lİsans bİtİrme projesİ su pompasi...
TRANSCRIPT
T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
LİSANS BİTİRME PROJESİ SU POMPASI OTOMASYONU
Bahar KURTOĞLU Serdar BAŞÜN Alper BENDER
Danışman
Prof. Dr. Sefa Akpınar
Mayıs 2013 TRABZON
T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
LİSANS BİTİRME PROJESİ SU POMPASI OTOMASYONU
Bahar KURTOĞLU Serdar BAŞÜN Alper BENDER
Danışman
Prof. Dr. Sefa Akpınar
Mayıs 2013 TRABZON
LİSANS BİTİRME PROJESİ ONAY FORMU
Bahar Kurtoğlu, Serdar Başün, Alper Bender tarafından Prof. Dr. Sefa Akpınar
yönetiminde hazırlanan “Su Pompası Otomasyonu” başlıklı lisans bitirme projesi
tarafımızdan incelenmiş, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak
kabul edilmiştir.
Danışman : Prof. Dr. A. Sefa Akpınar ………………………………
Jüri Üyesi 1 : Prof. Dr. Cemil Gürünlü ………………………………
Jüri Üyesi 2 : Yrd. Doç. Dr. H. İ. Okumuş ………………………………
Bölüm Başkanı : Prof. Dr. İsmail H. Altaş ………………………………
v
ÖNSÖZ
Bu bitirme projesinin hazırlanmasında emeği geçen sınıf arkadaşlarımıza,
teçhizat aşamasında yardımlarını esirgemeyen mühendislik firmalarına, projenin son
halini almasında yol gösterici olan kıymetli hocamız Sayın Prof. Dr. Sefa Akpınar ‘a ve
her aşamasında tüm sorularımızı cevaplayarak yardım eden ve bizi asla geri çevirmeyen
Öğr. Gör. Oğuzhan Çakır’a ve diğer tüm öğretim görevlilerine teşekkür ve
şükranlarımızı sunarız. Ayrıca bu çalışmayı destekleyen Karadeniz Teknik Üniversitesi
Rektörlüğü’ne, maddi destek sağlayan Mühendislik Fakültesi Dekanlığına ve Elektrik
Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanlığı'na içten teşekkürlerimizi sunarız.
Her şeyden öte, eğitim süresince bize her konuda tam destek veren ailelerimize
ve bize hayatlarıyla örnek olan tüm hocalarıma saygı ve sevgilerimizi sunarız.
Mayıs, 2013
Bahar KURTOĞLU Serdar BAŞÜN Alper BENDER
vi
vii
İÇİNDEKİLER
Lisans Bitirme Projesi Onay Formu iii
Önsöz v
İçindekiler vii
Özet ix
Semboller ve Kısaltmalar xi
Şekiller Dizini xii
Çizelgeler Dizini xiii
1. Giriş 1
1.1. Dünya ve Türkiye’de Yer altı Su Kaynakları 1
1.2. Sondaj Çalışmalarının Tarihi ve Gelişimi 2
1.3. Basınçlı Su Kullanım Alanları 3
2. Su Pompası Otomasyonu 4
2.1. Besleme Devresi 4
2.2. Sıvı Seviye ölçümü 6
2.2.1. Sıvı Seviye Ölçüm Yöntemleri 6
2.2.2. Elektrot Yöntemi ile Seviye Ölçümü 6
2.3. Dalgıç Pompa 9
2.3.1. Projede Kullanılan Dalgıç Pompa 10
2.3.2. Dalgıç Pompa Besleme Devresi 10
2.4. Hidrofor 11
2.4.1. Preferikal Sürtme Fanlı Pompa 12
2.4.2. Pompa Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler 13
2.5. PLC 13
2.5.1. Twido Suite Programı 14
2.5.2. Adresleme Formatları 14
2.5.3. Ladder / List Dönüşümü 16
2.5.4. Zamanlayıcılar (timer) bloğu 18
2.5.5. Çalışmada kullanılan PLC programı 19
viii
3. Sonuçlar 22
4. Değerlendirme 23
Kaynaklar 24
Ekler 25
EK 1. Çalışma Takvimi 25
EK 2. Standartlar ve Kısıtlar Formu 26
EK 3. Sistemin Maliyet Hesabı 28
Özgeçmiş 29
ix
ÖZET
İnsanların gelişen teknolojiye ayak uydurmaya çalışmalarına karşın yeryüzü
kaynakları bu gelişmeler karşısında çaresiz kalmaktadır. Özellikle yaşam kaynağımız
olan suyun sorumsuzca kullanılması ve küresel ısınma sebebiyle yıllar geçtikçe
kaynaklarda azaldığı hepimiz tarafından bilinmektedir.
Bu projede de yer altı kaynaklarının kuyularda biriktirilerek otomatik olarak
gerektiğinde pompalanması yapılabilmekte ve kuyudaki su miktarının bilgisi sıvı seviye
yöntemleri yardımı ile alınabilmektedir. Ayrıca kuyulardaki suyun belirli bir depoya
taşınması sağlanabilmekte ve kullanılacak alana gereken basınçla aktarılabilmesi
sağlanabilmektedir.
PLC sayesinde tüm işlemler otomatik olarak yapılmakta, gereksiz kullanımlar ve
enerji sarfiyatı önlenmekte ve en az insan hatasıyla suyun otomatik olarak sisteme
pompalanması gerçekleştirilmiş olmaktadır.
