long yeu thuong tap1- 17-11-2012 - thẦy thÍch thÔng lẠc

LOØNG YEÂU THÖÔNG

LÔØI CAÛM ÔN

Kính xin caùc taùc giaû trong caùc saùch, baùo cho pheùp chuùng toâi ñöôïc trích nhöõng baøi vieát veà ñaïo ñöùc ñeå laøm saùng toû neàn ÑAÏO ÑÖÙC NHAÂN BAÛN - NHAÂN QUA Û cuûa Phaät giaùo, xin chaân thaønh caûm ôn quyù vò.

Saùch do HT. Thoâng Laïc vieát khoâng baùn, chæ kính bieáu cho moïi ngöôøi.

Kính ghiHT. Thích Thoâng Laïc

Tröôûng Laõo THÍCH THOÂNG LAÏC

Tröôûng laõo THÍCH THOÂNG LAÏC

LOØNG YEÂU

THÖÔNG

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙOPL: 2556 - DL: 2012

3


4


LLỜI NÓI ĐẦUỜI NÓI ĐẦU

Loøng yeâu thöông laø moät ñöùc tính cuûa

muoân loaøi, khi môùi sinh ra laø ñaõ mang theo vôùi ñöùc tính naøy, nhöng loøng yeâu thöông coù nhöõng caáp ñoä khaùc nhau.

Nhö moät ngoâi nhaø ñang bò chaùy, moïi ngöôøi chaïy ñeán ñeàu ñöùng beân ngoaøi keâu cöùu, hay chæ laáy maét nhìn tröôùc caûnh moät em beù ñang bò keït trong ngoâi nhaø löûa. Hoï khoâng daùm xoâng vaøo löûa, chæ bieát chôø ñôïi nhöõng ngöôøi lính cöùu hoûa, chöù khoâng coøn caùch naøo khaùc cöùu em beù thoaùt ra khoûi nôi nguy hieåm.

Khoâng theå chôø ñôïi lính cöùu hoûa ñeán; khoâng theå nhìn caûnh keâu khoùc cuûa moät em beù trong côn löûa ñoû chaùy aøo aït; khoâng theå

5


nhìn caùi cheát cuûa moät em beù ñau thöông nhö vaäy ñöôïc. Moät ngöôøi ñaøn oâng trong ñaùm ñoâng xoâng vaøo löûa ñoû cöùu chaùu beù thoaùt naïn.

Haønh ñoäng thaät laø kieân cöôøng, anh duõng, tuy cô theå bò boûng nhöng ñaõ ñeå laïi moät hình aûnh “Ngöôøi Huøng” trong moãi ngöôøi. Bôûi loøng yeâu thöông laø moät söùc maïnh duy nhaát khieán cho con ngöôøi xem thöôøng caùi cheát, coi caùi cheát nheï töïa loâng hoàng...

Ñoïc caâu chuyeän “Nôi Trôû Veà”, chuùng ta môùi thaáy loøng yeâu thöông duõng caûm thaät laø cao thöôïng tuyeät vôøi. Chæ coù loøng yeâu thöông thaät söï môùi daùm bieán mình trôû thaønh nhöõng con ngöôøi duõng caûm, môùi laøm neân nhöõng kyø tích tinh thaàn yeâu thöông vó ñaïi cho ñôøi.

Loøng yeâu thöông vì ngöôøi, noùi thì ai noùi cuõng ñöôïc, nhöng ñeán khi laøm môùi thaáy khoù voâ cuøng. Chuùng toâi chæ öôùc mong sao moïi ngöôøi vì thöông ngöôøi maø queân mình, ñeå cho ñôøi ngaøy caøng toát ñeïp hôn.

Ñoïc nhöõng caâu chuyeän “Taâm hoàn cao thöôïng” cuûa Haø Mai Anh dòch töø tieáng Phaùp sang tieáng Vieät, tuy saùch do ngöôøi YÙ

6


vieát, nhöng sao taâm hoàn cuûa hoï laïi gaàn guõi vôùi daân toäc Vieät Nam ñeán theá. Caùc chaùu beù tuy tuoåi coøn hoïc troø nhöng vì loøng thöông ngöôøi maø queân mình, daùm hy sinh mình cöùu ngöôøi, khieán chuùng toâi xuùc ñoäng töø trong saâu thaúm cuûa traùi tim, neân khoâng theå caàm ñöôïc nhöõng gioït nöôùc maét töï nhieân tuoân traøo.

Loøng yeâu thöông laø moät caûm xuùc töï nhieân maø moãi ngöôøi ai cuõng coù. Treân ñôøi khoâng ai soáng maø thieáu loøng yeâu thöông. Loøng yeâu thöông seõ coù yù nghóa hôn nhieàu khi chuùng ta bieát ban taëng cho moïi ngöôøi khoâng phaân bieät thaân, sô, ñeå laøm cho cuoäc soáng aám aùp, haïnh phuùc hôn; ñeå laøm cho moïi ngöôøi gaàn guõi nhau hôn.

Thaät laø haïnh phuùc voâ cuøng khi moãi ngöôøi bieát taän duïng loøng yeâu thöông cuûa mình ban taëng cho nhöõng ngöôøi gaëp hoaøn caûnh khoâng may; ban taëng cho nhöõng ngöôøi ñang caàn loøng yeâu thöông, thì ñôøi soáng loaøi ngöôøi seõ ñeïp bieát bao!

Kính ghiTröôûng laõo Thích Thoâng Laïc

7


Nôi

trôû veà

Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, con ngöôøi

ñoái xöû vôùi con ngöôøi baèng loøng yeâu thöông thì theá gian naøy laø Thieân ñaøng, Cöïc laïc. Neáu treân theá giôùi moïi ngöôøi ñeàu bieát yeâu thöông nhau thì theá giôùi ñaâu coøn chieán tranh, xaõ hoäi ñaâu coøn coù tranh chaáp vaø gia ñình ñaâu coøn coù caõi coï hôn thua.

Cho neân, loøng yeâu thöông raát quan troïng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, hôn caû ngaøn vaøng. Loøng yeâu thöông khoâng theå ñoåi baèng tieàn baïc, cuûa caûi taøi saûn, maø phaûi baèng caû traùi tim; baèng caû moät taâm hoàn chaân thaät.

Bôûi vaäy, “Nôi Trôû Veà” cuûa moïi ngöôøi khoâng phaûi laø nôi giaøu sang, danh lôïi, tieàn 8


baïc, cuûa caûi, ruoäng ñaát nhieàu, maø laø nôi LOØNG YEÂU THÖÔNG. Chæ coù loøng yeâu thöông chaân thaät môùi laø nôi trôû veà cuûa moïi ngöôøi:

“Moät coâ beù moà coâi cha meï, soáng cuøng baø ngoaïi trong moät caên phoøng nhoû treân gaùc. Moät ñeâm, caên nhaø boãng boác chaùy vaø ngöôøi baø ñaõ thieät maïng trong khi coá gaéng cöùu chaùu gaùi cuûa mình. Ngoïn löûa lan nhanh, vaø caû taàng treät cuûa caên nhaø nhanh choùng chìm vaøo bieån löûa.

Nhöõng ngöôøi haøng xoùm goïi ñieän cho ñoäi cöùu hoûa, roài ñöùng ñoù nhìn trong voâ voïng, maø khoâng theå xoâng vaøo nhaø bôûi ngoïn löûa ñaõ chaën kín moïi loái vaøo. Coâ beù tuyeät voïng keâu khoùc caàu cöùu beân cöûa soå treân gaùc. Luùc aáy, trong ñaùm ñoâng laïi coù tin ñoàn raèng: “löïc löôïng cöùu hoûa seõ ñeán chaäm vaøi phuùt vì hoï ñang baän chöõa chaùy ôû nôi khaùc”.

Ñoät nhieân, ngöôøi ñaøn oâng xuaát hieän cuøng vôùi chieác thang. OÂng döïng chieác thang töïa vaøo töôøng cuûa ngoâi nhaø, roài nhanh choùng tieán vaøo beân trong. Vaø oâng trôû ra vôùi coâ beù ôû treân tay mình. OÂng trao coâ beù cho nhöõng ngöôøi ñang dang tay chôø beân döôùi, roài maát huùt vaøo maøn ñeâm.

9


Moïi ngöôøi ñieàu tra vaø thaáy raèng coâ beù chaúng coøn ngöôøi thaân naøo caû. Vaøi tuaàn sau, moät cuoäc hoïp ñöôïc toå chöùc ñeå quyeát ñònh xem ai laø ngöôøi seõ chaêm soùc vaø nuoâi naáng coâ beù.

Moät coâ giaùo muoán nhaän nuoâi coâ beù. Coâ ñöa ra lyù do raèng mình coù theå baûo ñaûm cho em moät neàn giaùo duïc toát. Moät ngöôøi noâng daân nhaän chaêm soùc coâ beù, vì oâng cho raèng coâ beù seõ khoûe maïnh vaø thoaûi maùi khi ñöôïc soáng ôû noâng traïi. Nhöõng ngöôøi khaùc cuõng ñöa ra nhöõng lyù do thuaän lôïi ñeå ñöôïc nhaän nuoâi coâ beù. Cuoái cuøng, moät ngöôøi daân giaøu coù nhaát thò traán ñöùng daäy vaø noùi: “Toâi coù theå mang ñeán cho coâ beù naøy taát caû nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi maø moïi ngöôøi vöøa ñeà

10


caäp, coäng vôùi tieàn baïc vaø taát caû nhöõng gì maø tieàn coù theå mua ñöôïc”.

Trong suoát buoåi thaûo luaän, coâ beù vaãn im laëng, maét nhìn xuoáng saøn nhaø.

“Coøn ai coù yù kieán gì khaùc nöõa khoâng?” OÂng chuû tòch leân tieáng.

Moät ngöôøi ñaøn oâng töø cuoái phoøng böôùc leân phía tröôùc. Böôùc ñi cuûa oâng chaäm chaïp vaø coù veû ñau ñôùn. Khi ñaõ ñeán tröôùc maët moïi ngöôøi, oâng böôùc thaúng ñeán choã coâ beù vaø ñöa ñoâi baøn tay ra. Moïi ngöôøi voâ cuøng kinh ngaïc. Baøn tay vaø caû hai caùnh tay cuûa oâng ñeàu bò phoûng traàm troïng.

Coâ beù oøa khoùc:

“Ñaây chính laø ngöôøi ñaõ cöùu chaùu!”

Roài coâ beù quaøng tay quanh coå ngöôøi ñaøn oâng, nhö ñang giöõ chaët laáy cuoäc soáng thaân thöông, nhö em ñaõ laøm trong caùi ñeâm ñònh meänh aáy. Roài coâ beù guïc ñaàu vaøo vai ngöôøi ñaøn oâng vaø khoùc nöùc nôû trong giaây laùt. Sau ñoù, em ngöôùc nhìn leân vaø mæm cöôøi vôùi oâng.

“Cuoäc hoïp ñeán ñaây laø keát thuùc”, ngöôøi chuû toïa tuyeân boá”.

Khuyeát Danh

11


Caâu chuyeän tuy ñôn sô, nhöng baèng nhöõng gioït nöôùc maét yeâu thöông maø khoâng ai caàm ñöôïc xuùc ñoäng. Vì loøng yeâu thöông oâng môùi xoâng vaøo nhaø löûa ñeå cöùu chaùu beù thoaùt naïn, vì loøng yeâu thöông maø chaùu beù chôø ngöôøi ñaõ cöùu mình trong löûa ñoû, vaø cuoái cuøng, hoï laïi gaëp nhau trong LOØNG YEÂU THÖÔNG.

“Nôi Trôû Veà” ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi phaûi rôi nöôùc maét, tröôùc loøng yeâu thöông khoâng theå dieãn taû baèng lôøi maø baèng traùi tim cuûa con ngöôøi. Ñuùng vaäy, ngöôøi ñaøn oâng cöùu chaùu beù baèng traùi tim yeâu thöông, vaø chaùu beù chæ nhaän loøng yeâu thöông aáy baèng traùi tim yeâu thöông cuûa mình. Chuùng ta ñöøng hieåu traùi tim yeâu thöông chæ coù trai gaùi môùi duøng danh töø naøy. Ñaáy laø hieåu moät caùch khoâng cao thöôïng, khoâng trong saïch, coøn phaøm phu tuïc töû, taâm coøn bò chi phoái giöõa nam vaø nöõ, taâm khoâng coù loái thoaùt ra

12


khoûi tình nhuïc duïc thaáp heøn. Cho neân, hieän giôø noùi ñeán loøng yeâu thöông töø traùi tim thì moïi ngöôøi ñaõ hieåu loøng yeâu thöông töø traùi tim moät caùch sai laàm. Traùi tim yeâu thöông ôû ñaây laø loøng yeâu thöông chaân thaät töø trong taän ñaùy loøng saâu thẳm cuûa con ngöôøi.

Treân ñôøi khoâng coù moät vaät gì ñaùnh ñoåi LOØNG YEÂU THÖÔNG ñöôïc, duø tieàn cuûa, vaøng baïc, ngoïc ngaø, chaâu baùu nhö nuùi, nhö röøng cuõng khoâng ñaùnh ñoåi ñöôïc noù.

