi ñang tìm caùch ñeå thoaùt khoûi caùi voøng laån quaån cay nghieät cuûa dó vaûng ñau thöông vaø ñoaïn tuyeät vôùi nhöõng heä luïy raøng buoäc vöôùng baän cuûa cuoäc ñôøi traàn.

Rieâng vôùi Thaày kính yeâu, toâi laïi muoán nhôù, vaïn laàn khoâng muoán ñaùnh maát hôi höôùm, boùng daùng, kyõ nieäm ngaøy xöa. Cho hay ôû ñôøi, coù caùi caàn hoïc ñeå queân cuõng coù caùi caàn hoïc ñeå nhôù. Vaø hoâm nay treân xöù ngöôøi, toâi ñang hoïc ñeå nhôù veà moät queâ höông yeâu thöông caùch trôû ngaøn daëm. Noãi nhôù ñoù luoân laøm tróu naëng loøng mình./-

Chesterfield, Aug 14.2007 Tieân Sha - Leâ Luyeán

* Trích “ Töø ñieån Phaät hoïc “ cuûa Ñoaøn trung Coân. (1) Traùi vôùi quan ñieåm cuûa Hermann Hesse trong “ Soùi ñoàng hoang “, baûn ngaõ goàm hai phaàn : phaàn ngöôøi vaø phaàn soùi. YÙ oâng aùm chæ thieän vaø aùc.

SOÁ 41 145

Dö Thò Dieãm Buoàn

VAÏT NAÉNG BEÂN ÑOÀI

rời trong xanh không gợn một chút mây, dù là mây trắng mỏng vương mắc như mọi ngày. Phương đông đã ửng vầng hồng rạng

rỡ báo hiệu cho ta biết măt trơi sắp lên. Gió sáng nhè nhẹ vờn lên mái tóc lên da thịt gờn gợn lạnh. Cái lạnh mang mác của buổi sáng thu đẹp.

Tuy đã vào chánh mùa thu, tiết trời lành lạnh làm cho cỏ cây hoa lá thay màu đổi sắc. Nhưng những cây ăn trái hai bên đường ở các nhà tư nhân, công sở của vùng nắng ấm California như cây cam đơm trái chín vàng, trái bom hay trái táo (apple) trở màu hồng, màu tím. Trái hồng giòn, hồng mềm màu vàng cam nõn nà phơi phới trên cành không còn một lá úa vì đã rơi rụng khi tiết trời vừa mới sang thu.

Có những cây cao nghều nghệu, tàn lớn sừng sững chen chúc trên đồi núi chập chùng, chạy dài theo hai bên đại lộ vẫn còn màu xanh sặm. Những đám bông hồng hoang dã vẫn nở những chùm hoa tươi thẳm màu đỏ, tím, vàng, hường… Những cánh hoa còn đọng hạt sưong đêm lung linh dưới ánh nắng sáng thu quét qua đồi rồi chiếu rọi xuống. Tạo cho triền núi xanh như bức tranh gấm thêu hoa.

Trên thế gian nầy từ Âu đến Á, từ Đông sang Tây… Cả năm Châu, nơi nào cũng đẹp, cũng có những cảnh sắc hữu tình. Những cảnh sắc đó được chiêm ngưỡng, được để ý, được ngợi khen… Hay bị lơ là, là còn tùy thuộc vào tâm hồn của những ai có cảm nhận được nó hay không nữa.

Chiếc xe nhà nhỏ, chạy bon bon trên xa lộ đưa chúng tôi đến thung lũng Hoa Vàng (San Jose, Bắc California). Tả hữu của con đường toàn là đồi núi chập chùng, hiên ngang, hùng vĩ nằm mơ màng màu xám xanh đục, ẩn hiện trong đám sương mù vân vê ở lưng chừng.

Cảnh sắc ở nơi tạm dung nầy đã gợi tôi nhớ đến những đoạn đường, những vùng tôi đã đi qua. Đường ra Vũng Tàu, đường về Rạch Giá, đường lên Châu Đốc, đường xuống Cà Mau… Ôi biết bao nhiêu nỗi nhớ, niềm thương của vùng đất quê Nam hiền hòa trù phú. Cái nơi mà tôi sinh ra và lớn. Đã cho tôi bao nhiêu là kỷ niệm nằm trong ký ức, để giờ đây cuồn cuộn sống lại trong hồi tưởng của mình.

Cứ mỗi lần có dịp về vùng biển cho nhiều tôm cá ngon, hải sản quý như Rạch Giá thì tôi mừng vui như đứa trẻ được mẹ đi chợ về cho gói kẹo cam thơm tho ngọt lịm. Vì trên đường đi, tôi được ngắm nhìn những phong cảnh thiên nhiên. Con đường lộ đá từ Cần Thơ đi Rạch Giá, qua khỏi Kinh 1, kinh 2… Khi bóng hoàng hôn ngã về hương tây, nhìn về phía bên tay phải ta sẽ thấy ảo ảo mờ mờ dạng núi màu xám xanh xa xa của dãi núi Sam, núi Sập. Gẩn sát bên lộ đá là những đám ruộng lúa quằn nặng hột, có đám lúa chín vàng, có đám còn vừa mới ửng vàng nửa hột chen chúc trong đám lá xanh rì. Bỗng bầy chim ăn lúa bay túa lên kêu chí chóe vang rân. Bởi ngọn gió mạnh vừa thổi qua làm lá lúa chạm nhau rào rào. Thằng bù nhìn bện bằng rơm, bằng tàu mo, hay chiếc áo cũ… treo cao hơn ngọn lúa chao động lắc lư, đưa đẩy làm chúng sợ.

Trên bờ mẫu những nông dân tay cuốc, tay cày. Có người xách xâu cá vừa bắt được. Có kẻ xách một chùm mấy con chuột đồng, hoặc mấy con chim vừa bẫy. Có bà đội thúng khoai mới đào còn nồng mùi đất. Có chị xách mấy bó rau dừa, rau muống mới hái dưới ruộng còn tươm mũ trắng đục như sữa tươi, non nhẫn. Họ lửng thửng trên đường về nhà. Có khi gặp kẻ đi ngược chiều, họ hỏi thăm qua loa hay nói cười rộn rã.

T

COÛ THÔM 146

Người dân quê có tâm hồn chất phát, hịch hạc. Nhưng họ cũng cám cảnh sanh tình hò, hát hay ngâm mấy câu thơ quên đầu quên đuôi của ai đó. Rồi họ cũng đùa giỡn hoặc chọc ghẹo nhau, cùng nhau nói cười rộn rã trên đường quê. Có kẻ thoăn thoắt rẽ lối tre xanh vào nhà.

Thôn dân thường sống đời an phận. Họ không bon chen, không đua đòi hay ganh tị với kẻ có miếng ăn, cái mặc hoặc nếp sống sung túc hơn mình. Đời sống của họ thật êm đềm quá!

Riêng tôi dù sanh ra ở thị thành, nhưng thuở thiếu thời tôi sống với ngoại ở quê. Cho nên cây cỏ, bờ tre, ruộng lúa, câu cá, bắt chim, hương đồng có nội… rất thích hợp với tôi. Ngày xưa đôi lúc bị chị em tôi chọc ghẹo: “Tao không biết tại sao má cho mầy về ngoại ở chi vậy? Để bây giờ mầy cù lần quá chời! Tao biết, cho dù mầy có đi máy bay, lên xe xuống ngựa ở nhà lầu có xe hơi đi nữa thì mầy cũng là nhà quê! Vẫn là con nhỏ nhà quê!”. Nhớ đến đây không nhịn được, tôi bật cười thành tiếng! Thiệt mấy chị em tôi đoán việc như thần! Trúng quá chừng chừng đi thôi! Họ nói tôi từ mấy chục năm trước cho đến nay tôi cũng vậy không thay đổi chút nào cả!

- Mẹ nó có thấy cảnh sắc ở đây giống đường ra Vũng Tàu của mình không vậy?

Tiếng hỏi lớn cố tình để át tiếng nổ máy xe của phu quân tôi. Làm tôi giựt mình quay về thực tế. Mắt tôi rảo nhìn hai bên đường rồi mỉm cười gật đầu:

- Ờ giống thiệt hén! Nhưng chỉ chút xíu thôi. Vì đường ra Vũng Tàu của quê mình gió mát phơi phới. Nắng thủy tinh lung linh trải trên mặt biển xanh lơ trong vắt, cảnh sắc tuyệt vời chớ đâu có đồi núi đen xám không vậy xếp Ba?

Tôi chợt nhớ lần đó, trên đường đi Vũng Tàu. Khi xe chạy đến cầu Rạch Hào. Thì Bảo Châu bạn tôi biểu người yêu dừng xe lại. Chúng tôi đến chiếc miếu bên cầu, mỗi người đốt nén nhang lâm râm khấn vái!

Tại đây vào năm 1959, có năm cô thiếu nữ con nhà giàu cùng đi trên một chiếc xe nhà ra Vũng Tàu tắm biển. Xe lủi xuống rạch. Bốn cô chết, một cô còn sống. Từ đó thiên hạ đồn nơi đây bốn cô thiếu

nữ bạc mạng linh lắm. Cho nên dân ở Rạch Hào cho dựng một cái miếu nhỏ để thờ cúng họ. Phẩm vật lễ cúng như nhang đèn, bánh mứt, hoa quả của khách du lịch chất đầy miếu không ngớt.

Thật sự tôi không mấy tin có ma quỉ hay linh hồn. Nhưng tôi thương xót kiếp hồng nhan yểu mạng. Cho nên tôi cũng thắp nhang cầu xin cho vong linh bốn cô sớm đi đầu thai, nếu không tiêu diêu được nơi non Bồng, nước Nhược. Chị Bảo Ngọc (chị ruột của Bảo Châu) cũng xá xá mà nước mắt đanh tròng. Chị đã sớm trở thành góa bụa, khóc chồng nửa kiếp đến nay chắc chưa nguôi? Còn tôi thì chép miệng thở dài thương cho bốn cô vắn số chết oan, và thương chị Bảo Ngọc. Cả hai hoàn cảnh khác nhau, nhưng một kiếp bạc phước chung!

Sau đó chúng tôi lên xe thẳng đường ra Vũng Tàu. Người yêu của Bảo Châu trầm ngâm không nói không rằng. Anh thành thật tôn trọng nỗi cảm hoài của người yêu, của chị Bảo Ngọc và của tôi.

Tôi đang đắm hồn trong hồi tưởng xa xưa. - Đến nơi rồi mẹ! Chọn nơi nầy ra mắt sách,

mẹ thấy có hơi hẻo lánh không? Tiếng con trai tôi nói, làm tôi giựt mình và

làm tôi hơi chột dạ! Như vết thương đang bị đau lại đụng phải vật gì lên đó làm ê ẩm thêm nữa. Tại vì tôi mang tâm trạng lo lắng cho buổi ra mắt sách hôm nay.

Tôi không trả lời thằng nhỏ. Phu quân tôi có lẽ chìm trong giấc mộng nên còn ngáy pho pho. Bỗng ông giựt mình, mở mắt lơ láo nhìn quanh rồi hỏi:

- Tới rồi hả? Sao mau quá vậy con? Con trai tôi phì cười với cha nó: - Gần 3 giờ lái xe rồi ba. Tại ba ngủ ngon

đó thôi. Coi bộ «quê», ông ta cười cầu tài rồi bảo: - Ờ nơi đây hơi hẻo thiệt. Thôi phụ ba lấy sách

vở đem vào cho mẹ đi. Con hãy lẩn quẩn đâu đây đừng đi xa, và nhớ mở điện thoại cầm tay, để cần gì thì ba gọi nghe không.

Toâi mæm cöôøi moät mình, Nhaø chuùng toâi ôû ngoaïi oâ veà höôùng Baéc cuûa Thuû Phuû California. Moãi laàn veà thung luõng Hoa Vaøng (San Jose) maø maët trôøi laën thì meät laém. Vì tuoåi taùc, chuùng toâi raát

SOÁ 41 147

ngaïi laùi xe treân xa loä luùc toái trôøi neân phaûi nhôø con chôû ñi. Thaèng nhoû ngoaøi 30 tuoåi, ñaõ ra tröôøng ñi laøm töø maáy naêm nay roài maø phu quaân toâi coøn daën doø nhö vaäy! Bôûi trong maét cuûa nhöõng keû laøm cha meï thì bao giôø cuõng theá. Con mình luùc naøo cuõng coøn nhoû, luoân ñeå yù doøm ngoù vaø caàn söï daïy doã...

Màu phông của tấm bích chương bằng vải dài, rộng và màu chữ trang nhã: «CHÀO MỪNG QUAN KHÁCH/ BÚT KHẢO“QUÊ NAM MỘT CÕI”/ HỒ TRƯỜNG AN» treo ở vách giữa, đối diện với những hàng ghế quan khách ngồi nơi hội trường của Trung tâm sinh hoạt VIVO. Tôi nhẹ thở dài, cảm thấy ái ngại và hồi hộp lo cho buổi ra mắt sách của nhà văn Hồ Trường An (đến từ Pháp quốc) hôm nay.

Tôi được biết nhà văn Hồ Trường An mười mấy năm trước (1989) qua sự giới thiệu của nhà văn Nguyễn Văn Ba (đã qua đời! Anh Ba là bạn, là đồng môn, và là đồng điệu với tôi).

Chúng tôi được biết nhà Văn Hồ Trường An: Sanh quán tại Vĩnh Long. Cựu học sinh Cao Tiểu Vĩnh Long. Cựu học sinh Trung hoc Nguyễn Đình Chiểu

Mỹ Tho. Cựu sinh viên Dược khoa Sài Gòn. Cựu sinh viên Văn khoa Sài Gòn. Cựu sinh viên sĩ quan trừ bị Thủ Đức khóa 26/67 Cựu sĩ quan Chiến tranh chánh trị VNCH.

Ông là một trong những cây viết đã thành danh khi còn ở trong nước trước năm 1975. Ra xứ người ông vẫn tiếp tục viết cho đến nay có hơn 60 tác phẩm đã phát hành. Những tác phẩm của ông gồm nhiều thể loại: Truyện dài, truyện ngắn, thơ, tiểu thuyết, ký sự, bút khảo, biên khảo, phê bình…

Riêng tôi, nói ra thì cảm thấy nhột nhạt và mắc cỡ quá đi thôi! Nhưng thiệt tình tôi cũng có những tác phẩm đã phát hành. Nhưng ít khi tôi ra mắt sách (chỉ 1 lần Chicago và 1 lần Paris). Vì tôi biết thân phận mình chữ nghĩa kém cỏi không bằng ai! Tôi không ở trong hội đoàn hay đoàn thể nào để được sự giúp đỡ, hoặc để được chống lưng.

Nên tôi ngại làm phiền những người tổ chức cho mình. Tôi ngại bắt buộc bạn bè vì thương mến không muốn mà phải đến tham dự. Tôi ngại độc giả không đến để phòng ra mắt sách “lơ thơ tơ liễu buông mành” có lèo tèo mấy người mà ban tổ chức đã chiếm 2/3… Thì eo ơi, tôi sẽ buồn lắm! Bởi tôi vốn đã có cái tên Buồn rồi! Thú thiệt, cũng vì những lý do đó, mà tôi sợ không dám ra mắt sách.

Cũng tại tôi! Phải, bởi hôm hay tin nhà văn Hồ Trường An được mời qua Washington để dự buổi tổ chức Văn Học Nghệ Thuật. Tôi lật đật gợi ý và mời ông sẵn dịp nầy ghé thăm vùng thung lũng Hoa Vàng.

Chúng tôi là người ở hóc Bà Tó xa xôi gần vùng Bắc của nước Mỹ mới di chuyển về tiểu bang nầy. Tiểu bang có thành phố mang tên thật đẹp, rất đẹp “Thung Lũng Hoa Vàng” làm người ở phương xa mơ ước có lần được ghé thăm. Nơi đây còn được mệnh danh có tình người tha hương đậm đà tha thiết. Là thành đồng vách sắt, là cái nôi Văn Học Nghệ Thuật của người Việt hải ngoại…

Và chẳng lượng sức mình, lần nầy tôi bấm gan phụ trong ban tổ chức ra mắt sách (ai sai đâu làm đó) cho nhà văn Hồ Trường An (mặc dù ông không muốn). Bởi khi nghe tôi đề nghị:

- “QUÊ NAM MỘT CÕI” đã in xong. Chúng tôi chưa phát hành. Chừng nào anh qua đây, bọn tôi sẽ nhờ mấy anh chị ở địa phương ra mắt sách dùm anh. Anh nghĩ sao?

Ông cười hì hì trả lời tôi: - Thôi đến thăm bạn bè được rồi. Bày đặt ra

mắt làm chi cho phiền. Nhưng chúng tôi cố thuyết phục riết rồi

ông nhận lời. Nhà văn Hồ Trường An đến phi trường San

Jose 8 giờ 30 phút tối thứ tư, nhằm ngày 31 tháng 11 năm 2007.. Người đi rước ở phi trường đưa ông đi ăn xong, thì đài truyền hình xin thu hình và trực tiếp phỏng vấn mãi đến 2 giờ sáng ông mới về đến nhà trọ.

COÛ THÔM 148

KHI NAØO... KHI NAØO

Khi naøo... khi naøo caùi boùng cuûa chính mình chöa thoaùt khoûi doøng thô

nhöõng tình khuùc vaãn cöù quay tô ñang coøn ngô ngaån, ngaân ngô khi naøo

Khi naøo... khi naøo caùi boùng cuûa chính mình chöa thoaùt khoûi men cay

nhöõng tình khuùc vaãn cöù ngaát ngaây ñang coøn nöûa tænh, nöûa say khi naøo

Khi naøo... khi naøo caùi boùng cuûa chính mình chöa, chöa thaáy hö hao

coøn nghe soùng voã daït daøo beå khôi maây bay veà cuoái chaân trôøi

xin möa xin naéng ôû ñôøi vôùi toâi khi naøo... khi naøo

caùi boùng cuûa chính mình ñöùng beân leà, hoøa vaøo caùi boùng ... chieàu troâi doøng soâng thao thöùc noùi lôøi traêm naêm

PHAN KHAÂM Hai ngày thứ năm, và thứ sáu nhiều đài truyền

hình và truyền thanh phỏng vấn thu thanh, thu hình… Ông không có giờ để tiếp xúc hay đi thăm bạn bè thì nói chi đi thăm những thắng cảnh quanh thung lũng Hoa Vàng.

Riêng chúng tôi ở xa thành phố hoa lệ có muôn màu, muôn sắc thái San Jose. Nên đã đề nghị ông (lúc ông còn bên Paris chưa đến đây). Xin dành ngày thứ bảy cho anh chị Văn nghệ sĩ

mến mộ ông ở Sacramento (Thủ phủ của California).

Lúc đầu thì chúng tôi định tiếp ông và quý vị ở tệ xá của mình. Nhưng tôi ở xa thành phố Sacramento, và các anh chị văn nghệ sĩ gọi điện thoại hỏi thăm hơi đông (trước khi ông đến). Nên ban tổ chức buổi họp bạn (tôi xin thưa là buổi họp bạn chớ không phải là buổi ra mắt sách) gồm có: Nhà văn nhà thơ Hoàng Ngọc Liên, Nhạc sĩ Nguyễn Hữu Tân, nhà văn nhà thơ Huỳnh Mai Hoa và tôi cùng đồng ý tổ chức buổi họp mặt vào chiều thứ bảy ở nhà hàng TNB (trung tâm thành phố có nhiều người Việt cư ngụ ở Sacramento).

Ban tổ chức nghĩ có chừng 30 người đến họp mặt là vui lắm rồi. Vì đây là buổi họp bạn chớ không phải buổi tổ chức buôn bán hay gây quỹ mà sợ lỗ lã. Và mong có nhiều thời gian để cho những người quen biết, độc giả, và văn nghệ sĩ trò chuyện với nhà văn Hồ Trường An.

Nhưng không ngờ, số người đến dự tăng gấp đôi số dự định của ban tổ chức. Và một niềm vui ngạc nhiên là quý cụ bên hội Cao Niên, tặng quà cho các văn hữu từ phương trời xa xứ lạ qua tham dự buổi ra mắt sách của nhà văn Hồ Trường An ngày mai ở San Jose cũng đến trong buổi họp bạn nầy.

Bỗng dưng có một chị tôi chưa bao giờ gặp mặt dúi vào bàn tay tôi 200 đô-la. Nhìn thấy tiền, mắt tôi sáng rỡ tưởng bở là chị cho mình. Nhưng tôi cũng hỏi:

- Dạ tiền gì mà nhiều quá vậy chị? Chị cười thật tươi: - Cô là DTDB hả? Tôi nhờ cô gởi về dùm

cho ông Nguyễn Thụy Long và Đoàn Yên Linh mỗi người 100 đô-la.

Tôi ngạc nhiên, cười bảo với chị: - Bộ hai ông nầy là bà con với chị hả? Sao

chị không gởi, mà đưa cho tôi? Chị biết tôi sao? Rủi tôi lấy xài hết thì chị biết tôi ở đâu mà đòi?

Chị cười : - Tôi chỉ là độc giả ngưỡng mộ hai ông đó

thôi. Cô xài thì cô mang tội! Vì tiền nầy tôi nhờ cô gởi cho người khác.

SOÁ 41 149

Tôi còn đang phân vân lo le 200 đô-la trên tay, nhẹ giọng:

- Ông Nguyễn Thụy Long thì tôi thường hay gởi điện thơ. Còn ông Đoàn Yên Linh thì từ hồi nào đến giờ tôi không có liên lạc, nên không biết ổng ở đâu.

Nhà văn HTA đang ngồi ký sách tặng bạn bè nghe thấy. Ông lên tiếng :

- Thì chị cứ nhận gởi dùm chỉ đi. Có gì khó đâu, về nhà chị email hỏi anh Văn Quang là biết anh Đoàn Yên Linh ở đâu ngay mà. Tôi nghe nói hình như ổng đang nằm nhà thương.

Tiền nầy không phải người ta cho tôi. Nhưng tôi cảm thấy lòng mình ấm! Vì tôi được biết có nhiều độc giả còn ngưỡng mộ văn nghệ sĩ và còn có một chút tình. Tôi nhét vội tiền vào túi dợm bước đi thì chị gọi giựt ngược lại:

- Khoan đã, còn tiền cước phí gởi nữa cô! Đây 6$ tiền gởi, tôi có tiền lẻ tặng cô thêm 2$ để uống nước mía.

Tôi nhận tiền miệng tươi như hoa hồng héo cuối mùa.

- Hello, Hello chào chị DTDB, tôi Thanh Thúy đây chị.

- Chào chị, xin lỗi Thanh Thúy nào, phải ca sĩ Thanh Thúy không? Chị đang ở đâu, có đến tham dự buổi họp bạn không?

- Nhà mình đang có khách. Anh Hồ Trường An đêm nay ở đâu?

- Nếu không gì thay đổi thì anh HTA và một người bạn nữa ngủ ở nhà chúng tôi.

- Chị Diễm ơi, khách về mình và ông xã sẽ đến thăm anh Hồ Trường An. Mặc dù chúng mình chưa gặp mặt ảnh lần nào, nhưng từ lâu mình và ông xã mình rất ngưỡng mộ ảnh nên muốn đến nhà chị thăm ảnh có được không ?