xi
SEMBOLLER VE KISALTMALAR
PLC Programmable Logic Controller (Programlanabilir Mantıksal Denetleyici)
LED Light Emitting Diode (Işık Yayan Diyot)
AC Alternating Current (Alternatif Akım)
DC Direct Current (Doğru Akım)
NO Normally Open (Normalde açık)
NC Normally Closed (Normalde kapalı)
SCADA (Veri Tabanlı Kontrol ve Gözetleme Sistemi)
A Amper
V Volt
µF Mikro Farad
Ω Ohm
Transistör besleme gerilimi
xii
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1. Su pompası otomasyonu projesi 4
Şekil 2. PLC ve sıvı seviye devresinin beslemesi için yapılan regülasyon devresi 5
Şekil 3. Regülasyon baskı devresi 5
Şekil 4. İkinci deponun sıvı seviye kontrol devresi 7
Şekil 5. Birinci deponun sıvı seviye kontrol devresi 7
Şekil 6. Flourshing 1-2C marka 5V röle ve bacaklarının içyapısı 8
Şekil7. İkinci deponun sıvı seviye baskı devresi 8
Şekil 8. Birinci deponun sıvı seviye baskı devresi 8
Şekil 9. Leo marka dalgıç pompa 10
Şekil 10. Dalgıç pompa besleme ve kumanda devresi 10
Şekil 11. Dalgıç Pompa besleme ve kumanda baskı devresi 11
Şekil 12. Preferikal sürtme fanlı pompa 12
Şekil 13. Schneider marka PLC 13
Şekil 14. Ladder / List Dönüşümü 17
Şekil 15. TON diyagramı 18
Şekil 16. TOFF diyagramı 19
Şekil 17. TP diyagramı 19
Şekil 18. Projede kullanılan merdiven diyagramı 19
Şekil 19. Projenin son hali 22
xiii
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 1. PLC ve sıvı seviye devrelerinin besleme devresinde kullanılan malzemeler 6
Çizelge 2. Sıvı seviye kontrol devresinde iki depo için de kullanılan malzemeler 9
Çizelge 3. Dalgıç pompa besleme devresinde kullanılan malzemeler 11
Çizelge 4. Adresleme formatları 14
Çizelge 5. Ladder diyagramı grafik tablosu 16
Çizelge 6. List komutlarına ilişkin sembol tablosu 18
Çizelge 7. PLC girişler / çıkışlar 21
Çizelge 8. Projenin List Komutları 21
Çizelge 9. Projenin Çalışma Takvimi 24
Çizelge 10. Sistemin maliyet çizelgesi 27
1
1. GİRİŞ
Endüstriyel uygulamalarda, sulama ve arıtma sistemlerinde ve konutlarda yaygın
kullanılan sıvı depolama tanklarının seviye ve basınç verilerinin izlenmesi, herhangi bir
durumda da ortaya çıkabilecek problemlere karşı korunması gerekmektedir. Bu projede,
su depolama tankları için PLC kullanarak bir kontrol sistemi geliştirilmiştir.
Günümüzde de kullanılmakta olan klasik kumanda sistemlerinde, PLC yerine kullanılan
röle ve kontaktörler proje masrafını azaltmıştır. Ama bu sistemlerin dezavantajı basınç,
sıvı seviyesi bilgileri bilgisayar üzerinden görsel olarak takip edilememesidir.
Geliştirilen PLC kontrollü sistemde daha hassas ve güvenilir sonuçlar olduğu yapılan
deneylerle ispatlanmıştır. PLC’nin kolay kurulum ve kaliteyi arttırması sebebiyle
endüstriyel alanlarda yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.
Genellikle sıvı depolama tanklarının kontrolü maliyeti azaltmak için klasik kumanda
elemanlarıyla yapılmaktadır. Algılayıcı çıkışları analog olarak okunup kaydedildiğinden
okuma hataları meydana gelmektedir. Bu mekanizma doğabilecek arıza durumlarının
geç algılanmasına sebep olmaktadır. İnsan kaynaklı hataların en aza indirgenmesi ve bu
problemlerin çözümü için projede PLC kullanılmıştır. Ancak değişken veriler yüzünden
yazılımın tekrar yapılması gerekmesi de PLC’nin dezavantajlarındandır.
1.1. Dünya ve Türkiye’deki Yeraltı Su Kaynakları
Yeraltındaki suları besleyen faktörlerden şunlar sıralanabilir;
Yağış miktarı
Yağış türü: Kar yağışları ile beslenme fazla olur
Zeminin geçirgenliği: Alüvyal ve karstik alanlar tercih edilir
Zeminin eğimi: Az olduğu alanlarda beslenme daha fazladır
Bitki örtüsü: Bazı yerlerde yüzeysel akımı engeller
Dünyada gittikçe azalmakta olan suyun kıtlığının sebepleri olarak da;
Yenilenebilir kaynak miktarlarının azlığı,
Suyun kullanımındaki yanlışlar
Nüfustaki yüksek artışın kişi başına düşen kaynağı azaltması söylenebilir.
Yeraltı su kaynakları çevresel ve nükleer etkilerden en az kirlenen su kaynağı
olması nedeniyle bir ülkede en az kullanılması gereken kaynaklardır. Rezervleri
tüketmemek ulusal politika olmalıdır.
2
Son yıllarda, yeraltı suyu kullanımına yönelik yoğun talebin yanı sıra yağışların
azlığı, kaçak sondaj ve tahsis üzeri kullanımlar gibi yasal olmayan kullanımlara bağlı
olarak, yeraltı suyu seviyeleri aşırı düşmektedir. Özellikle sahil aküferleri tuzlu su
girişimi nedeniyle kirlenmektedir. Bu da yeraltı suyunun, nicelik ve nitelik olarak bir
sıkıntıya sürüklenmesine neden olmaktadır [1].
İlerleyen ve gelişen teknolojiyle yakın gelecekte oluşacak su tüketim
alışkanlıklarındaki değişimden ve yukarıda da belirtilen sebeplerden dolayı su
kaynakları üzerinde büyük bir baskı oluşacağını tahmin etmek zor değildir. Bu yüzden
yapılacak olan ileriye dönük projelerle Türkiye’nin gelecek nesillerine sağlıklı ve yeterli
miktarda kaynaklar bırakılması amaçlanmaktadır, suyun önemini bilinerek akılcı bir
şekilde korunmalıdır.
1.2. Sondaj Çalışmalarının Tarihi ve Gelişimi
Sondaj çalışmaları milattan önce 2000’lerde Çin’de su çıkarabilmek amacıyla
başlamıştır. Sondaj malzemeleri bambu kamışlarının birbirine eklenmesiyle
oluşturulmuştur. Bilinen en eski sondaj kuyusu Fransa’da basınçlı bir akiferde açılandır.
Bölgenin ismi Artoisienne’dir ve bu isim daha sonradan artezyen olarak sondaj
sektöründe kullanılan dilde yer edinmiştir. ABD’de 1831’de darbeli sondaj takımı ve
sondaj motoru kullanılarak modern sondajcılığa ilk adım atılmıştır [2].
Su sondajı, derinde olan, su taşıyan jeolojik biçimlendirmelerden en verimli şekilde
yararlanmak amacıyla uygulanır. İhtiyaçlar göz önünde bulundurularak istenilen çapta
matkaplar kullanılarak sondaj işlemine başlanır. Daha sonra istenilen çapta kapalı ve
filtreli borular kuyunun tipine göre indirilir. Borular ile kuyu arası elenmiş çakılla
doldurulur. Kuyu kompresör ile berrak su gelene kadar temizlenir. Kuyu yapımı
bittikten sonra, kuyu ağzı betonu pompa indirilecek şekilde yapılır ve uygulama
tamamlanır.