Trong cuoäc ñôøi chuùng ta thöôøng thaáy, nhöõng ngöôøi giaû doái hay möôïn loøng yeâu thöông ñeå lôïi duïng nhau. Noùi yeâu thöông laø ñeå lôïi duïng coâng söùc cuûa ngöôøi khaùc; noùi yeâu thöông laø ñeå chieám ñoaït tieàn baïc, cuûa caûi, taøi saûn, ruoäng vöôøn, ñaát ñai; noùi yeâu thöông laø ñeå lôïi duïng tình duïc, noùi yeâu thöông laø ñeå lôïi duïng baèng moïi thöù khaùc nöõa. Khi lôïi duïng nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc nhö vaäy, ñeå roài hoï giöõ gìn ñöôïc nhöõng gì?

Taát caû nhöõng gì treân theá gian naøy ñeàu voâ thöôøng, ngay caû baûn thaân cuûa mình coøn giöõ gìn khoâng ñöôïc thay, huoáng laø nhöõng vaät gì khaùc.

Hieän giôø chuùng ta ñang soáng trong ñieân ñaûo töôûng, neân chaïy theo aûo aûnh, duïc voïng

13


cuûa caùc phaùp theá gian, ñeå roài töï chuoác laáy toaøn nhöõng söï khoå ñau. Coù phaûi vaäy khoâng quyù vò?

Ai cuõng bieát caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, ñoù laø moät söï thaät ñöông nhieân, khoâng ai daùm phuû nhaän lôøi noùi naøy. Nhöng taïi sao chuùng ta cả tin ñeán noãi muø quaùng, khoâng thaáy caùc phaùp voâ thöôøng nhö thaät, ñeå ñem söï soáng cao quyù cuûa mình chaïy theo aûo aûnh maø thoï laáy muoân ngaøn söï khoå ñau.

Treân theá gian naøy caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, nhöng coù moät phaùp khoâng voâ thöôøng, noù ñang ngöï trò trong loøng cuûa chuùng ta, noù maõi maõi khoâng bao giôø maát. Vaäy quyù vò coù bieát noù laø phaùp gì khoâng?

Ñoù laø LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa chuùng ta ñaáy quyù vò aï! Loøng yeâu thöông hôn taát caû moïi thöù treân ñôøi, noù laø moät söùc maïnh voâ bieân maø cuoäc soáng cuûa con ngöôøi khoâng theå thieáu ñöôïc. Neáu ai bieát trao taëng loøng yeâu thöông cuûa mình laø bieát ñem laïi söï bình an, yeân vui, haïnh phuùc cho mình vaø cho ngöôøi khaùc.

14


Loøng yeâu thöông

cuûa Carolyn

Loøng yeâu thöông cuûa Carolyn ñaõ coi

nheï taát caû taøi saûn, cuûa caûi, tieàn baïc cuûa mình. Coâ ñaõ ñem moät ngoâi nhaø ñaõ söûa sang ñeïp maét nhaát, vöøa yù nhaát, nhöng bieát roõ ngoâi nhaø naøy coù nhöõng kyû nieäm töøng soáng cuûa chaùu Jenny ôû ñaây, neân coâ trao ngoâi nhaø aáy cho caû gia ñình chaùu Jenny vôùi moät LOØNG YEÂU THÖÔNG roäng lôùn töø traùi tim. Thaät laø cao thöôïng thay!

“Carolyn laùi xe chaàm chaäm vaøo thò traán, trong tieát trôøi thu trong laønh, coâ thaáy loøng mình thaät nheï nhoõm, quan saùt quang caûnh cuûa thò traán nhoû beù naøy, coâ muoán tìm cho mình moät khoâng gian lyù töôûng ñeå soáng vaø vieát nhöõng taùc phaåm maø coâ aáp uû töø laâu.

15


Caùch trung taâm thò traán khoaûng 7 caây soá, coù moät khu röøng nhoû, thieân nhieân trong laønh vaø yeân tónh. Coâ chaïy xe ñeán ñoù vaø thaät baát ngôø, döôùi caùc taùn caây coù moät caên nhaø baèng goã xinh xaén, naèm taùch bieät vôùi cuoäc soáng oàn aøo cuûa thò traán. Ngoâi nhaø ñang treo bieån rao baùn. Ñaây ñuùng nhö laø ngoâi nhaø mô öôùc cuûa coâ töø bao naêm nay.

Coâ men theo loái moøn, ñeán tröôùc coång ngoâi nhaø. Laù caây traûi daøi treân loái ñi, khieán böôùc chaân cuûa coâ giaäm leân ñaùm laù khoâ taïo ra nhöõng tieáng laïo xaïo. Ñi qua caùnh coång maøu traéng, coâ böôùc leân haøng hieân baèng gaïch vaø nhìn vaøo ngoâi nhaø vaéng chuû qua lôùp kính trong suoát. Caùch baøi trí trong caên nhaø laøm Carolyn caûm thaáy thích thuù vaø môùi laï.

Sau ñoù, coâ nhanh choùng tìm ñeán vaên phoøng rao baùn ngoâi nhaø vaø coâ ñöôïc bieát raèng, ngoâi nhaø bò tòch bieân vaø chuû nhaân cuûa noù khoâng coù khaû naêng traû nhöõng khoaûn tieàn vay möôïn cuûa ngaân haøng.

Khi hoaøn taát caùc thuû tuïc mua baùn nhaø, caàm chieác chìa khoùa vaø giaáy chuû quyeàn nhaø vöøa kyù treân tay, Carolyn vaãn chöa tin noåi caên nhaø ñaõ thaät söï thuoäc veà mình. Ñöôïc

16


ngöôøi baïn giôùi thieäu moät ngöôøi thôï söûa chöõa nhaø gioûi trong vuøng teân laø Henry, Carolyn ñeán gaëp vaø nhôø anh thôï söûa laïi caên nhaø.

Giöõa thaùng 12 moïi vieäc ñaõ hoaøn taát vôùi ngoâi nhaø xinh nhö coâ mong öôùc, maùi nhaø khoâng coøn doät, caên nhaø khoaùc moät lôùp sôn maøu vaøng nhaït töôi taén, khung cöûa soå maøu xanh luïc vaø baõi coû ñöôïc caét tæa caån thaän. Troâng ngoâi nhaø thaät aám aùp, khaùc haún vôùi veû hoang pheá khi Carolyn tìm thaáy noù. Moät khung caûnh thaät tuyeät ñeå coâ coù theå ngoài saùng taùc tieáp nhöõng cuoán tieåu thuyeát, nhöõng baûn thaûo ñang dang dôû. Thöïc söï caên nhaø ñaõ ñem ñeán cho coâ nguoàn caûm xuùc daøo daït, nhöõng yù töôûng saùng suûa xuaát hieän, meàm maïi uyeån chuyeån, vaø coâ ñaõ vieát baèng taát caû taâm hoàn mình.

Vaøo moät buoåi chieàu trôøi laïnh, khi ñang luùi cuùi queùt saân, Carolyn baát chôï nghe tieáng chaøo thaät nhoû: “Chaøo coâ”. Carolyn quay veà phía tieáng noùi vaø thaáy moät coâ beù coù maùi toùc ñoû hoe ñang ñöùng thaäp thoø tröôùc coång.

Chaøo chaùu - Carolyn mæm cöôøi - teân chaùu laø gì?

- Jenny, theá coøn coâ?

17


- Coâ laø Carolyn.

- Coâ thaáy ngoâi nhaø theá naøo? - Vò khaùch beù nhoû nhìn coâ vaø hoûi.

- Coâ raát thích noù, tröôùc ñaây coâ luoân mô mình seõ soáng trong moät ngoâi nhaø nhö theá naøy, chaùu aï!

- Gia ñình chaùu cuõng raát yeâu noù - Jenny noùi - maøu sôn môùi laøm noù ñeïp quaù!

- Carolyn ngöøng queùt:

- Tröôùc ñaây chaùu ñaõ soáng ôû ñaây sao?

- Vaâng, khi boá chaùu maát, gia ñình chaùu phaûi chuyeån ñi!

- Theá baây giôø gia ñình chaùu soáng ôû ñaâu? - Carolyn caûm thaáy ñoäng loøng traéc aån.

- Treân moät cabin trong thò traán coâ aï!

Carolyn ñaët choåi xuoáng, ñeán gaàn coâ beù vaø hoûi:

- Chuyeän gì ñaõ xaûy ra vôùi boá chaùu vaäy?

Boá chaùu bò beänh trong moät thôøi gian daøi vaø khoâng theå tieáp tuïc laøm vieäc ñöôïc. Meï chaùu ñaõ vay möôïn tieàn ñeå chaïy chöõa cho boá, nhöng baùc só baûo khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc. Boá chaùu ñaõ maát vaøo naêm ngoaùi, tröôùc

18


leã giaùng sinh. Sau ñoù ngaân haøng noùi vôùi meï chaùu raèng gia ñình chaùu phaûi chuyeån ñi. Meï chaùu ñaõ khoùc raát nhieàu!

- AØ! Ra laø vaäy sao? Jenny! Chaùu uoáng moät ly nöôùc chanh nheù?

- Caùm ôn coâ, nhöng chaùu xin pheùp coâ veà. Meï chaùu seõ raát lo khi khoâng thaáy chaùu. Chaùu coøn phaûi troâng em ñeå meï naáu böõa toái nöõa. Coâ cho pheùp chaùu quay laïi ñaây chöù aï?

- Coâ raát mong gaëp chaùu!

Tröôùc khi ñi khuaát, Jenny coøn ngoaùi laïi nhìn ngoâi nhaø vôùi veû luyeán tieác.

Nhìn ngoâi nhaø, nieàm mô öôùc cuûa mình, Carolyn caûm thaáy raát buoàn. Beân trong ngoâi nhaø coâ döôøng nhö thaáy caûnh sinh hoaït cuûa gia ñình Jenny, ngöûi thaáy muøi baùnh mì nöôùng trong caên beáp nhoû. Coâ coøn nghe ñöôïc tieáng cöôøi ñuøa cuûa nhöõng ñöùa treû thô vaø nuï cöôøi haïnh phuùc cuûa boá meï chuùng... Coâ thaáy loøng mình ñang raát boái roái.

Trong ñeâm giaùng sinh, Carolyn nhôø Henry, ngöôøi thôï söûa chöõa nhaø, caûi trang thaønh oâng giaø Noel ñeán rung chuoâng tröôùc cabin nhaø Jenny. Khi anh böôùc vaøo vôùi nuï cöôøi raïng rôõ, khoâng khí trong gia ñình coâ

19


beù trôû neân aám aùp hôn trong ñeâm laïnh giaù. Anh trao cho Jenny moät con buùp beâ ñaëc bieät, coù maùi toùc ñoû nhö maùi toùc cuûa coâ beù, vaø quaû boùng cao su maøu xanh cho em trai cuûa Jenny. Cuoái cuøng, Henry böôùc ñeán trao cho meï cuûa Jenny moät chieác phong bì maøu traéng vaø noùi:

- Chò Sarah! Ñaây laø moùn quaø daønh cho chò.

Sarah ngaïc nhieân nhaän chieác phong bì roài môû ra. Beân trong coù moät chieác chìa khoùa, tôø giaáy chuyeån nhöôïng ngoâi nhaø ñöùng teân Sarah vaø taám thieäp ñöôïc ghi: “Ngoâi nhaø ñang ñoùn chôø gia ñình chò! Toâi hy voïng leã giaùng sinh naêm nay thaät söï ñem

20


laïi yù nghóa cho gia ñình chaùu Jenny. Ñieàu naøy môùi ñuùng laø ngoâi nhaø mô öôùc cuûa toâi. Chuùc gia ñình chò giaùng sinh thaät vui veû. Moät ngöôøi baïn”.

Ñoâi maét cuûa Sarah ngaán leä, coâ khoâng ngôø raèng moät ngöôøi phuï nöõ xa laï, moät taám loøng nhaân aùi vaø quaù ñoãi cao thöôïng, coù theå hy sinh caû moät gia taøi, moät nieàm mô öôùc cuûa mình cho ngöôøi khaùc. Rieâng ñoái vôùi Carolyn - duø laø moät ngöôøi phuï nöõ nhoû beù hay laø moät nhaø vaên noåi tieáng sau naøy - ngoâi nhaø mô öôùc ñoù chính laø nôi ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng yù töôûng nhaân vaên cao caû tröôùc heát trong cuoäc ñôøi vaø ñi vaøo nhöõng trang saùch”.

Thanh MaiTheo The Dream

Keát luaän caâu chuyeän treân khoâng ai caàm ñöôïc nöôùc maét. Moät ngoâi nhaø ñeïp vaø vöøa yù nhö vaäy, theá maø carolyn thaûn nhieân hy sinh trao laïi cho ngöôøi khaùc vôùi taám loøng yeâu thöông roäng môû. Vì bieát raèng ngoâi nhaø aáy coù nhöõng kyû nieäm cuûa chaùu beù Jenny töøng soáng ôû ñoù. Chính loøng yeâu thöông môùi ñem laïi cho mình, cho ngöôøi moät söï bình an, moät nieàm vui chaân thaät, moät cuoäc soáng

21


nhìn veà töông lai saùng laïng, moät cuoäc soáng traøn ñaày nhöïa soáng yeâu thöông.