Tôi cười và nói giỡn:

- Được chớ, xin mời chị! Mấy thuở rồng đến nhà tôm. Tự nhiên nghen chị Thanh Thúy (Tôi nghe có tiếng cười lớn bên kia đầu dây).

Trong tiệc trà họp bạn có thêm phần văn nghệ ca, hát, ngâm thơ. Nhà Văn Hồ Trường An ngậm ngùi cảm động gặp lại bạn hữu thuở thiếu thời hồi còn Tiểu học sau gần 60 năm về trước. Ông vui mừng gặp lại ông thầy cũ mấy chục năm qua… Và gặp những văn nghệ sĩ trong vùng đã từng mến mộ ông. Buổi tiếp đón người phương xa bế mạc kéo dài thêm một giờ nữa. Tức là 4 giờ thay vì 3

giờ như thư mời. Thật sự tôi rất lo ngại! Vì

trước ngày ra mắt sách thì bị đánh phá lung tung trên internet. Tôi lấy làm lạ? Có những văn nghệ sĩ có tầm vóc hồi còn trong nước trước năm 1975, nay ở hải ngoại (San Jose) đã nhận lời mời của ban tổ chức, trong buổi ra mắt sách giúp giới thiệu tác giả, tác phẩm… Nhưng đến giờ phút chót thì lại từ chối? Chứng tỏ thế lực rải muối độc để đánh phá buổi ra mắt sách của nhà văn Hồ Trường An không phải tay vừa!

Nhưng «Quan Công còn có kẻ thù/ Tào Tháo vẫn có bạn» mà! Nên có rất nhiều, rất nhiều độc giả điện thoại đến hỏi thăm buổi ra mắt sách và nhà văn HTA. Bạn bè thân mến trong văn giới của tôi, đã quen biết với nhà văn HTA từ bên Đức, Hòa Lan, Úc, Anh, Canada, Nam Bắc California, và các tiểu bang khác ở Mỹ cũng gọi điện thoại đến hỏi thăm. Vì việc đánh phá trên internet đó, đã gây sự tò mò và chú ý cho họ.

Có bạn còn cằn nhằn, hăm he rầy rà tui nữa: «Bà làm buổi tiếp đón người phương xa ở Sacramento thì được rồi. Còn xí xọn ra mắt sách cho ổng ở San Jose chi vậy? Họ đánh phá lung tung kia kìa. Bà có biết không? Phen nầy ổng mà «cháy» ở đó thì cái lỗi của bà!».

COÛ THÔM 150

Nồi đồng nồi đất ơi! Thiệt là tức quá đi thôi! Tui bèn lớn giọng (mà run) lẻo lự chống chế: «Bậy nà, đừng có đổ thừa cho tui nghen! Ở xứ nầy là xứ tự do mà. Tui có làm gì phạm pháp đâu? Hãy nghe đây: Mình tổ chức là việc của mình. Người ta đánh phá là chuyện của người ta. Quan khách đến tham dự buổi ra mắt sách có đông hay không còn phải chờ xem coi văn tài của chính tác giả đã gieo mầm vào lòng người mộ điệu mà thôi. Chớ mắc mớ gì tới tui? Nhiều chuyện!»

Buổi ra mắt cuốn Bút khảo «QUÊ NAM MỘT CÕI» viết về 14 nhà văn nhà thơ xưa và hiện đại của nhà văn Hồ Trường An. Bắt đầu từ 1 giờ trưa cho đến 5 giờ chiều ngày 4 tháng 11 năm 2007 ở trung Tâm VIVO nơi thung lũng Hoa Vàng đã xong. 8 tác giả ở hải ngoại được ông viết trong cuốn bút khảo. 7 người có mặt, trừ nhà văn nhà thơ Phương Triều (bị bịnh) nên không đến được.

Sự tham dự đông đảo của văn nghệ sĩ địa phương, của độc giả, của đại diện các hội đoàn, đoàn thể, đại diện các lãnh đạo tinh thần, đại diện của các đài truyền thanh, truyền hình, báo chí… Đã trả lời tất cả! Phải, đã trả lời tất cả cho buổi ra mắt sách của nhà văn Hồ Trường An.

Tôi nhớ bốn năm trước, có lần điện đàm với nhà báo lão thành Mạc Kinh (ở Luân Đôn). Ông đã nói : «Xưa nay trong thực tế, danh vị độc giả được coi trọng, như những nhà trọng tài văn chương cao quý. Bạn đọc đứng trên tất cả! Vì, chỉ thiếu đi sự quan tâm, nghiêm túc của độc giả, chắc chắn khó thể có những nhà văn, những tác giả tài danh đúng nghĩa ở địa hạt cầm bút». Sau lần ra mắt sách nầy, tôi mới thấu hiểu được lời nói của ông.

Hôm nay, nhớ lại trước ngày ra mắt sách mà tôi còn phát sợ! Dù mọi việc đã xong rồi. Nhưng mỗi khi nghĩ đến, tôi có cảm tưởng như mình vừa bị chém hụt!

Tiếng chuông điện thoại reo vang: - Hello, chị Diễm đó hả ? - Vâng, tôi đây. Gia đình khỏe chớ anh?

Hằng hôm nay ra sao? Hằng là bạn của tôi thuở thiếu thời. Chúng tôi

học cùng trường Tiểu học, rồi Trung học. Hết

phần hai chị vào trường Đại học y khoa. Còn tôi đường công danh lận đận bởi vừa học dở, lại vừa lười biếng. Nên khi chị ra trường Bác sĩ thì tôi cũng chưa nên tích sự gì. Nhưng không vì thế mà tình cảm bạn bè chúng tôi bị sứt mẻ.

Làm thân chùm gởi lưu lạc nơi xứ người chị không thi lấy lại bằng chuyên môn. Nên cũng như tôi, cả hai đứa cùng số phận. Đi làm “cu-li” để có tiền phụ với chồng nuôi con cái, và có tiền để giúp ít nhiều cho những người thân còn kẹt lại bên kia bức màn tre.

Ba tháng trước đây chị cho tôi hay bị bịnh ung thư! Tháng rồi chị mổ hai lần. Và hôm nay chồng chị gọi cho biết bịnh ung thư của chị bị tràn qua chỗ khác, nên anh đã đưa chị vào bịnh viện.

Nghe tin chị trở bịnh, tôi lặng người! Tâm hồn bồn chồn, bấn loạn, tôi cảm thấy như mình bị thiếu hơi thở, nhức nhối trong lòng mà không biết làm sao để chia xẻ với chị đây?

Cả mấy ngày nay nhớ đến Hằng, tôi thẩn thờ như kẻ mất hồn. Bao nhiêu hồi tưởng cất sâu trong ký ức vội quay về. Tôi chợt nhớ lúc sanh thời, ba tôi thường bảo với chị em chúng tôi rằng: “Cuộc đời vô thường. Đời con người thật mong manh! Các con đừng bao giờ làm những chuyện gì có lợi cho mình mà phương hại đến kẻ khác. Người ta buồn thì mình cũng chẳng có vui đâu? Mỹ ý của đời người là tha thứ. Cho nên không chấp nhứt, vì chấp nhứt người khác là tự làm khổ mình trước…”. Lời nói bình thường của cha gìa, tôi đã mang và sẽ mang theo làm hành trang cho suốt cuộc đời mình.

Bên ngoài bầu trời mùa thu ảm đạm, mây mùa thu hạ thấp, gió mùa thu se sắt ray rứt lạnh lùng. Nhìn qua song cửa, những chiếc lá vàng thu đang lả tả bay bay. Vạt nắng thu vàng héo úa đìu hiu trải lung linh trên những ngọn đồi xanh xám xa xa…

Mùa Thu năm 2007 Tệ xá Diễm Diễm Khánh An. DƯ THỊ DIỄM BUỒN

SOÁ 41 151

HOAØNG HAÛI THUÛY

KYØ HOA ÑAÁT TRÍCH

hö nhieàu ngöôøi treû tuoåi yeâu vaên chöông, nhöõng naêm 18, 19 tuoåi toâi coù maàn vaøi baøi Thô, ñeán nhöõng naêm toâi 22, 23 tuoåi, toâi

khoâng maàn Thô nöõa. Coù nhieàu nguyeân nhaân laøm toâi khoâng maàn

Thô: Soá 1, quan troïng nhaát, toâi khoâng phaûi laø thi só; Soá 2, trong hai vieäc vieát Truyeän, maàn Thô, toâi thích vieát Truyeän hôn; Soá 3: 23 tuoåi naêm 1952 toâi vaøo ngheà phoùng vieân nhaø baùo, naêm 1956 toâi coù ñoâi chuùt thaønh coâng trong vieäc vieát tieåu thuyeát. Nhöõng truyeän toâi vieát ña soá laø truyeän phoùng taùc. Naêm 1970 toâi ngöøng laøm coâng vieäc ôû nhöõng toøa soaïn nhaät baùo ñeå chuyeân vieát tieåu thuyeát. Trong gaàn 20 naêm, toâi muoán vieát gì thì vieát, toâi vieát gì cuõng ñöôïc ñaêng, toâi vieát ñeàu cho ñeán 11 giôø tröa Ngaøy 30 Thaùng Tö naêm 1975. Veàâ tình caûm, 23 tuoåi toâi yeâu, toâi laáy ñöôïc ngöôøi toâi yeâu laøm vô, naêm 25 tuoåi, 1956, toâi coù ñöùa con thöù nhaát, naêm 1957 toâi coù chaùu thöù hai. Nhöõng cuoäc tình laõng maïn khoâng coøn choã naèm, ngoài trong traùi tim toâi. Toâi soáng, toâi laøm vieäc, toâi vui chôi, toâi ñoïc, toâi vieát. Cuoäc soáng cuûa toâi phôi phôùi, an ninh, toâi khoâng coù chuyeän gì ñeå baát bình.

Quaân töû Taàu noùi: “ Baát bình taéc minh..” Coù gì khoâng bình thöôøng thì keâu thaønh tieáng.

Ngöôøi ta phaûi “ baát bình “ cao ñoä môùi coù theå keâu leân thaønh Thô. Maø cuõng chæ coù nhöõng nhaø thi só keâu leân môùi thaønh Thô, ngöôøi thöôøng keâu leân chæ laøm khoù chòu loã tai ngöôøi khaùc. Ñaõ vaäy ñôøi toâi laïi khoâng coù gì ñeå baát bình caû, toâi laøm Thô vaøo caùi khoå naøo!

Nhöõng naêm 1956, 1957, toâi ñoïc “ Thö vieát cho ngöôøi laøm thô treû” cuûa Thi só Maria Rilke, thaáy lôøi oâng khuyeân:

- Anh chæ neân laøm Thô nhöõng luùc anh thaáy khoâng laøm Thô anh cheát, coøn neáu khoâng laøm Thô anh khoâng cheát, anh khoâng neân laøm Thô.

Lôøi khuyeân aáy, qua naêm möôi naêm, ôû maõi vôùi toâi cho ñeán baây giôø. Lôøi khuyeân aáy cho toâi thaáy toâi khoâng neân maàn Thô, toâi khoâng maàn Thô laø ñuùng. Tuy vaäy, coù nhöõng khi tuy vaãn nhôù lôøi khuyeân cuûa Thi só Rilke, toâi thaáy khoâng maàn Thô khoâng nhöõng

toâi khoâng cheát maø toâi coøn khoâng laøm sao caû, toâi vaãn cöù maàn Thô. Nhö nhöõng naêm 1957, 1958, nhöõng naêm cöïc thònh cuûa nöôùc toâi – nöôùc Vieät Nam Coäng Hoøa, Thuû ñoâ Saøi Goøn, bieân cöông töø Soâng Beán Haûi ñeán Muõi Caø Maâu – vieän trôï, vaên hueâ long troïng laø “ vieän trôï quoác teá ”, ngaén, goïn, ñuùng, deã hieåu laø “ vieän trôï Myõ “ aøo aït ñoå dzoâ nöôùc toâi, nhöõng daøn maùy may Sinco, nhöõng xuùc

N

MMeerrrryy CChhrriissttmmaass HHaappppyy NNeeww YYeeaarr

COÛ THÔM 152

vaûi Popeline Sandford, nguyeân teân laø Popeline sanfordrizeù, cuøng dzoâ Saøi Goøn moät luùc. Xuùc caûnh sinh tình, toâi maàn Thô :

Anh ñaây nhö maùy Sanh-coâ Coøn Em nhö vaûi saêng-pho môùi veà! Cuøng trong nhöõng naêm 1957, 1958 toâi coù

baøi Thô Tình: Roài moät chieàu thu naéng phôùt môø Naøng gaëp ngöôøi yeâu cuõ queø gioø. Naøng hoûi chaøng, maét röng röng leä: - Anh seõ laøm sao ñaïp xích-lô? Nguyeân nhaân thöù 4 laøm toâi khoâng maàn Thô

laø toâi ñaõ coù Thô cuûa caùc Thi só Vuõ Hoaøng Chöông, Ñinh Huøng, Hoaøng Caàm. Moãi laàn tim toâi rung ñoäng vì ñoâi maét buoàn cuûa Naøng nhìn toâi nöûa yeâu, nöûa thöông, nöûa hôøn, nöûa traùch, nhöõng laàn loøng toâi xoùt sa vì kieáp naøy toâi vôùi Naøng khoâng theå laø vôï choàng, toâi muoán maàn Thô, toâi ñaõ coù nhöõng caâu Thô Tuyeät Vôøi cuûa ba Nhaø Thô treân – Thô Tình Tuyeät Hay, nhöõng lôøi Thô dieãn taû noãi loøng toâi ñaäm, buoàn, man maùc hôn caû noãi loøng thaät cuûa toâi.

Maét laëng nhìn nhau töøø dó vaõng, Chôït xanh maàu aùo nhôù thöông xöa. Boùng Em khoaûng khaéc thaønh hö aûo, Buoàn löôùt haøng mi thaáp thoaùng möa. Ñaõ coù nhöõng Lôøi Thô Tuyeät Vôøi nhö theá, toâi

coøn maàn nhöõng vaàn Thô Dzôû Eït laøm chi nöõa? Ñôøi toâi ñaõ coù Thô Vuõ Hoaøng Chöông, Thô

Ñinh Huøng, Thô Hoaøng Caàm, toâi coøn maàn Thô laø toâi can toäi baát kính. Khoâng chæ baát kính suoâng maø laø Ñaïi Baát Kính, khoâng chæ Ñaïi Baát Kính maø coøn laø Troïng Toäi.

Sau Thaùng Tö 1975, ñôøi toâi coù nhieàu baát bình. Caùc Thi só coù baát bình thì keâu leân – baát bình taéc minh – tieáng keâu cuûa caùc oâng thaønh Thô, toâi baát bình maø toâi khoâng keâu leân ñöôïc. Toâi aám öùc kieâm aám aùch. Nhöõng naêm 1980,

1981, moät saùng ñi qua tröôùc Chôï OÂng Taï, thaáy ñaùm ma ñang giôø ñoäng quan, töùc khieâng quan taøi trong nhaø ra xe ñeå ñi nghóa ñòa. Toâi thaáy taám aûnh baø giaø Baéc Kyø Ri Cö traïc 70 tuoåi ñeå treân xe tang. Ñaùm ma coù phöôøng Keøn Baùt AÂm Toø Te Tí Toeùt, laïi coù phöôøng Keøn Bu-dzích Tom-peùt-Tô-rom-boân, Côø-la-ri-neùt, troáng caø-ruøng Bum Bum Sình Bum Bum. Ban Nhaïc Taây troåi nhöõng baûn Love Story, La Cumparsita, Naéng Chieàu laøm tim toâi raïo röïc, loøng toâi buøi nguøi thöông tieác ngaøy xöa. Luùc aáy, tuy khoâng maàn Thô toâi khoâng cheát, toâi maàn Thô:

Caû ñôøi chaúng bieát tieáng toø le Cheát roài tai ñieác, laáy gì nghe. Con chaùu möøng rôn, con chaùu khoùc, Toø te keøn troåi khuùc Loâ-ve. Nhöõng naêm 1982, 1983, Saøi Goøn nhö ngöôøi

ñaøn baø ñeïp sau baåy, taùm naêm naèm saáp, naèm nghieâng, nay naèm ngöûa, roài ngoài leân, xuoáng giöôøng, taém roài ñi ra cöûa soå, vöôn vai vui soáng, Naøng saêng-phuù boïn Baéc Coäng töøng laøm ñuû moïi caùch baét Naøng naèm saáp maõi. Nhöõng chieác xe Hueâ Kyø Mercury, Chrysler, Chevrolet hai maàu traéng ñoû, chuyeân duøng laøm xe hoa ñaùm cöôùi, sau baåy, taùm naêm naèm uï, nhöõng saùng Thöù Baåy, Chuû Nhaät laïi chaïy leân, chaïy xuoáng, chaïy ngang, chaïy doïc trong nhöõng ñöôøng phoá Saøi Goøn naéng vaøng; nhöõng naøng thieáu nöõ Saøi Goøn aùo hoàng, khaên cöôùi leân xe boâng ñi laáy choàng.

Toâi maàn Thô: * Saùu naêm vaát vaû ôû Thaønh Ñoàng Cöù töôûng raèng Em eá choång moâng. Ai ngôø ñaùm cöôùi Em ra rít, Em vaãn xe boâng, vaãn phaùo hoàng. * Saùu naêm caû nöôùc xeáp vaøo haøng, Cöù töôûng baø con ñoùi caû laøng, Ai ngôø ñaùm cöôùi Em ra rít,

SOÁ 41 153

Em vaãn khaên voan, vaãn xuyeán vaøng! Thôøi gian voã caùnh bay nhö quaï..Thô

Tchya, töùc Thi só Taåy Sia, ba möôi muøa laù ruïng veøo qua ñôøi toâi keå töø nhöõng ngaøy toâi maàn maáy baøi Thô treân ñaây. Ñeâm buoàn Thaùng 10 naêm 2007, lieâu laïc Röøng Phong, khoâng nguû ñöôïc, toâi khoâng muoán maàn Thô maø Thô, nhö ngöôøi ñaøn baø ña tình, yeâu thöông toâi, cöù ñeán vôùi toâi. Chæ trong hai ñeâm, moãi ñeâm khoaûng hai tieáng ñoàng hoà – ñô xaêng ca-raêng mi-nuyùt - toâi maàn ñöôïc maáy baøi Thô naøy:

* Chôïï Baø Chieåu, Em baùn chuoái nöôùng, Booùc Hoà dzoâ, ñôøi Em thung thöôùng Boû chuoái nöôùng, Em laøm Phöôøng Tröôûng. Em vieát baùo caùo, baùo cöôûng Moà hoâi naùch Em ra.. Kheùt nhö Chuoái Naùy Chöôùng! * Chôï OÂng Taï, Em baùn thòt choù, Vöôït bieân Em ñi, chôï vaãn ñoù. Möôøi naêm sau, gaëp Em Ca-li, Tieäc cöôùi, Em nhaåy ñaàm nhö gioù. * Chôï Vöôøn Chuoái, Em baùn dzòt loän, Vöôït bieân, Em sang Myõ Tö Boån. Ca-li Em laø Beauty Queen. Meâ Em, nhieàu tröï ruïng raêng, roán. * Chôï Baøn Côø, Em ngoài baùn mít Baùn caû sô mít vôùi haït mít. Vöôït bieân Em chui sang Kyø Hoa Gaëp laïi, Em thôm nhö muùi mít. * Saøi Goøn 75 Em Boán Boù Hai möôi naêm veøo qua nhö gioù. Kyø Hoa Ñaát Trích gaëp laïi Em, En noùi : Naêm nay Em Boán Boù !ù * Coâng Töû Haø Ñoâng sang Kyø Hoa Ngaån ngô nghe chuyeän cuûa ngöôøi ta.

Ngöôøi ta noùi : Em maët con nít Nhöng ñít Em laø ñít baø giaø ! * Kính thöa Thi baù Vuõ Hoaøng Chöông, OÂng tha cho toâi toäi vaån vöông Naêm xöa toâi nghó baäy, nghó baï: Thô Thi baù laø Thô Hoang Ñöôøng. Cuoäc ñôøi laøm gì coù chuyeän la Ñaøn baø treû, ñeïp maõi khoâng giaø! Nhö trong Thô Tình oâng dieãn taû « Phaûi chaêng töø ñoä aáy quan san, Trôøi ñaát cuøng ñau noãi hôïp tan Rieâng coù mình ta phai aùo luïc Maø Em sau tröôùc vaãn hoàng nhan. » Sang Myõ môùi bieát Thô oâng thieâng Thô oâng nhaân khieáp, quyû thaàn kieâng Naêm Boù toâi ñaø phai aùo luïc Maø Naøng Baåy Boù vaãn thaønh nghieâng. * Taïoï hoùa gaây chi cuoäc hyù ñoà Laøm Ca-ti-naùt hoùa Tö Dzoâ. Ngaùn noãi Taây ñi roài Myõ ñeán Chaùn pheøo Meõo chaïy, Coäng loøn voâ. Coâng-tæ-naêng-tal coøn ñoù ñoù, Maø Dieâm maø Thieäu ôû moâ moâ. OÂng chæ boán ñôøi Vua maát gheáù. Toâi tö cheá ñoä, chaùn thaáy moà ! *Saøi Goøn Ñeïp laém, Saøi Goøn eo Giöõa Saøi Goøn coù Ca-ra-veo Ca-ra-veo ! Caùi teân tieàn ñònh Ca-ra-veo thì Saøi Goøn Teo. Vaên Ngheä Só Saøi Goøn Haäu Thaùng Tö 75 * Nguyeãn Hieán Leâ uø lì Nguyeãn Ñaêng Thuïc cuø mì Vuõ Ñaêng Baèng ngô ngaùo Sôn Nam lô laùo

COÛ THÔM 154

Vöông Hoàng Seån naâng bi. Vuõ Hoaøng Chöông xoä khaùm Doaõn Quoác Só ñi tì Nguyeãn Maïnh Coân cheát khaùt Hoà Höõu Töôøng cheát phì AÙ Nam cheát xaø baùt Hieáu Chaân cheát ngaït Deâ Huùc cheát ñen sì Chu Töû xuoáng bieån Buøi Giaùng giaû ñieân Moäng Tuyeát loän maët. Laõng Nhaân naèm yeân. Saøi Goøn vaên só, baùo só 1.001 anh tieán tuøng 10 anh chaïy qua bieån 90 anh loã tai luøng buøng Anh naøo cuõng han ræ Toàn lao vôùi toàn lung. * Buoàn uoáng röôïu beân hoa Maáy cheùn, say ngaø ngaø. Sì-neïc vì hoa noùi: - Khoâng nôû cho oâng giaø. Chæ giaø môùi yeâu hoa Treû noù uoáng saêm-pa Treû noù nhaåy rum-ba Treû noù chôi ngöôøi treû Treû noù khoâng chôi hoa. Chôi hoa chæ oâng giaø. Khoâng vì oâng giaø nôû! Hoa nôû cho choù aø? * Cöù boác nhaèng nhau: Vieät Suyùp-pe Ai cheâ heøn, dzoát, chaúng theøm nghe. OÂng keùo xe, chaùu ñaïp xe Boán ngaøn vaên hieán loän meø theá thoâi. * Keùo xe tieán leân ñaïp xe Boán ngaøn vaên hieán boån leø..Theá thoâi!