Sondajda dört ayrı pompa grubu kullanılır; pistonlu pompalar, merkezkaç pompalar,
dalgıç pompalar ve derin kuyu pompalar. Biz bu projede dalgıç pompa kullanmaktayız.
Dalgıç pompa elektrikçe çalışır, yapı olarak pompa ve motor suya batırılarak çalışır.
Kaliteli su sondajı için gerekli şartlar şunlardır;
Doğru coğrafya tespiti
Güçlü bir sondaj makinesi
Deneyimli sondaj ekibi ( mühendis, sondör)
3
Kuyunun zedelenmeden açılması
Amacına göre doğru malzemesi seçilmesi
Amacına uygun seçilmiş dalgıç pompa ve donanım kullanımı
Kuyu açılma süresi
Kuyunun ömür garantisi
1.3. Basınçlı Suyun Kullanım Alanları
Basınçlı olarak elde edilen sıvıyı,
Yer altı ve yer üstü basınçlı su taşıma sistemlerinde
Tarımsal sulama sistemlerinde
Elektrik ve haberleşme sistemlerinde
Pis su ve atık madde atım sistemlerinde,
Kimyasal ve endüstriyel tesislerde kullanabiliyoruz [3].
4
2. SU POMPASI OTOMASYONU
Bu projede sistem, PLC yazılımı ile sağlanan elle durdurma başlatma kontakları
sayesinde daha güvenli hale getirilmiştir. Yapılan proje Şekil 1.’de verilmiştir.
Şekil 1. Su pompası otomasyonu projesi.
Bu sistemde öncelikle kuyulardan çekilen suyun gerektiğinde kullanılmak üzere bir
depoda biriktirilmesi ve oradan da istenilen yükseklik veya alana basınç ile birlikte
basılması hedeflenmiştir. Kullanılan pompa ve hidrofor sistemi PLC’nin çıkışı olarak
konumlandırılmıştır. Sağlıklı olarak çalışabilmesi için kuyu ve depo yerine kullanılan 2
adet 30lt’lik plastik su deposunun belirlenen yerlerine sıvı seviye ölçmek için iletken
olan bakır tellerden yararlanılmıştır. İleride anlatılacak olan sıvı seviye göstergeleri
LED’ler ile desteklenmiş hem görsellik artırılmış hem de işlevsellik kazandırılmıştır.
Projenin prototip olarak sunumu esnasında tehlikeli olabilecek kazaları önlemek ve
pratik olmak amacıyla geri besleme ile devir-daim özelliği kazandırılmıştır.
2.1. Besleme Devresi
Sıvı seviye için belirlenmiş olan devre sıvının iletkenliğini kullanmaktadır. Bu
sebeple sıvının içerisine verilecek olan gerilim değerinin bir tehlike oluşturmaması
istenmektedir. PLC’ye bilgi gönderecek olan rölelerin ve transistörlerin sağlıklı
çalışmasını sağlayabilmek ve seviyeye göre LED’lerin yanabilmesini sağlamak
amacıyla gerilimi olarak 5V besleme kullanılmıştır. Bunun yanında kullanılmış
olan PLC’nin kendi besleme gerilimi 24V olarak datasheetinde belirtilmiştir. Gerekli
5
olan bu iki gerilim piyasada hazır bulunan bataryaların aksine maliyeti düşürmek ve
enerji kazancı açısından birleştirilerek şebekeden doğrultularak yapılmıştır. Şekil 2.’de
gösterilmiştir.
Şekil 2. PLC ve sıvı seviye devresinin beslemesi için yapılan regülasyon devresi.
Yukarıda proteus çizimi ile eklenen devrede şebeke gerilimi olan 220V AC gerilim
önce köprü diyot entegresi ile doğrultulmuştur. Kullanılan kondansatörler filtre görevi
görmüş, entegreler ise gerilimi regüle ederek istenilen seviyeye getirmiştir. Kısaca 24V
ve 5V dc gerilim üreten regülasyon devresi yapılmıştır. Bu regülasyon devresinin
gerçeklenmiş hali Şekil 3.’te verilmiştir. Baskı devrede kullanılan malzemelerin listesi
Çizelge 1.’de belirtilmiştir.
Şekil 3. Regülasyon baskı devresi.
6
Çizelge 1. PLC ve sıvı seviye devrelerinin besleme devresinde kullanılan malzemeler.
Kullanılan malzemeler Adet
4W 12-0-12 transformatör 1
1,5A köprü diyot entegresi 1
1000 µF 35V kondansatör 1
1µF 63V kondansatör 4
LM7805 pozitif voltaj regülatörü 1
LM7824 pozitif voltaj regülatörü 1
2.2. Sıvı Seviye Ölçümü
2.2.1. Sıvı Seviye Ölçme Yöntemleri
Şamandıra yöntemi ile seviye ölçme
Elektrot yöntemiyle seviye ölçme
Ultrasonik ses dalgalarıyla seviye ölçme
Basınç değişimi ile seviye ölçme [4].
2.2.2. Elektrot yöntemi ile seviye ölçümü
Elektrot yöntemi seviyesi ölçülecek olan sıvının iletkenliğinden faydalanır. En alt
seviye olarak verilen gerilim, sıvının iletkenliği sayesinde sıvı yükseldikçe diğer seviye
üzerinden devresini tamamlayacak elektrotlardan akım akacaktır. Her seviye için
kullanılmış olan transistorların bazı seviyelere bağlı olduğundan iletime geçtiklerinde
kolektörlerinde bulunan LED’ler yanacaktır. Transistor kullanımı seviyeler arasında
gerilim düşümü olmasını da engelleyerek LED’lerin aynı parlaklıkta kalmasını
sağlamıştır. Şekil 4. ve Şekil 5.’te verilen devrelerde proje için kullanılacak olan
deponun sıvı seviye kontrolü için kullanılan devreler verilmiştir. Kullanılan
malzemelerin listesi Çizelge 2.’de gösterilmiştir.
7
Şekil 4. İkinci deponun sıvı seviye kontrol devresi.
Şekil 5. Birinci deponun sıvı seviye kontrol devresi.
Su pompası otomasyonu projesinde dalgıç pompanın çalışıp çalışmama durumları
sıvının seviyesine göre kullanılan elemanlarla yapılmıştır. Bunun için en üst ve en alt
seviyede bulunan LED’lere paralel olarak sıvı seviye kontrolünün besleme devresi olan
5V ile LED yandığında beslenecek olan röleler kullanılmıştır. Rölelerin besleme uçları
devreye paralel bağlanmış olup NO(normalde açık) uçları ise PLC’ye bağlanarak
enerjilendiğinde kapanması durumunda yapılan yazılıma göre görevini yapacaktır. Şekil
6.’da kullanılan röle verilmiş olup devredeki kullanımı Şekil 4 ve 5’te gösterilmiştir.