Bôûi vaäy, loøng yeâu thöông chæ coù ban taëng nhau baèng haønh ñoäng töø trong traùi tim, maø khoâng heà môû mieäng noùi ôn, noùi nghóa; loøng yeâu thöông chia seû nhau moïi vieäc laøm maø khoâng heà keå coâng, keå söùc. Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, chuùng ta laøm ñöôïc nhöõng gì cho ngöôøi khaùc laø ñaõ ban taëng LOØNG YEÂU THÖÔNG.

Chuùng ta khoâng chòu khoù quan saùt, chöù neáu chòu khoù quan saùt chuùng ta seõ thaáy loøng yeâu thöông theå hieän baèng haønh ñoäng raát roõ raøng: Daét moät baø laõo qua ñöôøng, ñoù laø haønh ñoäng loøng yeâu thöông; nhöôøng choã ngoài cho ngöôøi coù em nhoû hay moät ngöôøi giaø yeáu treân xe bus, ñoù cuõng laø haønh ñoäng loøng yeâu thöông; duøng lôøi an uûi moät ngöôøi naøo ñoù ñeå hoï ñöôïc yeân taâm an vui, ñoù cuõng laø ñaõ ban taëng haønh ñoäng loøng yeâu thöông cho ngöôøi aáy.

Trong cuoäc soáng haèng ngaøy coù raát nhieàu vieäc khieán cho moïi ngöôøi baát an, khi gaëp tröôøng hôïp aáy chuùng ta caàn ban taëng haønh ñoäng loøng yeâu thöông ñeán vôùi hoï, chæ bieát ban taëng loøng yeâu thöông chaân thaät töø traùi

22


tim cuûa mình thì seõ an uûi bieát bao nhieâu taâm hoàn ñang khoå ñau.

Moãi böôùc ñi traùnh giaãm ñaïp leân nhöõng loaøi vaät nhoû nhít nhö kieán vaø coân truøng döôùi böôùc chaân, ñoù laø chuùng ta cuõng thöïc hieän haønh ñoäng loøng yeâu thöông.

Ñem moät naém côm hay moät naém luùa cho moät con chim hay moät con gaø, cuõng nhö cho moät con meøo ñang ñoùi, ñoù cuõng laø thöïc hieän haønh ñoäng loøng yeâu thöông.

Nghe tieáng keâu caàu cöùu cuûa moät con nhaùi tröôùc mieäng con raén, chuùng ta khoâng theå laøm ngô, vaø coá tìm moïi caùch ñeå cöùu con nhaùi vaø ngaên chaën con raén traùnh laøm nhöõng ñieàu aùc.

Con raén tuy khoâng aên thòt con nhaùi, nhöng noù cuõng khoâng cheát ñoùi ñaâu quyù vò aï! Vì noù cuõng coù theå soáng baèng nhöõng thöïc phaåm khaùc nhö traùi caây chín, côm hoaëc nhöõng laù caây hoaëc coû non.

Khi chuùng ta ngaên con raén khoâng cho gieát haïi con nhaùi laø chuùng ta ñaõ laøm ñöôïc hai ñieàu laønh:

1- Laø cöùu con nhaùi.2- Laø giuùp con raén traùnh laøm ñieàu aùc.

23


Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, neáu chuùng ta chæ soáng coù moät mình thì khoâng coù ñieàu gì phaûi noùi, nhöng ñaõ noùi cuoäc soáng thì phaûi coù nhieàu ngöôøi, maø coù nhieàu ngöôøi thì phaûi coù nhieàu yù. Vì theá, coù nhöõng yù ñoàng nhau thì thaät laø thuaän chieàu maùt maùi, nhöng coù nhöõng yù khoâng ñoàng nhau laø do tính coá chaáp yù mình ñuùng, yù ngöôøi khaùc sai. Do yù ngöôøi khaùc sai maø mình ñaõ ñaùnh maát loøng yeâu thöông. Khi ñaùnh maát loøng yeâu thöông neân coù nhieàu tröôøng hôïp xaûy ra caàn chuù yù:

Thöù nhaát: Khi maát Loøng Yeâu Thöông neân coù nhöõng yù kieán coá chaáp taïo thaønh nhöõng cuoäc caõi coï tranh hôn thieät, bieán cuoäc soáng baát an cho nhau.

Thöù hai: Khi maát Loøng Yeâu Thöông neân ngöôøi naøy ñoái vôùi ngöôøi khaùc sinh ra thuø gheùt, coù khi ñi ñeán choã aåu ñaû vaø gaây ra aùn maïng.

Thöù ba: Khi maát Loøng Yeâu Thöông thì baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra, do vôï hay choàng muoán chieám höõu laøm quyeàn cuûa rieâng mình (ghen, tuoâng).

Thöù tö: Khi maát Loøng Yeâu Thöông neân con ngöôøi thöôøng coù tính hay sôï seät, nhuùt 24


nhaùt, thieáu can ñaûm khoâng daùm nhaän loãi mình, thöôøng ñoå loãi cho ngöôøi khaùc.

Chaùu beù Garoâneâ can ñaûm daùm ñöùng leân nhaän loãi thay cho baïn mình, thaät laø moät LOØNG YEÂU THÖÔNG cao thöôïng:

“Khi toâi vaøo lôùp (hôi muoän moät tí vì coâ giaùo lôùp döôùi ñaõ giöõ toâi laïi, hoûi luùc naøo coâ coù theå ñeán chôi nhaø toâi) thì thaày Pec-boâ-ni vaãn chöa ñeán; vaø ba hay boán ñöùa ñang haønh haï caäu Croât-xi ñaùng thöông, caùi caäu toùc hoe, caùnh tay bò lieät coù baø meï baùn rau quaû aáy. Chuùng laáy thöôùc ñaùnh caäu; neùm voû haït deû vaøo ñaàu caäu; goïi caäu laø con quæ queø vaø nhaïi caùi tay cuûa caäu. Moät mình ôû ñaàu gheá ngoài, Croât-xi sôï haõi, nghe vaø nhìn khi ñöùa naøy, khi ñöùa kia vôùi ñoâi maét van lôn, caàu chuùng ñeå cho yeân thaân. Nhöng boïn chuùng moãi luùc moät laøm giaø, ñeán noãi caäu baét ñaàu run leân vaø maët ñoû böøng vì töùc giaän.

Boãng Phran-ti, caùi thaèng coù boä maët taøn nhaãn aáy, ñöùng leân moät caùi gheá, laøm boä nhö oâm moãi tay moät caùi soït, noù nhaïi meï Croât-xi khi baø ñeán ñoùn con ôû coång tröôøng. Maáy hoâm nay, khoâng thaáy baø ta ñeán, vì baø ñang oám.

25


Thaáy dieãn maøn kòch caâm aáy, hoïc troø cöôøi aàm leân. Croât-xi lieàn maát bình tónh, choäp laáy loï möïc tröôùc maët vaø duøng heát söùc neùm vaøo Phran-ti. Nhöng Phran-ti traùnh ñöôïc vaø loï möïc truùng giöõa ngöïc thaày Pec-boâ-ni vöøa böôùc vaøo.

Taát caû hoïc troø khieáp sôï, chaïy veà choã vaø im thin thít nhö vöøa coù moät pheùp laï.

Thaày giaùo taùi maët, böôùc leân buïc vaø hoûi, gioïng laïc haún ñi:

“Ai neùm loï möïc?”

Khoâng moät tieáng traû lôøi.

“Ai?” - thaày Pec-boâ-ni nhaéc laïi, gioïng to hôn.

Ga-roâ-neâ ñoäng loøng thöông xoùt Croât-xi, lieàn ñöùng daäy vaø noùi quaû quyeát: “Thöa thaày, con aï!”.

Thaày giaùo nhìn Ga-roâ-neâ, roài nhìn ñaùm hoïc sinh ñang söûng soát, vaø noùi gioïng bình tónh: “Khoâng phaûi con”.

Sau moät phuùt, thaày laïi noùi: “Ngöôøi coù loãi seõ khoâng bò phaït, cöù ñöùng daäy”.

Croât-xi ñöùng daäy, vöøa noùi vöøa khoùc:

26


- Thöa thaày, caùc baïn treâu con, chöûi con, con maát bình tónh... con ñaõ neùm...

- Con ngoài xuoáng - thaày giaùo baûo - vaø nhöõng ai ñaõ khieâu khích baïn thì ñöùng leân!

Boán trong nhöõng ñöùa ñaõ gaây söï ñöùng daäy, ñaàu cuùi gaèm. Thaày Pec-boâ-ni noùi:

“Caùc caäu ñaõ laêng maï moät ngöôøi baïn khoâng heà gaây söï vôùi mình, caùc caäu ñaõ nhaïo baùng moät ngöôøi taøn taät, caùc caäu ñaõ taán coâng moät em beù yeáu ñuoái khoâng coù söùc choáng cöï. Caùc caäu ñaõ laøm moät vieäc heøn haï nhaát vaø nhuïc nhaõ nhaát coù theå boâi nhoï löông taâm con ngöôøi. Caùc caäu laø nhöõng keû heøn nhaùt!”

Noùi xong, thaày böôùc xuoáng giöõa chuùng toâi, ñi veà phía Ga-roâ-neâ, thaày ñeán gaàn, caäu cuùi ñaàu xuoáng. Thaày Pec-boâ-ni ñöa tay xuoáng döôùi caèm Ga-roâ-neâ, naâng ñaàu caäu ta leân nhìn thaúng vaøo maët vaø noùi:

“Con quaû laø coù moät taám loøng cao thöôïng!”

Nhaân luùc aáy, Ga-roâ-neâ gheù vaøo tai thaày, noùi nhoû maáy tieáng. Töùc thì thaày quay laïi boán teân thuû phaïm vaø boãng nhieân baûo hoï: “Thoâi, thaày tha loãi cho caùc con!”

27


Caâu chuyeän xaûy ra xung quanh caùc chaùu hoïc troø, nhöng ñaõ noùi leân ñöôïc loøng yeâu thöông cao thöôïng. Vì theá, chuùng ta caàn phaûi laáy göông haïnh cuûa chaùu Garoâneââ soi laïi mình, ñeå luùc naøo cuõng bieát ñem loøng yeâu thöông trao taëng cho moïi ngöôøi, ñeå moïi ngöôøi treân haønh tinh naøy gaàn guõi nhau hôn, bieát xoa dòu nhöõng veát thöông ñau cuûa cuoäc ñôøi.

Thöù naêm: Khi maát Loøng Yeâu Thöông neân taùnh tình khoâng thaúng thaén, quanh co, löøng chöøng, bieán mình trôû thaønh ngöôøi thuï ñoäng, ai noùi sao nghe vaäy. Cuoái cuøng chaúng khaùc naøo ngöôøi a dua, xu nònh. Ngöôøi thöôøng a dua, xua nònh laø ngöôøi “ba phaûi”,

28


khoâng phaûi laø ngöôøi thaønh thaät, hoï baèng maët vôùi moïi ngöôøi, chöù khoâng baèng loøng.

Thöù saùu: Khi maát Loøng Yeâu Thöông ngöôøi ta thöôøng hay noùi thaúng yù nghó trong ñaàu khieán moïi ngöôøi caêm gheùt, maát thieän caûm.

Thöù baûy: Khi maát Loøng Yeâu Thöông ngöôøi ta thöôøng maït saùt vaø hay noùi xaáu ngöôøi khaùc.

Thöù taùm: Khi maát Loøng Yeâu Thöông ngöôøi ta chæ bieát mình vaø coi ai treân ñôøi naøy cuõng chaúng ra gì.

Bôûi vaäy, LOØNG YEÂU THÖÔNG giuùp cho con ngöôøi trôû thaønh nhöõng ngöôøi toát, nhöõng ngöôøi coù ñaïo ñöùc, coù loøng nhaân aùi, coù ñöùc nhaãn nhuïc, bieát tuøy thuaän, ñaày loøng tha thöù yeâu thöông vaø coøn bieát roäng môû voøng tay, luoân luoân chia seû nhöõng noãi buoàn vui vôùi moïi ngöôøi.