* Whiskey Myõ töûu, pha-leâ boâi. Dzuïc aåm, hieàn theâ xa thöôïng thoâi. Tuùy töû Kyø Hoa, quaân maïc khaáp. Coå lai bieät xöù kyû nhaân hoài! Uyùt-ke ruôïu Myõ, coác pha-le Muoán uoáng, hieàn the dzuïc thöôïng xe. Say cheát Kyø Hoe, Neøng chôù khoùc Töø xöa bieät xöù maáy ai veø! * Nguyeãn Du: Thoâi.. Thoâi..! Khoå laém.. Chuùng maøy ñöøng khoùc tao nöõa Ñeå tao khoùc chuùng maøy. Ñôøi tao, tao cuõng tuø ñaøy Tao tuø coù moät traêm ngaøy maø thoâi. Chuùng maøy tuø raïc caû ñôøi Ñoaïn tröôøng troïn kieáp, trieäu lôøi thaát thanh Tao buoàn tao coù Tieåu Thanh, Chuùng maøy Coäng Saûn noù haønh cheát thoâi. * Cuoäc soáng, dzoøng ñôøi troâi chaåy maõi Ba möôi naêm leû, moät loøng ñau. Maát nhau töø cuoäc tang thöông aáy, Anh vaãn buoàn, anh vaãn nhôù nhau. Ñoäc taïi Kyø Hoa vi naïn khaùch Moãi phuøng Thu tieát, boäi thöông saàu. Anh ôû Kyø Hoa laøm khaùch naïn Moãi naêm Thu ñeán laïi thöông saàu. Thöông veà ñaâu, nhôù veà ñaâu? Haø Ñoâng Coâng Töû baïc ñaàu Röøng Phong. * Trôøi khoâng möa, anh cöù laäy trôøi möa! Sau 75, Thô vaãn theá öa? AÁy nöôùc, aáy daân laø theá theá Maø Thô, maø Thaån cöù böa böa. Trôøi möa, nöôùc luït leân ngang veá

SOÁ 41 155

Laäy trôøi möa, anh cöù laäî trôøi möa. Queâ höông theâ thaûm thöông hoøa leä Toâi vaø Em vaø Meï cuø cöa. Cuoái thu möa naùt loøng daâu beå, Ngaøy muoän tim ñau kieáp soáng thöøa. Kyø Hoa Ñaát Trích saàu voâ keåâ, Lieâu laïc Röøng Phong nhôù nöôùc xöa. Thô khoâng caàn lôøi giaûi thích, töùc “ phuï ñeà

Vieät ngöõ “. Ñoù laø Thô Hay, Thô Dzôû thì caàn coù lôøi vieát theâm cho chaéc aên. Vaäy xin vieát theâm:

Ca-ti-naùt : Catinat. Tö Dzoâ : Töï Do. Ñô xaêng ca-raêng mi-nuyùt: Deux cents

quarante minutes: Hai traêm boán möôi phuùt. Saêng-phuù: Tieáng xöa, töø tieáng s’en foutre:

baát caàn, baát keå, cuûa ngöôøi Phaùp. Coâng-tæ-naêng-tal: Khaùch saïn Continental. Ca-ra-veo: Khaùch saïn Caravelle. Maét laëng nhìn nhau : Thô Thi Vöông Ñinh

Huøng. Phuù lænh : lænh ñi choã khaùc. Boán ñôøi Vua maát gheá: Moät nhaø thô trieàu

Nguyeãn than oâng thaáy 4 ñôøi Vua bò ngöôøi Phaùp haï beä, cho ñi ñaày bieät xöù. Toâi soáng trong boán cheá ñoä Taây, Vieät Minh, Taây, Quoác Gia, Coäng saûn.

Sau 1975, oâng Vuõ Baèng ngô ngaùo. Naêm 1954 oâng phuù lænh vaøo Saøi Goøn moät mình, boû vôï con oâng laïi Haø Noäi. Vì vaäy, trong nhöõng baøi vieát cuûa oâng ôû Saøi Goøn, ngoaøi chuyeän thöông nhôù queâ höông mieàn Baéc, vôùi hy voïng laáy ñieåm may ra vôï con oâng ñôõ khoå, oâng thöôøng xa gaàn ñaû kích Myõ gaây chieán tranh ôû Vieät Nam, bom Myõ ñaùnh Haø Noäi ..vv..OÂng khoâng phaûi laø tình baùo vieân, tình boù hoøn do Coäng saûn göûi vaøo Saøi Goøn. Sau 1975 oâng ngô ngaùo nhö 3 trieäu ngöôøi daân Saøi Goøn. Moät anh con oâng teân laø Vuõ Laêng, töø Haø Noäi vaøo Khaùnh Hoäi, Saøi Goøn tìm oâng, caõi loän tuøm lum vôùi baø vôï sau cuûa oâng laøm oâng chaùn quaù côõ thôï moäc.

OÂng Vöông Hoàng Seån naâng bi Booùc Hoà. Trong “ Hôn Nöûa Ñôøi Hö “, oâng Vöông vieát veà Saøi Goøn: “ Thaønh phoá mang teân Baùc kính troïng.”

OÂng AÙ Nam Traàn tuaán Khaûi laøm thô töï vònh naêm oâng 80 tuoåi, trong coù caâu ñaïi yù nhôø Booùc Hoà dzoâ Saøi Goøn, oâng ñöôïc taùi sinh: “ 80 tuoåi oâng môùi leân moät tuoåi.”

OÂng Hieáu Chaân Nguyeãn Hoaït cheát trong Nhaø Tuø Chí Hoøa.

OÂng Döông Huøng Cöôøng, buùt danh Deâ Huùc Caøn, cheát ban ñeâm trong xaø-lim Nhaø Tuø Soá 4 Phan ñaêng Löu, thi theå oâng nhieàu choã naùm ñen.

OÂng Nguyeãn Maïnh Coân tuyeät thöïc cheát ôû Traïi Tuø Khoå Sai Xuyeân Moäc, boïn Cai Tuø khoâng cho oâng uoáng nöôùc.

OÂng Chu Töû truùng ñaïn thuø baén theo treân taàu Vieät Nam Thöông Tín treân ñöôøng ra bieån ngaøy 29 Thaùng Tö 1975. OÂng ñöôïc thuûy taùng, töùc ngöôøi ta cho xaùc oâng xuoáng bieån.

Tröôùc 1975 baø Moäng Tuyeát môøi oâng baø Vuõ Hoaøng Chöông veà nguï trong toøa nhaø oâng Ñoâng Hoà ñeå laïi ôû khu Laêng Cha Caû. Hai thaùng sau Thaùng Tö 1975, baø Moäng Tuyeát ñuoåi oâng baø Vuõ Hoaøng Chöông ra khoûi nhaø. OÂng baø Thi Baù leách theách daét nhau sang Quaän Tö, Khaùnh Hoäi, nhôø baø Ñinh Huøng möôùn cho caên gaùc, Thi Baù “ veà ngoâi” ôû nhaø ñoù sau khi ñi tuø veà ñöôïc baåy ngaøy. Baø Moäng Tuyeát môøi Huy Caän, Xuaân Dieäu, Cheá lan Vieân ñeán nhaø baø chieâu ñaõi.

OÂng Nguyeãn Du coù laàn bò chính quyeàn Taây Sôn baét tuø, khoâng roõ vì chuyeän gì. OÂng ñeå laïi baøi Thô Tuø trong noùi oâng bò tuø “ thaäp tuaàn “, töùc 100 ngaøy. Thaäp tuaàn lao nguïc töû sinh taâm.

Röøng Phong, Thaùng 11, 2007

HOAØNG HAÛI THUÛY

COÛ THÔM 156

NHÖ CAÙNH HOA RÖØNG

Ñan Haø

Tưởng niệm 40 năm 1968- 2008 ngày tang của Tết Mậu Thân Huế.

oàng không bao giờ có thể nghĩ rằng, ngày nào đó mình sẽ đến một nơi chốn mà chưa hề biết; nơi mà lâu nay chỉ nghe đến những

địa danh qua tin tức chiến sự, qua tiếng nhạc của giờ phát thanh dành riêng cho đơn vị nằm ở vùng địa đầu giới tuyến: -Đây Sư đoàn I đây Sư đoàn giới tuyến, chiến sĩ tiền phong nơi tuyến đầu Việt Nam… (Sư đoàn I Hành khúc). Mỗi lần nghe chương trình phát thanh của Sư đoàn I Bộ binh, qua tiếng nhạc dồn dập theo bước quân hành, Hoàng cảm thấy cõi lòng mình như rạo rực một cách lãng mạn. Ước mơ có dịp nào đến đó để nhìn xem tận mắt những chiến tích lẫy lừng qua các chiến dịch Phượng Hoàng và Lam Sơn. Vùng giới tuyến như một địa danh quyến rũ nhất đối với những thanh niên tuổi mới lớn như Hoàng. Những chàng trai vừa lớn lên ở thị thành, chưa có một khái niệm về chiến tranh, chưa đối diện với quân thù và bom đạn, chưa biết đến hiểm nguy và gian khổ là gì, nên luôn luôn ước mơ đến nơi chốn ấy để chia sẻ gian nguy với những người chiến sĩ can trường, đang ngày đêm hy sinh để gìn giữ thanh bình cho quê mẹ. Tinh thần hy sinh của những người lính chiến ấy, Hoàng chỉ đọc qua báo chí và nghe người ta kể lại chứ chưa bao giờ có thể hình dung được. Vì thế mà mỗi lần nghe ai nhắc đến, thì chợt thấy cõi lòng những người trai trẻ cứ nao nao. Và hôm nay thì đúng với mong ước của Hoàng, được đến một thành phố mà cũng từ lâu chỉ nghe ca tụng là thành phố thơ mộng nhất;

thành phố mà phía tả và hữu ngạn sông Hương được nối liền nhau bằng một chiếc cầu Trường Tiền xinh xắn, có chợ Đông Ba tấp nập kẻ bán người mua, có trong nội ngoài thành, có những hàng phượng vỹ với tàn rộng, cánh dài như dang rộng vòng tay che mát cho đường lên Kim Long Văn Thánh; có bến đò Thừa Phủ qua về hai buổi, có những con đường duyên dáng như những buổi chiều khoe tà áo trắng và mái tóc thề tung bay lồng soi bóng nước trong mỗi buổi tan trường; có đường Duy Tân rợp bóng mát của những hàng cây long não dưới buổi trưa hè che chung áo lụa, những bước chân dập dìu, với cõi lòng thanh tân nhưng rộn ràng và chứa đầy mộng mơ của tuổi học trò… Tất cả như hân hoan chào đón ngày Hoàng đến, rất duyên dáng và nên thơ tràn đầy yêu mến. Biết bao nhiêu cảm xúc đối với Hoàng khi lần đầu tiên mới đến Huế. Thấy cảnh trí rất thơ mộng của một thành phố vừa cổ kính vừa nên thơ, đang e ấp như nụ cười của các nàng Tôn nữ dưới mái trường xưa, nấp sau bóng phượng, đang trải tuổi xuân thì dưới những hàng cây phủ đầy nắng lụa. Hoàng có cảm tưởng như đây là một chuyến du lịch, chứ không phải là hình ảnh của một người lính đến nhận đơn vị mới, một đơn vị nằm vùng địa đầu giới tuyến. Được nghỉ ngơi mấy tuần, Hoàng liền rủ đám bạn lính mới đi dạo phố cho biết cảnh biết người. Cùng nhau đi lòng vòng những con đường thơ mộng của Huế, hay tạt vào các quán Cà phê ngồi nghe nhạc và nhìn những giọt cà phê đang nhỏ xuống rưng rưng. Chợt cảm nhận giây phút hiện tại thật tuyệt vời, bắt gặp những nét rất thân quen giữa chốn xa lạ, mà lòng cảm thấy dâng lên nỗi vui, buồn không tên. Mùa thu ở Huế thời tiết đã dịu lại cùng được ngồi bên cạnh dòng Hương giang, gió đưa hơi nước dưới sông lên tạo nên cảm giác mát lạnh, dễ chịu. Nhất là mỗi lần chiều xuống, nhìn lên phía thượng nguồn bàng bạc

H

SOÁ 41 157

những áng mây và sương mù lơ lửng, như đang dần phủ trùm thành phố vào cõi huyển hoặc lạ lùng. Đẹp lãng ñaõng như thực như mơ mà lần đầu tiên Hoàng được chiêm ngưỡng thành phố thơ mộng nầy. Qua những ngày nghỉ ngơi, bây giờ Hoàng lại phải theo đơn vị chuẩn bị hành quân hướng Bạch Mã để thay thế cho một đơn vị bạn về hậu cứ để dưỡng quân. Lúc ấy là vào những tháng gần cuối năm 1967, tình hình chiến sự có vẻ lắng dịu rất nhiều, so với những tháng mùa hè và vào thu vừa qua. Có lẽ hai bên đang chuẩn vị để đón Tết… Tết Mậu Thân! Hoàng cũng chỉ suy nghĩ một cách đơn giản như vậy, bởi vì chân ướt chân ráo mới đến đây, chưa biết địa dư, chưa quen phong thổ nghĩa là tất cả đều xa lạ. Hoàng có nghe những người đi trước kể lại, trong những năm qua các đơn vị nơi đây cũng đã mở các chiến dịch Phượng Hoàng để tảo thanh vùng địa đầu giới tuyến. Có các tổ chức hậu phương hổ trợ cho tiền tuyến, một chương trình mà các trường học cũng như các công sở tổ chức lạc quyên làm thành nhiều gói quà để tặng các anh chiến sĩ, cùng những bức thư của các em học sinh hậu phương, với lòng biết ơn các anh đang ngày đêm hy sinh ngoài tiền tuyến để bảo vệ quê hương. Nhờ vậy mà các em mới có cơ hội để cắp sách đến trường, được sống những ngày tháng yên vui dưới mái ấm gia đình, cùng bạn bè. Những bức thư gói ghém tâm tình đôn hậu nhưng cũng không kém lãng mạn và thiết tha vô vàn! Với tâm tình của các em học sinh dễ thương như chim non, trong trắng như hoa chanh hoa bưởi, nhiều lời nhiều đoạn thư đọc lên thấy cảm kích vô cùng. Có thể chỉ những người đang nằm trong trường hợp ấy, mới thấy tình cảm của các em học sinh chân thành với tấm lòng yêu thương rộng mở vô bờ bến. Hoàng là người tương đối có chút học thức và hoạt bát, nên đơn vị trưởng chọn anh làm “cán bộ tâm lý chiến” của đơn vị. Hoàng có mặt trong các dịp đón tiếp phái đoàn đến thăm viếng, cũng như nhận sách báo và quà tặng để phổ biến lại cho đơn vị, trong những giờ nghỉ quân tại một địa điểm thuận tiện. Tất cả những sách báo và thư từ của

các tổ chức ở hậu phương gởi ra. mỗi lần máy bay tiếp tế, Hoàng đều phải có nhiệm vụ nhận lãnh, chọn lựa và phân phối lại cho anh em binh sĩ trong đơn vị. Những bức thư riêng tư thì dĩ nhiên giao lại cho người nhận; những cánh thư gởi chung cho đơn vị thì phân phối cho từng đồng đội; còn sách báo thì phổ biến chung cho tất cả cùng nghe, hay chuyền tay nhau để đọc. Báo thì luôn có các tờ báo của quân đội như: báo Tiền Tuyến, Hỏa Tuyến, Giang Tuyến… Thư của các tổ chức yểm trợ tiền tuyến như các trường Trung và Đại học, các đoàn thể Thanh niên và Hướng đạo, các công sở, các tổ chức Hội đoàn và Tôn giáo… Qua những món quà được nhận lãnh và những bức thư của các em học sinh còn thơm mùi giấy học trò, còn chứa chan những tình cảm trong sáng và hồn nhiên, với lời lẽ rất ngây thơ và chân tình. Các em đã gởi đến cho các anh chiến sĩ với tất cả bằng một tấm lòng, để an ủi thăm viếng và nói lên lời biết ơn các anh đang ngày đêm xông pha ngoài sương gió, nên các em mới có những tháng ngày yên ổn để cắp sách đến trường. Sau khi phân phối đống quà và thư hổn độn ấy, chợt Hoàng bắt gặp một bức thư còn lại, ngoài bì thư cũng đề gởi đến các anh chiến sĩ, và bức thư cũng hỏi thăm chung chung kèm theo một bài thơ ngắn như sau: Thư gởi các anh chiến sĩ Nơi xứ Huế đêm nay trời đổi gió Báo hiệu rằng thu mãn sắp sang đông

Nhìn mây bay u tịch khói bềnh bồng Lòng thương nhớ anh em buồn da diết Nầy anh hôõi hồi âm cho em biết Chốn sa trường anh ngang dọc nơi nao? Vùng A Sau hay biên giới Hạ Lào Anh haõy nhớ L. Trang đang mong đợi!

(Dưới bài thơ ký tên là L.Trang nữ sinh trường Đồng Khánh Huế. Các địa danh nầy nằm về hướng Tây Nam Huế, một thung lũng rộng lớn chạy dài từ vùng Bạch Mã lên tận giáp giới Hạ Lào. Một vùng đất đai trù phú, khí hậu mát mẻ quanh năm, như vùng cao nguyên sương mù Đà

COÛ THÔM 158

Lạt, nơi trước đây dự định xây dựng một thành phố mới…). Bài thơ chỉ vỏn vẹn có hai khổ, mỗi khổ bốn câu, đối tượng đưọc gọi bằng anh, cũng chỉ là danh từ chung để gọi các anh chiến sĩ. Song ý tình thì thiết tha, chứa chan tâm sự như đang nói với người tình xa cách! Câu cuối như chứa đựng một hoài vọng, như nhắc nhủ, như thúc dục, như trao gởi tâm tình thiết tha, gói ghém tâm sự của một người em gái hậu phương gởi ra cho các anh chiến sĩ ngoài tiền tuyến. Tình ý thì cũng chung chung vậy thôi, thế mà ai đã bắt gặp và đọc lên như đây là những lời gởi gắm của người tình dành riêng cho ai đó. Nhưng cho dù nếu nghĩ đây là tâm sự chung của các cô nữ sinh đã có lòng thương nghĩ đến những người lính, cũng là một điều an ủi đấy có phải không các bạn? Chính bài thơ nầy, với lời lẽ chân thành, với một tình ý lãng mạn, và với một tấm lòng vợi vợi yêu thương đã khiến cho Hoàng có cảm tưởng như đây là đối tượng tình yêu của mình, nuôi dưỡng nguồn sống cho đời trong những ngày tháng gian nguy với bước quân hành. Khiến cho Hoàng cảm thấy một chân trời hy vọng đang chờ đón và cũng đã giúp cho tinh thần quên đi những gian khổ hiểm nguy. Trai thời loạn đã đành phải chấp nhận, nhưng nếu không có những niềm an ủi ấy, thì có lẽ Hoàng cũng khó khăn lắm trong sự chịu đựng và vượt qua. Nên anh cũng luôn ước mơ ngày về sẽ đến trường Đồng Khánh để tìm gặp và thăm hỏi một người con gái đã có một tấm tình chân thành và lãng mạn đến tuyệt vời. Chỉ với ước mơ thôi, cũng đã làm tăng thêm sức sống, làm vơi bớt nỗi buồn đối với những người lính xa nhà và cô đơn. Nhưng càng đến gần ngầy Tết, thì tình hình lại có nhiều nguồn tin không mấy thuận lợi cho Huế. Đơn vị của Hoàng phải ở lại vùng hoạt động đợi khi có lệnh mới, trong lúc mặt trận tại vùng Tây Nam Huế vẫn kéo dài sự yên tĩnh. Một sự yên tĩnh đến nghi ngờ với những lo lắng và thầm hỏi không biết sẽ có những biến chuyển gì đây, không ai biết được những gì sẽ đến. Nhưng bổn phận làm lính thì phải theo bước quân hành, chung sức với đồng đội để chia sẻ những buồn vui.

XUAÂN LAÏNH

Charlotte vào Xuân hay giữa đông. Sáng nay tuyết trắng nắng pha hồng.

Em ơi giá lạnh tràn sông núi. Ai đắp muôn loài chiếc aùo bông.

Con chim nào kêu suốt đêm qua. Chim không mất nước, chẳng xa nhà.

Mây đen, gió trắng, cành trơ trọi Có xác chim vùi với xác hoa!...

Rét mướt nàng Xuân mỏng áo xiêm. Về trong đêm trước bước êm êm Sáng nay Xuân đã xa trần thế.

Rừng thủy tinh còn đọng tiếng chim.