8
Şekil 6. Flourshing 1-2C marka 5V röle ve bacaklarının içyapısı.
Üstte proteus yardımı ile çizilmiş ve testleri yapılmış olan devrelerin baskı devre
yapılmış halleri Şekil 7 ve 8’de verilmiştir. Proteus çiziminde bulunmayıp sonradan
eklenen buzzer, depodaki suyun en üst seviyeye geldiğinde ses çıkararak taşma riskinin
olduğunu vurgulamaktadır.
Şekil 7. İkinci deponun sıvı seviye baskı devresi.
Şekil 8. Birinci deponun sıvı seviye baskı devresi.
9
Çizelge 2. Sıvı seviye kontrol devresinde iki depo için de kullanılan malzemeler.
Kullanılan malzemeler Adet
NPN Transistor 10
LED (mavi) 10
470 Ω direnç 19
Flourshing 1-2C 5V röle 4
Buzzer 1
2.3. Dalgıç Pompa
Suyun içine giremeyeceği kuvvetli bir yalıtıma sahip, pompa gövdesiyle birleşik
motordan oluşan pompalara dalgıç pompa denir. Boru, esnek boru veya tesisata göre
değişiklik gösterir. Dalgıç pompanın birçok türü vardır. Tek kademeli olanlar drenaj,
genel endüstri ve çamur basmakta kullanılır. Evlerde daha çok akvaryum dalgıçları
kullanılır. Derin sondajlarda ve kuyularda genelde çok kademeli dalgıç pompaları
kullanılır. Kullanılış amaçları genelde su temin etmek, yer altı sularının seviyesini
kontrol etmek, yağmurlama ve sulama sistemlerinde suyun basınçlandırılmasını
sağlamak amacıyla kullanılır. En ideal uygulama alanları küçük çaplı kuyular, derin
kuyular ve tünellerdir. Herhangi bir dış hava basıncına ihtiyaç duymaz ve bakım
gerektirmez. Gürültü çok azdır.
Dalgıç pompa kullanıma alınmadan önce dikkat edilmesi gerekilen hususlar:
Pompaya uygun hortum seçilmelidir.
Pompanın elektrik bağlantısı yapılırken mutlaka hattın toprak hattına bağlanması
gerekir.
Pompa kesinlikle su olmadan çalıştırılamaz.
Pompa çalışıyorken kesinlikle su ve pompaya dokunulamaz ve pompanın
çalışma durumunda su hortumunun zarar görmemesine dikkat edilmesi gerekilir.
Pompa diğer sıvılarda(Asit, zeytinyağı vb.) kullanılmamalıdır.
Pompa düşük voltajlarda çalıştırılamaz [5].
10
2.3.1. Projede Kullanılan Dalgıç Pompa
Bu projede kullanmış olduğumuz dalgıç pompa Leo marka olup 12V 2,5A değerleri
ile çalışmaktadır. Şekil 9’da gösterildiği gibi dalgıç pompanın suya dayanıklı olan
besleme kabloları ve su çıkışını sağlayacak hortum girişi bulunmaktadır. 2,5A akım
değerinin yapılan testler sonucunda bu proje için hızlı pompanın hızlı çalışmasına sebep
olduğu için bu akım değeri küçültülerek pompaya uygulanmıştır.
Şekil 9. Leo marka dalgıç pompa.
2.3.2. Dalgıç Pompa Besleme ve Kumanda Devresi
Dalgıç pompa kontrolü PLC ile sağlanacağından pompa beslemesi ile pompa arasına
röle konulmuştur. Bu sayede PLC’den dalgıç pompanın çalışması yönünde bilgi
geldiğinde röle bobinleri enerjilenecek, ve NO olan kontaklarını kapatacaktır.
Kontakların kapanması besleme devresinden pompaya akım ulaşmasını sağlayacaktır bu
sayede dalgıç pompa istenilen derecede çalışacaktır. Bu koşulları sağlayan devre düzeni
Şekil 10 ‘da gösterilmiştir. Bu devrenin baskı devresi de Şekil 11’de gösterilmiştir. Bu
devrede kullanılan malzemeler Çizelge 3’te tablo halinde oluşturulmuştur.
Şekil 10. Dalgıç pompa besleme ve kumanda devresi.
11
Su pompası otomasyonu projesinde su pompası kuyu görevi gören 30lt’lik depoda
kullanılmıştır. Daha önceden anlatıldığı gibi bu depoda iki adet LED ve bunlarla ilişkili
iki adet röle vardır. Deponun boş olması durumunda alt seviyede olan LED sönecektir
söndüğünde akım sağlanamayacağından ilişkili röle kendi kontaklarını açacaktır.
Böylece dalgıç pompa da PLC yazılımı sayesinde deponun boş olduğunu dışarıdan bir
etkiye gerek kalmadan anlamış ve kendisini durdurmuş olacaktır.
Şekil 11. Dalgıç Pompa besleme ve kumanda baskı devresi.
Çizelge 3. Dalgıç pompa besleme devresinde kullanılan malzemeler.
Kullanılan malzemeler Adet
60W ayarlı transformator 1
3A köprü diyot 1
1000 µF 35V kondansatör 1
Flourshing 1-2C 12V röle 1
2.4. Hidrofor
Hidrofor su basıncını artırma sistemlerinde kullanılan elektrik pompalarıdır. Yüksek
basınç yardımı ile suyu hazneden uzak noktaya ulaştırabilirler. Montaj yapılırken
kullanılan boru çapı tesisat çapı ile aynı olmalıdır değiştirilemez. Hidrofor tankları
sistemleri sayesinde hava basıncı yaparak suyun hızlanmasını sağlar. Hidrofor seçimi
kullanılacak olan yer eğer apartmansa kat ve daire sayısına göre yapılmalıdır.
12
2.4.1. Preferikal Sürtme Fanlı Pompa
Bu projede suyun basıncını artırıp depodan su çekip basması için kullanılan pompa
preferikal sürtme fanlı pompa çeşididir. Şekil 12’de pompa ve plaka değeri
gösterilmiştir.