29



loaøi saâu boï cuûa chaùu Brian

Chuùng ta ñaõ töøng chöùng kieán bieát bao

nhieâu ngöôøi coi thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät, xem maïng cuûa loaøi vaät nhö ñaát caùt, thaáy moät con kieán boø treân saân laø laáy chaân chaø ñaïp cho cheát môùi thoâi. Coù ngöôøi coøn duøng löûa ñoát kieán, thaáy kieán cheát naèm ngoån ngang chaúng chuùt loøng thöông xoùt. Haàu heát moïi ngöôøi ai cuõng xem thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät. Rieâng chaùu Brian thì khaùc, loøng yeâu thöông cuûa chaùu raát ñaëc bieät, maø ngöôøi lôùn nhö chuùng ta cuõng khoâng ngôø ñöôïc. Loøng yeâu thöông chaùu xuaát

30


phaùt töø trong traùi tim YEÂU THÖÔNG, neân haønh ñoäng giuùp nhöõng con saâu thoaùt cheát cuûa chaùu laø moät baøi hoïc yeâu thöông saâu saéc ñoái vôùi moïi ngöôøi. Baøi hoïc loøng yeâu thöông aáy coù moät giaù trò raát lôùn, maø khi nhaéc ñeán nhöõng haønh ñoäng aáy thì khoâng ai coù theå naøo queân ñöôïc:

“Brian laø moät caäu beù baûy tuoåi. Caäu laø ngöôøi hay mô moäng vaø luoân laøm cho coâ giaùo cuûa mình töùc giaän. Coâ giaùo cuûa caäu laïi laø moät ngöôøi raát nghieâm khaéc.

Moät hoâm, Brian ñeán tröôøng treã moät tieáng ñoàng hoà. Ngay khi caäu vöøa ñeán lôùp, coâ giaùo cuûa caäu voäi ra khoûi lôùp hoïc, xuoáng vaên phoøng tröôøng vaø goïi ñieän thoaïi cho meï Brian: “Hoâm nay Brian ñi hoïc treã moät tieáng ñoàng hoà” - coâ giaùo noùi - “Toâi gaàn nhö heát chòu noåi roài!”

Caû ngaøy hoâm aáy, meï Brian heát söùc lo laéng. Cuoái cuøng, Brian cuõng veà ñeán nhaø.

“Brian, coù chuyeän gì xaûy ra ôû tröôøng vaäy con?”

“Con ñi hoïc treã. Coâ giaùo cuûa con raát giaän”.

31


“Meï bieát roài. Coâ aáy ñaõ goïi ñieän cho meï. Maø chuyeän gì ñaõ xaûy ra vaäy con?”

“Daï”, Brian baét ñaàu keå laïi caâu chuyeän cuûa mình: “Chaéc tröôùc ñoù trôøi coù möa, con thaáy coù raát nhieàu saâu ôû hai beân væa heø”. Caäu ngöng laïi moät luùc roài noùi tieáp: “Con bieát caùc em nhoû seõ giaäm leân chuùng, neân con coá ñem boû chuùng laïi vaøo trong nhöõng caùi loã”.

Caäu ngöôùc nhìn meï: “Con maát raát nhieàu thôøi gian ñeå laøm vieäc ñoù, vì chuùng khoâng chòu ñi meï aï!”

Ngöôøi meï oâm caäu vaøo loøng vaø noùi: “Meï yeâu con laém, Brian aø!” Baø khoùc.

Jay O’Callahan

32


Caäu beù brian coù nhöõng haønh ñoäng loøng yeâu thöông loaøi vaät xuaát phaùt töø traùi tim nhaân aùi thaät tuyeät vôøi nhö ñaõ noùi ôû treân. Chuùng ta khoâng theå laáy vaät gì so saùnh vôùi loøng yeâu thöông loaøi vaät maø caäu beù naøy ñaõ thöïc hieän, thaät laø cao quyù voâ cuøng. Moät haønh ñoäng maø noù mang ñeán hai vieäc thieän nhö sau:

1- Cöùu nhöõng con saâu thoaùt cheát.

2- Giuùp moïi ngöôøi traùnh vieäc voâ tình laøm ñieàu aùc.

LOØNG YEÂU THÖÔNG loaøi vaät cuûa caäu beù Brian ñaõ khieán chuùng ta thöùc tænh, nhaän bieát raèng söï soáng cuûa con ngöôøi cuõng nhö söï soáng cuûa muoân loaøi vaät khaùc ñeàu bình ñaúng. Bôûi vì söï soáng laø moät ñieàu raát cao quyù treân theá gian naøy, cho neân noù luoân luoân phaûi ñöôïc toân troïng bình ñaúng nhö nhau. Vì theá, khoâng ai coù quyeàn cöôùp laáy maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc cuõng nhö maïng soáng cuûa caùc loaøi vaät khaùc. Neáu ngöôøi naøo cöôùp laáy maïng soáng cuûa loaøi vaät khaùc thì cuõng nhö cöôùp laáy maïng soáng cuûa con ngöôøi. Ngöôøi aáy ñöôïc xem laø moät AÙc Quyû, moät La Saùt. Hoï khoâng phaûi laø loaøi ngöôøi. Vì loaøi ngöôøi coù boä oùc thoâng minh, coù tính nhaân aùi vaø ñöùc

33


ñoä hieàn laønh, bieát thöông yeâu, tha thöù, bieát traùnh nhöõng ñieàu laøm ñau khoå mình ñau khoå ngöôøi.

Bôûi vaïây, moät con ngöôøi thì khoâng theå soáng nhö caùc loaøi ñoäng vaät aùc, chæ bieát gieát haïi vaø aên thòt laãn nhau. Cho neân, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi gieát haïi vaø aên thòt chuùng sinh thì chuùng ta neân xem laïi hoï, hoï coù phaûi chính laø con ngöôøi hay khoâng?

Xung quanh chuùng ta, cuøng soáng chung nhau toaøn laø con ngöôøi, nhöng kyø thöïc coù hai haïng ngöôøi:

1- Haïng ngöôøi coù ñaïo ñöùc, coù nhaân tính, coù loøng töø aùi, coù loøng yeâu thöông, bieát tha thöù moïi söï loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, soáng vì moïi ngöôøi, vì söï soáng cuûa taát caû caùc loaøi vaät khaùc.

2- Haïng ngöôøi tính tình hung döõ, coäc caèn, thoâ loâ, thieáu vaên hoùa, khoâng coù loøng nhaân aùi, khoâng bieát tha thöù moïi loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, thöôøng coá chaáp, nham hieåm, coù nhieàu thuû ñoaïn gian xaûo haïi ngöôøi, thöôøng laøm khoå mình, khoå ngöôøi, thích gieát haïi vaø aên thòt chuùng sinh, soáng moät ñôøi soáng ñaày ñau khoå vì chæ bieát coù mình maø queân moïi ngöôøi.

34


Chuùng ta haõy töï suy nghó, con ngöôøi coù quyeàn soáng thì con vaät cuõng coù quyeàn soáng. Taïi sao con ngöôøi khoâng nhöõng cöôùp laáy maïng soáng cuûa con vaät maø coøn aên thòt chuùng? Nhö vaäy con ngöôøi soáng coù bình ñaúng hay khoâng?

Quyeàn bình ñaúng soáng cuûa con ngöôøi cuõng nhö caùc loaøi vaät laø nhö nhau. Taïi sao con ngöôøi noùi ñöôïc maø khoâng laøm ñöôïc? Con ngöôøi coù ñaàu oùc thoâng minh vaø nhaân aùi hôn caùc loaøi vaät khaùc, bieát phaân bieät thieän aùc roõ raøng, bieát söï ñau khoå baûn thaân mình vaø cuõng bieát moïi söï ñau khoå cuûa caùc loaøi vaät khaùc, nhöng haàu heát con ngöôøi giaû ñieác, laøm ngô, ñeàu laøm ngöôïc laïi quyeàn soáng bình ñaúng aáy. Hoï xem thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät nhö coû raùc, muoán ñaâm, gieát luùc naøo laø tuøy yù. Hoï coi maïngï soáng cuûa loaøi vaät chaúng ra gì. Haèng ngaøy, nhöõng baø noäi trôï ñaõ gieát bieát bao nhieâu con vaät ñeå laøm thöïc phaåm cho gia ñình. Moät chieác taøu ñaùnh caù ñaõ gieát bieát bao nhieâu sinh maïng caù toâm chæ trong vaøi tieáng ñoàng hoà. Cho neân, maïng soáng cuûa caùc loaøi vaät nhö traâu, boø, heo, deâ, gaø, vòt, caù, toâm, v.v... cheát döôùi baøn tay con ngöôøi haøng vaïn vaïn, trieäu trieäu chæ trong moät ngaøy khaép nôi treân theá giôùi.

35


Vì theá, baûo sao con ngöôøi soáng khoâng ñöôïc bình an, yeân vui. Cuoäc soáng cuûa hoï do soáng aùc neân phaûi gaùnh chòu: khoâng beänh taät thì tai naïn xaûy ñeán, khoâng thieân tai thì luõ luït, khoâng baõo toá thì hoûa hoaïn, khoâng chieán tranh nöôùc naøy thì chieán tranh nöôùc khaùc, khoâng khoå ñau cheát choùc kieåu naøy thì phaûi khoå ñau cheát choùc kieåu khaùc. Nhaân naøo thì quaû naáy khoâng ai coù theå traùnh khoûi, luaät nhaân quaû raát coâng baèng. Ñöøng baûo raèng khoâng coù nhaân quaû, chuùng ta chæ caàn nhìn nhöõng haønh ñoäng cuûa moïi ngöôøi ñang soáng haèng ngaøy thì bieát ngay cuoäc soáng cuûa hoï nhö theá naøo.

Thaät söï maø noùi, treân haønh tinh naøy chæ coù loaøi ngöôøi laø ñoäc aùc kinh khuûng nhaát, khoâng coù moät loaøi vaät naøo aùc ñoäc baèng, bôûi loøng daï con ngöôøi gheâ gôùm laém. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi hoïc vaø soáng theo ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân quaû cuûa Phaät giaùo thì neân caûnh giaùc, ñöøng voäi tin moät ngöôøi naøo caû. Vì theá, ñöùc Phaät ñaõ töøng nhaéc nhôû chuùng ta: “Ñöøng coù tin! Ñöøng coù tin!!!”

Con ngöôøi thöôøng hoâ haøo soáng bình ñaúng, nhöng chaúng coù bình ñaúng chuùt naøo caû, chæ laø khaåu hieäu, chæ laø lôøi noùi suoâng.

36


Cho neân, lôøi noùi söï soáng bình ñaúng nhö nhau, söï soáng raát laø cao quyù, nhöng xeùt cho cuøng ngöôøi ta chæ noùi, chöù ngöôøi ta khoâng xem söï soáng ra sao caû. Noùi thì noùi raát hay, nhöng ngöôøi ta coù theå ñaâm cheùm, gieát nhau nhö gieát moät con heo, con boø, con choù, v.v... khoâng hôn khoâng keùm.

Khi moät ñaát nöôùc coù chieán tranh thì maïng soáng cuûa con ngöôøi raát mong manh? Chuùng toâi ñaõ töøng chöùng kieán moät cuoäc caøn queùt cuûa quaân ñoäi Phaùp, taïi huyeän Cuû Chi thuoäc tænh Gia Ñònh, chæ coù moät ngöôøi lính Phaùp bò du kích baén bò thöông, chuùng lieàn vaøo xoùm gaàn ñoù ñoát nhaø cöûa cuûa nhaân daân, luøa taát caû ngöôøi giaø, phuï nöõ, treû con hôn caû traêm ngöôøi ra moät baõi ñaát troáng, roài duøng suùng saùt haïi khoâng coøn moät ngöôøi naøo soáng soùt. Thaät laø kinh khuûng, haõi huøng toäi aùc cuûa chieán tranh. Con ngöôøi gieát con ngöôøi chaúng coù chuùt LOØNG YEÂU THÖÔNG. OÂi! Chieán tranh! loøng yeâu thöông cuûa con ngöôøi vôùi con ngöôøi coøn ñaâu nöõa!

Moät baõi chieán tröôøng ñeå laïi bieát bao ngöôøi cheát. Vaäy söï soáng coù quyù khoâng? Coù bình ñaúng khoâng? Thöa quyù vò!!!

37


Nhìn con ngöôøi gieát loaøi vaät haèng ngaøy laøm thöïc phaåm thì bieát söï soáng ñaâu coøn coù yù nghóa gì cao quyù. Gieát con vaät ñöôïc thì gieát con ngöôøi cuõng vaäy thoâi.

Loaøi ngöôøi thöôøng cöôùp maïng soáng cuûa loaøi vaät ñeå nuoâi maïng soáng cuûa mình. Vì theá, söï soáng cuûa con ngöôøi raát moûng manh. Moät traän luõ luït thuûy tai, moät côn ñoäng ñaát, moät traän hoûa hoaïn, moät baõi chieán tröôøng thì con ngöôøi cheát nhö rôm raï, coøn coù nghóa lyù gì söï soáng cao quyù. Phaûi khoâng quyù vò?

Toäi aùc cöôùp söï soáng cuûa muoân loaøi vaïn vaät do con ngöôøi taïo ra thì con ngöôøi phaûi thoï laõnh nhöõng khoå ñau, cheát daàn moøn trong beänh taät, trong tai naïn, trong moïi söï xung ñoät. Chuùng ta khoâng tin ñieàu naøy thì haõy vaøo caùc beänh vieän khaép nôi treân theá giôùi cuõng nhö trong ñaát nöôùc cuûa chuùng ta, thì chuùng ta seõ nhìn thaáy caûnh ñòa nguïc beänh taät khoå ñau naøy, seõ nhìn thaáy caûnh ñòa nguïc baïo löïc gia ñình, seõ nhìn thaáy caûnh ñòa nguïc cuûa chieán tranh.