Lam Ñieàn Nguyeân Thöû Vùng núi rừng Bạch Mã chạy dài đến A Sau, A Lưới là vùng xâm nhập của địch quân vào thành phố Huế, cho nên hai phần ba các đơn vị Bộ binh tại vùng Hỏa tuyến đều phải túc trực hoạt động liên tục, ngõ hầu giữ vững an ninh cho vùng trách nhiệm, cho đồng bào Cố đô và miền Trung an vui đón Tết. Cũng gần đến Tết rồi còn gì, Tết nầy chắc chắn là cái Tết xa nhà, những người bạn của Hoàng đã nói như thế. Nhưng nếu yên ổn thì có thể thay nhau về Huế ăn Tết cũng đỡ buồn. Đấy là những niềm ao ước chung của những người lính, hiện tại đang phải vẫn miệt mài theo các cuộc hành quân ngăn địch. Với Hoàng thì lại là một sự mong ước đặc biệt hơn, sau khi với sự tình cờ nhận được bức thư của người em gái hậu phương. Tuy không mảy may quen biết và nội dung bức thư cũng chỉ gọi chung chung, gởi tâm tình đến cho các anh chiến sĩ… nhưng sao Hoàng cảm thấy như một mối

SOÁ 41 159

duyên và niềm an ủi dành riêng cho chính mình. Đôi lúc anh cứ nghĩ có lẽ hình như đây là do một bàn tay vô hình nào đã dun rủi gởi đến cho mình, như một định mệnh an bài mà mình không thể thấu hiểu. Thật thế, cho nên niềm ao ước của Hoàng là nếu có dịp về Huế thì thế nào cũng đi tìm người nữ sinh của ngôi trường danh tiếng ấy. Người con gái có tâm hồn lãng mạn và tha thiết, một tấm lòng rộng mở đã trao hết tất cả tình ý đến cho các anh chiến sĩ đang ngày đêm không quản gian nguy, lặn lội ngoài sương gió. Chống đỡ phong ba bão táp để đem lại an bình cho người dân hậu phương, nhất là Huế trong hiện tại. Nơi có bóng dáng của một người con gái chung tình đang sống một cuộc đời vô tư với bạn bè, với sách vở thầy cô và trường lớp… Những người đang nghĩ đến tình cảnh hiện tại, hay sự hy sinh của những người chiến sĩ biết có mấy ai? Có chăng chỉ đối với những người thân của mình đang tham dự cuộc hành quân trong địa phương mà thôi. Thế nhưng lại có một người mà Hoàng cho rằng, người ấy phải có một con tim rộng mở, một tình cảm bao dung đối với nhận loại, nhất là đối với quê hương đang ngày đêm ì ầm lửa đạn, sùng sục hận thù với thảm cảnh chiến tranh trùm phủ. Đôi khi Hoàng thầm nghĩ, Quê hương Việt Nam chúng ta sao gặp phải nhiều buồn đau đến thế? Biết đến bao giờ, bao giờ cho mẹ khỏi xa con, cho gia đình đoàn tụ để tìm lại hơi ấm của tình người, cho con được tìm về bên bếp hồng lửa mẹ? Vì nơi đây lạnh lắm cao nguyên, vì nơi đây buồn lắm hoang vu rừng thẳm, vì nơi đây đang toát ra một bầu không khí tang tóc, vì nơi đây đang chực chờ từng phút từng giây để những người cùng đồng bào máu mủ, những người ruột thịt anh em mà lại đi tự xưng chủ nghĩa nầy, lý tưởng nọ để bôi mặt chém giết lẫn nhau, vì nơi đây đang chìm đắm trong biển hận thù… Chừng ấy cũng đủ cho Hoàng suy tư đêm ngày về một nơi chốn mà mình đang hiện diện, hình dung như có bóng tử thần đang chầu chực đâu đây. Nhưng bên cạnh những âu lo, Hoàng cũng còn một niềm an ủi tuy mỏng manh như sương khói, tuy hư thực như ảo như mơ, nhưng

cũng đã hiện diện như một thực tế, đó là một hình bóng thân yêu nhất đã ghi lại trong lòng Hoàng một chút nhớ chút thương. Nỗi hoài vọng ấy cũng đủ giúp cho Hoàng có thêm sức mạnh, qua cảm giác nhớ nhung và mơ ước như ngày đêm vẫn bám sát theo bước chân của mình. Một lần lúc dừng quân bên cánh rừng chiều, khi ánh mặt trời đã ngã xuyên qua bóng cây từng vệt nắng vàng vọt, đan chen giữa màu xanh thẳm của cây. Trên cao lao xao tiếng gió đuổi nhau từng đợt, nghe cơ hồ như tiếng thì thầm những lời tình tự của rừng đang ru mãi một điệu ru buồn. Mùi lá khô và đất đai lãng đảng hanh hao đang quyện vào khứu giác, như làm tăng thêm bầu không khí của cảnh giới xa lạ và thâm nghiêm. Rừng núi hoang vu nhưng mầu nhiệm biết bao, như hồn thiêng đang che chở cho những tấm thân nhỏ nhoi. Mỗi khi dừng lại với những giờ phút nghỉ chân, khi đối diện với bóng cây rừng thâm u thanh vắng, Hoàng thấy hồn mình như đang phiêu phiêu tan loãng tận cõi nào. Hoàng căng võng nằm dưới hai góc cây phủ đầy những lá, tiếng lá lao xao như đang ru đưa theo chiếc võng, khiến lòng dạt dào những khúc hát thần tiên đang ru chiều chìm sâu vào yên ắng. Hoàng châm điếu thuốc và nằm ngả người nhã khói, từng vệt khói uốn mình luồn lách vào từng nhánh cây rồi tan loãng. Hoàng cũng thả hồn bay theo mộng mị, như bước mộng du đang dẫn dắt vào một thế giới tuyệt vời. Hoàng chợt nhớ đến cánh thư từ hậu phương gởi ra mấy ngày hôm trước, nó như một ám ảnh không rời. Hoàng nhẩm đọc đến thuộc lòng, nhất là bài thơ từng nét từng chữ như đang tiếp nối nhau nhảy múa trong tâm tưởng chàng không thôi. Nghe như thầm vọng những lời nhắc nhỡ, thúc dục cho đối tượng phải lưu tâm, phải hồi âm đừng để cho ai phải ngày đêm trông ngóng, mỏi mòn. Và chợt cảm hứng như ùa về đọng lại nơi chiếc võng đong đưa, Hoàng với tay vào ba lô lấy xấp giấy và cây viết ngồi dậy ghi lại những tình tự đang đua nhau rộn nở trong lòng, như gói trọn nỗi nhớ nhung gởi về cho người yêu dấu… Hoàng bắt đầu viết:

COÛ THÔM 160

Thư về em gái hậu phương Vùng Tây Nam (Huế) anh mơ về phố thị Khi đọc thơ của em gái L. Trang Phút nhớ thương anh chợt thấy bàng hoàng Nhưng tay súng anh còn đâu mộng mị Thân trai anh chừ dặm ngàn thiên lý Nhớ thương thì xin hẹn lại ngày nào Đất nước mình qua khỏi cảnh binh đao Anh trở lại với tình em chung thủy Chừ nơi đây anh vẫn thương nhưng chỉ Giữ trong tim với ý nghĩ miên man Và hồi âm cho em gái L. Trang Vài dòng vội khi đoàn quân dừng nghỉ Kẻo em trách chí tang bồng hồ thỉ Đâu nghĩ gì đến em nhỏ ngây thơ Vì chiến chinh nên đành chịu hững hờ Chứ đâu phẩi tình thơ anh phung phí Mãi vẫn vơ mà anh quên một tí Lời hỏi thăm em sức khỏe thế nào Còn phần anh với ngày tháng tiêu hao Anh vẫn thấy ngọt ngào trong ý nghĩ Hảnh diện làm trai tang bồng hồ thỉ Và có người em gái nghĩ đến anh Cũng đủ sưởi lòng trong những bước quân hành Thầm cảm kích tấm chân tình ủy mị Anh vẫn mơ ngày trở về phố thị Sẽ tìm thăm và cảm tạ tình em Nhưng ngày đêm tiếng súng vẫn vang rền Mộng xâm lược của tập đoàn cộng phỉ Nên anh bước quân hành chưa dừng nghỉ Đồng đội của anh vẫn phải miệt mài Trách nhiệm người trai đang gánh trên vai Anh không thể một mình rời đơn vị Thông cảm cho anh người em yêu qúi Đường còn dài nhớ hảy đợi nghe cưng Ngày mai đây anh hái cánh hoa rừng Làm quà cưới bằng lòng không em nhỉ? Và tặng em bằng một tuần phép nghỉ Đưa em đi cùng khắp những địa danh Nơi các anh từng lưu bước quân hành Để em sẽ thương thêm người chiến sĩ!

Đọc đi đọc lại, Hoàng thấy cũng tàm tạm nghe được, có thể gói trọn đầy đủ tấm chân tình của một người lính trận miền xa, gởi về cho người em gái hậu phương. Người em gái mà thật tình cũng chỉ mến mộ qua một bản tình thư, hay nói đúng hơn là với một bài thơ ngắn ngủi, nhưng đã trang trải thật rộng thật bao la một tấm chân tình. Hoàng cảm thấy lòng mình như đang rộn lên một niềm vui, khi đọc đi đọc lại bài thơ mà lần đầu tiên trong đời mình sáng tác. Đây là những cảm xúc đến thật tình cờ, nhưng có thể dẫn dắt Hoàng đi xa hơn với văn chương chữ nghĩa sau nầy. Thật thế, trong những ngày làm quen với cuộc đời binh nghiệp, cảnh lạ miền xa đôi khi chợt đến một nỗi nhớ nhung không tên, đã tạo cho Hoàng nhiều cảm hứng, đã làm nên những ý thơ lãng mạn và thiết tha, nhất là những giây phút tình cờ. Giây phút ấy đã xây dựng nên duyên thơ, đã cho Hoàng những cảm xúc rất mới mẻ thật tuyệt vời. Đôi khi chỉ một chuyện cỏn con không đâu cả, mà có thể tạo thành một nguồn thơ phong phú đến không ngờ. Nên hôm nay Hoàng tập tểnh làm thơ, không phải để thi thố tài năng với đời, cũng không phải cố xây dựng một sự nghiệp văn chương như những người đã từng theo đuổi. Vì Hoàng chưa có ý nghĩ sẽ làm thơ bao giờ, trong khi thấy cuộc sống chưa bắt gặp một chút gì thú vị. Chưa trải qua tình tự của yêu đương, khi tuổi mới lớn đã phải làm thân chinh khách. Thân phận làm trai trong thời loạn, vừa mới đến tuổi trưởng thành, phải xếp lại tất cả để lên đường theo tiếng gọi non sông. Chưa có một giây phút đón hưởng niềm vui, hay hạnh phúc tuy có ngắn ngủi. Nhưng giây phút chia xa thì luôn đang chực chờ, nên mọi cảm mến của cuộc đời gần như úa héo, như xếp lại chuổi thơ mộng vừa mới chớm. Sao hôm nay, thật tình cờ những nguồn cảm đến với dồn dập như một cơ duyên giúp cho Hoàng thực hiện những mơ ước của lòng đang ôm ấp. Nên với hy vọng sẽ đáp lại tấm lòng thành của một người đã gởi gắm cho tha nhân trọn niềm yêu mến, chân thành. Nghĩ vậy, nên Hoàng chép bài thơ mới sáng tác cho rõ ràng, ngay thẳng để đợi

SOÁ 41 161

cuối tuần có máy bay tiếp tế sẽ gởi về cho người con gái tên Trang, địa chỉ là ngôi trường danh tiếng tại cố đô Huế. Thư đi đã mấy tuần, trong lòng Hoàng cũng trông ngóng thư hồi âm, nhưng lại nghĩ có thể thư trả lời đã đến nơi hậu cứ, mà một ngày gần đây Hoàng sẽ về, không những chỉ nhận những cánh thư hồi báo, mà còn được nghỉ ngơi vài tuần lễ để tha hồ đi dạo phố, ngắm thiên hạ và nhất là đến thăm người trong mộng. Nhưng gần đến ngày Tết, thì đơn vị Hoàng lại nhận lệnh đi hoạt động vùng trách nhiệm càng nhiều, và thời gian thì chưa biết đến khi nào mới có lệnh mới. Và cùng thời điểm nầy, Hoàng lại nhận không biết bao nhiêu lá thư từ hậu phương gởi ra tiền tuyến thăm hỏi các anh chiến sĩ. Những buổi tập họp đơn vị, Hoàng lại phải phân phối số thư đến, cũng như phổ biến những tin tức mới. Tuy hầu hết những bức thư chỉ gói ghém lời thăm hỏi chung, nhưng thỉnh thoảng cũng bắt gặp một tấm lòng, như một lần nào đó khiến cho lòng người phải chùng xuống bởi suy tư về thân phận của Việt Nam hôm nay. Trước cảnh ấy, đôi khi Hoàng cũng có một vài suy nghĩ cho bản thân mình và cho bạn bè đồng đội. Thấy thương vô cùng cho thân trai trong thời loạn! Biết đến bao giờ mới xa rời cuộc sống mà ngày đêm bị rừng núi phủ vây, hoang vu trùm lấp. Đêm đêm lại nghe tiếng súng vọng đâu xa hay tiếng gió hú giữa rừng đêm buồn rười rượi. Vùng Tây Nam Huế nơi đơn vị Hoàng đang hành quân vẫn yên tĩnh, tình hình nơi đây không có một dấu hiệu nào cho thấy sẽ xẩy ra một bất ổn nào. Hoàng hy vọng trong dịp Tết nầy, đồng bào miền Trung, nhất là Cố đô Huế sẽ vui mừng đón xuân trong an vui và hạnh phúc. Hoàng cứ tưởng tượng là mấy ngày hôm nay, người dân Huế chuẩn bị sắm sửa, các chợ hoa đã đông nghẹt người đi mua sắm, chợ Đông ba tấp nập hơn mọi ngày, đường phố rất đông vui, học sinh đã nghỉ học. Không hình dung được trọn vẹn nhưng trong đó chắc chắn có một người, đang hồn nhiên theo nếp sống của mọi người. Người con gái ấy đã một lần khiến cho Hoàng phải

tương tư, qua một bài thơ ngắn ngủi và chỉ gởi chung cho các anh chiến sĩ, nhưng Hoàng may mắn nhận được nên cảm thấy như là gởi riêng cho mình. Một sự cảm nhận thật lãng mạn va hơi vu vơ nhưng lại đẹp biết bao, như đang ngày đêm dẫn dắt Hoàng đi từ ước mơ nầy, đến những thao thức khác không thôi. Trời vào xuân, rừng núi như đang hân hoan trong niềm xao xuyến của đất trời, và lòng người cũng như đang dung thông với thiên nhiên hòa nhịp. Như đang tấu lên một khúc nhạc yêu đời, với cảm giác bâng khuâng không thể tả. Nhất là đối với những người lính xa nhà, những nỗi nhớ nhung làm cho lòng mình đôi khi có cảm giác lạ, ngất ngây. Hoàng có nhiều cơ hội gần gủi với đơn vị trưởng, nên Hoàng cũng biết được nhiều tin tức mới mẻ có liên quan đến cuộc chiến, nơi mà đơn vị của mình đang hoạt động, nên cũng lấy làm yên tâm. Nếu tình hình không có gì thay đổi, thì có thể vài tuần lễ nữa đơn vị Hoàng sẽ được một đơn vị khác đến thay thế vùng trách nhiệm, và đơn vị mình sẽ về hậu cứ để dưỡng quân một thời gian, rồi tiếp tục theo luân phiên. Nhưng chỉ vài ba ngày nữa là đến tết, mà chưa thấy có lệnh mới. Vùng hoạt động của đơn vị Hoàng trách nhiệm, vẫn yên tĩnh như những ngày qua, không một dấu hiệu nào cả. Nỗi chờ đợi nhiều khi khiến cho mọi người mệt mỏi và chán chường. Rừng núi vẫn hoang vu, gió vẫn lướt trên ngọn cây nghe xào xạc như một điệu nhạc buồn, thỉnh thoảng có tiếng chim hót líu lo, như đang tấu lên một bản nhạc muôn đời của rừng. Hoàng ngồi suy tư về những ngày đầu đời làm lính, tuy chưa gặp hiểm ngay, nhưng gian khổ thì đã thấy với những ngày leo đồi vượt suối, với chiếc ba lô nặng trĩu trên vai, đêm nghỉ ngày đi như đang đi vào con đường vô tận, không lối thoát. Trước mắt chưa thấy được màu nắng ấm của tương lai, mà ước mơ của những người trai trẻ thì vẫn cao vời vợi! Ước mơ ngày quê hương khi tàn cuộc chiến, trả lại súng đạn và hiểm nguy cho chiến trường, trả lại nhọc nhằn cho rừng núi, để trở về… và hình dung đến ngày ấy thật là một

COÛ THÔM 162

nguồn an ủi vỗ về cho thân phận hiện tại, song ngày về thì vẫn còn xa diệu vợi!

* Chợt bàng hoàng khi nghe tin cộng quân chiếm Thành Phố Huế với quân số cấp Sư đoàn! Ban đầu nghe tiếng súng, nhưng cứ ngỡ tiếng pháo giao thừa! Bộ tư lệnh của Sư đoàn I Bộ binh chỉ còn lại Đại đội Hắc báo và các đơn vị chuyên môn bảo vệ. Còn các Trung đoàn thì phải nằm rải rác các vùng trách nhiệm, cách xa thành phố trên vài ba chục cây số, nên cộng quân lợi dụng giờ giao thừa chiếm thành phố! Hai mươi lăm ngày chiếm cứ, chúng lùng bắt công chức, cán bộ và quân nhân về nhà ăn tết kể cả sinh viên và học sinh dẫn đi về hướng Bãi dâu, Phú Bài, Phú Thứ, khe Đá mài… đào hầm chôn sống, vì lý do là dân chúng Thừa Thiên-Huế không theo Cộng sản! Tình hình Huế rất trầm trọng, cộng quân tràn ngập khắp thành phố, công khai lập tòa án để kết tội dân chúng! Ngoại trừ Bộ tư lệnh Sư đoàn I và Quân y viện Nguyễn Tri Phương đóng ở Mang cá lớn được an toàn mà thôi! Các Trung đoàn cơ hữu của Sư đoàn I thì phải giữ vùng trách nhiệm, không thể tiếp ứng được. Nên chính quyền miền Nam phải đưa hai binh chủng thiện chiến là Nhảy dù và Thủy quân Lục chiến ra chiếm lại Thành Phố Huế. Nhưng cũng phải mất hai mươi lăm ngày mới đẩy lui được đối phương. Vì trong thành phố dân cư đông đúc cần phải bảo vệ dân chúng, là điều rất khó khăn khi tác chiến trong thành phố! Trong thời gian gần một tháng ấy, không biết bao nhiêu chuyện tang tóc đã xẩy ra cho người dân Thừa Thiên-Huế! Các đơn vị nằm ở phạm vi hoạt động, tuy phần nhiều ít đụng trận hay chỉ lẻ tẻ, nhưng những nỗi lo lắng của các binh sĩ có gia đình và thân nhân ở Huế, cũng đã làm cho đồng đội của mình bất an! Với Hoàng thì lại có một nỗi lo riêng, đối với chuyện tình với một người chưa quen biết, nhưng đã có duyên lành đón nhận một tình cảm thiết tha. Nỗi lo lắng ấy không phải là vô cớ, nên Hoàng vẫn luôn theo dõi tin tức có liên quan đến tình hình

chiến sự tại Huế. Từng giờ phút trôi qua như đang làm cho mọi người nghẹt thở, với nỗi lo lắng, đợi chờ… Đến cuối tháng Ba năm 1968, sau khi Huế được trở lại ổn định, đơn vị của Hoàng mới được lệnh trở về hậu cứ để dưỡng quân. Nhân dịp nầy Hoàng xin nghỉ mấy ngày phép để đi dạo phố, và mong tìm gặp người con gái đã một lần làm xao xuyến lòng mình, với bao nỗi nhớ nhung như một người tình đã thề non hẹn biển. Nhưng khi đến phố, Hoàng thấy thất vọng với một Phố Huế đổ nát hoang tàn. Những người còn lại hớt hải đi tìm xác chồng xác con trong những hố hầm mới được khai quật! Hoàng xúc động đến choáng váng trước cảnh tượng đang nhìn thấy, như vừa trải qua một giấc mộng hải hùng! Hoàng có cảm giác như hụt hẩng, chơi vơi! Tâm sự của Hoàng lúc đó, chẳng khác chi tâm sự của chàng Kim sau khi trở lại vườn Thúy: -“Hỏi ông, ông mắc tụng đình.

Hỏi nàng, nàng đã bán mình chuộc cha!” (Kiều).

Băng qua đường Duy Tân để đến ngôi trường Đồng Khánh, với hy vọng tìm gặp và thăm hỏi một người, nhưng ngôi trường đã đổ nát, vắng vẻ quạnh hiu, không một bóng người lai vãng. Con đường thơ mộng nhất của xứ Huế bây giờ đã đến nỗi nầy, nhà cửa hai bên đường còn loang lổ vết đạn, hàng cây cũng ủ rũ như chia nỗi buồn. Khung cảnh ấy như làm tăng thêm nỗi tan nát trong lòng. Hoàng bước đi như có cảm tưởng mình đang đi trong lòng địa chấn. Những thương hận buồn đau như đang chất chứa và dâng lên ngút đỉnh mây trời. Chợt Hoàng nghe từ quán Cà phê nơi góc đường vẳng ra một điệu nhạc thật buồn… -Chiều đi lên Bãi dâu, hát trên những xác người, tôi đã thấy, tôi đã thấy những hố hầm đã chôn vùi thân xác anh em…! (nhạc TCS).

ÑAN HAØ (Germany)

SOÁ 41 163

CAÛM ÔN CUÏ LINH COÂNG (LINCOLN) By JULIA KIRIAKOV CASWELL

◆ LEÂ VIEÃN PHÖÔNG chuyeån ngöõ

I- CÁI DŨNG CUÛA ÔNG TÔI. Khói và bụi than bay qua cửa sổ, ùa vào

phòng, khi tiếng thắng nghiến ken két trên đường rầy chiếc xe lửa chở chúng tôi ngừng lại tại một nhà ga phía Bắc ở vùng quê Bảo Gia Lợi (Bulgaria). Kìa, Ông đang đứng chờ chúng tôi, hai cánh tay vạm vỡ đang giơ ra, cặp mắt sáng dưới làn mi rậm và một mớ tóc dầy. Ông hôn mẹ tôi và đứa em nhỏ của tôi, Ông xốc bổng tôi lên rồi cười nói:

“Dung (Julie) búi tóc đuôi ngựa của cháu mỗi ngày một dài thêm ra;” một tay Ông cầm lọn tóc giật giật đùa nghịch. Mặc dù lúc đó tôi đã 8 tuổi, nhưng tôi biết chắc lúc ấy tôi vẫn là đứa cháu cưng của Ông.

Chúng tôi tất cả leo lên xe ngựa kéo của Ông để làm một cuộc hành trình kế tiếp, xa vào khoảng 5 cây số, tới một căn nhà đá cổ. Đó là căn nhà mà Ông và gia đình đã sống qua nhiều đời. Những chuyến về thăm nhà vào mùa hè như thế này là thông lệ của chúng tôi vào thập niên năm 1950. Chuyến hành trình kéo dài 20 tiếng đồng hồ từ nhà chúng tôi ở SơnPhương (Sophia) tới tỉnh KépXá (Preslav).

Gia đình Ông tôi sở hữu một thửa đất rộng vào khoảng 30 mẫu tây và thường trồng rau, đậu, và cây ăn trái đã từ lâu tại KépXá cho mãi tới ngày Chính-phủ Liên Hiệp do Cộng Sản lãnh đạo BảoGialợi vào năm 1940. Nhà cầm quyền lúc đó đã trưng dụng thửa đất của Ông tôi để biến thành Nông Trường Nhà Nước, tuy nhiên vẫn cho Ông tôi ở lại để tiếp tục canh tác. Tôi biết đó là một chuyện chung công buồn bã đối với gia đình Ông tôi, mặc dù Ông và cả nhà vẫn

chẳng muốn cho chúng tôi biết vì vẫn coi: “các cháu còn nhỏ chẳng nên biết.” Càng lớn lên, tôi lại càng tò mò và khi hiểu chuyện, chúng tôi lại càng giận và cũng có lo sợ đôi chút.

Khi ở SơnPhương, chúng tôi ở trong một Cưxá với Ông Bà Ngoại, cuộc sống của chúng tôi lúc nào cũng bị vây bủa bởi những sợ sệt, tại trường hay cả ở ngoài đường, chúng tôi thường được nhắc nhớ hằng ngày rằng: Có một nước gọi là HoaKỳ ở thật xa, lúc nào cũng sẵn sàng dội bom tàn sát chúng tôi! Tôi lúc nào cũng thắc mắc rằng tại sao cái nước gọi là HoaKỳ này, lúc nào cũng chỉ tìm cách giết hại chúng tôi như thế?! Ông Bà Ngoại thì chẳng bao giờ giúp, cắt nghĩa cho chúng tôi hiểu về điều đó, nhưng tôi biết chắc Ông Nội có thể giúp tôi hiểu được.

Trên chặng đường đi xe ngựa với Ông Nội về vườn của Ông. Ông vui vẻ và rất hãnh diện dẫn chúng tôi xem: táo, đào, mận, mơ… của Ông trồng … rồi thình lình Ông bỗng nhận ra dường như tôi đương tư lự điều gì, Ông chợt ngừng lại và hỏi:” Cháu có điều chi tư lự, Ông thấy cháu không được vui?

Tôi thưa với Ông rằng: Cháu nghe nước HoaKỳ sắp sửa dội bom xuống SơnPhương, chúng cháu và cả nhà sẽ bị giết sạch! Rồi tôi bật oà khóc. “ Dung, Ông nựng tôi, cháu đừng lo… để Ông cắt nghĩa cho cháu hiểu về những người đã chiếm BảoGiaLợi và về nước HoaKỳ.