Orijinal olarak alınan motorda hidromat denilen bir parça bulunmaktaydı. Bu parça,
sistemdeki musluk ya da vana kapanıp açıldığında pompanın otomatik olarak kapanıp
açılmasını sağlamaktaydı. Musluk açık olduğu sürece, basınçlı su sağlayarak pompayı
çalıştırmaktaydı. Projede pompanın otomasyonu için PLC kullanılmakta olduğundan bu
hidromata gerek olmamaktaydı. Bu yüzden bu parça sistemden çıkartılarak preferikal
sürtme fanlı pompa tek başına kullanılmıştır. Monofaze olup 220V AC gerilimle direk
olarak şebekeden enerjisini sağlamaktadır. Ama PLC ile bağlantısı için bu akım ve
gerilim değerlerine uygun olan kontaktör eleman kullanılmıştır.
Preferikal pompalar yüksek basınçlı düşük debili pompalardır. Genellikle makine ve
hidrofor sistemlerinde kullanılırlar. Çark ve sürtünme yüzeylerinde kullanılan malzeme
bronz olduğundan temiz su için kullanıma uygundur. Çark sistemi ile çalıştığından pis
sularda kesinlikle kullanılmamalıdır. Ve susuz da çalıştırılmamalıdır. Küçük tip
bahçelerde, villalarda uzak mesafeli yerlerden su temin etmek için kullanıma uygundur.
Ayrıca endüstriyel sistemlerde de su çevrimini sağlamak için idealdir.
Şekil 12. Preferikal sürtme fanlı pompa.
13
2.4.2. Pompa Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Pompa tesisatı yapılırken ve çalıştırılırken dikkat edilmesi gerekenler:
Projeye uygun olan değerlerde bir pompa seçilmelidir.
Emme borusu kısa tutulmalı ve içinde hava bırakılmamalıdır.
Çıkış ve girişler daraltılmamalı, datasheet ölçüleri bozulmamalıdır.
Kullanılacak olan boru ve su pis, çakıllı, kumlu olmamalıdır, bu pompa aksamına
zarar verebilir.
Susuz kesinlikle çalıştırılmamalıdır.
Pompa dönüş yönü pompanın ön yüzeyinde okla belirtilmektedir.
Motor termik korumalıdır. Isınmalarda kendisini durdurup soğumasını bekler.
Enerji kablolarında kırılma, yırtılma olmamalı dikkat edilmelidir.
Pompanın zemine uygunluğu test edilmeli uygun şekilde montelenmelidir.
Çalışır durumdayken kesinlikle su ve pompa ile temas edilmemelidir.
2.5. PLC
Projede kullanılan PLC, Schneider-Electric firmasının ürettiği Twido modelidir.
Twido PLC’ler kompakt ve modüler olarak iki türden oluşmaktadır. Bu projede Şekil
12’te gösterildiği gibi modüler model olan Twido TWDLMDA20DTK kullanılmaktadır
[6]. Şekil 13.’teki PLC 12 giriş 8 çıkışa sahip olan 24V DC beslemeli digital bir
PLC’dir.
Şekil 13. Schneider marka PLC.
14
2.5.1. Twido Suite Programı
Twido kontrolörler için geliştirilmiş olan yazılım Twido Suite’tir. Bu yazılım ile
sisteme uygun ladder diyagramı ya da list oluşturularak projedeki gerekli otomasyon
sağlanacaktır. Twido, girişleri algılayıp çıkışlara göndererek kontrol programına
dayanan lojiği çözümler.
PLC’nin işlemsel döngüsü üç ayrı bölümde gerçekleşir:
Giriş taraması
Program taraması
Çıkış taraması
Genel olarak PLC programlama dilleri üç tip yapıda bulunur:
Merdiven diyagramı (Ladder diagram, LAD)
Komut listesi (statement list, STL)
Fonksiyon blok diyagramı (function block diagram, FBD)
2.5.2. Adresleme Formatları
Twido kontrol programını oluşturmak için 3 ana dil kullanılmaktadır:
Komut List dili: Sıralı bool komutları şeklinde yazılmış lojik ifadelerdir.
Ladder diyagramları: Ladder diyagramları röle kontrol devrelerini temsil eden lojik
diyagramlar gibidir. Bobinler ve kontaklar gibi grafik elemanlarını temsil ederler.
List/Ladder dönüşümü yapmak oldukça kolaydır
Grafcet: List komutlarının kullanımı destekleyen bir arayüzdür. Herhangi bir kontrol
sistemini adımlara bölerek ara geçişler sağlarlar.
Çizelge 4. Adresleme formatları.
İFADE GRUP TANIMI
% Sembol Yüzde sembolü dahili adresten önce gelen ifadedir.
I Nesne Tipi Girişteki elektriksel durumun lojik şeklidir.
Q Nesne Tipi Çıkıştaki elektriksel durumun lojik şeklidir.
X Kontrolör Pozisyonu Uzak uç kontrolü için gereklidir
Y I/O Tipi I/O Genişletme modülüdür.
Z Kanal Numarası I/O genişletme modülündeki kanal numarasıdır ve bu
modüle bağlıdır.
15
Çizelge 4.’te verilen tablo ile ilgili örnek bir adresleme formatı vermek gerekilirse:
%I0.5.2 : Ana kontrolör üzerindeki 5 nolu genişletme adresinde I/O bulunan 2 nolu
giriştir.
%Q0.0.6 : Ana kontrolör üzerindeki 6 nolu çıkıştır.
%I1.0.4 : 1 nolu uç adresindeki 4 nolu giriştir.
Ladder Diyagramlarında
Tüm girişler kontak sembolleri ( ) ile gösterilir.
Tüm çıkışlar bobin sembolleri ( ) ile gösterilir.
Ladder satırları, iki çubuk arasına çizilmiş komut setleri olan satırlardan oluşur.
Komut setleri aşağıdaki fonksiyonları temsil eder:
PLC input/output’ları (butonlar, sensörler, röleler, ışıklar,…)
PLC fonksiyonları (zamanlayıcılar, sayıcılar,…)
Lojik işlemler (toplama,bölme, AND, OR,…)
Karşılaştırma operatörleri (X<Y, X=Z, rotate, shift,…)
PLC’deki dahili değişkenler (bit, word,…)
Ladder diyagramı iki bölgeden oluşmaktadır.
Test bölgesi: Aksiyonların gerçekleştirilmesi için test edilen koşullar
bulunmaktadır. 1-10 arası sütundan oluşur. Kontaklar, fonksiyon blokları içerir.
Aksiyon bölgesi: Çıkışı veya test bölgesindeki koşulların test sonuçlarına göre
yapılacak olan sonuçları içerir. 8-11 arası sütundan oluşur. Bobinler ve
operasyon blokları bulunmaktadır.