Nhaân naøo quaû naáy khoâng ai coù theå traùnh khoûi, duø bay leân trôøi hay chui xuoáng bieån cuõng khoâng thoaùt khoûi. Nhaân quaû nghieäp baùo GIEÁT CHUÙNG SINH thì ñeàn maïng, gieát

38


moät maïng phaûi ñeàn möôøi maïng. AÊN THÒT CHUÙNG SINH thì phaûi thoï chòu beänh taät hoaëc tai naïn naøy, tai naïn khaùc maø khoâng moät ai troán khoûi. Baèng chöùng aáy ñeå cho chuùng ta thaáy: Coù ai aên thòt chuùng sinh maø khoâng ñau beänh bao giôø? Duø laø baùc só Ñoâng y hay Taây y, chính hoï vaãn coù beänh, vaø ñoâi khi chính baûn thaân hoï coøn phaûi thoï chòu nhöõng beänh ngaët ngheøo nguy hieåm. Ñoù laø veà baûn thaân, coøn nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình cuûa hoï, coù ngöôøi naøo khoâng beänh khoâng? Ñöøng baûo raèng baùc só khoâng beänh.

Haønh ñoäng thöông yeâu loaøi saâu cuûa caäu beù Brian ñaõ kheùo nhaéc nhôû moïi ngöôøi haõy YEÂU THÖÔNG SÖÏ SOÁNG, haõy TOÂN TROÏNG SÖÏ SOÁNG. Söï soáng laø moät ñieàu cao quyù nhaát treân theá gian naøy. Ñöøng laøm toån thöông söï soáng cuûa mình, cuûa ngöôøi vaø cuûa muoân vaät, thì may ra söï soáng treân haønh tinh naøy môùi ñöôïc bình an, yeân vui vaø haïnh phuùc.

39



cuûa Roâbetti

Chæ coù loøng yeâu thöông laø thöù duy nhaát

treân ñôøi naøy ñem laïi söï bình an cho mình, cho ngöôøi nhö treân ñaõ noùi. Caäu beù Roâbetti daùm lieàu mình hy sinh ñeå cöùu ngöôøi khaùc moät caùch gan daï. Vì cöùu moät em beù maø baøn chaân caäu bò baùnh xe nghieàn naùt, nhöng tinh thaàn YEÂU THÖÔNG cuûa caäu cao thöôïng tuyeät vôøi, khoâng theå laáy vaät gì so saùnh vôùi söï hy sinh cao caû aáy:

“Naêm hoïc ñaõ baét ñaàu baèng moät tai hoïa. Saùng nay, treân ñöôøng ñi hoïc, toâi ñang keå laïi cho boá nghe nhöõng lôøi noùi chaân thaønh cuûa thaày Pec-boâ-ni, thì boãng thaáy ñöôøng phoá ñoâng nghòt nhöõng ngöôøi. Hoï döøng laïi

40


tröôùc coång tröôøng thò xaõ. Boá keâu leân: “Chaéc ñaõ xaûy ra tai naïn gì roài!”

Chuùng toâi phaûi len vaøo tröôøng moät caùch raát khoù khaên. Caên phoøng lôùn chaät ních boá meï hoïc sinh vaø caû hoïc sinh, maø caùc thaày giaùo khoâng taøi naøo cho vaøo lôùp ñöôïc. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhìn veà phía cöûa phoøng thaày hieäu tröôûng. Coù ngöôøi noùi: “Toäi nghieäp caäu beù! Toäi nghieäp Roâ-bet-ti!” ÔÛ tít ñaèng cuoái phoøng lôùn, ngöôøi ta thaáy nhoâ leân treân ñaùm ñoâng caùi muõ cuûa moät ngöôøi caûnh veä thò xaõ vaø caùi ñaàu hoùi cuûa thaày hieäu tröôûng. Moät oâng ñoäi muõ cao vöøa ñi vaøo, vaø ngöôøi ta thì thaàm: “Kìa, baùc só”.

Boá toâi hoûi moät thaày giaùo: “Vieäc gì vaäy, thöa thaày?”

Thaày giaùo traû lôøi: “Xe ñeø leân chaân caäu aáy”.

Moät ngöôøi khaùc tieáp lôøi: “Vaø ñaõ nghieán naùt baøn chaân caäu ta”.

Ngöôøi bò naïn laø moät hoïc sinh lôùp hai. Caäu ta ñang ñi ôû ñöôøng phoá Ñoâ-ra Groât-xa ñeå ñeán tröôøng, thì thaáy moät em beù lôùp sô ñaúng tuoät khoûi tay meï vaø ngaõ xuoáng tröôùc moät chieác xe chôû khaùch ñang chaïy, chæ caùch

41


xe coù moät böôùc. Laäp töùc caäu ta duõng caûm lao ñeán cöùu em beù, beá xoác em daäy. Khoâng may baùnh xe ñeø leân chaân caäu beù quaû caûm. Caäu ta laø con trai oâng ñaïi uùy phaùo binh.

Caâu chuyeän ngöôøi ta keå cho chuùng toâi ñeán ñoù thì moät ngöôøi ñaøn baø hoát hoaûng, reõ ñaùm ñoâng ñaâm boå vaøo trong phoøng. Ñoù laø meï cuûa Roâ-bet-ti, maø ngöôøi ta vöøa baùo cho bieát.

Moät ngöôøi khaùc, meï cuûa em beù ñöôïc cöùu soáng, chaïy laïi oâm choaøng laáy coå baø meï Roâ-bet-ti maø khoùc nöùc nôû, vaø dìu baø vaøo trong phoøng thaày hieäu tröôûng. ÔÛ beân ngoaøi, chuùng toâi nghe tieáng keâu thaát voïng cuûa baø Roâ-bet-ti: “OÂi, Giu-li-oâ cuûa meï, con yeâu daáu cuûa meï!”

Moät laùt sau, moät chieác xe ñoã tröôùc coång vaø thaày hieäu tröôûng ñi ra, beá caäu beù bò

42


thöông treân tay. Caäu beù ñaùng thöông, maët taùi nhôït, maét nöûa nhaém nöûa môû, ñaàu töïa leân vai thaày hieäu tröôûng. Thaáy caäu, moïi ngöôøi ñeàu im laëng. Ngöôøi ta chæ coøn nghe tieáng naác coá neùn cuûa baø Roâ-bet-ti. Thaày hieäu tröôûng döøng laïi moät choác trong phoøng, naâng caäu Roâ-bet-ti leân, nhö ñeå cho moïi ngöôøi troâng thaáy caäu.

Töùc thì, thaày giaùo, coâ giaùo, boá meï hoïc sinh vaø hoïc sinh, taát caû ñeàu noùi to: “Roâbetti duõng caûm! Caäu beù duõng caûm vaø ñaùng thöông!”

Ngöôøi ta gôûi ñeán caäu nhöõng caùi hoân; caùc coâ giaùo vaø hoïc sinh ñöùng gaàn thì hoân hai baøn tay beù nhoû baát ñoäng cuûa caäu. Caäu môû maét ra vaø thì thaàm hoûi: “Caëp saùch cuûa chaùu ñaâu roài?” Baø meï cuûa em beù ñöôïc cöùu soáng vöøa ñöa chieác caëp ra vöøa noùi: “Ñaây, chính baùc giöõ ñaây, chaùu yeâu daáu cuûa baùc aï!”

Nghe con ñaõ noùi ñöôïc, baø Roâ-bet-ti mæm cöôøi. Moïi ngöôøi ñeàu ñi ra. Caäu beù bò thöông ñöôïc ñaët naèm caån thaän trong xe, ngöôøi ta quaát roi cho ngöïa chaïy. Vaø taát caû chuùng toâi vaøo lôùp hoïc, laëng leõ vaø xuùc ñoäng”.

Nhöõng taám loøng cao caû

43


Moät em beù cöùu moät em beù thoaùt cheát trong gang taác, tröôùc maét moïi ngöôøi maø khoâng ai kòp phaûn öùng gì caû. Neáu khoâng coù em nhanh chaân thì em beù seõ ra sao? Moät baøn chaân cuûa em ñoåi laáy maïng soáng cuûa em beù thaät laø cao caû. Ñoïc ñeán ñaây ai cuõng phaûi xuùc caûm rôi nöôùc maét vaø chaáp nhaän loøng haøo hieäp cao thöôïng cuûa caäu beù, bieát cöùu ngöôøi duø phaûi hy sinh thaân maïng. Ñoù laøđđcaäu beù Robetti bieát ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG đñeán vôùi em beù, vaø chaéc chaén seõ ñeán vôùi moïi ngöôøi.

44


Loøng yeâuthöông

cuûa Mario

Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, coù bieát bao

con ngöôøi haøo hieäp toát buïng, nhöng chöa coù dòp giuùp ngöôøi trong côn hoaïn naïn baèng LOØNG YEÂU THÖÔNG chaân thaät cuûa mình maø thoâi.

Toâi coøn nhôù moät caâu chuyeän hy sinh mình cöùu ngöôøi cuûa chaùu beù Mario. Tröôùc söï soáng cheát maø daùm lieàu cheát ñeå giuùp ngöôøi khaùc soáng veà sum hôïp vôùi gia ñình, thaät laø vó ñaïi vaø cao thöôïng voâ cuøng:

“Caùch ñaây maáy naêm, vaøo moät buoåi saùng thaùng möôøi hai, moät chieác taøu thuûy chaïy baèng hôi nöôùc rôøi khoûi caûng Li-vô-pun. Treân taøu coù hôn hai traêm ngöôøi, keå caû saùu

45


chuïc trong thuûy thuû ñoaøn. Thuyeàn tröôûng vaø haàu heát thuûy thuû ñeàu laø ngöôøi Anh.

Trong soá haønh khaùch coù nhieàu ngöôøi YÙ: ba nhaø buoân, moät linh muïc vaø nhieàu nhaïc só. Taøu ñi veà höôùng ñaûo Man-ta. Thôøi tieát xaáu.

Phía ñaèng muõi taøu, trong soá haønh khaùch ñi haïng ba coù moät caäu beù ngöôøi YÙ khoaûng möôøi hai tuoåi, beù ngöôøi so vôùi tuoåi nhöng vaïm vôõ, vôùi neùt maët khaéc khoå vaø cöông nghò cuûa nhöõng ngöôøi ñaûo Xi-xi-li-a. Caäu ngoài ñaáy moät mình, treân moät ñoáng thöøng, tay choáng vaøo moät chieác va-li ñaõ cuõ, ñöïng quaàn aùo. Da maët caäu maøu baùnh maät, toùc ñen, xoaên laïi, ruû xuoáng ñeán coå. Caäu beù toäi nghieäp aên maëc toài taøn, moät chieác khaên quaøng cuõ phuû leân hai vai, moät beân vai quaøng sôïi daây ñeo caùi tuùi da. Caäu ñöa maét nhìn quanh veû lo ngaïi, nhìn haønh khaùch, con taøu, caùc thuûy thuû chaïy ngang tröôùc maët, nhìn maët bieån ñang gaàm theùt. Troâng caäu nhö vöøa phaûi chòu moät noãi buoàn lôùn trong gia ñình: veû maët ngaây thô maø caùi nhìn aâu saàu.

Taøu vöøa môùi nhoå neo ñöôïc moät luùc thì moät thuûy thuû ngöôøi YÙ toùc hoa raâm leân phía

46


ñaèng muõi, tay daét moät coâ con gaùi, döøng laïi tröôùc maët caäu beù Xi-xi-li-a vaø noùi: “Ñöa ñeán cho chaùu moät coâ baïn ñöôøng ñaây, Ma-ri-oâ aø!”

Xong, ngöôøi thuûy thuû ñi nôi khaùc. Coâ gaùi ngoài leân ñoáng daây thöøng, caïnh caäu beù. Hoï nhìn nhau.

- Ñaèng aáy veà ñaâu ñaáy? - caäu beù Xi-xi-li-a hoûi.

- Veà Man-ta, ñi qua Na-poâ-li - coâ beù traû lôøi, roài noùi theâm - Mình veà gaëp laïi boá meï ñang chôø mình. Mình teân laø Giu-li-et-ta Pha-gi-a-ni.

Caäu beù khoâng noùi gì heát. Moät luùc sau, caäu laáy trong tuùi da chieác baùnh mì vaø nhöõng quaû khoâ, coâ beù thì coù baùnh bích quy. Hoï cuøng aên.

- Vui ñaáy - ngöôøi thuûy keâu leân khi ñi qua - saép nhaûy muùa roài ñaáy!

Gioù thoåi maïnh leân, con taøu troøng traønh döõ doäi. Nhöng hai ñöùa treû khoâng coù maùu say soùng, chaúng ñeå yù gì caû.

Coâ gaùi mæm cöôøi. Tuoåi coâ cuõng gaàn baèng tuoåi ngöôøi baïn ñoàng haønh, nhöng cao hôn, cuõng nöôùc da baùnh maät, chaéc cuõng ñaõ chòu khoå, aên maëc cuõng raát xoaøng xónh. Moät caùi

47


khaên muøi soa maøu ñoû buoäc môù toùc xoaên caét ngaén. Hai tai ñeo hai chieác khuyeân baïc.