“Vào khoảng đầu thế kỷ, Ông đã một mình đi qua HoaKỳ, để tính chuyện làm giầu. Trong 6 năm, Ông đã làm việc cho một xưởng làm thịt nguội ở thành phố DìMơ (Detoit), lúc bắt đầu làm, họ giao cho Ông việc lau sàn, nhưng Ông

COÛ THÔM 164

chịu khó làm, họ tin cẩn giao cho Ông việc khác, tốt hơn và đồng thời cũng trả lương cao hơn. Rồi sau đó, Ông và một người Bà Con đã tự làm chủ một tiệm ăn nhỏ. Ông hồi đó đã cố gắng thuyết phục BàNội của cháu rời BảoGiaLợi đi theo Ông nhưng bà không chịu. Ông đành rời HoaKỳ về lại Bảo Gia Lợi, nhưng lúc nào cũng mang nặng trong lòng những kỷ niệm đẹp về TâyPhương, như một miền đất hứa.”

Ông tôi mô tả về Người HoaKỳ, họ là những người chịu khó làm việc, vui vẻ và lịch thiệp. Chuyện của họ thì lúc nào cũng phản ánh sự tựlập, vuitươi và đầy hyvọng; một diều mà cháu thấy hiếm có ở quê hương mình. Ông tôi cắt nghĩa cho tôi về nhà cầm quyền BảoGiaLợi: Rằng là nhà cầm quyền BảogiaLợi không muốn cho dân chúng của mình biết những điều tốt về một quốc gia có tấm lòng đầy bao dung độ lượng và yêu chuộng công lý như HoaKỳ. Tôi tò mò hỏi lại Ông: “ Nhưng làm sao trên đời này lại có một quốc gia như thế được? ”

Ông trả lời: “ Cái bímật của điều đó

chính là cái mà người ta gọi nó là “TỰDO”. Rồi Ông kể cho tôi nghe về cụ BảoGia LinhCông (Abraham Lincoln) một chiến sỹ trong một cuộc chiến vĩ đại: Giải Phóng người NÔ LỆ tại HoaKỳ để làm cho HoaKỳ trở thành một quốc gia đem TỰ DO cho tất cả mọi người.

Tôi lại tò mò hỏi lại Ông: “Nhưng điều đó có gì đáng để cho chúng ta

quan tâm, bởi vì chúng ta đâu có NÔ LỆ hả Ông?” Ông tôi thấp giọng và nghiêm trọng: “ Có, chúng ta có chứ, Cháu. Cháu nên biết

rằng: Cháu, Ông, BaMá cháu, tất cả chúng ta đây đều là NÔ LỆ của một nhà cầm quyền không cho chúng ta được TỰ DO.”

II- MỘT ĐỜI DỐI TRÁ. Hết hè, về lại SơnPhương, những sợ hãi, lo

lắng vẫn tiếp tục khắp nơi: trong trường, ngoài đường, ở nhà! Chúng tôi sợ hãi cả bạn bè, hàng xóm láng giềng; biết đâu, một người nào đó vì một chút tư lợi, đã đem chúng tôi ra như một vật đổi chác trong một chuyện vu khống tưởng tượng với nhà cầm quyền sở tại thì khốn!

Một buổi sáng, tôi bỗng giật mình kinh khiếp vì một tiếng xô cửa rất mạnh vào căn gác trên lầu nhà Ông Bà Ngoại bởi hai người công an võ trang, sấn vào nhà, chẳng hỏi han, đè dí Bà Ngoại vào tường, trói Bà tôi lại , rồi kéo lê Bà tôi sềnh sêch ra

khỏi phòng, xuống cầu thang rồi nhốt Bà tôi trong một chiếc xe chở hàng của quân đội. Họ chở Bà tôi đi trước nỗi bàng hoàng kinh sợ của tôi!

Đến tối, họ mới thả Bà tôi về, nhưng Bà tôi đã bị lột hết từ tâm hồn đến vật chất. Bà tôi đã bị người láng giềng sát vách tố cáo với nhà cầm quyền sở tại rằng Bà tôi đã dạy đạo cho trẻ con lối xóm và khuyên các em tin tưởng vào sức mạnh của niềm tin nơi Thượng Đế. Bà tôi đã bị họ bắt buộc từ bỏ đạo trước mặt mọi người.

Lúc đầu, Bà tôi nhất định không làm theo; Nhưng sau

rồi các người cố vấn học tập và giáo dục bảo Bà tôi rằng: nếu không thuận thì tôi và các cháu của Bà tôi sẽ không được đi học! Bà tôi đành phải làm theo họ là tuyên bố bỏ đạo. Nhưng trong thực tế, Bà tôi, mẹ tôi vẫn tiếp tục dạy tôi và em Phi (Peter) về Thượng Đế và Đạo vẫn là sức mạnh nòng cốt của suốt đời chúng tôi.

Cái hình ảnh rạng rỡ về một quốc gia như Hoakỳ do ông nội kể cho tôi nghe là những hình ảnh đối nghịch hoàn toàn với những bài học mà tôi nghe ở trong lớp hàng ngày tại SơnPhương. Trong lớp học của chúng tôi, lớp nào cũng có

SOÁ 41 165

treo hình Ông râu mép Dịch Tá Linh (Joseph Stalin) ở bên trên chính giữa bảng đen. Lớp học thay vì dạy về đạo đức, thành thực, chân thành; thì lại dạy cho lớp trẻ chúng tôi dối trá, lừa bịp! Đối với thày cô, bạn bè ở trường. Chúng tôi dối trá với họ về trạng thái vui buồn trong lòng của mình. Tốt hơn hết là lúc nào cũng phải làm ra vẻ vui mừng sung sướng; đó là bí quyết để thành công. Cái hình ảnh còn hiện rõ trong đầu tôi khi nhìn những em học sinh hát những bản nhạc ngợi ca quốc gia, nét mặt thì tươi cười mà lòng thì trống trải niềm tin hiện trong đôi mắt lạc lõng nhìn vào khoảng không! Đó là điều mà tôi đã nhận ra thật rõ sau này.

Tình trạng khủng hoảng Đạo-đức này đã tới cao độ khi gia đình tôi bị liệt vào loại có tì vết! Không còn cách nào khác hơn, Cha tôi đành phải gia nhập Đảng Cộng Sản! Tôi biết là cha tôi đã bị đặt vào cái thế chẳng đặng đừng. Tôi cũng đã ngấm ngầm nhận ra là cả nhà trong lòng đương nguyền rủa ông. Có đôi lúc, tôi nhận ra một chút hạnh phúc trong ánh mắt của người nhưng chỉ một thoáng rồi lại biến đi ngay và sau đó, nỗi buồn phiền, u uất lại hiện lên. Tôi yêu cha tôi và tôi hiểu chính người đương là một kẻ bị tù tội hơn bất cứ ai trong gia đình này!

III - NIỀM HY VỌNG DẤU KÍN. Người thanh niên trẻ đứng trước lớp tôi

hôm nay chỉ là một thầy giáo phụ, tôi để ý ông vì ông vừa nói với chúng tôi rằng ông đã có dịp tới thăm HoaKỳ. Vào giờ học trót trong ngày, ông cho biết: Ông có một món quà nhỏ tặng cho mỗi chúng tôi. Đó là tấm bưu thiếp từ HoaKỳ. Ngay khi ra khỏi lớp, trên đường về nhà, tôi phải dừng lại dọc đường, liếc vụng! Đó là tấm hình mà tôi đã được nghe ông nội kể. Hình cụ Bảo Gia Linh Công! Cụ ngồi trên một chiếc ghế màu trắng tuyệt vời! Bức tượng, khỏi cần nói, cho người nhìn vào là thấy ngay một người ôi dễ thương biết chừng nào! Đàng sau tấm bưu thiếp có trích lại một câu của cụ được viết tay bằng tiếng Bảo Gia Lợi do thày giáo tôi chép lại mà tôi vẫn còn nhớ rõ như in và vẫn còn gây xúc

động cho tôi mỗi khi tôi nghĩ tới: “ Trả Tự Do cho Người Nô Lệ, chính là bảo đảm sự Tu Do của chính mình.”

Tối hôm đó, quanh chiếc bàn ăn thô kệch của gia đình, Ba Má tôi đã phải trông trước nhìn sau khi chuyền tay nhau xem bức hình này. Tôi có cảm giác như có sự đe dọa đương chờ trực sẵn đâu đây! Tôi ngạc nhiên khi nghe Ba tôi nói: “Con cứ giữ lấy tấm hỉnh của con.”

Ngày hôm sau tôi tới trường, thày giáo phụ này đã không còn. Chúng tôi chẳng bao giờ được gặp lại ông nữa. Bà Hiệu trưởng cho chúng tôi biết: thầy bị bệnh và phải vào bệnh viện điều trị. Rồi Bà nói: “Tôi biết các em đã được thầy tặng mỗi em một tấm bưu thiếp, các em đưa cả ra đây. Thầy cần lại các tấm bưu thiếp ấy để giúp thầy khỏi bệnh.” Có một vài người trong chúng tôi đã đưa trả lại. Nhưng tôi thì không. Tôi muốn có tấm hình đó, nên tôi nói dối là đã để lạc mất, không kiếm ra!

Tôi không muốn mất hình cụ Linh Công và lời của cụ nói về Nô-lệ và Tự Do.

Tôi dấu hình cụ trong gối đầu giường của tôi. Cứ thỉnh thoảng tôi lại lấy tấm hình cụ ra ngắm nghiá, suy nghĩ về những lời của cụ nói. Những lời của cụ đã cho tôi niềm hy-vọng rằng một ngày nào đó tôi sẽ có Tự-do và tôi vẫn cất giữ nó ở trong ấy trong suốt tám năm sau đó.

IV- TỰ DO, MỘT PHÁO ĐÀI KIÊN CỐ NHẤT.

Cái tệ hại nhất của sự ép buộc, lập đi lập lại của thời tuổi trẻ của tôi là những buổi họp của thanh thiếu niên. Trong buổi họp, mỗi chúng tôi phải đứng và ngợi ca các anh hùng Cộng Sản sao cho thật lưu loát trong khi người trưởng tổ lúc nào cũng theo dõi mắt của chúng tôi để tìm xem chúng tôi có chân thành không trong lúc nói. Một lần tới lượt tôi, tôi thầm khẩn nguyện: Xin Thượng Đế giúp cho mắt con sáng, rạng rỡ hơn những người khác!

Càng lớn lên, tôi càng cảm thấy đời sống sao mà nhục nhã quá! Giường phải kê trong xó bếp! Tôi kinh tởm cái nhà tắm công cộng mà mỗi lần tắm, tôi và mẹ tôi phải trần truồng ngồi bên

COÛ THÔM 166

những đàn bà phụ nữ khác! Tôi khinh bỉ cả chính tôi vì phải dối trá để mà sống! Tôi bắt đàu thắc mắc rằng tại sao đời sống như thế mà vẫn có người cứ lập gia đình rồi đem những đứa bé thơ vô tội ra sống trong một cái thế giới như vậy? Nhiều cặp vợ chồng, chỉ muốn có một hoặc hai con. Ôi thật là một cái xã hội bất hạnh!

Vài tuần lễ sau cái Sinh-nhật Mười Sáu, tuổi con gái của tôi, mùa xuân năm 1963. Ba tôi đã tặng cho tôi một món quà vô cùng ngạc nhiên! Đó là chúng tôi, cả gia đình sắp sửa được theo người ra khỏi nước để đi Algeria. Ba tôi đã được nhà cầm quyền BảoGiaLợi gửi đi như một chuyên viên kỹ thuật trong một chương trình huấn luyện về răng. Chúng tôi vô cùng mừng rỡ.

Ba tôi nghiêm nghị dặn chúng tôi rằng khi thu xếp hành lý, không được mang theo bất cứ cái gì có thể gây nghi vấn. Tôi dấu tấm bưu thiếp có hình cụ Linh Công trong những hành lý của tôi, nhưng khi tới phi trường Sơn Phương, các nhân viên đương cuộc đã trút hết hành lý của chúng tôi ra để lục soát! Tôi lo quá! vội lén nhét tấm hình cụ vào túi xách của Dì tôi, người tiễn chúng tôi ra phi trường.

Tôi dặn Dì: “Giữ dùm cháu, trả cho cháu khi cháu trở về.” Tôi chẳng bao giờ được thấy lại tấm bưu thiếp ấy!

Algeria bỗng trở thành một cái ngã tư đổi đường trong lịch sử gia đình chúng tôi. Gần ngày cuối của chuyến trở về, Ba tôi đã đặt mua vé máy bay cho mẹ tôi, em tôi và tôi trở về lại Bảo Gia Lợi. Còn Người nộp đơn xin phép được qua Pháp du lịch cho chuyến đi phép sau khi mãn nhiệm vụ rồi sẽ về lại Bảo Gia Lợi đoàn tụ với gia đình sau. Đây là một chuyến phiêu lưu can đảm của gia đình chúng tôi. Trong khi làm thủ tục giấy tờ, tôi đã tự tay sửa thêm vào các giấy tờ của Ba tôi gồm luôn cả gia đình vào trong tờ chiếu khán nhập nội!

Chả một nghi nghờ nào, toà lãnh sự Pháp, đóng dấu THUẬN vào tờ thông hành của chúng tôi và chỉ trong vòng 24 tiếng đồng hồ, cả gia đình chúng tôi đã ở trên tàu tới Minh Xứ (Marseille). Thoát khỏi hàng rào quan thuế

Pháp, chúng tôi người nào người nấy đổ mồ hôi lạnh! Đây thực là một chuyến thoát hiểm mà Ba tôi đã đặt kế hoạch và chuẩn bị đã từ rất lâu.

Tại Pháp, tôi bắt đầu nghiên cứu, tìm hiểu về cụ Bảo Gia Linh Công. Tôi khám phá ra rằng những lời mà ông thầy trẻ của chúng tôi viết chép lại trên tấm bưu thiếp có hình cụ Linh Công là trích từ trong bài diễn văn đọc tại Quốc-hội Hoa Kỳ vào tháng 12 năm 1962:

“Các bạn công dân, chúng ta không thể nào trốn chạy lịch sử được… Con đường nghặt nghèo mà chúng ta đương kinh qua, sẽ đưa chúng ta tới ánh sáng vinh quang và danh dự hoặc cũng có thể nhận chìm chúng ta trong tối tăm nhục nhã tới cả ngàn thế hệ con cháu chúng ta sau này…

Bằng trả Tự-do cho ngưười nô-lệ, chính là chúng ta bảo đảm sự Tự-do của chính mình, những kẻ Tự-do. Chúng ta sẽ được đời nhìn chúng ta như những anh hùng can đảm dám đứng lên bảo vệ Tự-do hoặc bị đời nhìn như những kẻ hèn hạ đê tiện để đánh mất cái niềm tin, niềm hy-vọng cuối cùng trên mặt địa cầu này… Con đường chúng ta đương theo đã thật rõ ràng, đầy độ lượng và nhân ái, nếu chúng ta cứ tiếp tục con đường đó, thế giới sẽ ủng hộ và ca ngợi, và Thượng-đế cũng sẽ mãi mãi chúc lành cho chúng ta.”

Ở vào tuổi 20, tôi đã trôi chảy tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Anh và tiếng mẹ đẻ Bảo Gia Lợi. Nhờ khả năng ngoại ngữ của tôi và những đỗ đạt thành công về học vấn đã giúp cho tôi được học bổng để qua Hoa-Kỳ. Đây chính là cái vé một đời mà tôi đã mơ ước, đó cũng có nghĩa là tôi sẽ được tới HoaThịnh Đốn để tới viếng Đền Tưởng Nhớ cụ Linh Công.

Đó là một đêm hè oi ả, vào năm 1967 khi lần đầu tiên chính mắt tôi được chiêm ngưỡng cái hào quang rực rỡ trang nghiêm: Đền Tưởng Niệm cụ Linh Công. Tôi thầm lặng tiến thật gần tới cái Pháo Đài của TỰ DO. Biết bao năm, tôi đã ôm ấp nó ở trong tay, trong lòng, thế mà bây giờ tôi chỉ như hạt bụi dưới chân ông! Tôi tự cảm thấy tôi thật là nhỏ bé! Nhỏ bé quá từ tinh thần tới thể chất!

SOÁ 41 167

Tôi nhìn vào mắt người, ngay từ cái hốc mắt dù chỉ là hình tượng thôi mà tôi đã cảm nhận được cái Linh Hồn của Tự Do. Cái vẻ tráng lệ cao cả của con người này đã cho tôi một sức mạnh siêu hình mà một đời tôi chưa từng biết. Tôi có cái cảm tưởng là chính cụ, đã cầm tay tôi, dắt tôi, giúp tôi, dẫn đường chỉ lối cho tôi tìm ra con đường để đi ra khỏi cái vũng bùn lầy của dối trá để được đứng trên một tảng đá vô cùng vững chắc của SỰ THẬT.

Lúc này tôi cũng bỗng nhớ tới Ông Nội tôi, giờ đã khuất, và cả người Thầy Giáo trẻ đầy can đảm ở SơnPhương. Người Thầy mà dưới mắt quan sát, theo dõi của Dịch Tá Linh vẫn thản nhiên phát cho mỗi chúng tôi một tấm Giấy Thông Hành để đi tới TỰ DO. Tôi cũng còn vấn vương lo lắng: không biết có chuyện gì đã sảy ra cho người Thày Giáo trẻ của tôi. Tôi biết chắc một điều là, bây giờ tới lượt tôi, phải tiếp tục trao Ngọn Đuốc TỤ DO đó cho các người khác.

Tôi ngồi xuống chân cụ và bỗng thổn thức bật khóc với cả tấm lòng Biết Ơn.

V- ÁNH SÁNG CỦA TỰ DO Từ giây phút đó về sau, đời tôi đã tựa như

một giòng sông cả, lúc nào cũng đầy và chảy không ngừng giòng nước Phúc Đức của TỰ DO mà tôi chẳng hề biết lúc còn thơ! Vào đại học, tôi đã gặp và lập gia đình với chồng tôi là anh Tâm Cánh Vạc (Tom Caswell) công việc của anh gắn liền với Văn phòng công tác hải ngoại, nên theo chồng, tôi đã được đi cùng khắp thế giới! Tại mỗi nơi chồng tôi công tác, tôi lại có cơ hội được nói chuyện với với các bạn sinh

viên về đời sống người dân Bảo Gia Lợi dưới sự quản trị của Cộng Sản. Vào khoảng giữa năm 1980, chúng tôi dọn về Hoa Thịnh Đốn, ở đây chúng tôi được mời làm việc cho Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) trong chương trình phát thanh về Bảo Gia Lợi. Vào tháng 11 năm 1989, bức tường Bálinh (Berlin) sụp đổ. Ngay sau trưa ngày hôm sau, tôi ngồi trong phòng phát thanh của đài. Tôi bỗng cảm thấy rằng: Thượng Đế và cụ Linh Công chắc đã thiêng liêng an bài cái giây phút trọng đại này trong tay tôi để được gửi tiếng nói của tôi về quê hương cho đồng bào BảoGiaLợi rằng

“Kính thưa toàn thể đồng bào, ngọn đuốc TỤ DO sắp được đặt trong tay tất cả qúy vị.”

Sau đó, trên đường lái xe về nhà, từ xa, tôi lại ngước nhìn Đền Tưởng Niệm cụ Bảo Gia Linh Công. Tôi nghĩ về Ông Nội tôi, về chồng và các con tôi. Một trong những chứng nhân hùng hồn nhất cho niềm vui mừng và tin tưởng của tôi là

tôi đã sinh hạ Sáu Đứa Con mà mỗi con tôi đều là tượng trưng của TỤDO. Những bó đuốc mà tôi mang, không có bó nào sáng hơn ánh mắt của các con tôi, bởi vì nó chứa đựng Ánh Sáng của TỤDO. Và ánh sáng này nó đã được hun đúc từ linh hồn của những con người cưu mang nó.

Với tất cả những thứ ấy, kính thưa cụ Linh Công, tôi xin có lời TRI ÂN.

By Julia Kiriakov Caswell

Lê Viễn Phương chuyển ngữ.

Merry Christmas Happy New Year

COÛ THÔM 168

MUØA CHINH CHIEÁN CUÕ

TIEÅU THU

aân queâ sôï nhöùt laø bò taây boá. Khoâng keå suùc vaät bò luøa xuoáng taøu, ñaøn baø con gaùi bò

haõm hieáp, ñaøn oâng bò baét bôù hoaëc bò baén cheát, ñoâi khi tuïi taây coøn ñoát chaùy ruïi caû xoùm. Bình thöôøng maùy taøu chieán cuûa hoï chaïy aàm aàm, daân chuùng nghe töø xa neân coù thì giôø troán traùnh. Laàn naøy taây ñoåi chieán thuaät, gaàn tôùi laøng Taân An hoï taét maùy tröôùc, theo con nöôùc töø töø troâi, baát thình lình caëp beán ñình, traøn leân bôø. May maø thaèng Trung giöõ boø cho oâng noäi AÙi Linh thaáy kòp, voäi luøa hai con boø daáu voâ buïi tre sau nhaø oâng Sö Nhieân, ba chön boán caúng chaïy thuïc maïng veà nhaø, mieäng la baøi haõi taây boá... taây boá!

OÂng noäi, chuù baûy vaø ba Linh ñang boài ñaát theâm voâ maáy goác xoaøi môùi troàng ngoaøi vöôøn. Anh Thieân vaø chò Thuûy ñang phuï baø noäi khieâng maáy huõ töông ngoït ra phôi naéng ngoaøi saân, ñôïi raèm seõ ñem cuùng döôùi chuøa Ñaïo Naèm. Maù Linh vaø thím baûy ñang lo böõa côm tröa. Phaàn Linh vaø con Caåm Höông con chuù baûy ñang nhaûy daây ngoaøi saân vì tröôøng ñang nghæ heø. Maáy oâng ôû ngoaøi vöôøn nghe taây boá laät ñaät chaïy voâ. Ba baét caùi thang, taát caû phaùi nam leo heát leân caên gaùc ngoaøi nhaø baùnh uù. Caên nhaø vuoâng vöùc ñoä boán thöôùc ñöôïc caát tröôùc maët caên nhaø lôùn. Noùc nhoïn maùi cong, boán phía troáng trôn nhöng boán caây coät ñöôïc sôn ñoû raát ñeïp. Thôøi coøn thanh bình, sau böõa côm toái oâng noäi thöôøng ra ñoù ngoài kheà khaø chung traø thôm, ngaém caûnh traêng thanh gioù maùt. Chò Thuûy vaùc caùi thang ra daáu sau heø.

Maù Linh hoái thaèng Trung chaïy qua maáy nhaø baø con cho hoï hay. Baûy caên nhaø cuûa ñaïi gia ñình hoï Nguyeãn caát haøng doïc saùt beân bôø soâng Con. Soâng naøy ñoå ra soâng Caùi caùch ñoù chöøng moät caây soá. Nhaø naøo cuõng coù choã bí maät cho caùc oâng troán. Haàm nuùp chæ ñeå traùnh bom, phaùo kích. Luùc bò taây boá maø chun heát xuoáng haàm nuùp, ruûi coù anh taây ñen naøo ngöùa tay thaåy moät traùi löïu ñaïn voâ haàm laø cheát chuøm caû ñaùm.

Sau chieán dòch tieâu thoå khaùng chieán, taát caû nhaø neàn ñuùc ñeàu bò phaù huûy chæ coøn trô caùi neàn. Rieâng nhaø oâng noäi AÙi Linh may maén caùi maët tieàn coøn nguyeân veïn. Roài döïa leân caùi maët tieàn naøy oâng cho caát theâm phía sau thaønh moät caên nhaø nhoû hôn, tuy baèng goã nhöng cuõng raát beà theá, chaéc chaén.