Projede kullanılan ladder diyagramına ilişkin genel grafik tablosu çizelge 5’te
verilmiştir.
16
Çizelge 5. Ladder diyagramı grafik tablosu.
Ad Grafik eleman Komut Fonksiyon
Normalde açık
kontak LD Lojik 1 durumunda geçen kontaktır.
Normalde kapalı
kontak LDN
Lojik 0 durumunda iken geçen
kontaktır.
Yatay konnektör
Test ve aksiyon elemanlarını çubuklar
arasına seri bağlar.
Düşey konnektör
Test ve aksiyon elemanlarını çubuklar
arasına paralel bağlar.
Direkt bobin ST Test bölgesi sonuç değerini alır
Set bobini S Test bölgesi sonucu 1 olduğunda, 1’e
setlenir
Reset bobini R Test bölgesi sonucu 1 olduğunda 0’a
setlenir.
Zamanlayıcılar,
sayıcılar,
registerlar vb.
Fonksiyon blokları diğer grafik
elemanlarına bağlanarak kullanılır. Bu
bloklar birbirlerine seri bağlanamazlar.
Karşılaştırma
bloğu İki lojik işlemi karşılaştırarak sonuç
doğruysa çıkışı 1 yapar.
İşlem bloğu Aritmetik ve lojik işlemler için
gereklidir.
Return <RET> RET Ana programa geri dönmek için
yerleştirilir.
Programı durdur <END> END Program bitişidir.
2.5.3. Ladder / List Dönüşümü
Ladder / List dönüşümünü Twido’nun kendi software yazılımında bulunan özellikle
yapmak çok kolaydır. Öncelikle list sırası, oluşturulan bir ladder diyagramına denk
gelen ve aynı lojik ifadeyi gösteren list komutlarıyla oluşturulmuş topluluktur. Aynı
zamanda list komutlarıyla yazılmış bir programda ladder diyagramına da
dönüştürülebilir. Bu dönüşüm şeması Şekil.14’te gösterilmiştir.
17
Şekil 14. Ladder / List Dönüşümü.
List dili 3 temel yapıdan oluşmaktadır:
Satır numaraları
Komut kodları
Operandlar
Bir list örneğini ele alacak olursak: 0 LD %I1.2 için 0 ifadesi satır numarası, LD
ifadesi komut kodunu, %I1.2 operandı belirtmektedir. Burada satır numaraları bir komut
girildiğinde otomatik olarak gelmektedir.
Komut kodları, gerçekleştirilecek işlemi tanımlayan semboldür. LD ifadesi LOAD
komutunu ifade eder.
Temelde iki tip kod vardır:
Test komutları: Bir olayı gerçekleştirmek için gerekli koşulları sağlar. Örneğin
LOAD(LD) ve AND.
Aksiyon komutları: Kurulum sonuçlarına göre olayı gerçekleştirirler. Örneğin
STORE(ST) ve RESET(R) gibi
Operandlar, adres veya sembollerdir. %I0.2 operandı, girişe kaydedilmiş bir adrestir.
Operandlar bir sensörü, butonu, röleyi, zamanlayıcı, sayıcıyı, aritmetik ve lojik
işlemleri, bit ve wordleri temsil edebilir. Projede kullanılan list komutlarına ilişkin genel
grafik tablosu Çizelge 6’da verilmiştir.
18
Çizelge 6. List komutlarına ilişkin sembol tablosu.
Sembol Eşdeğer Ladder elemanı Fonksiyon
LD
Operandın statusü ile aynıdır.
LDN
Operandın değili ile aynıdır.
AND
Bir önceki komutun sonucu ile operandın durumu arasındaki AND lojiğe eşittir.
OR
Bir önceki komutun sonucu ile operandın durumu arasındaki OR lojiğe eşittir.
AND(
Lojik AND
OR(
Lojik OR
ST Test bölgesi sonuç değerini alır.
S Test bölgesi sonucu 1 olduğunda 1’e setlenir.
RET Test bölgesi sonucu 0 olduğunda 0’a setlenir.
END Program sonudur.
2.5.4. Zamanlayıcılar (Timer) Bloğu
Kontrolör bulunan sistemlerin programlamasında sıklıkla karşımıza çıkan timer
blokları genellikle sistemin 2 komut arasındaki bekleme süresini ayarlamaktadır. Twido
PLC’lerde 3 tip timer fonksiyonu bulunmaktadır [6]. Bunlar:
TON ( Timer On-Delay ) : On Gecikmeli gerçekleşecek durumların kontrolünde
kullanılmaktadır. Şekil 15’te TON diyagramı gösterilmiştir.
Şekil 15. TON diyagramı.
19
TOF ( Timer Off-Delay ) : Off gecikmeli gerçekleşecek durumların kontrolünde
kullanılır. Şekil 16’da TOF diyagramı gösterilmiştir.
Şekil 16. TOFF diyagramı.
TP ( Timer-Pulse ) : Belirli süresi olan bir darbe oluşturmak için kullanılır. Şekil
17’de TP diyagramı gösterilmiştir.
Şekil 17. TP diyagramı.
2.5.5. Çalışmada kullanılan PLC programı
Su pompası otomasyonu projesi için PLC’ye yüklenen program Şekil 18’de
gösterilmiştir. Bu programın yazılması için önceden de belirtildiği gibi Twido Suite
programı kullanılmıştır.
Şekil 18. Projede kullanılan merdiven diyagramı.
20
Şekil 18’deki bu merdiven diyagramının çalışmasından bahsedecek olursak,
Start olarak kullanılan I/O türü bir buton yardımıyla sistem enerjilenir.
1 numaralı LD için kuyudaki suyun üst seviyede olduğu bilgisi PLC tarafından
algılandığında: KUYU_UST sensörü açık kontaklarını kapatarak TON timerını aktif
edecektir. Bilindiği üzere TON timer’ı enerjilendiği an saymaya başlar ve süre sonunda
iletime geçer. Bu sebepten sistem 5 saniye hiç çalışmayacak ve süre sonunda D_P
olarak ifade edilen dalgıç pompayı çalışmaya başlayacaktır. Dalgıç pompa çalıştığı
andan itibaren su seviyesinin azalmaya başlamıştır. Bu durumda KUYU_UST tekrar
kapatmış olduğu kontağını açma durumu bilindiğinden, D_P ile mühürlemesi
yapılmıştır. Dalgıç pompanın durması için depoya pompalanan suyun seviyesi en üst
noktaya ulaşması gerekir. DEPO_UST olarak bilinen bu sensör normalde kapalı
kontağını açarak TON timerını enerjisiz bırakacaktır. Dolayısıyla dalgıç pompa direkt
olarak durur.