Hoï keå cho nhau nghe chuyeän mình. Caäu beù laø con moà coâi, boá laø coâng nhaân, môùi cheát ôû Li-vô-pun maáy hoâm tröôùc, vaø oâng laõnh söï YÙ thaáy caäu bô vô môùi göûi caäu veà queâ ôû Pa-lec-moâ. ÔÛ ñaáy caäu mong tìm ñöôïc vaøi ngöôøi coù hoï xa.

Coâ beù thì ñöôïc moät ngöôøi coâ raát thöông ñöa sang Luaân-ñoân hoài naêm ngoaùi; boá meï coâ quaù ngheøo göûi con ñi moät thôøi gian, vaø ngöôøi coâ höùa sau naøy nhaän coâ laøm ngöôøi thöøa keá gia taøi cuûa mình. Nhöng chæ maáy thaùng sau thì ngöôøi coâ bò moät chieác xe ngöïa cheït cheát, khoâng ñeå laïi moät xu naøo. OÂng laõnh söï YÙ cuõng cho coâ trôû veà nöôùc.

Caû hai ñeàu ñöôïc göûi cho chuù thuûy thuû ngöôøi YÙ.

- Theá ñaáy - coâ beù noùi - boá meï mình töôûng mình seõ trôû veà giaøu coù, nhöng seõ gaëp laïi con vaãn ngheøo nhö tröôùc. Nhöng boá meï mình thöông mình laém, neân duø theá naøo mình cuõng ñöôïc ñoùn tieáp vui veû. Coøn caùc em trai mình nöõa, chuùng noù seõ vui bieát maáy khi gaëp laïi mình. Mình coù boán ñöùa em cô, ñeàu coøn nhoû tí, mình laø chò caû. Mình may

48


quaàn aùo cho boïn chuùng... Mình veà nhaø thì vui phaûi bieát. Ñeán nôi mình böôùc vaøo roùn reùn...

Roài coâ hoûi ngöôøi baïn ñöôøng:

- Theá caäu cuõng saép gaëp laïi ngöôøi thaân chöù?

- ÖØ, neáu hoï muoán mình veà...

- Nhöõng ngöôøi aáy khoâng yeâu caäu aø?

- Mình cuõng chaúng bieát nöõa.

- Ñeán leã Giaùng sinh naøy, mình möôøi ba tuoåi - coâ beù noùi.

Hoï coøn noùi chuyeän veà bieån vaø nhöõng ngöôøi chung quanh. Suoát caû ngaøy, hoï ôû caïnh nhau, thænh thoaûng laïi noùi vôùi nhau vaøi caâu. Haønh khaùch töôûng hoï laø anh em. Coâ beù ñan moät chieác bít taát, caäu beù coù veû tö löï. Maët bieån moãi luùc soùng moät to.

Ñeán toái, luùc chia tay ñi nguû, coâ beù noùi vôùi Ma-ri-oâ: “Nguû ngon nheù!”

- Roài chaúng ai nguû yeân ñöôïc ñaâu, caùc chaùu aï! - ngöôøi thuûy thuû YÙ noùi, khi chaïy ngang qua vì oâng thuyeàn tröôûng goïi.

49


Ma-ri-oâ ñònh chuùc laïi baïn nhoû “nguû ngon”, thì boãng moät ngoïn soùng lôùn laøm caäu öôùt heát vaø xoâ caäu ngaõ vaøo chieác gheá daøi...

- Coù bò thöông khoâng? - coâ beù keâu to vaø chaïy laïi.

Haønh khaùch ñeàu hoái haû ñi xuoáng khoang taøu, khoâng ai chuù yù ñeán hai ngöôøi. Coâ beù quyø xuoáng beân caïnh Ma-ri-oâ ñang choaùng vaùng, lau maùu ôû traùn caäu, roài laáy caùi khaên ñoû ñang truøm baêng cho baïn. Trong khi oâm ñaàu caäu ñeå buoäc baêng thì moät gioït maùu daây vaøo caùi aùo maøu vaøng cuûa coâ.

Ma-ri-oâ tænh laïi daàn vaø ñöùng leân.

- Ñaõ ñôõ chöa? - coâ beù hoûi.

- Chaúng sao ñaâu - caäu traû lôøi.

- Thoâi, nguû ngon nheù! - Giu-li-et-ta noùi.

- Nguû ngon! - Ma-ri-oâ chuùc laïi.

Roài hoï ñi xuoáng phoøng nguû.

Ngöôøi thuûy thuû ñaõ ñoaùn ñuùng. Hai ñöùa beù chöa kòp nguû thì moät côn baõo ñaõ noåi leân. Thaät chaúng khaùc naøo moät cuoäc taán coâng döõ doäi, chæ moät choác ñaõ ñaùnh gaãy moät coät buoàm, cuoán maát ba chieác thuyeàn treo ôû caùc

50


roøng roïc phía ngoaøi maïn taøu, vaø caû ba con boø ôû ñaèng tröôùc muõi.

Quang caûnh treân taøu hoãn loaïn khoâng taû ñöôïc. Moïi ngöôøi ñeàu hoaûng hoát, kinh hoaøng: tieáng keâu, tieáng khoùc, tieáng caàu nguyeän ñeán naõo loøng. Côn baõo moãi luùc moät maïnh leân, suoát caû ñeâm vaø raïng saùng thì ñeán luùc döõ doäi heát söùc.

Nhöõng ñôït soùng khuûng khieáp traøn qua con taøu, khi theo chieàu ngang, khi theo chieàu doïc, cuoán ñi hoaëc ñaäp tan heát moïi vaät gaëp phaûi. Saøn taøu phía treân khoang maùy bò suït, nöôùc aøo vaøo aàm aàm daäp taét heát löûa, nhöõng ngöôøi thôï ñoát loø ñaõ phaûi chaïy ñi nôi khaùc. Ñaâu ñaâu cuõng coù nöôùc xoái xuoáng, leânh laùng khaép nôi.

Moät tieáng noùi vang leân: “Bôm nöôùc ra!” Ñoù laø tieáng cuûa oâng thuyeàn tröôûng.

Thuûy thuû lao ñi laáy bôm, nhöng moät ngoïn soùng lôùn baát ngôø ñaäp maïnh vaøo phía ñaèng laùi, giaät ñöùt caùc daây chaèng, laøm tung caùc caùnh cöûa, roài phun nöôùc vaøo trong nhö voøi roàng.

Haønh khaùch sôï quaù chöøng, vaøo naáp caû trong gian phoøng lôùn. Coù luùc, thaáy thuyeàn

51


tröôûng vaøo, taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhao nhao leân hoûi: “Thuyeàn tröôûng! Thuyeàn tröôûng! Lieäu coù vieäc gì khoâng? Coøn chuùt hy voïng naøo khoâng? Cöùu chuùng toâi vôùi!”

OÂng thuyeàn tröôûng chôø cho moïi ngöôøi im laëng, môùi laïnh luøng noùi: “Haõy kieân nhaãn chòu ñöïng”.

Moät ngöôøi ñaøn baø moät mình theùt leân: “Thöông haïi toâi vôùi!”

Khoâng ai coøn noùi leân moät lôøi ñöôïc nöõa, noãi khieáp sôï laøm cho nhöõng ngöôøi khoán khoå kia nhö teâ daïi. Moät hoài laâu troâi qua, im laëng nhö trong coõi cheát. Ngöôøi ta nhìn nhau, hoác haùc, kinh hoaøng. Coù moät luùc, oâng thuyeàn tröôûng thöû cho haï xuoáng bieån moät chieác thuyeàn. Naêm thuûy thuû böôùc vaøo, chieác thuyeàn töø töø haï xuoáng... Vöøa môùi chaïm maët bieån, moät ñôït soùng to ñaõ xoâ ñeán laät uùp ngay chieác thuyeàn. Hai thuûy cheát ñuoái, trong ñoù coù ngöôøi thuûy thuû YÙ. Nhöõng ngöôøi khaùc phaûi chaät vaät laém môùi naém ñöôïc ñaàu daây ñeå leo leân taøu. Sau côn thöû thaùch, chính caùc thuûy thuû cuõng ñaõ naûn loøng. Hai tieáng ñoàng hoà troâi qua... Con taøu chìm daàn, nöôùc ngaäp ñeán caùc bao lôn.

52


Baáy giôø, moät caûnh töôïng khuûng khieáp dieãn ra treân saøn taøu. Nhöõng baø meï oâm chaët con vaøo loøng moät caùch tuyeät voïng; nhöõng ngöôøi baïn oâm hoân nhau vónh bieät. Coù ngöôøi xuoáng caùc buoàng döôùi ñeå khoûi phaûi nhìn thaáy maët bieån.

Moät ngöôøi khaùch töï baén moät phaùt suùng ngaén, ngaõ vaät xuoáng caàu thang vaø taét thôû. Nhöõng ngöôøi khoán khoå khaùc, tröôùc caùi cheát ñang ñeán gaàn, chen chuùc nhau nhö ñieân, nhö cuoàng.

Ngöôøi ta nghe laãn loän, hoãn ñoän nhöõng tieáng keâu khoùc, tieáng heùt cuûa treû em, nhöõng gioïng xeù oùc laï luøng, vaø ngöôøi ta ñaõ thaáy choã naøy, choã kia nhöõng ngöôøi khoâng cöû ñoäng, kinh hoaøng, ñoâi maét môû to nhöng khoâng nhìn thaáy gì nöõa, nhö maét ngöôøi ñieân. Ma-ri-oâ vaø Giu-li-et-ta, hai tay oâm chaët moät coät buoàm, maét nhìn chaèm chaèm ra bieån. Maët bieån ñaõ yeân hôn moät chuùt, nhöng con taøu vaãn tieáp tuïc chìm töø töø. Chæ vaøi phuùt nöõa laø noù seõ naèm döôùi ñaùy bieån.

- Thaû xuoàng xuoáng bieån! - oâng thuyeàn tröôûng ra leänh.

Chieác xuoàng cuoái cuøng ñöôïc haï xuoáng maët nöôùc. Möôøi boán thuûy thuû vaø ba ngöôøi

53


khaùch xuoáng theo. OÂng thuyeàn tröôûng ôû laïi treân taøu.

- Xin thuyeàn tröôûng xuoáng ñaây vôùi chuùng toâi! - ngöôøi ta goïi oâng töø beân döôùi.

- Ta phaûi cheát ôû vò trí cuûa ta - thuyeàn tröôûng noùi.

Nhöõng ngöôøi thuûy thuû ôû döôùi laïi keâu to: “Chuùng ta seõ gaëp moät chieác taøu khaùc vaø seõ ñöôïc cöùu soáng. Xin thuyeàn tröôûng xuoáng mau, khoâng nguy maát!”

- Ta ôû laïi!

Nhöõng ngöôøi thuûy thuû laïi höôùng veà haønh khaùch vaø keâu to: “Coøn choã cho moät ngöôøi, moät ngöôøi ñaøn baø!”

Moät ngöôøi ñaøn baø böôùc ra, oâng thuyeàn tröôûng dìu beân caùnh tay nhöng nhìn thaáy chieác xuoàng caùch xa taøu, khoâng ñuû can ñaûm nhaûy xuoáng, ngöôøi ñaøn baø laïi ngaõ xuoáng saøn taøu. Nhöõng ngöôøi ñaøn baø khaùc thì ñeàu ñaõ ngaát ñi hay gaàn nhö cheát caû.

Nhöõng ngöôøi thuûy thuû laïi keâu to: “Cho moät ñöùa beù xuoáng!”

Nghe vaäy, caäu beù xöù Xi-xi-li-a vaø coâ baïn ñöôøng, töø naõy ñöùng im nhö ñaõ hoùa ñaù,

54


boãng nhö söïc tænh, vôùi baûn naêng sinh toàn, hoï lao ra thaønh taøu vaø heùt: “Toâi! Toâi!” vaø xoâ ñaåy nhau nhö hai con daõ thuù.

- Ñöùa beù thoâi! - Nhöõng ngöôøi thuûy thuû keâu - Thuyeàn naëng laém roài, ñöùa beù thoâi”.

Nghe theá, coâ beù söõng sôø, buoâng thoõng hai tay, ñöùng im, nhìn Ma-ri-oâ vôùi ñoâi maét nhö cuûa ngöôøi saép cheát.

Ma-ri-oâ cuõng nhìn coâ beù, vaø troâng thaáy veát maùu treân aùo coâ, nhôù laïi vieäc laøm toát buïng cuûa ngöôøi baïn nhoû, vaø moät yù nghó cao thöôïng vuït ñeán, laøm raïng rôõ khuoân maët caäu.

Nhöõng ngöôøi thuûy thuû laïi soát ruoät heùt leân: “Cho ñöùa beù xuoáng ñi!”

Theá laø Ma-ri-oâ heùt to, gioïng chaúng coù gì laø cuûa moät ngöôøi ôû traàn theá nöõa: “Coâ aáy nheï hôn toâi!... Giu-li-et-ta, xuoáng ñi! Baïn coøn boá, coøn meï, toâi chæ coù moät mình... Toâi nhöôøng choã cho baïn. Xuoáng ngay ñi!”