Thaèng Trung ñi ñöôïc moät luùc thì maáy baø em daâu oâng noäi daãn maáy coâ, maáy thím, keøm theâm caû chuïc nhi ñoàng hôùt hô hôùt haûi chaïy tôùi. Baø noäi Linh laáy loï ngheï boâi leân maët maáy thím, maáy coâ ñoäc thaân vì ngöôøi naøo cuõng traéng töôi nhö boâng böôûi. Tuïi nhoùc thaáy maët muõi maáy baø teøm lem thì buïm mieäng cöôøi khuùc khích. Linh bò chò Thuûy trôïn maét cuù leân ñaàu moät caùi ñau ñieáng.

Nhöõng laàn taây boá tröôùc, vöøa nghe tieáng taøu u u töø xa laø caû laøng ñaõ boàng beá con caùi tuùa ra ñoàng, chaïy moät maïch qua laøng Myõ Ngaõi laùnh naïn. Giöõa hai laøng laø moät caùnh ñoàng roäng chöa ñaày ba caây soá. Lính taây khoâng bao giôø daùm baêng ñoàng qua ruoàng beân ñoù vì sôï Vieät Minh nuùp sau maáy haøng baàn, gaùo, döøa nöôùc baén ra. Laàn naøy hoï tôùi ñoät ngoät quaù chaïy khoâng kòp ñaønh ruùt voâ nhaø ñoùng cöûa chòu traän. Baø noäi Linh hoái moïi ngöôøi nieäm Phaät. Caàu Phaät baø Quan AÂm cöùu khoå cöùu naïn phuø hoä....

D

SOÁ 41 169

Coù tieáng xí xoâ xí xaøo ngoaøi saân. Ai naáy maët caét khoâng coøn hoät maùu. Tieáng doäng cöûa raàm raàm caøng laøm cho moïi ngöôøi run nhö thaèn laèn ñöùt ñuoâi. Linh naém chaët tay maù mieäng ñaùnh boø caïp! Sau cuøng caùnh cöûa bò baät tung. Vöøa thaáy nhöõng khuoân maët ñen nhö loï noài, chaèng chòt seïo cuûa maáy teân lính leâ döông, nhöõng hoïng suùng ñen ngoøm chóa veà phía tröôùc nhö saün saøng nhaõ ñaïn, ñaùm nhi ñoàng reù leân khoùc um suøm. Tuïi lính taây vöøa luøa ñaùm ñaøn baø con nít ra saân vöøa cöôøi nhaên nhôõ: con gaùi, con gaùi toát!...Vöøa nhaùc thaáy vieân trung uùy ñöùng döôùi goác caây vuù söõa, thím Nghò möøng rôõ chaïy tôùi xoå moät traøng tieáng taây. Thím laø chò em baïn daâu vôùi maù cuûa Linh. Thím voán sanh ñeû treân Nam Vang, ñi hoïc tröôøng baø Sô neân noùi tieáng Phaùp roâm roáp. Linh thaáy vieân Trung uùy coù veû ngaïc nhieân. Chaéc anh ta khoâng ngôø giöõa choán queâ muøa laïi coù moät baø thoâng thaùi tôùi nhö vaäy! Haén vöøa nghe thím noùi vöøa gaät ñaàu lia lòa. Laùt sau anh ta buùng tay troùc troùc ra lònh cho ñaùm thuoäc haï ñi xeùt choã khaùc, khoâng queân ñeå laïi maáy taám meàn len maøu cöùt ngöïa laøm vaät löu nieäm! Tuïi lính vöøa ñi vöøa ngoaùi laïi nhìn, chaéc trong loøng ñang tieác huøi huïi vì deã daàu gì gaëp moät luùc caû moät com- pa- nhi “con gaùi toát” nhö vaäy? Caùc baø möøng nhö vöøa ñöôïc taùi sanh, xuùm laïi khen thím naêm Nghò khoâng tieác lôøi.

Tôùi chieàu taây môùi ruùt heát. Toång keát tình hình sau traän boá thì ngoaøi soá lôùn gaø vòt, traâu boø bò baét luøa xuoáng taøu, chæ coù vaøi ngöôøi bò thöông naëng nheï khaùc nhau. Chuù ba Baûo döôùi xoùm Chuøa theo ñaïo Cao Ñaøi neân ñeå toùc daøi, bôùi thaønh caùi bí bo sau oùt, laïi maëc boä ñoà vaûi saên ñaàm ñen laùng möôùt. Tuïi raïch maët töôûng bôû ñeø ra ñònh hieáp. Khi söï thaät phôi baøy, noù giaän quaù ñaùnh chuù moät traän, gaõy maáy caùi xöông söôøn naèm lieät caû thaùng trôøi. Sau traän

ñoøn naøy chuù môùi chòu caét phaêng caùi xi nhoâng. Thím ba khoaùi laém vì nhieàu khi tôùi choã laï hay bò caàm nhaàm hai ngöôøi laø hai chò em. UÙt Kieân, con trai oâng Sö Nhieân môùi möôøi taùm caùi xuaân xanh laïi traéng treûo, ñeïp nhö moät thieáu nöõ cuõng bò moät teân leâ döông peùdeù nhaän ñaàu voâ lu gaïo laøm aåu. Caäu ñau quaù khoùc la om soøm, keâu maù ôi maù cöùu con. Baø meï ñang nuùp trong buoàng noùng ruoät chaïy ra bò thaèng quyû söù thoi cho maáy caùi maët muõi söng vuø, gaãy hai caùi raêng.

Nhöng chuyeän ly kyø khieán ñaàu treân xoùm döôùi baøn taùn hoaøi khoâng chaùn laø chuyeän vôï choàng chuù Tö Ñaåu ngoaøi loä môùi. Nhöõng caên nhaø quay maët ra con ñöôøng loä, löng quay ra ñoàng troáng raát khoù troán, vì con loä chæ troàng hai haøng me keo thöa thôùt. Nhaø chuù tö Ñaåu laø moät caên nhaø laù nhoû xíu. Loay hoay laøm sao thím bò loït voâ tay moät thaèng leâ döông loï noài. Sau khi taây ruùt roài chuù loâi vôï ra ñaùnh moät traän tôi bôøi hoa laù. Loái xoùm nghe thieám khoùc chaïy qua can. Khoâng ai hieåu taïi sao thím ñaõ bò taây laøm nhuïc coøn bò choàng ñaùnh ñoøn? Chuù nghieán raêng, maét long leân soøng soïc, chæ tay veà phía baø vôï ñang ngoài oâm maët khoùc thuùt thít treân chieác giöôøng caây oïp eïp:

- Baø con coi hoång töùc sao ñöôïc. Hoài bò thaèng taây gaïch maët haõm hieáp, noù khoâng khoùc la hay keâu cöùu gì raùo troïi, maø roõ raøng tui coøn nghe tieáng noù vöøa thôû vöøa reân ræ!

Anh Hoøa ôû caïnh nhaø chuù caét côù hoûi: -UÛa, sao chuù... nghe ñöôïc? Chuù tö traû lôøi tænh queo: -Thì tao troán döôùi ñít giöôøng chôù ñaâu! ÔØ

maø luùc ñoù caùi giöôøng rung rinh nhö muoán saäp. Noù maø saäp thì chaéc tao phaûi theo oâng theo baø chôù hoång chôi. Thaèng loï noài böï nhö con traâu coå maø. Sau khi noù boû ñi tao chun ra thaáy con quyû naøy coøn naèm chình ình ñoù, maët maøy ñoû keù caëp maét lim dim, hoång coù veû gì ñau ñôùn heát

COÛ THÔM 170

trôn môùi ñoäng thieân ñình chôù! Maày nghó coi tao hoång doäng cho noù moät traän sao ñöôïc!

Ai nghe chuù keå cuõng khoâng theå nín cöôøi. Roài haøng xoùm moãi ngöôøi khuyeân moät caâu töø töø chuù cuõng bôùt giaän. Ngöôøi daân queâ thieät thaø heát söùc!

Baøn taùn maõi cuoái cuøng ba maù Linh quyeát ñònh taûn cö luoân qua Myõ Nghóa. OÂng baø noäi laáy côù giaø roài, cheát choùc laø chuyeän thöôøng. Chuù thím baûy phaûi ôû laïi saên soùc oâng baø. Ba vaø anh Thieân cheøo ghe leân Ñoác Vaøng xin caùi kho luùa cuõ cuûa oâng ngoaïi boû troáng töø laâu, möôùn ngöôøi dôõ ra roài ñem veà caát thaønh moät caùi nhaø saøn vaùch vaùn, maùi ngoùi ñaøng hoaøng. Coâ Hai Tuù, em chuù baùc vôùi ba Linh cuõng theo voâ caát nhaø beân caïnh. Coâ döôïng coù hai ñöùa con sanh ñoâi, con Cuùc vaø con Mai lôùn hôn Linh moät tuoåi. Theo yù kieán rieâng cuûa chò Thuûy thì hai ñöùa naøy hieàn chôù khoâng xí xoïn nhö con nhoû Linh!

Ñi taûn cö maø boä tam seân Linh -Mai-Cuùc khoaùi laém vì khoûi phaûi ñi hoïc. Chuù saùu Löông noåi tieáng laø hung thaàn. Hoïc khoâng thuoäc baøi hoaëc laøm toaùn sai laø a leâ haáp thöôùc baûng oång kheû thaúng caùnh! Tuïi chaùu gaëp oång ñöùa naøo cuõng laám leùt nhö raén muøng naêm.

Trong ñoàng tôùi muøa nöôùc, nöôùc töø soâng Caùi theo kinh raïch traøn voâ lai laùng, ngaäp heát moïi nôi, vì vaäy phaûi caát nhaø saøn hoaëc treân goø ñoáng thieät cao. Coù xuoàng tam baûn ñeå di chuyeån. Caùnh ñoàng nöôùc meânh moâng. Nhöng kyø dieäu laø nöôùc ngaäp tôùi ñaâu ñaùm luùa non kieân trì vöôn cao tôùi ñoù.

Toâm caù nhieàu voâ soá. Ngoài treân nhaø thaû caàn caâu xuoáng nöôùc cuõng caâu ñöôïc caù loøng tong, caù maïi, caù choát. Maáy thöù naøy kho tieâu aên cuõng baét laém. Nhöng ba vaø döôïng hai cuûa AÙi Linh hay bôi xuoàng ra tuoát ngoaøi ñoàng troáng caâu toâm vaøo luùc chaäp toái. Löïa choã giaùp ranh hai mieáng ruoäng, nôi naøy khoâng coù moïc

luùa, caém moät haøng coïc tre daøi chöøng moät caây soá. Giaêng moät sôïi daây nhoû coù gaén löôõi caâu leân ñoù. Moãi löôõi caùch nhau ñoä hai gang tay. Caâu toâm baèng moài döøa khoâ traéng noõn thôm phöùc, xaét töøng mieáng vuoâng vöùc baèng loùng tay moùc voâ löôõi caâu. Caây ñeøn coùc chæ saùng vöøa ñuû cho thaáy daïng con toâm. Saùng quaù maáy chuù nhìn thaáy ngöôøi treân xuoàng laäp töùc seõ ñaùnh baøi taåu maõ! Sôïi daây caâu chæ chìm khoûi maët nöôùc ñoä naêm phaân. Döôïng hai, hoaëc coù khi anh Thieân, ngoài caàm laùi. Ba ngoài tröôùc muõi moät tay caàm caây daàm ñaàu coù gaén chieác vôït löôùi, tay kia duøng ngoùn troû nheï nhaøng naâng sôïi daây caâu. Cöù thaáy löôõi caâu naøo coù chuù toâm ñang aên moài laø leï laøng cho vôït xuoáng haát anh ta voâ khoang xuoàng. Xong moät tua hai oâng ngoài nghæ ñoä nöûa giôø, nhaâm nhi ly ñeá cho aám loøng, ñôïi nhöõng chuù toâm nheï daï khaùc tôùi noäp maïng.

Ñi ñoä ba tua laø coù löng khoang xuoàng. Nhöõng ngaøy sau ñoù laø toâm baûy moùn. Toâm luoäc, toâm kho taøu, toâm nöôùng, toâm laøm goûi vôùi coïng boâng suùng v.v... vaø v.v... Thænh thoaûng, maù, chò Thuûy vaø Linh bôi xuoàng veà Taân An bieáu toâm caù cho oâng baø noäi, roài chôû voâ Myõ Ngóa maáy thöù traùi caây nhö chuoái, mít, oåi xoaøi, döøa...ñaày daãy trong vöôøn nhaø. Chæ caùch moät caùnh ñoàng maø beân Taân An ñaát boài troàng caây thaät toát. Myõ Nghóa ñaát pheøn chæ thaáy raët oâ roâ, baàn, ñöôùc, oâ moâi, tre. May sao tröôùc maët nhaø Linh coù caây me giaø. Caây me chua goác to ba ngöôøi oâm môùi giaùp. Taøn caây xoøe roäng toûa boùng maùt caû chuïc thöôùc. Phía beân kia goác me ñaâu maët vôùi nhaø Linh laø nhaø chuù hai Quaân. Trong nhaø ngoaøi chuù thím, con An leân saùu (thua Linh moät tuoåi), thaèng Quang leân boán coøn baø ngoaïi chuù laø baø ba Tính. Baø giaø laém. Maùi toùc baïc phô, mieäng ruïng raêng nhai traàu moùm meùm. Muøa khoâ baø ngoài suoát ngaøy treân caùi saïp caây döôùi goác me, voùt töøng coïng nan ñan thuùng

SOÁ 41 171

muûn, roå raù baùn cho daân laøng kieám theâm tieàn vì chuù hai Quaân ngheøo laém.

Quay löng laïi nhaø chuù Quaân nhöng quay maët ra con raïch nhoû laø nhaø baùc taùm Nhaân. Caên nhaø cuõng lôïp laù, nhöng gia caûnh baùc khaù hôn chuù hai vì caùc con baùc ñaõ lôùn giuùp ñôõ baùc raát nhieàu. Anh Döông hai möôi tuoåi, chò Xinh möôøi baûy vaø thaèng Chôn leân chín. Tuy hôn AÙi Linh hai tuoåi maø noù khôø laém. Trong xoùm khoâng coù con trai cuøng löùa neân cu caäu ñaønh theo chôi vôùi ñaùm con gaùi Mai-Cuùc-An-Linh. Anh Thieân choïc noù:

-Maày chôi laøm chi vôùi ñaùm con gaùi cho maát “theå dieän”. Tuïi noù chæ coù taøi aên hieáp maày thoâi haø...

Cu caäu nghe vaäy cuõng hôi maéc côõ neân traùnh tuïi Linh. Roài chæ ñöôïc vaøi böõa buoàn quaù phaûi laân la xin chôi laïi. Tuïi con gaùi leân maët, noùi xoû xieân ñaõ ñôøi roài haønh haï noù ñuû ñieàu nhö baét leo haùi me, oâ moâi, baàn... cho tuïi noù aên. Coù laàn thaáy moät toå ong to baèng caùi thuùng trong buïi tre gaàn bìa ruoäng, luõ con gaùi xuùi noù laáy caây choïc thöû coi coù maät ong khoâng. Cu caäu nghe lôøi... ñöôøng maät, neân maät ñaâu khoâng thaáy maø moät baày ong caû maáy chuïc con bay tuùa ra. Ñaùm con gaùi khoân hoàn ñöùng xa xa nhìn ñaõ voäi vaøng ñaùnh baøi taåu maõ tröôùc. Cu Chôn ñöùng gaàn quaù chaïy khoâng kòp bò ong chích maáy phaùt, caùi maët söng vuø gaàn baèng caùi...toå ong, ñau ñôùn chòu khoâng thaáu! Anh Thieân coøn taëng noù moät phaùt aân hueä:

-Tao ñaõ noùi roài. Ai bieåu maày daïi gaùi! Laàn ñoù noù giaän tuïi con gaùi caû tuaàn. Tuy ñi

taûn cö, thieáu thoán ñuû moïi thöù maø sao Linh vaãn caûm thaáy haïnh phuùc voâ cuøng. Vì nhaø caát “trong ñoàng” neân ruoäng luùa maáp meù saùt caïnh nhaø. Tuïi nhoû chôi cuùt baét hay troán trong ñaùm luùa, nuùp döôùi nhöõng boâng luùa chín vaøng naëng tróu treân ñaàu. Coâ döôïng hai Tuù cuõng nhö ba

maù Linh chæ laøm taø taø chôù khoâng cöïc khoå nhö nhöõng ngöôøi noâng daân thöïc söï ôû ñaây. Muøa nöôùc hoï phaûi kieám caù ñeå laøm maém laøm khoâ. Muøa luùa phaûi phôi söông phôi naéng ngoaøi ñoàng töø saùng ñeán toái. Ngöôøi naøo cuõng coù veû ñen ñuùa lam luõ. Quanh naêm quaàn vaûi aùo boâ. Ngoaøi nhöõng ñaùm hoûi ñaùm cöôùi thì chaúng coù moät thuù vui naøo heát. Vì vaäy ñaùm cöôùi cuûa anh Döông con baùc taùm Nhaân ñöôïc moïi ngöôøi troâng ñôïi nhö haïn mong möa. Tuïi con nít thì tính töø ngaøy. Thòt heo, thòt gaø, thòt vòt seõ thay theá cho moùn caù kinh nieân!

Trong ñoàng nhaø cöûa thöa thôùt neân tuy mang tieáng môøi caû laøng maø cuõng chöa tôùi traêm ngöôøi tôùi döï. Ngöôøi mang ñoâi gaø tô, keû ñem caëp vòt baàu tôùi möøng chôù coù maáy ai coù tieàn maët dö daû ñeå möøng coâ daâu chuù reå. Roài hoï cuõng töï ñoäg xaên tay aùo leân phuï döïng raïp, moå heo, laøm gaø. Maù Linh ñöôïc môøi chæ huy naáu nöôùng.

Nhaø gaùi ôû tuoát beân Cuø Lao OÂng Chöôûng neân hai baùc Taùm vaø anh Döông phaûi ñem sính leã qua beân ñoù töø hoâm tröôùc ñeå xin röôùc daâu. May maø baø mai laø em baùc taùm neân môùi coù choã ôû qua ñeâm. Saùng hoâm sau nhaø gaùi ñöa daâu qua Myõ Nghóa baèng ghe caø dom. Chaéc phaûi ñi töø luùc gaø gaùy neân maët trôøi vöøa leân ñoä ba saøo laø ñaùm röôùc daâu veà tôùi. ÔÛ nhaø coù ba thay maët baùc taùm lo moïi vieäc. Thôøi chinh chieán neân moïi thuû tuïc ñeàu ñöôïc giaûn dò toái ña. Doøm boä tòch luùng tuùng cuûa anh Döông, laàn ñaàu ñöôïc dieän caùi quaàn taây vaø caùi aùo sô mi beân caïnh coâ daâu, cuõng boái roái khoâng keùm trong caùi aùo baø ba baèng caåm nhung maøu caùnh sen, quaàn laõnh Myõ a laùng möôùt, tuïi nhoùc buïm mieänh cöôøi. Coâ daâu teân Laønh, cuøng tuoåi chò Xinh nhöng bôùi toùc. Baùc taùm cho coâ daâu ñoâi boâng tieàn ñieáu baèng caåm thaïch. Sôïi daây chuyeàn vaøng y, maët cuõng caåm thaïch hình traùi tim. Linh thaáy chò cuõng ñeïp nhöng nöôùc da

COÛ THÔM 172

khoâng traéng treûo nhö chò Thuûy. Maù noùi con gaùi nhaø queâ nöôùc da phaûi maën moøi môùi khoûe maïnh, laøm coâng chuyeän gioûi daén. Maáy ñöùa traéng da daøi toùc chæ toå toán tieàn thuoác!

Sau leã gia tieân moïi ngöôøi vui veû nhaäp tieäc. Ñeá tuoân aøo aøo. Röôïu vaøo lôøi ra. Tieáng chuùc tuïng, tieáng cöôøi noùi oàn aøo vui heát söùc.

Xeá xeá, oâng sui gaùi ñöùng leân xin pheùp ruùt lui cho kòp con nöôùc roøng. Ba Linh ñöôïc baùc taùm ñeà cöû phaùt bieåu ñoâi lôøi tieãn bieät nhaø gaùi. Moïi ngöôøi im laëng laéng nghe. Cho tôùi luùc oâng laáy gioïng heát söùc thaûm thieát:...tui thoâng caûm vôùi anh chò nhieàu laém( duø chöa laøm sui laàn naøo). Trôøi ôi! Coøn gì ñau ñôùn cho baèng ñöùa con mình röùt ruoät ñeû ra, nuoâi cho khoân lôùn roài ñem giao cho ngöôøi khaùc. Ñöôøng saù xa xoâi bieát chöøng naøo môùi gaëp laïi...! laø oâng baø xuoâi gaùi oà leân khoùc. Baø mai laät ñaät loâi tay hoï xuoáng ghe, hoái cheøo cho leï.

Maù Linh caèn nhaèn. Ba cöôøi choáng cheá: -Thì tui ñaâu coù ngôø oång baû mau nöôùc maét

nhö vaäy. Moïi ngöôøi cöôøi phuï hoïa vì ai laï gì caùi

taùnh thích caø rôõn cuûa chuù naêm! Doïn deïp xong ai veà nhaø naáy, ñôïi ñaùm cöôùi chò Xinh trong voøng naêm tôùi. Chò ñaõ höùa hoân vôùi anh Luaân, nhaø tuoát trong Kinh Xaùng xa laéc xa lô. Anh Luaân tôùi töø maáy hoâm tröôùc ñeå phuï ñaùm cöôùi. Xinh tuy laø gaùi nöôùc pheøn nhöng nöôùc da khoâng ñen moác vì ñöôïc ôû nhaø phuï meï nuoâi moät baày heo, khoâng phaûi ra ñoàng ñeå caáy hay gaët luùa. Chuoàng heo nhaø baùc taùm luùc naøo cuõng coù caû chuïc con. Hai con heo naùi ñeå gaây gioáng vaø moät chuù heo noïc caùi moû daøi soïc, caëp maét ti hí coi raát...nham nhôõ! Ngoaøi phaän söï phuïc vuï cho hai ngöôøi ñeïp taïi gia, cu caäu coøn ñöôïc nhöõng nhaø coù heo naùi tôùi röôùc ñeàu ñeàu ñeå laøm chuyeän...con heo! Vì vaäy cuoäc soáng cuûa caäu

khaù baän roän. Tuy vaát vaû nhöng khoâng keùm phaàn sung söôùng.

Sau hoâm ñaùm cöôùi, môùi nguû daäy laø thaèng Chôn chaïy uø ra goác me. Noù bieát theá naøo cuõng gaëp ñaùm con gaùi ngoaøi ñoù. Cu caäu laøm ra veû bí maät:

-Tuïi baây bieát toái hoâm qua, luùc chò Xinh ra chuoàng thaêm maáy con heo, tao thaáy caùi gì hoân?