2 numaralı LD için deponun su ile dolduğu bilgisi DEPO_UST sensörünün açık
kontağını kapatarak TON’u etkinleştirecektir. Sistem 5 saniye yine hiç çalışmayacak
buzzer’ın ses çıkarması sağlanacaktır. 5 saniye sonunda TON iletime geçerek HDFR
olarak ifade edilen kuyunun geri beslemesini sağlayan hidroforu çalıştıracaktır. Hidrofor
çalıştığı andan itibaren su seviyesi azalmaya başlamıştır. Bu durumda DEPO_UST
tekrar kapatmış olduğu kontağını açma durumu bilindiğinden HDFR ile mühürlemesi
yapılmıştır. Hidroforun durması için kuyuya tahliye edilen suyun en üst seviyeye yani
ilk baştaki durum gibi olması gerekir. Bu bilgi KUYU_UST sensörü ile sağlandığında
normalde kapalı kontağını açarak hidroforu durduracaktır.
Böylelikle sistem tekrar başa dönmüş olur ve dalgıç pompa tekrar çalışır. Herhangi
bir olağanüstü durum için on-off türü buton O konumuna getirilerek sistemin enerjisi
kesilecektir.
Merdiven diyagramında kullanılmış olan giriş ve çıkışların isimleri ve
numaralandırmaları Çizelge 7’de belirtilmiştir.
21
Çizelge 7. PLC girişler / çıkışlar.
Girişler %I0.0 START I/O türü buton %I0.2 KUYU_UST Birinci deponun üst seviyesindeki röle kontakları %I0.4 DEPO_UST İkinci deponun üst seviyesindeki röle kontakları Çıkışlar %Q0.1 HDFR Hidrofor %Q0.2 D_P Dalgıç pompa
Yapılan merdiven diyagramının Ladder / List dönüşümü yapılarak hazırlanan kodlar
tablosu ise Çizelge 8’de oluşturulmuştur.
Çizelge 8. Projenin List Komutları.
0 BLK BUZZER 1 LD START 2 AND( KUYU_UST 3 OR D_P 4 ) 5 ANDN DEPO_UST 6 IN 7 OUT_BLK 8 LD Q 9 ST D_P 10 END_BLK 11 BLK BUZZER 12 LD START 13 AND( DEPO_UST 14 OR HDFR 15 ) 16 ANDN KUYU_UST 17 IN 18 OUT_BLK 19 LD Q 20 ST HDFR 21 END_BLK
22
3. SONUÇLAR
Yer altı kaynaklarının daha tedbirli olarak kullanılması ve bilincin oluşturulması
sebebi ile oluşturulan bu projede az su ile yüksek basınçlı su elde edilmiştir. Projede
sistem çıkışında kullanılacak olan suyun eldesi aşamasında da bundan farklı olarak
aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.
Kuyudan çekilecek olan suyun seviyesinin belirlenmesi ve can suyunun
tehlikeye atılmasının engellemesi
Yer altı kaynağından çekilen suyun depolanması
Depodaki suyun seviye bilgisi
Sistemde PLC kullanıldığından tam otomatik kullanım imkânı
Depolanan suyun önceden belirlenmiş basınçta elde edilmesi
Ancak tüm bunların elde edilmesi için kullanılan sistemin hem tasarımı hem de
gerçeklenmesi sırasında birçok sorun ile karşılaştık. Tasarlanan proje büyük alanlar
gerektirdiğinden prototipinin yapılmasında zorlandık.
Hidrofor olduğu yerden yüksek seviyelere yüksek basınçta su üretmek amacıyla
üretilmiştir. Fakat projede kullandığımız plastik su deposu için bu basınç büyük
geldiğinden bazı kısımları tarafımızdan ayrılmış, basıncı azaltılmıştır. Ayrıca dalgıç
pompanın çektiği su, pompa durduktan sonra geri basma yapması yüzünden PLC’de
sensör olarak kullanılan sıvı seviye kontrolünün çalışmasında sorun yaşadık. Bu yüzden
de tasarımında düşünülen bazı PLC aşamalarını değiştirmek zorunda kaldık. Şekil 19’da
tüm projenin bitmiş hali verilmiştir.
Şekil 19. Projenin son hali
23
4. DEĞERLENDİRME
İnsanların ve doğanın en temel ihtiyacı olan suyun gelişen teknoloji ve değişen
yaşam şartları ile birlikte ihmalkâr kullanımı sonucunda ileriki yaşamda daha büyük
sorunlar ortaya çıkması tahmin edilmesi çok da zor olmayan bir bulgudur. Yer altı
kaynaklarının daha tedbirli olarak kullanılması ve bilincin oluşturulması sebebi ile
oluşturulan bu projede az su ile yüksek basınçlı su elde edilmiştir.
Bunu yapabilmek için PLC kullanılmıştır. Ancak PLC’nin kullanım şartlarının rahat
olmasına karşın maliyetinin yüksek olması birçok proje için sorun oluşturacaktır. Bu
yüzden de mikroişlemciler ve mikrokontrolörler yardımı ile daha az maliyet ortaya
çıkacaktır.
Kumanda ve kontrol içeren sistemler diğerlerine göre az insan hatası içerdiğinden
dolayı günümüzde sıkça tercih edilmektedir. PLC kullanımının yanında gelişen
teknolojilerden olan SCADA’nın da kullanılması uzaktan erişime olanak sağlayacaktır.
Bu sayede kurulan sistemin mekaniksel ve elektriksel hatalarının çözümü sürecinde
kolaylık sağlanacaktır.
24
KAYNAKLAR
[1]. Jeoloji Müh. B. Çongar, “Türkiye’nin Yer altı Suyu Kaynakları ve Su Politikaları”
[2]. H. Yazıcığıl, “Yer altı Suyu Gözlem Kuyularının Sondajı Ve Taşınımı”,
ODTÜ, 1997
[3]. TÜSİAD, “Türkiye’de Su Yönetimi Sorunlar ve Öneriler”, Eylül, 2008
[4]. İ. Katıcıoğlu, C. Sefer, “Sıvı Tanklarda Seviye Kontrol Sistemi”, İTÜ
[5]. E. Korkmaz, M. Gölcü, C. Kurbanoğlu, “Dalgıç Pompa Performans Testlerinde Kulanılan Teknolojiler”, Karabük, LATS’09
[6]. Twido Programlanabilir Kontrolörler Yazılım Referans Kılavuzu
25
EKLER
EK 1. Çalışma Takvimi
Projenin tasarımından bitimine kadar geçen süre bir çalışma takvimi ile ifade
edilmeye çalışılmıştır. Bu da Çizelge 9’da gösterilmiştir.