- Vöùt con beù xuoáng ñaây! - nhöõng ngöôøi thuûy thuû laïi giuïc.

Ma-ri-oâ lieàn oâm ngang löng Giu-li-et-ta vaø neùm xuoáng. Coâ beù theùt leân moät tieáng vaø

55


rôi xuoáng nöôùc. Moät thuûy thuû naém ñöôïc tay coâ vaø loâi leân xuoàng.

Caäu beù xöù Xi-xi-li-a ñöùng ôû maïn taøu, ñaàu ngaång cao, maùi toùc bay tröôùc gioù, baát ñoäng, cao caû, tuyeät vôøi.

Chieác xuoàng ñaõ kòp ra xa ñeå traùnh bò cuoán vaøo vuøng nöôùc xoaùy, khi chieác taøu chìm xuoáng bieån.

Baáy giôø, Giu-li-et-ta, cho ñeán luùc aáy baøng hoaøng chaúng bieát gì caû, ngöôùc maét nhìn Ma-ri-oâ vaø baät ra khoùc nöùc nôû, giô hai tay leân veà phía caäu, Giu-li-et-ta theùt leân: “Vónh bieät, Ma-ri-oâ! Vónh bieät! Vónh bieät! Vónh bieät!”

56


“Vónh bieät!” - caäu beù ñaùp laïi.

Chieác xuoàng bôi nhanh ra xa treân maët bieån hung döõ, döôùi baàu trôøi aâm u. Treân taøu chaúng coøn nghe ai keâu gaøo nöõa, nöôùc ñaõ traøn qua saøn taøu.

Giu-li-et-ta uùp maët vaøo hai tay. Khi coâ ngaång ñaàu leân vaø nhìn ra maët bieån, thì chieác taøu ñaõ bieán maát!...”


Tuy raèng ñaây chæ laø caâu chuyeän, nhöng tröôùc caûnh sinh ly töû bieät cuûa hai chaùu beù Giulietta vaø Mario, chuùng bieát nhöôøng söï soáng cho nhau thaät laø cao thöôïng. Ñaønh raèng söï soáng raát laø quyù, nhöng bieát ñem söï soáng cuûa mình laøm moät vieäc nghóa thì söï soáng aáy coøn cao quyù hôn. Mario ñaõ bieát ñem söï soáng cuûa mình giuùp cho Giulietta vui xum hôïp vôùi nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình thaät laø tuyeät vôøi. Ñoïc ñeán ñaây ai maø khoâng xuùc ñoäng rôi nöôùt maét, nhaát laø nhöõng chaùu beù tuoåi coøn thô ngaây maø coøn bieát hy sinh mình nhö vaäy, thaät laø moät taám göông saùng cho chuùng ta soi. Phaûi khoâng quyù vò?

57


Loøng yeâu thöông cuûa chaùu beù Mario thöïc hieän ñuùng nghóa Yeâu Thöông, vaø ngöôøi xöùng ñaùng nhaän loøng yeâu thöông aáy laø chaùu Giulietta. Ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän thaät ñuùng nghóa soáng laøm ngöôøi, ñôøi ñôøi ngöôøi ta seõ nhôù maõi khoâng queân nhöõng taám göông hy sinh naøy.

Treân ñaây laø loøng yeâu thöông con ngöôøi vôùi con ngöôøi, nhaát laø caùc chaùu tuoåi coøn hoïc troø maø ñaõ neâu göông LOØNG YEÂU THÖÔNG cao thöôïng saùng choùi, khieán cho chuùng ta caøng yeâu thöông vaø yeâu thöông maõi maõi. Nhôø coù loøng yeâu thöông chuùng ta môùi tha thöù nhöõng loãi laàm cuûa nhau; nhôø coù yeâu thöông chuùng ta môùi ñem laïi söï soáng bình yeân cho nhau; nhôø coù loøng yeâu thöông chuùng ta môùi bieát toân troïng söï soáng cuûa nhau, môùi bieát quyù troïng cuoäc soáng cuûa muoân loaøi hôn nhieàu.

LOØNG YEÂU THÖÔNG! Loøng yeâu thöông seõ ñem laïi söï bình an, yeâu vui vaø haïnh phuùc cho baûn thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi.

58


Loøng yeâuthöông

Toå quoác

Cuõng töø loøng yeâu thöông aáy, maø chuùng

ta bieát thöïc hieän cho queâ höông, xöù sôû, cho ñaát nöôùc, toå quoác cuûa mình, thì loøng yeâu thöông aáy trôû neân roäng raõi bao la vaø cao quyù voâ cuøng, voâ taän, ñoù laø LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC.

Noùi ñeán loøng yeâu thöông Toå quoác laø noùi ñeán bao anh huøng lieät só cuûa ñaát nöôùc, ñaõ oanh lieät duõng caûm hy sinh cho Toå quoác.

Lòch söû coøn ghi laïi vaø ñaõ chöùng minh nhöõng ñieàu aáy. Töø toå Huøng Vöông döïng nöôùc, ñeán oâng cha cuûa chuùng ta ñaõ traûi qua nhieàu ñôøi, hoï ñaõ ngaõ xuoáng ñeå baûo veä maûnh ñaát naøy, hoï ñaõ ñem maùu xöông toâ ñaép cho

59


queâ höông naøy. Ngaøy nay, ñaát nöôùc Vieät Nam coù moät neàn ñoäc laäp, töï do, haïnh phuùc maø toaøn daân ñang ñöôïc thoï höôûng, laø nhôø bao coâng lao cuûa toå tieân vaø cuûa oâng baø chuùng ta quaù lôùn. Laø moät coâng daân Vieät Nam, taáùt caû chuùng ta laø con chaùu nhieàu ñôøi cuûa toå tieân. Vì vaäy, ñôøi ñôøi chuùng ta khoâng theå queân aân aáy ñöôïc.

Trong chieán tranh, ñeå baûo veä neàn ñoäc laäp töï do cho toaøn daân coù ñöôïc nhö ngaøy hoâm nay, laø bieát bao coâng lao cuûa caùc anh huøng lieät só. Keå töø vua Huøng Vöông ñeán ngaøy nay, xöông cuûa daân toäc chuùng ta chaát nhö nuùi, maùu cuûa daân toäc chuùng ta chaûy thaønh soâng. Nhìn baûn ñoà töø Nam, chí Baéc, ñaâu ñaâu cuõng coù nghóa trang lieät só. Nhöng nhöõng nghóa trang lieät só aáy chæ ghi laïi nhöõng anh huøng lieät só trong coâng cuoäc khaùng chieán, chieán ñaáu ñuoåi giaëc keå töø naêm 1945, ñeán naêm 1975. Coøn tính töø naêm 1945 trôû veà tröôùc, coù bieát bao nhieâu anh huøng lieät só voâ danh ñaõ vì Toå quoác hy sinh mình, maø khoâng ñöôïc ghi teân vaøo söû saùch vaø nghóa trang nhö baây giôø.

Ngaøy mai, con chaùu cuûa chuùng ta coøn thaáy ñaâu di tích aáy. Tuy caùc ñeàn thôø cuûa caùc

60


Ngaøi coøn ñoù, hoàn thieâng soâng nuùi coøn kia, nhöng con chaùu chuùng ta laáy gì ñeå laøm moät daáu aán trong taâm, ñeå noùi leân haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC?

Vì vaäy, hoâm nay chuùng ta muoán noùi leân loøng yeâu thöông toå quoác, laø chuùng ta phaûi laøm nhöõng gì toát ñeïp cho Toå quoác, duø vieäc laøm lôùn, hay vieäc laøm nhoû, cuõng phaûi luoân luoân toâ theâm nhöõng danh döï cho Toå quoác, traùnh khoâng ñöôïc laøm aûnh höôûng, mang tieáng xaáu cho Toå quoác. Chuùng ta phaûi laøm raïng danh con Tieân, chaùu Roàng, maø khoâng caàn phaûi ghi vaøo söû saùch; maø khoâng caàn ai bieát ñeán, chæ bieát mình luùc naøo cuõng baûo veä danh döï Toå quoác treân heát, khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo daùm laêng nhuïc daân mình, Toå quoác mình:

“Naêm tröôùc, moät chieác taøu Taây Ban Nha rôøi beán Bardeâloâna, ñeå ñi Gieânoâva. Treân taøu, tröø ngöôøi Taây Ban Nha, coøn coù moät soá ngöôøi Phaùp, ngöôøi Italia, ngöôøi Thuïy Só vaø nhieàu ngöôøi khaùc nöõa. Trong nhöõng haønh khaùch, ngöôøi ta nhaän thaáy moät ñöùa treû ñoä 11 tuoåi, aên maëc nhôm nheách, ñöùng rieâng moät choã vaø nhìn nhöõng ngöôøi kia baèng ñoâi maét haàm haàm. Noù nhìn nhö theá cuõng

61


khoâng haún laø khoâng coù côù. Cha meï noù laø noâng daân ôû gaàn Pañoâva, coá nhieân laø ngheøo tuùng, hai naêm tröôùc vì tham tieàn, ñaõ cho noù ñi ôû vôùi moät ngöôøi chuû xieác rong. Ngöôøi naøy daïy noù moät vaøi moùn nhaûy, loän, roài baét noù theo sang Phaùp vaø Taây Ban Nha. Noù bò haønh haï luoân tay vaø aên uoáng khoâng ñuû.

Ñeán thaønh Bardeâloâna, khoâng theå chòu ñöôïc caùi ñôøi soáng khoå aûi aáy nöõa, ñöùa treû khoán naïn lieàn troán chuû, ñeán caàu cöùu vieân laõnh söï Italia. Ñoäng moái thöông taâm, vieân laõnh söï xin cho noù moät choã trong taøu noùi treân, vaø cho noù moät laù thö giôùi thieäu cuøng oâng thò tröôûng thaønh Gieânoâva, nhôø oâng traû veà cho cha meï noù, nhöõng ngöôøi ñaõ baùn noù nhö moät con vaät.

Thaèng beù gaày coøm, yeáu ñuoái vaø maëc boä quaàn aùo raùch. Ngöôøi ta cho noù ngoài phoøng haïng nhì. Haønh khaùch ai cuõng nhìn noù, coù ngöôøi hoûi noù, song noù khoâng traû lôøi. Noù coù veû caêm gheùt moïi ngöôøi vì nhöõng söï khaéc khoå vaø haønh phaït ñaõ laøm cho noù oaùn haän vaø khoâng coù caûm tình. Tuy nhieân, coù ba ngöôøi haønh khaùch ñaõ kheùo laøm cho noù heù raêng. Noù keå chuyeän noù baèng tieáng Italia pha gioïng Taây Ban Nha. Ba ngöôøi khaùch

62


kia khoâng phaûi laø daân Italia nhöng cuõng thöông noù, cho tieàn ñeå noù noùi chuyeän, nghe cho ñôõ buoàn. Ñoàng thôøi, coù maáy thieáu phuï ñi qua, ba oâng quí khaùch haõnh dieän neùm theâm tieàn xuoáng baøn loaûng xoaûng vaø noùi: "Caàm laáy! Caàm laáy nöõa naøy!"

Ñöùa beù sung söôùng, vô tieàn boû tuùi, caûm ôn roài vaøo phoøng. Noù buoâng maøn cöûa xuoáng, ngoài yeân laëng vaø nghó ñeán nhöõng vieäc noù seõ phaûi laøm.

Noù nghó: Vôùi soá tieàn aáy, noù seõ ñöôïc aên no, khoâng phaûi theøm nhaït nhö tröôùc. Khi tôùi Gieânoâva, noù seõ saém moät boä caùnh môùi ñeå thay boä quaàn aùo noù ñeo hai naêm trôøi nay, raùch nhö toå ñæa. Noù laïi ñònh ñeå ra moät ít tieàn ñem veà cho cha meï, chaéc laø ñöôïc saên ñoùn vaø quí hoaù hôn laø veà tay khoâng. Soá tieàn aáy ñoái vôùi noù laø moät moùn tieàn to. Ngoài sau reøm cöûa, noù tröø ñi tính laïi vaø trong loøng thaáy khoan khaùi nheï nhaøng.

Luùc aáy, ba ngöôøi khaùch noùi treân ñang ngoài ôû buoàng aên, quaây quaàn uoáng röôïu vaø noùi chuyeän veà nhöõng cuoäc du lòch cuûa mình, cuøng phong tuïc nhöõng nöôùc ñaõ ñi qua. Tình côø, caâu chuyeän nhaèm vaøo nöôùc Italia. Moät ngöôøi baét ñaàu phaøn naøn veà

63


khaùch saïn, ngöôøi cheâ veà xe löûa. Cuoái cuøng, röôïu say, hoï thi nhau noùi xaáu taát caû nhöõng gì thuoäc veà nöôùc Italia. Ngöôøi thöù nhaát noùi bieát theá, hoï seõ di du lòch xöù Lappoân (ôû cöïc baéc chaâu AÂu), coøn hôn sang nöôùc Italia. Ngöôøi thöù nhì noùi quaû quyeát raèng, ôû Italia haén gaëp toaøn thò nhöõng phöôøng quyû quyeät vaø nhöõng quaân cöôøng ñaïo. Ngöôøi thöù ba noùi theâm raèng:

- Nhöõng ngöôøi tuøng söï nöôùc Italia khoâng bieát chöõ.