Con Cuùc le löôõi, ruït coå: -Chaéc maày thaáy maáy con heo naùi moïc nanh thaønh tinh? Thaèng Chôn xì moät tieáng: -Taàm baäy. Tao thaáy anh Luaân naém tay chò Xinh. AÛnh coøn ñoøi hun chæ nöõa. Linh giöït naåy mình khi nhôù tôùi lôøi maù caên daën chò Thuûy( tuy naêm nay chæ môùi möôøi laêm):

-Con gaùi phaûi giöõ mình caån thaän. Ñöøng ñeå con trai naém tay naém chön, ñuïng voâ mình laø deã bò mang baàu laém ñoù! Con nhoû la leân: -Cheát cha, coi chöøng chò Xinh maøy coù baàu! Thaèng Chôn heát hoàn voäi buïm mieäng Linh: -Trôøi, maøy noùi nhoû nhoû, ruûi maù tao nghe ñöôïc chò Xinh bò ñoøn nöùt ñít. Nhöng con Mai laïi hoûi, gioïng ñaày veû nghi ngôø: -Maø laøm sao maøy thaáy ñöôïc. Boä maøy theo rình hai ngöôøi ñoù haû? Thaèng Chôn bò nghi oan töùc mình caõi:

-Xì, tao ñang ñöùng ñaùi choã buïi chuoái kia kìa. Taïi hoï khoâng thaáy tao chôù boä.

Töø ñoù ñaùm nhoùc gaëp chò Xinh ñaâu laø ngoù chaêm chaêm voâ caùi buïng, coi noù coù töø töø u leân nhö buïng coâ Hai Traø ôû trong xoùm Chuøa hay khoâng. Maáy thaùng sau thaáy caùi buïng chò Xinh vaãn xeïp leùp nhö thöôøng tuïi nhoû môùi heát lo. Ba naêm sau luùc ôû Saigoøn, chò Thuûy laáy anh Phong vaø ñang coù baàu thaèng Phöông, Linh chôït nhôù tôùi chuyeän naøy beøn keå cho maù vaø chò Thuûy nghe.

SOÁ 41 173

Con nhoû khoâng hieåu taïi sao nghe xong hai ngöôøi cöôøi chaûy caû nöôùc maét? Kyø thieät laø kyø!

Baùc taùm gaùi aên traàu neân xeùo cöûa nhaø baùc coù troàng vaøi caây cau. Coù moät caëp chim saùo tôùi laøm oå, ñeû tröùng treân moät trong maáy caây naøy. Ngaøy naøo rình thaáy vôï choàng nhaø saùo bay ñi kieám moài laø thaèng Chôn treøo leân thaêm. Coù laàn “neå” tuïi con gaùi cöù theo naên næ hoaøi, noù laáy moät tröùng tuoät xuoáng ñöa cho boïn noù xem. Ñöùa naøo cuõng traàm troà vì caùi maøu xanh ñeïp ôi laø ñeïp. Luùc baày saùo con nôû ra cu caäu möøng heát lôùn. Noù khoe vôùi Linh laø seõ nhôø anh Döông ñan moät caùi loàng tre ñeå noù nuoâi moät caëp. Roài noù seõ cho aên ôùt hieåm, loät löôõi vaø daïy cho hai con saùo bieát noùi...Nghe haáp daãn nhö vaäy tuïi con gaùi cuõng ñaâm naùo nöùc. Nhöng ôû ñôøi maáy ai hoïc ñöôïc chöõ ngôø. Moät hoâm coù oâng baïn thaân töø Phong Myõ qua thaêm, tuùng ñoà nhaäu baùc taùm trai tuùm troïn ñaùm saùo con môùi moïc loâng caùnh, cho voâ chaûo roâ ti nöôùc döøa. Thuôû tröôùc cuï Ngheø Döông Khueâ ñeán thaêm baïn hieàn Nguyeãn Khuyeán, chæ ñöôïc nghe baïn than raèng: Quyù hoùa quaù, chaúng maáy khi baùc quang laâm teä xaù, muoán laøm côm ñaõi laém, nhöng chaúng may chôï thì xa maø baø xaõ mí luõ con laïi ñi vaéng. Nhaø coù caùi ao nhöng laïi vöøa roäng vöøa saâu, luõ caù troán bieät döôùi ñaùy. Gaø queùo cuõng khoâng xong vì vöôøn roäng maø haøng raøo laïi thöa neân tuïi noù chaïy maát tieâu heát trôn. Baàu, bí, möôùp, caø gì cuõng traàn sì nuï vôùi boâng. Thoâi thì baùc coù loøng ñeán thaêm, chuùng ta ngoài chôi xôi nöôùc noùi chuyeän khaøo vaäy! Khoán noãi nhaø baùc taùm tuy gaø vòt, caù toâm khoâng coù saün nhöng caùi oå saùo sôø sôø tröôùc maët. Maáy chuù saùo con môùi ra raøng haáp daãn quaù chöøng chöøng. Baùc noùi vôï choàng nhaø saùo seõ ñeû nöõa, löùa sau noù maëc söùc maø nuoâi. Bao nhieâu öôùc moäng bò suïp ñoå tan taønh neân thaèng Chôn haäm höïc laém. Trong khi maáy oâng nhaäu nheït treân boä vaùn

tröôùc nhaø, noù vöøa ñi qua ñi laïi vöøa khoùc næ non. Thænh thoaûng laïi ñöa caùnh tay aùo queït ngang muõi töùc töôûi:

-Baét saùo cuûa ngöôøi ta aên...hu hu... Nhöng caùc oâng coøn lo doâ doâ oûm toûi, chaúng

ai ngoù ngaøng gì tôùi noãi ñau khoå cuûa thaèng Chôn. Sau buoåi nhaäu, maù Linh caèn nhaèn:

-Thieät phuïc maáy oâng luoân. Ñaønh ñoaïn nhaäu cho ñöôïc maáy con saùo cuûa thaèng nhoû. Toäi nghieäp heát söùc!

...Töôûng taûn cö tuoát voâ ñoàng seõ ñöôïc yeân thaân, ngôø ñaâu chaïy oâng moà laïi maéc oâng maû. Soá laø töø nöûa naêm nay phe Vieät minh caøng ngaøy caøng baønh tröôùng maïnh meû. Hoï taán coâng ñoàn boùt cuûa phe Quoác gia ñeàu ñeàu neân tuïi Phaùp quyeát ñònh aùp duïng chieán thuaät caøn queùt, phaûn coâng quyeát lieät. Nhöõng traän ruoàng boá thöôøng coù keøm theo suùng coái, xe taêng, maùy bay. Moät hoâm ba ñi thaêm ruoäng döa gang vöøa veà tôùi, maù vaø chò Thuûy ñang doïn côm chieàu. Caû nhaø vöøa môùi raùp ngoài voâ maâm thì coù tieáng uø uø treân khoâng trung. Moïi ngöôøi lo laéng nhìn nhau. Anh Thieân chaïy ra saân, nuùp döôùi goác me nhìn leân trôøi qua saùt, roài chaïy trôû voâ nhaø la roái rít:

-Maùy bay baø giaø, maùy bay baø giaø! Ba vöøa noùi cheát moà, chaéc noù bay thaùm

thính, thì nhöõng tieáng noå aàm aàm ñöa tôùi. Caû nhaø coâ hai Tuù vaø nhaø Linh cuøng nhaûy uøm xuoáng caùi ao saùt caïnh nhaø. Sôû dó coù caùi ao laø vì con raïch Myõ Ngaõi chaïy phía sau nhaø khaù nhoû. Muøa khoâ, luùc nöôùc roøng con raïch haàu nhö caïn, nöôùc ñuïc ngaàu. Vì vaäy döôïng Hai vaø ba Linh huøn tieàn möôùn ngöôøi ñaøo caùi ao naøy. Ñöôøng kính chæ ñoä naêm thöôùc, chöùa nöôùc ñeå duøng vaøo muøa khoâ. Ñaát moùc döôùi ao ñaáp leân xung quanh mieäng cao caû thöôùc neân moïi ngöôøi nuùp phía döôùi cuõng yeân taâm. Gia ñình chuù hai Quaân -tröø baø ngoaïi chuù- cuõng hoái haû nhaäp boïn. Baø ngoaïi chuù hai noùi baû giaø roài coù

COÛ THÔM 174

cheát thì cuõng cheát treân bôø cho aám aùp. Cheát döôùi nöôùc laïnh leõo laém! Lieàn töùc thì moät tieáng aàm trôøi long ñaát lôû. Khoâng bieát ôû ñaâu nhöng Linh nghó laø khoâng xa. Theo phaûn xaï töï nhieân, moïi ngöôøi huïp ñaàu xuoáng döôùi maët nöôùc. Luùc chòu heát noåi troài ñaàu leân thì nghe coù tieáng la khoùc vaúng laïi ñaâu töø phía nhaø baùc taùm. Nhöng tieáng ñaïn vaãn veo veùo treân ñaàu neân khoâng ai daùm nhuùc nhích. Ba Linh laéng tai nghe roài noùi:

-Cha, caùi ñieäu naøy chaéc chaén “tuïi noù” töø ngoaøi vaøm baén voâ ñaây. Quaû thaät hoâm sau ñaùm du kích noùi taây daøn taøu ngoaøi vaøm soâng Caùi, naõ moït cheâ töôùi xöôïi voâ ñoàng, sau khi cho maùy bay baø giaø thaùm thính tröôùc. Hoï cho raèng heã choã naøo coù nhaø cöûa ñoâng ñuùc laø coù Vieät minh aån naùu. Maø luùc ñoù coù moät tieåu ñoaøn ñang ñoùng trong xoùm Chuøa, caùch xoùm nhaø Linh hôn moät caây soá thieät. Khoâng hieåu xui xeûo laøm sao maø moät traùi moït cheâ treân ñöôøng ñi laïi maát trôùn rôùt xuoáng xeá cöûa nhaø baùc taùm, choã caây cau coù oå chim saùo. Ñoä nöûa giôø sau khi tieáng suùng im haún, tieáng khoùc ñaèng nhaø baùc taùm caøng loàng loäng. Ai naáy cöù ñeå quaàn aùo öôùt chaïy laïi coi coù chuyeän gì. Treân boä vaùn tröôùc nhaø, baùc taùm gaùi mieäng keâu trôøi khoâng ngôùt, tay oâm chaët thaèng Chôn mình maåy ñaày maùu, maét nhaém nghieàn, hôi thôû yeáu ôùt. Chò Xinh, chò Laønh ñöùng beân caïnh khoùc roøng. Baùc taùm trai gaëp maù Linh thì möøng quyùnh, mieäng laép baép laøm sao baây giôø haû thím naêm? Maù hoái chò Xinh voâ buoàng laáy caùi meàn ra ñaép kín cho thaèng Chôn, roài bieåu anh Döông chaïy leï voâ xoùm Chuøa coi ban y teá coù giuùp ñöôïc gì khoâng. Baây giôø laáy xuoàng chôû noù xuoáng tôùi bònh vieän Caolaõnh xa quaù sôï khoâng kòp. Baùc trai keå khi nghe tieáng suùng gia ñình baùc cuõng chaïy ra ao, nhöng môùi ra khoûi nhaø chuùt xíu thì coù tieáng noå caùi aàm sau löng. Thaèng Chôn chaïy sau cuøng neân bò maõnh ñaïn ghim ruùng. Noù la leân ñau

quaù maù ôi tröôùc khi nghaõ saáp xuoáng ñaát. Baùc gaùi quay laïi ñôõ noù leân môùi thaáy maùu me tuøm lum, baùc thaát kinh la lôùn thaèng Chôn truùng ñaïn roài. Moïi ngöôøi xuùm laïi khieâng noù voâ nhaø baát keå ñaïn bay veo veùo treân ñaàu.

Linh thaáy noù nhaém maét, moà hoâi ròn öôùt traùn, moâi taùi xanh, neùt maët loä veû ñau ñôùn laém. Baùc gaùi thì cöù meáu maùo Chôn ôi con ñöøng cheát boû maù khieán Linh caûm thaáy nhö coù moät vaät nhoïn ñaâm vaøo traùi tim nhoû beù cuûa mình, neân böôùc laïi caàm nheï baøn tay laïnh ngaét cuûa baïn. Thaèng Chôn môû caëp maét lôø ñôø, mieäng theàu thaøo : Nöôùc, nöôùc. Baùc gaùi sai chò Xinh laáy nöôùc ñònh cho noù uoáng, nhöng maù Linh caûn laïi noùi caøng uoáng nöôùc maùu ra caøng nhieàu, chæ thaám thaâm treân moâi noù thoâi.

Laùt sau anh Döông trôû veà vôùi moät ngöôøi laï maët coøn treû, tay xaùch caùi tuùi beân ngoaøi coù daáu chöõ thaäp ñoû. Anh Döông giôùi thieäu anh Ñöùc, y só cuûa tieåu ñoaøn ñang ñoùng trong xoùm Chuøa. Sau traän hoûa kích vöøa roài cuõng coù vaøi ngöôøi bò thöông nhöng töông ñoái nheï, coù theå giao cho y taù saên soùc. Anh Ñöùc bieåu baùc gaùi ñaët Chôn xuoáng boä vaùn. Ngöôøi noù oaët oøa oaët oaïi coi toäi nghieäp heát söùc. Anh laät meàn, côûi aùo thaèng Chôn ra khaùm. Khi thaáy mieång ñaïn ñi töø sau löng voâ maéc keït luoân trong ñoù anh cheùp mieäng:

-Tröôøng hôïp naøy phaûi giaûi phaãu môùi laáy maûnh ñaïn ra ñöôïc. Khoå laø baùc só Tieán coù khaû naêng giaûi phaãu laïi maéc ñi voâ Kinh Xaùng mai môùi veà.

Vöøa noùi anh vöøa soaïn boâng baêng trong tuùi vaûi ra ñeå röûa vaø baêng boù veát thöông. Sau ñoù chích moät muõi thuoác caàm maùu vaø moät muõi thuoác khoûe. Maù keùo anh Ñöùc ra moät goùc hoûi nhoû:

-Chuù thaáy sao. Lieäu coù cöùu ñöôïc khoâng? Anh ta thôû daøi: -Toâi thaáy ít hy voïng vì maùu ra nhieàu quaù.

Luùc naõy baét maïch thaáy nhaûy raát yeáu. Neáu laø

SOÁ 41 175

TA HIEÅU RAÈNG TA

KHOÂNG COÂ ÑOÄC (taëng K. Hồng ) Em yêu dấu sao mà xa lạ Duyên kiếp nào nay kết nợ ba sinh Tìm em chốn cô liêu hay phương trời vô định? Tìm em nơi bờ hoặc hay ở bến vô minh?... Đi tìm mãi tìm hoài mà không thấy ! Anh tìm em chốn phồn hoa vừa mới dậy Tìm em nơi giọt nắng cuối chiều phai Sớm thu về, ta nghe đắng hương cay... Ta tìm em đâu quản ngại đường dài Dù cho nắng, cho mưa hay tuyết phủ... Lần cuối hay lần đầu, biết sao là đủ ? Bên bờ suối lúc trăng vừa mới nhú Ta hôn nhau trong mê đắm tuyệt vời... Trong tiếc nuối nghe hồn lên chới với Đường ta đi quyện chiếc bóng đơn côi Ta bất chợt thấy em đang ngồi khóc... Ta chợt hiểu rằng ta không cô độc Một góc trời... bỗng lồng lộng đầy sao Nhìn em đấy, lòng ta ôi xao xuyến Rằng từ nay, ta đã có nhau rồi... VA, ngày 30- 8- 07

BUØI THANH TIEÂN

moät ngöôøi ñaøn oâng löïc löôõng thì may ra...Maù Linh nghe xong thôû daøi söôøn söôït. Maáy oâng ngoài nhö bò trôøi troàng. Ñaùm con nít thaát kinh hoàn vía cuõng ngoài im thin thít. Ba Linh khoâng chòu noåi baàu khoâng khí ngoät ngaït neân noùi lôùn:

-Coøn nöôùc coøn taùt. Cöù chôû ñaïi noù xuoáng bònh vieän Cao Laõnh may ra coøn kòp. Chôù ngoài ñaây chôø caùi gì?

Baùc taùm trai nhö chôït tænh, chaïy ra bôø raïch ñaåy chieác xuoàng caùi roät xuoáng nöôùc. Sau ñoù Chôn ñöôïc ñaët treân caùi meàn saïch. Boán ngöôøi nheï nhaøng caàm boán goùc khieâng noù xuoáng xuoàng. Baùc gaùi vöøa xoû tay voâ caùi aùo baø ba vöøa chaïy theo, mieäng la:

-Nheï nheï, nheï nheï, coi chöøng ñoäng veát thöông.

Xuoàng nhoû neân chæ coù anh Döông bôi muõi, baùc trai caàm laùi, baùc gaùi ngoài khoang giöõa vôùi thaèng Chôn. Anh Thieân caàm caây ñeøn baõo bieåu anh Döông treo tröôùc muõi xuoàng. Trong boùng ñeâm, khoâng coù ñeøn, phe Vieät minh töôûng vieät gian, phe quoác gia laàm vieät minh coøn ñoå nôï theâm!

Baùc taùm ñi roài ai veà nhaø naáy. Maâm côm coøn y nguyeân, laïnh tanh. Nhöng loøng daï naøo maø nuoát cho voâ neân maù bieåu chò Thuûy deïp luoân roài ñi nguû. Linh coá nhaém maét maø khoâng taøi naøo nguû ñöôïc. Con nhoû thöông thaèng Chôn quaù. Noù khôø, noù hieàn khoâ, Linh muoán gì noù cuõng chìu theo. Môùi hoâm kia chôù xa xoâi gì. Thaáy ñaùm luïc bình troâi giöõa raïch nôû boâng tím ñeïp quaù, Linh xuùi noù haùi cho Linh. Thaèng Chôn laáy moät nhaùnh tre khoâ coá kheàu vaøo. Nhöng caùi thöù luïc bình sanh con ñeû caùi tuøm lum, chuøm noï dính chuøm kia naëng chình chòch. Cu caäu coá vôùi ra maát ñaø teù uøm xuoáng nöôùc. Ñaõ troùt thì treùt luoân, Chôn loäi ra keùo ñaùm luïc bình voâ bôø, haùi cho Linh moät boù to töôùng. Thaáy neùt maët raïng rôõ cuûa Linh khi nhaän boù

COÛ THÔM 176

boâng treân tay noù, thaèng Chôn cöôøi híp maét ñaày veû sung söôùng. Baây giôø noù gaëp tai naïn ngaët ngheøo, Linh khoâng giuùp ñöôïc gì thieät khoù chòu heát söùc!

Laên qua trôû laïi thieät laâu, coâ nhoû môùi thieáp ñi ñöôïc moät luùc thì giöït mình vì tieáng ñaäp cöûa. Gioïng anh Döông ñaày veû hoát hoaûng:

-Chuù naêm thím naêm ôi! Anh Thieân ra môû cöûa. Chöa kòp hoûi thì

anh Döông ñaõ meáu maùo: -Thaèng Chôn cheát roài

Thieân ôi. Em voâ noùi vôùi chuù thím naêm giuøm. Linh baät ngoài daäy nhö caùi loø xo. Maù vöøa ñi ra cöûa vöøa ñöa tay bôùi toùc, mieäng keâu trôøi nhö boïng. Chò Thuûy vaø Linh chaïy theo luùp xuùp. Qua tôùi nhaø baùc taùm ñaõ thaáy moïi ngöôøi teà töïu ñoâng ñuû. Xaùc thaèng Chôn ñöôïc ñaët trôû laïi treân boä vaùn. Maët noù baây giôø thaät bình thaûn tuy xanh xao vì bò ra maùu quaù nhieàu. Baùc gaùi khoùc hai maét söng huùp, keå laïi:

-Bôi tôùi chôï Hoaø An, coi nhö gaàn ñöôïc nöûa ñöôøng, thaèng Chôn ñoät nhieân môû maét ra keâu maù maù. Roài naác leân, thôû ra moät hôi daøi, ngheûo ñaàu qua moät beân, nhaém maét ñi luoân. Baùc keå xong laïi nöùc leân khoùc thaûm thieát khieán phe ñaøn baø con nít cuõng baät leân khoùc roøng!

Hoâm sau Chôn ñöôïc an taùng treân goø maû caïnh moä oâng baø noäi cuûa noù, döôùi boùng moät caây baèng laêng ñang troå boâng tím ngaét. Ngaøy naøo tuïi con gaùi cuõng ruû nhau ra thaêm moä. Maáy coâ haùi ñuû thöù hoa daïi moïc doïc theo bôø raïch phuû ñaày leân treân. Ñoâi khi nhôø ñöôïc anh Thieân treøo leân haùi maáy ñoùa baèng laêng tím ñeå caém tröôùc moä cho Chôn. Ñöùa naøo cuõng buoàn thiu, khoâng coøn thieát chôi troø gì nöõa!...

Sau caùi cheát töùc töôûi cuûa thaèng Chôn, ba maù Linh thaáy Myõ Nghóa khoâng coøn an ninh nhö tröôùc neân quyeát ñònh leân phöùt treân Saøigoøn. Daàu gì cuõng coù baùc Tö treân ñoù. Theá naøo hoï cuõng giuùp ba maù laøm aên. Coâ döôïng hai Tuù cuõng ñaønh doïn veà Sañeùc taù tuùc nhaø oâng giaø döôïng hai. Coâ hai Tuù heát söùc lo laéng cho nhöõng ngaøy saép tôùi, khi phaûi soáng chung vôùi ñaïi gia ñình beân choàng. Maù Linh dieãu:

Deã ôït. Coâ cöù aùp duïng hai caâu: Ba maù choàng...tui boàng moät naùch

Chò em choàng... tui xaùch moät tay laø yeân chuyeän. Noùi giôõn chôi vôùi coâ, chôù mình cöù vieäc aên ôû cho phaûi ñaïo. Ñöøng hieáp ñaùp, laán löôùt ai laø thaùi bình thaïnh trò. Mình coù xeùo xaét, ham gaây chuyeän thì môùi coù chuyeän. Coâ cöù theo saùch löôïc moät caâu nhòn laø chín caâu laønh. Baûo ñaûm bình yeân voâ söï.

Hoâm töø giaõ Myõ Nghóa ra ñi, Linh ra thaêm moä thaèng Chôn laàn cuoái. Coâ nhoû nhôø anh Thieân haùi moät boù boâng baèng laêng roài röùt ra töøng caùnh phuû ñaày leân ngoâi moä. Linh noùi thaàm raèng seõ khoâng bao giôø queân nhöõng ngaøy soáng vui veû ôû ñaây vaø höùa chaéc neáu coù cô hoäi veà thaêm oâng baø noäi, coâ seõ baêng ñoàng qua thaêm moä Chôn. Roài seõ ñaët leân moä nhöõng boâng luïc bình tím nhö nhöõng boâng ngaøy naøo Chôn ñaõ haùi cho coâ. Linh thì thaàm...thì thaàm vaø nöôùc maét töø hoài naøo ñaõ tuoân ra öôùt ñaãm ñoâi mi!...

TIEÅU THU Canada

CHUÙC MÖØNG NAÊM MÔÙI

SOÁ 41 177

LOVE'S

EVERYTHING

When I die, I want to be Happy With a smiling face

‘Cause life is nothing Even die!

When I live,

I want to be Happy With my living life

‘Cause life is nothing If only live!

When I Love,

I want to be Happy With my Loving life ‘Cause life is nothing

Without LOVE!

YEN VI

YVETTE SPRINGFIELD

A KISS

Franz Grillparzer (1791-1872) German

A hand is to be kissed with reverence,

The forehead – solemnly, with friendship,

The cheeks – with tender admiration, And the lips be kissed with ardor,

While the eyes one kisses with languor, The neck – with passionate desire, And with a maddening delirium

All the rest is to be kissed.