Çizelge 9. Projenin Çalışma Takvimi.
TARİH 11-28 Şubat
4-15 Mart
18 Mart – 5 Nisan
8–19 Nisan
22 Nisan-3 Mayıs
6-17 Mayıs
20-24 Mayıs YAPILAN İŞ
Malzemelerin Belirlenmesi X X
Malzeme Temini X X X
Devrelerin Oluşturulması X X X X
PLC Programlanması X
Montajın Yapılması X X
Ölçümler ve Testler X X
Tez’in Hazırlanması X X X
Teslim X
26
EK 2. Standartlar ve Kısıtlar Formu
1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız.
Büyük boyutlarda olması düşünülen projenin bir prototipi yapılmıştır. Bu yüzden
boyutlar oldukça küçültülmüştür.
2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü?
Hayır, formüle edilecek bir sistem değildir.
3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız?
Özel Elektrik Makineleri, PLC ve Güç Elektroniği Devreleri derslerindeki bilgilerinden
faydalanılarak proje yapılmıştır.
4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir?
Kısa zaman ve az bütçe ile en optimum verim elde etmeyi amaçlayarak projeyi
oluşturulmuştur.
5. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar nelerdir?
a) Ekonomi
Projenin maliyeti en büyük kısmı ayrıca tüm kontrolü sağlayan parça olması ile
PLC’dir. Bunun yanında kullanılan hidrofor da oldukça yüksek maliyetlidir. Geri kalan
besleme ve seviye devreleri piyasada kolayca temin edilebilir elemanlardan
oluşmaktadır.
b) Çevre sorunları:
projede kullanılan malzemelerin hiç biri çevreye zararlı değildir. Aksine yapılan proje
çevreye katkısı olması ve yer altı kaynaklarının dikkatlice kullanılması amacı ile
oluşturulmuştur.
c) Sürdürülebilirlik:
Yapılan çalışma büyük bir projenin küçük bir sunumu olduğundan tanınması ve
yaygınlaşması açısından önemlidir.
27
d) Üretilebilirlik:
Denetim ve sürdürülebilirlik açısından oldukça uygun olan bu proje hem kontrol hem
üretim yapabilmesi yönüyle oldukça mantıklı bir tercihtir. PLC yerine mikroişlemciler
kullanılarak daha az maliyetle yapılabilirliği artırılabilir.
e) Etik:
Daha önce proje bazında düşünülmüş olan ancak tarafımızdan yeniden tasarlanıp
gerçekleştirilmiş bir proje olması sebebiyle oldukça önemlidir.
f) Sağlık:
Proje çevreye katkı amacıyla tasarlanmıştır. Çevreye ve sağlığa her hangi bir zararı
yoktur.
g) Güvenlik:
Şebeke gerilimi küçültülerek doğrultulmuş olup tüm sistem boyunca düşük akım ve
gerilim kullandığından bir tehlike oluşturmamaktadır. Ancak görüleceği üzere sıvı
içeren bir proje olduğundan dikkat edilmesi gerekmektedir.
h) Sosyal ve politik sorunlar:
Çok kısa bir zamanda tasarlanıp yapılması sebebi ile aksaklıklar ve kısıtlamalar
yaşanmıştır.
Projenin Adı SU POMPASI OTOMASYONU
Projedeki Öğrencilerin Adları
Bahar KURTOĞLU
Serdar BAŞÜN
Alper BENDER
Tarih 24.05.2013
28
EK 3. Sistemin Maliyet Hesabı
Sistemin maliyeti Çizelge 10’da görülmektedir. Burada PLC, Hidrofor ve Dalgıç
Pompa dekanlık yardımı ile alınmıştır. Diğer malzemeler ise tarafımızdan
karşılanmıştır.
Çizelge 10. Sistemin maliyet çizelgesi.
KULLANILAN MALZEMELER ADET BİRİM
FİYAT (TL) TUTAR (TL)
PLC 1 255 255
Hidrofor 1 30 30
Dalgıç Pompa 1 220 220
30lt plastik su deposu 2 15 30
470 Ω Direnç 19 0.01 0.19
1 µF 63V Kondansatör 4 0.04 0.16
1000 µF 35V Kondansatör 3 0.41 1.23
Flourshing 1-2C 5V röle 1 1.50 1.50
Flourshing 1-2C 24V röle 1 1.63 1.63
Schneider röle 1 6.20 6.20
Schneider röle soketi 1 8.50 8.50
4W 2*12 Transformatör 1 8.85 8.85
60W Ayarlı Transformatör 1 32.90 32.90
NPN transistör 10 0.13 1.3
LED (mavi) 10 0.28 2.8
1,5A Köprü doğrultucu 1 0.26 0..26
3A Köprü doğrultucu 1 0.76 0.76
LM7805 pozitif voltaj regülatörü 1 0.48 0.48
LM7824 pozitif voltaj regülatörü 1 0.63 1.63
Buzzer 1 0.65 0.65
0n-Off anahtar 1 0.87 0.87
Bakır plaket (20*20) 4 3.92 15.68
Hortum 3 8 24
TOPLAM 644.59
29
ÖZGEÇMİŞ
Bahar KURTOĞLU
1991 yılında İzmir’de doğmuştur. İlk ve orta öğrenim hayatını Giresun, Ankara ve
Trabzon’da geçirmiş son olarak İskenderpaşa İlköğretim Okulunda tamamlamıştır.
Liseyi Trabzon Anadolu Lisesinde okumuş ve 2009 yılında mezun olmuştur. 2009
yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik- Elektronik Bölümünü kazanmış 2011
yılında Elektrik ve Kontrol dalını seçmiştir. Halen bu bölümde öğretim hayatına devam
etmektedir.
Serdar BAŞÜN
1990 yılında Denizli’de doğdu. Özel Servergazi Lisesinde Fen Bilimleri bölümünden
2008 yılında mezun oldu. 2009 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-
Elektronik Mühendisliği Bölümünü kazandı. Elektrik ve Kontrol Bölümünü seçti ve
şuanda halen öğrenim hayatına devam etmektedir.
Alper BENDER
1991 yılında Ankara’da doğdu. İlköğrenimini Sarar İlköğretim Okulunda bitirdi.
Ankara Anadolu Lisesinde okuyarak 2009 yılında mezun oldu. Aynı yıl Karadeniz
Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünü kazandı. Halen bu
bölümde öğrenimine devam etmektedir.