MOÄT NUÏ HOÂN Franz Grillparzer (1791-1872)

Ñöùc

Hoân tay vôùi loøng toân kính, Hoân traùn - ñeå toû tình baïïn nghieâm trang, Hoân maù - vôùi loøng ngöôõng moä thaân thöông, Vaø moâi thì phaûi hoân vôùi tình noàng nhieät, Khi hoân maét thì khoan thai chaäm chaïp,

Coå - thì hoân vôùi khaùt voïng say söa, Coøn nhöõng choã khaùc kia

Thì phaûi hoân vôùi meâ cuoàng ñieân loaïn.

KIM VUÕ Chuyeån ngöõ

COÛ THÔM 178

Ở BIỂN VỀ NGHE BẢN ĐỒNG CA Ta như biển. Nên cứ hoài sóng vỗ người như non. Đứng đó biếc xanh hoài rồi một buổi sóng trào dâng, thác đổ biển và non rầm rộ chuyển lên ngai Ôi. Sao biển ầm ầm nghe muốn khóc người có gì để ngực xốn xao không chẳng lẽ cứ im lìm tuôn xuống giốc những bàn chân trượt té dưới gai chông Ta nhắm mắt lịm dần bên sóng vỗ trôi lênh bênh trên chín ngọn triều đầy thân xác lẫn linh hồn đều ngập gió, sóng lao xao. Sóng của mặt trời ngày Lồng lộng gió cho tim người bão táp thênh thang trời cho mắt đẹp nhìn mây người vẫn đứng giữa biển trời chất ngất trên hai chân đồng trụ. Đứng như cây Đã rạp hết những hoa hèn cỏ dại xin mời lên. Người hãy cứ lên ngai người như Núi. Và ta như Biển ấy giữa muôn vàn tinh tú nhấp nha say Cơn đồng thiếp qua rồi. Ta trở lại trên con đường cỏ dại đẫm bùn nhơ bầy ểnh ương sao tấu vội bản đồng ca làm khiếp hãi đàn cò bên suối ngọc VI KHUÊ

BACK FROM THE BEACH HEARING A CHORUS I am an ocean. Can't help but hear the flapping waves You are a mountain. Standing blue forever there Yet one day shall rise the tide and down pour the waterfalls Mightily we'll ascend onto our thrones Oy. The ocean poundings make one weep Do you feel anything upsetting in your chest? We can't just let things slide without a protest Our feet slip, landing on spikes and thorns Eyes closed, I weaken with each flapping wave Float above the nine-headed tidal phases Body and soul, a wind has carried the tumultuous waves. Waves of a sun-shined day Thrusting winds build storms in your heart Clearing skies let your pretty eyes view clouds You stand there between sea's and sky's vastness on two bronze pillars. Stand as a tree. All laid flat - wild flowers and grasses Please ascend. Please step up to the throne You are mountain. And I am your sea Among the millions of blinking drunken stars The dream-séance's over. I am back on this small muddy dirt path An ensemble of bullfrogs sings an impromptu chorus Frightening the herons by the jade stream congregate

CHỬ NHỊ ANH translates

SOÁ 41 179

VOTRE GHETTO Meâme si des fois vous êtes chez vous Vous vous demandez pourquoi le ciel est lourd QQuuaanndd vvoouuss vvoouuss rreennccoonnttrreezz ddaannss ll’’aauubbee dduu jjoouurr CCoommmmee ttoouuss cceess rreeââvveess cchhaannggeeaanntt vvoottrree rreettoouurr.. Voilà que vous imaginez le pays Dans lequel vous vivez sans peine ni souci Quand bien sur vous n’aurez plus le droit de dire Qu’on vous est indiffeùrent, vous blâme ou vous interdit. On change de paysages, de vie ou de moeurs On panse son visage, de cire ou de pleurs On pense à nous deux quand on est heureux Mais on oublie son erreur de fuir leurs moeurs. On discute, on pense ou on mange Malgré tous ces rites, les vents et les cendres

On espère un monde aø soi, on rit puis on pleure Faisant la ronde à soi, on y vit, on y meurt. Voilà que vous êtes sortis de votre coin morose Faites-vous à n’importe quel prix les liens qui courent et volent Je vous parle de ces grands pays ou de ces hommes JJee vvoouuss cchhaarrggee ddee ppaannsseerr vvoottrree vviiee oouu ddee ll’’eeùùtteeiinnddrree.. Même si vous regretteriez de ne pas l’avoir fait Vous vous demanderiez comment la mer face aux terres A conquis tant de continents, les a glorifiés ou engloutis Dans ces pays que vous verriez, frères ou ennemis.

DIEÃM-HOA

Lieân laïc: Thu Nguyeãn 7860 D’Aubigny Anjou. QC Canada H1K 1S4

ÑT. 514 354 2868 Email <tieuthunguyen@hotmail.com>

180 COÛ THÔM

HÌNH AÛNH SINH HOAÏT COÛ THÔM

Taïi Ñaïi Hoäi Tröng Vöông Hoa Thònh Ñoán 10/20/2007. Hình aûnh: SONNY SENSER

Trieån laõm caùc taùc phaåm cuûa Tröng Vöông Nguyeãn Thò Ngoïc Dung vaø Tam Caù Nguyeät San Coû Thôm.

Töø traùi.

Haøng ngoài: Thaùi Phöôïng,

Nguyeãn T. N. Dung, Tröông Anh Thuïy.

Haøng ñöùng: Phan Anh Duõng,

Taâm Haûo, Thaùi Ninh

Phaïm Minh Xuaân, Quyønh Anh.

SOÁ 41 181

Kieàu Thu,

Mai Höông, Ngoïc Dung,

Truùc Mai, Ngoïc Tuù, Minh

Traân, Phöông Nga, Hoàng

Thuûy, TJ. Lan Höông,

Lani, Maãu Ñôn

trong moät maøn vuõ aùo töù thaân

cuûa Tröng Vöông Hoa Thònh Ñoán. Hình CHIP

SCHOFIELD.

Truùc Mai, Ngoïc Dung, Ngoïc Thanh, Phöông Nga, Lan Höông trong Lieân Khuùc Thu cuûa Tröng Vöông Hoa Thònh Ñoán. Hình SONNY SENSER.

182 COÛ THÔM

Töø phaûi Nhaø Baùo Vuõ Vaên Hoa, Phaïm Baù Vinh, Nhaø Thô Hoaøng Song Lieâm vaø phu nhaân, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung, chò Vuõ Vaên Hoa.

Nguyeãn Thò Ngoïc Dung gaëp gôõ Nhaø Baùo Vuõ Vaên Hoa vaø phu nhaân chuû baùo Vieät Nam Môùi töø Houston, Texas tôùi thaêm Virginia trong thaùng 10 vöøa qua.

Töø phaûi: Nhaø Baùo Vuõ Vaên Hoa, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung, Nhaø

Thô Hoaøng Song Lieâm vaø Phu Nhaân.

SOÁ 41 183

HOÏP MAËT Taïi Tö Gia

Nhaø Vaên Tröông An Thuïy

10/27/2007

Töø traùi, ñöùng: Vuõ Nam, Baïch Mai, Uyeân Thao, Phan Khaâm; Ngoài: Tröông, Thò Thònh, Döông Nguyeät AÙnh, Haø Bænh Trung..

Töø traùi: Caùc taùc giaû Traàn Bích San, Tröông Vuõ, Nguyeãn Ngoïc Bích, Nguyeãn T. Ngoïc Dung, Haûi Phöông, Ñoaøn Vieát Hoaït, Nguyeãn Xuaân Hoaøng.

Töø traùi: Vuõ Nam, Nguyeãn T. N. Dung, Tröông A. Thuïy, Döông Nguyeät AÙnh, Chò Traàn Töû Thanh, Ñaëng Ñình Khieát.

184 COÛ THÔM

RA MAÉT SAÙCH Naùo Nöùc Hoäi Traêng Raèm cuûa HOÀ TRÖÔØNG AN vaø Non Nöôùc Ñaù Vaøng cuûa NGUYEÃN THÒ NGOÏC DUNG.

Hình aûnh: Buddy Photo & Phaïm Vaên Tuaán.

Phan Anh Duõng, Taâm Haûo, Buøi Thanh Tieân, BKG Nguyeãn V. Thaønh vaø phu nhaân, moät vò quan khaùch, Chò Hoaøng Truøng Döông. Hình: NAG Phaïm Vaên Tuaán

Ca Só Hoaøng Tieáp,

Nhaïc Só Hoaøng Cung Fa, Nhaø Vaên Hoaøng Dung,

Nhaïc Só Ñaøm Xuaân Linh, Nhaø Thô Buøi Thanh Tieân.

AÛnh: Phaïm Vaên Tuaán

Baøn baùn saùch (AÛnh Phaïm Vaên Tuaán)

SOÁ 41 185

Hoïa Só Vuõ Hoái, NAG Nguyeãn Quoác Khaûi, Baø Dianna Duyeân, NV Tröông Anh Thuïy. AÛnh: Buddy Photo

Nhaø Thô Ngoâ Taèng Giao vaø phu nhaân, Nöõ só Vi Khueâ, Nhaø Thô Quyønh Anh, thaân höõu, Nhaø Vaên TS Phaïm Vaên Haûi vaø Phu nhaân, Nhaø Thô Laõm Thuùy. AÛnh: PHAÏM VAÊN TUAÁN.

Từ phải:

Nhaø Vaên Leâ Thöông, Nhaø Thô Taï Quang Trung, DS Nguyễn Thụy, Nhaø Laøm

Phim Ñoã Huøng, BKG Traàn Bích San

vaø thaân höõu. BUDDY PHOTO

186 COÛ THÔM

Cöïu Nöõ Sinh

Tröng Vöông. Buddy Photo.

Cöïu Nöõ Sinh Tröng Vöông. (Buddy Photo)

Töø phaûi: Phan Anh Duõng, Phan Khaâm, Vuõ Nam, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung. (Aûnh: Phaïm Vaên Tuaán).

SOÁ 41 187

BKG Nguyeãn Vaên Thaønh vaø phu nhaân, thaân höõu, NT Hoaøng Truøng Döông vaø Phu

Nhaân, NT Ñaêng Nguyeân, NT Buøi

Thanh Tieân, NV Ñoã Ngoïc Phuù.

(Buddy Photo.)

Töø traùi: Thanh Haø,

Nguyeãn Vaên Y, Ñaëng Vaên Hieàn,

Haø Thanh.

Töø traùi: Lan Phöông, Tröông Chính, Vuõ An Thanh, Ngoïc Thanh, Thu Thuûy.

Kim Phuïng, Hoaøng Dung,

Ngoïc Trinh, Traàn Quyønh Anh.

188 COÛ THÔM

RA MAÉT SAÙCH Naùo Nöùc Hoäi Traêng Raèm cuûa HOÀ TRÖÔØNG AN vaø Non Nöôùc Ñaù Vaøng cuûa NGUYEÃN THÒ NGOÏC DUNG.

Hình aûnh: Buddy Photo & Phaïm Vaên Tuaán.

Dieãn Giaû Ngoâ Taèng Giao ñöùng giöõa caùc taùc giaû Nguyeãn Thò Ngoïc Dung, Traàn Bích San, Vi Khueâ, Tröông Anh Thuïy.

Phan Anh Duõng, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung

Phan Anh Duõng, Taâm Haûo, Thaùi Phöôïng, Hoaøng Tieáp, Hoaøng Cung Fa, Ñeøo Vaên Saùch.

SOÁ 41 189

Caùc Nhaø Vaên: Leâ Thöông, Leâ Luyeán, Nguyeãn Phuù Long, Vuõ Nam vaø thaân höõu

Nhaø Thô Hoaøng Song Lieâm vaø Phu Nhaân,Nhaø Vaên Uyeân Thao, Tieán só Nguyeãn Huy Long,

Nhaø Vaên Phaïm Vaên Tuaán vaø thaân höõu. (Buddy Photo)

Nhaø Baùo Hoaøi Thanh vaø phu nhaân,Nhaø Thô Haûi Phöông vaø Phu Nhaân,

vaø thaân höõu.

190 COÛ THÔM

Nhaø Thô Vónh Lieâm, Chuû Nhieäm Baùo Soùng Thaàn vaø phu nhaân, Nhaïc Só Nguyeãn Tuùc, Nhaø Thô Taï Quang Trung, Nhieáp AÛnh Gia Ngoâ Ñình Chaâu. (Buddy Photo)

Vaên Thi Hoïa Só Phan Khaâm, Haûi Phöông, Nguyeãn T. Ngoïc Dung, Haûi Phöông Phu Nhaân, Baïch Mai, Tröông Thò Thònh, Vuõ Hoái. AÛnh Phaïm Vaên Tuaán.

SOÁ 41 191

Caùc

taùc

giaû

vaø n

gheä

só c

huïp

hình

löu

nieäm

. Tö

ø traùi

- H

aøng

ngoài

: Ta

âm H

aûo, B

aïch

Mai

, Trö

ông

Anh

Thu

ïy, V

i Khu

eâ,

Hoa

øng D

ung,

Tha

ùi Phö

ôïng,

Ngu

yeãn

Thò N

goïc

Dun

g, N

guye

ãn V

aên T

haønh

phu

nha

ân. H

aøng

ñöùng

: H

oaøng

Cun

g Fa

,Hoa

øng

Tieáp

, Vuõ

An

Than

h, Ñ

aøm X

uaân

Linh

, Vuõ

Nam

, Tra

àøn B

ích

San,

Haûi

Phö

ông,

Haø

Bæn

h Tr

ung,

Vuõ

Hoái

, N

goâ T

aèng

Gia

o,

Ñaên

g N

guye

ân, B

uøi T

hanh

Tie

ân, N

guye

ãn V

aên T

haønh

, Pha

n K

haâm

, Ñeøo

Vaên

Saùc

h, H

oaøng

Tru

øng D

öông

, Pha

n A

nh D

uõng.

A

Ûnh B

uddy

Pho

to.

192 COÛ THÔM

Ñoùn tieáp Hoà TröôøngAn taïi Virginia. Töø traùi: Haøng ngoài: Chöû Nhaát Anh, Vi Khueâ, Ngoâ Taèng Giao Phu Nhaân, Giaùo Sö Ñaøo Thò Hôïi, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung.

Haøng ñöùng: Baïch Mai, Thuùy Dieäm, Ngoâ Taèng Giao, Tröông Anh Thuïy, Hoà Tröôøng An, Phan Khaâm, Nguyeãn Huy Long, Nguyeãn Ngoïc Bích, Phoù Hoàng Haø.

SOÁ 41 193

Töø phaûi: Caùc Vaên Thi Só Phạm Vaên Tuaán, Haø Bænh Trung, Nguyeãn Thò Ngoïc Dung, Hoà Tröôøng An, Cuï Huyønh Thaønh Höng, OÂng Nguyeãn Vaên Ñaëng, Ca só Kieàu Nga vaø thaân höõu.

Hình: NAG Phaïm Vaên Tuaán.

194 COÛ THÔM

HOÏP MAËT VAÊN NGHEÄ CUOÁI THU taïi tö gia Anh Duõng vaø Taâm Haûo, Richmond, Virginia, 12/08/2007.

Töø traùi - Haøng ngoài: Taâm Haûo, Thaùi Ninh, Hoaøng Dung, Ngoïc Trinh, Traâm Anh, Ngoïc Thanh, Giaùng Tieâu, Kim Phuïng, Phaïm Thò Nhaân, Tröông Anh Thuïy, Ngoïc Dung, Thu Thuûy, Thaùi Phöôïng,. Haøng ñöùng: Phaïm Minh Xuaân, Hoaøng Tieáp, Hoaøng Cung Fa, Ñaøm Xuaân Linh, Nguyeãn Phuù Long,

Ñeøo Vaên Saùch, Nguyeãn Ngoïc Chaâu, Ngoâ Minh Trí, Nguyeãn Huy Long, Döông Ngoïc Hoaùn, Vuõ An Thanh, Ñaëng Vaên Hieàn, Phan Anh Duõng.

S�41 195

TRONG ÑEÂM NHAÏC THÍNH PHOØNG SAØI GOØN NAÉNG NHÔÙ MÖA THÖÔNG do Hoäi Hoàn Vieät toå chöùc chieàu 11 thaùng 11 naêm 2007 taïi San Jose, California.

Nguyeãn Thò Ngoïc Dung, Maïnh Huøng, Haï Vaân.

Ngoïc Thuûy vaø Ngoïc Dung.

Thieân Kim, Minh Taâm, Song Haø, Maïnh Huøng,

Haï Vaân.

Ngoïc Dung vaø Bích Phöông.

CỎ THƠM 196

COÛ THÔM GIÔÙI THIEÄU

Tuyeån taäp thô cuûa Thi Ñaøn Höông Thôøi Gian. Chuû tröông: Hoàng Phuùc, Maïc Phöông Ñình, Thuûy Laâm Synh, Chính Nguyeân. Lien laïc:

<thidanhuongthoigian@yahoo.com>

Thi phaåm Caùm Ôn Thaùng Gieâng Bieâng Bieác Ngöïc Em Cöôøi vaø Moät Thieân Thu Vôùi Roäng Taø AÙo Bay cuûa Thi Só Haûi Phöông. Lieân laïc: Phaïm Thò Quaän, 2569 Flint Ave., San Jose, CA 95148. ÑT. 408 238 3437. <haiphuong68@hotmail.com>

Tuyeån taäp thô Quaøng Vai Thô Ñi Giöõa Ñôøi cuûa Nhaø Thô Kheâ Kinh Kha. Lieân laïc: Thö aán Quaùn, P.O. Box 58, South Bound Brook, NJ 08880 – USA.

<tranhoaithu@verizon.net> Boä saùch bieân khaûo veà

HUEÁ, Tieáng Hueáá vaø Ngöôøi Hueá, cuûa Tuû Saùch

Tieáng Soâng Höông do Bieân Khaûo Gia Nguyeãn

Cuùc soaïn. Lieân laïc:

OÂ. Nguyeãn Cuùc: 10602 Stone Canyon #111

Dallas, TX 75230. DT 214 265 8529. Ñeâm Aâm Döông, taäp truyeän, daøy 359 trang. Giaù $18.00. Lieân laïc : Leâ Luyeán 3801 Ratersridge Dr. Midlothian, VA 23113 (678) 557 151 tiensha2006@yahoo.com

SOÁ 41 197

DANH SAÙCH MAÏNH THÖÔØNG QUAÂN

OÂ. Hoà Tröôøng An B. Phaïm Töôøng An B. Vaên Thò Kieàu Anh OÂ. Nguyeãn Vaên Baù (France) OÂ. Traàn Höõu Baûo OÂ. Traàn Quoác Baûo OÂ. Vieät Baèng (CA) B. Phaïm Thò AÙnh Bích B. Haø Ngoïc Bích (France) OÂ.B. Hoaøng Daân Bình OÂ.B. La Trung Chaùnh OÂ.B. Nguyeãn Huøng Chaâu OÂ. Traàn Chaâu B. Nguyeãn T. Leä Chi (Canada) OÂ.B. Ngoâ Chöông OÂ.B. Don Van Dang B. Buøi Thò Ñaøo B. Diana Ñaëng B. Nguyeãn Thò Dung B.Nguyeãn Kim Dung OÂ. B. Phan Anh Duõng B.S. Traàn Vaên Duõng B. Phuøng Ngoïc Duy B. Dzung Senser OÂ. Hoaøng Truøng Döông B. Hoàng Döông OÂ. Nguyeãn Xuaân Vaân OÂ. B. B.S. Voõ Ñaïm B. Buøi Thò Ñaøo OÂ. Nguyeãn Haûi Ñaêng B. Nguyeãn T. Minh Ñöùc B. Cao Yeán Giang B. Giang N. Trònh B. Leâ Thuùy Haø B. Nguyeãn T. Song Haø OÂ.B. Nguyeãn Ñaêng Haûi B. Ñoã Traøng Myõ Haïnh B. Vöông AÙnh Haèng B. Traàn Kim Haân OÂ.B. Leâ Haäu B. Döông Thò Hieàn

OÂ. Ñaëng Hieàn B. Ñaëng Thò Hieàn OÂ. Lyù Thy Hieåu B. Nguyeãn Hoa OÂ.B. Traàn Boäi Hoaøn B. Toâ Dieãm Hoàng B. Vuõ Thò Hueä OÂ.B. Huyønh Ba Hung OÂ. Tröông Huøng OÂ.B. Bình Huyeân (France) B. Thuøy Höông N.T.T. OÂ. Leâ Ngoïc Kha OÂ. B. Phan Khaâm OÂ. Nguyeãn Quoác Khoa B. Vi Khueâ B. Phaïm Toá Lan OÂ. Nguyeãn Laân B. Ngoâ Thò Lieân OÂ. B. Nguyeãn Huy Long OÂ. B. Nguyeãn Phuù Long B. Leâ Thanh Mai B. Nguyeãn Truùc Mai OÂ.B. Nguyeãn Quang Minh OÂ. Vuõ Nam, Germany B. Nguyeãn T. Xuaân Nga OÂ. Ñaøo Nguyeân OÂ. Ñaêng Nguyeân B. Nguyeãn Tuù Nhaät OÂ. Nguyeãn Ngoïc Oaùnh OÂ. Vuõ Maïnh Phaùt OÂ. Traàn Phi OÂ. B. Ñoã Ngoïc Phuù B. Hoaøng Höõu Phöôùc B. Nghieâm Thaùi Phöôïng OÂ. Leâ Quang Phuøng OÂ. Traàn Bích San OÂ. Hoà Coâng Taâm B. Nguyeãn T. Minh Taâm B. Nguyeãn Minh Taân B. Nguyeãn T. Ngoïc Taân OÂ.B. Nguyeãn Dieäu Taàn

OÂ. Leâ Thanh OÂ. B. Nguyeãn Vaên Thaønh B. Nguyeãn Thò Phöông Thaûo OÂ. B. Trònh Ñöùc Thoâng B.Thu Phaïm B. Nguyeãn Tieåu Thu, Canada B. Thu Phaïm B. Löông Thu Thuûy OÂ. B. Leâ Ngoïc Thuïy OÂ. Leâ Vaên Thöông OÂ. Buøi Thanh Tieân OÂ.. Nguyeãn Vaên Toaïi OÂ. Nguyeãn Baù Toaøn OÂ. Leâ Vaên Traïch B. Tiffany Trang Ñoã B. Ngoâ Khaéc Traâm OÂ. Taï Quang Trung OÂ. B. Voõ Tröng OÂ. Nguyeãn Ñaêng Tuaán B. Tuyeát Thaûo Sôn Nguyeãn OÂ. Vuõ Ñinh Töø B. Nguyeãn Töôøng Vaân (CA) OÂ. Nguyeãn Töôøng Vaân (MD) B. Phaïm Ñaêng Vaân B. Khaùnh Vaân Michalek OÂ. Nguyeãn Xuaân Vaân OÂ. Yeân Vi B. Hoaøng Hoàng Yeán B. Phan Ngoïc Yeán Eastern Loudoun Library Haø Nguyeãn & Associates Ivan M. Waldman & Associates B.S. Nguyeãn Quoác Quaân B.S. Nguyeãn T. Kim Dung Sovereign Realty, INC. Laïc Vieät Gallery Westgate Realty Group, Inc. Buddy Photo Harvest Moon Restaurant