Ngöôøi thöù nhaát noùi:

- Ñoù laø moät daân toäc ngu doát!

Ngöôøi thöù nhì tieáp:

- Baån thæu!

- Vaø aên...

Ngöôøi thöù ba ñònh noùi caâu "aên caép", nhöng chöa döùt lôøi thì moät traän möa toaøn tieàn vaøng vaø baïc haét vaøo maët nhöõng ngöôøi aáy, rôi tung toeù xuoáng baøn vaø treân saân. Ba ngöôøi haàm haàm ñöùng daäy xem traän möa döõ aáy ôû ñaâu ra thì laïi bò neùm theâm.

Caäu beù thaønh Pañoâva veùn reøm, thoø ñaàu ra, theùt baèng gioïng khinh bæ:

64


- Caàm laïi tieàn cuûa caùc ngöôøi. Ta khoâng theøm nhaän cuûa boá thí töø caùc ngöôøi, nhöõng keû ñaõ laêng maï nöôùc ta”.

Moät caäu beù 11 tuoåi maø bieát baûo veä Toå quoác mình. Khi bò ngöôøi ta noùi nhöõng lôøi maï nhuïc daân toäc mình, noùi xaáu daân toäc mình, thì caäu thaø cheát ñoùi chöù khoâng nhaän tieàn baïc cuûa nhöõng ngöôøi

ñeâ heøn, xaáu xa, chæ bieát noùi xaáu nöôùc ngöôøi khaùc. Tinh thaàn baûo veä Toå quoác cuûa caäu beù thaät laø ñaùng khen, ñaùng laøm göông cho chuùng ta. Chuùng ta caàn phaûi hoïc hoûi ôû nhöõng göông haïnh naøy, ñeå khoâng phuï coâng ôn cuûa toå tieân, oâng baø, chuù baùc, anh chò em ñaõ coù coâng döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc.

Yeâu nöôùc khoâng chæ coù nghóa vuï caàm suùng ñaùnh giaëc, ñeå baûo veä bieân cöông laõnh

65


thoå; yeâu nöôùc laø baûo veä Toå quoác mình, khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo thoùa maï, laêng nhuïc Toå quoác; yeâu nöôùc laø khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo chöûi maéng, noùi xaáu daân toäc mình. Caäu beù thaønh Padoâva thaät ñaùng cho chuùng ta khaâm phuïc. Caäu ñöôïc nhöõng ngöôøi naøy boá thí cho caäu raát nhieàu tieàn, nhöng khi noùi xaáu daân toäc caäu laø caäu neùm traû laïi taát caû tieàn baïc, vaø noùi thaúng vaøo maët cuûa nhöõng ngöôøi thieáu vaên hoùa, khoâng lòch söï, thieáu leã ñoä, khoâng bieát toân troïng ñoái vôùi moät daân toäc nöôùc khaùc: “Caàm laïi tieàn cuûa caùc ngöôøi. Ta khoâng theøm nhaän cuûa boá thí töø caùc ngöôøi, nhöõng keû ñaõ laêng maï nöôùc ta”. Lôøi noùi tuy ngaén goïn cuûa caäu beù nhöng ñaày ñuû yù nghóa cuûa moät ngöôøi yeâu thöông ñaát nöôùc.

Ngöôøi coâng daân trong moät nöôùc bieát toân troïng queâ höông toå quoác cuûa mình, thì cuõng phaûi bieát toân troïng queâ höông toå quoác cuûa ngöôøi khaùc. Côù sao laïi cheâ bai noùi xaáu daân toäc nöôùc khaùc. Chaùu beù thaät xöùng ñaùng laø moät coâng daân nöôùc YÙ, moät göông YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC maø chuùng ta caàn phaûi hoïc hoûi ôû caäu beù naøy raát nhieàu.

66


Toân troïng söï soáng

cuûa mình vaø moïi ngöôøi

laø yeâu thöôngToå quoác

Con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi khi gaëp

nhau ñeàu neân noùi toát cho nhau, ñöøng noùi xaáu nhau, noùi xaáu nhau laø thieáu xaây döïng, thieáu traùch nhieäm vôùi Toå quoác, vì moãi ngöôøi laø moät coâng daân trong nöôùc. Cho neân noùi xaáu ngöôøi laø noùi xaáu Toå quoác. Caùc chaùu coù bieát khoâng?

Ngöôøi bieát yeâu thöông Toå quoác laø ngöôøi khoâng noùi xaáu moät ngöôøi naøo caû, noùi xaáu

67


moät coâng daân trong nöôùc ñoù laø phæ baùng ñaát nöôùc ñoù. Ngöôøi coù ñaïo ñöùc laø ngöôøi bieát toân troïng mình vaø ngöôøi, bieát toân troïng mình vaø ngöôøi laø bieát toân troïng Toå quoác. Coøn nhöõng haïng ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc, thieáu vaên hoùa thì khi gaëp ngöôøi naøy noùi theo ngöôøi naøy vaø noùi xaáu ngöôøi kia, hoaëc noùi lôøi ly giaùn khieán cho ngöôøi naøy gheùt ngöôøi kia. Ñoù laø nhöõng haïng ngöôøi xaáu xa, ñeâ tieän, heøn nhaùt, thieáu ñaïo ñöùc, v.v... Xaõ hoäi khoâng duøng nhöõng haïng ngöôøi ñoù.

Khi gaëp nhöõng ngöôøi hay noùi xaáu ngöôøi khaùc laø chuùng ta khoâng neân thaân caän vôùi hoï, tìm moïi caùch traùnh xa. Hoï laø nhöõng con vi truøng beänh truyeàn nhieãm khoâng coù thuoác trò, hoï laø nhöõng ngöôøi gaây roái traät töï gia ñình vaø xaõ hoäi, taïo ra caûnh caõi coï, xung ñoät. Hoï laø maàm moáng ñau khoå, gaây taïo ra chieán tranh. Trong ñôøi soáng haèng ngaøy, nhöõng haïng ngöôøi naøy khoâng phaûi laø ít, chæ caàn chuùng ta chòu khoù laéng nghe hoï noùi chuyeän laø bieát ngay lieàn ngöôøi xaáu hay ngöôøi toát.

Ngöôøi toát khoâng bao giôø noùi xaáu moät ai caû, chæ coù nhöõng ngöôøi xaáu môùi noùi xaáu ngöôøi khaùc. Cho neân, nhöõng haïng ngöôøi naøy raát khoù söûa ñoåi tính tình, duø muoán, duø

68


khoâng. Neáu hoï khoâng töï giaùc thaáy nhöõng ñieàu noùi xaáu ngöôøi khaùc laø sai, laø ngöôøi xaáu aùc, thì hoï cuõng khoâng laøm sao trôû thaønh ngöôøi toát ñöôïc. Bôûi thoùi naøo taät naáy neân raát khoù söûa ñoåi. Phaûi khoâng caùc chaùu?

Trong chieán tranh taïi queâ höông Vieät Nam, chuùng ta ruùt ra moät baøi hoïc coù kinh nghieäm thieát thöïc. Neáu moïi ngöôøi ai cuõng nhö caäu beù khoâng tham tieàn trong caâu truyeän ôû treân, thì ñaát nöôùc laøm sao coù giaëc ngoaïi xaâm. Ñaát nöôùc coøn giaëc ngoaïi xaâm laø do nhöõng ngöôøi tham quyeàn lôïi. Giaëc lôïi duïng choã tham quyeàn lôïi aáy môùi mua chuoäc, nhôø ñoù giaëc môùi roõ ñöôøng ñi, nöôùc böôùc trong nöôùc. Bôûi vaäy, khoâng coù noäi giaùn thì laøm sao coù ngoaïi xaâm.

Treân theá giôùi nöôùc naøo maõi coù chieán tranh laø ñaát nöôùc ñoù coù nhöõng ngöôøi tham quyeàn, coá vò laøm noäi giaùn.

Lòch söû ñaõ nhaéc nhôû vaø chæ cho chuùng ta thaáy roõ, quyeàn vaø lôïi ñaõ laøm môø maét nhöõng nhaø laõnh ñaïo. Thöôøng ñaát nöôùc bò chia ñoâi ñeàu do tranh quyeàn vaø coá vò, maø daân toäc phaûi chòu khoå ñau voâ vaøn.

Xöông treân doøng soâng Gianh, haän töông taøn daân toäc coøn ñoù. Maùu döôùi doøng Beán

69


Haûi, buoàn phaân ly noøi gioáng coøn ñaây. OÂi! Ñau thöông bieát maáy khi ñaát nöôùc bò chia ñoâi.

Cho neân, söï thöông ñau chia reõ cuûa moät daân toäc khoâng phaûi vì quyeàn lôïi sai khieán thì coøn vì caùi gì nöõa? Nhöõng trang söû aáy khoâng theå naøo queân ñöôïc. Phaûi khoâng caùc chaùu?

Quyeàn, lôïi ñaõ ñaùnh maát LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC, ñoù laø moät ñieàu maø khoâng ai daùm phuû nhaän. Yeâu thöông toå quoác laø yeâu thöông daân toäc, töùc laø khoâng laøm cho daân toäc khoå ñau, khoâng laøm nhuïc cho Toå quoác, thöôøng ñem laïi söï an vui, töï do, bình ñaúng, ngheà nghieäp, coâng aên vieäc laøm cho toaøn daân. Nhôø ñoù nöôùc giaøu, daân maïnh, côm aên aùo maëc ñöôïc ñaày ñuû.

Baûo veä ñöôïc neàn ñoäc laäp, töï do, haïnh phuùc cuûa moät ñaát nöôùc khoâng phaûi laø vieäc deã laøm. Maùu xöông cuûa daân toäc phaûi ñoå bieát bao nhieâu treân maûnh ñaát queâ höông naøy môùi coù ñöôïc neàn ñoäc laäp, töï do, haïnh phuùc nhö ngaøy hoâm nay.

Cho neân, nhöõng baøi hoïc THÖÔNG YEÂU TOÅ QUOÁC caøng hoïc nhieàu caøng thaám thía coâng ôn cuûa toå tieân döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc.

70


Ñaát nöôùc Vieät Nam hoâm nay ñöôïc saùnh vai cuøng vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi, khoâng thua keùm moät ñaát nöôùc naøo. Ñoù laø moät danh döï raát lôùn cho Toå quoác maø toå tieân, oâng baø, cha meï vaø anh chò em cuûa chuùng ta ñaõ ñoåi laáy baèng maùu vaø nöôùc maét, ñeå laïi cho con chaùu môùi coù ngaøy hoâm nay.

Vì danh döï Toå quoác, chuùng ta laø con chaùu phaûi maõi maõi toû ra xöùng ñaùng laø nhöõng coâng daân Vieät Nam toát, khoâng neân laøm moät ñieàu gì aûnh höôûng xaáu cho queâ höông. Duø coù ñi vaø ôû baát cöù moät nöôùc naøo treân theá giôùi, duø chuùng ta coù mang quoác tòch moät ñaát nöôùc naøo, thì chuùng ta cuõng vaãn laø ngöôøi Vieät Nam, cuõng vaãn höôùng veà toå quoác Vieät Nam, moät loøng yeâu thöông ñaát nöôùc Vieät Nam. Phaûi khoâng caùc chaùu?

Laø moät ngöôøi Vieät Nam, thaø cheát chöù khoâng ñeå ngöôøi nöôùc khaùc laêng nhuïc toå quoác, sæ nhuïc daân toäc mình.

Hôõi caùc chaùu nam nöõ thanh nieân vaø nam nöõ thanh thieáu nieân, haõy vì toå quoác Vieät Nam maø sieâng naêng hoïc taäp, ñeå trôû thaønh nhöõng coâng daân toát vaø höõu ích cho baûn thaân, gia ñình vaø ñaát nöôùc cuûa mình.

71


Caùc chaùu laø maàm non cuûa Toå quoác, laø nhöõng anh huøng töông lai cuûa ñaát nöôùc, caùc chaùu haõy traùnh xa nhöõng teä naïn xaõ hoäi. Ñoù laø nhöõng nôi röôïu cheø say xæn, nhöõng nôi baøi baïc huùt chích, nhöõng nôi mua daâm, maõi daâm, nhöõng nôi ñaâm thueâ cheùm möôùn, cöôùp boùc taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc, nhöõng haønh ñoäng soáng voâ ñaïo ñöùc, xaáu xa, ñeâ heøn, haï tieän, v.v... Khi caùc chaùu sa ngaõ vaøo boán choã naøy, ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù caùc chaùu laø nhöõng thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ Vieät Nam hö thaân maát neát. Voâ tình caùc chaùu bò ngöôøi ta ñaùnh giaù nhö vaäy laø caùc chaùu coù toäi vôùi Toå quoác, caùc chaùu ñaõ laøm sæ nhuïc queâ höông ñaát nöôùc, laøm sæ nhuïc Toå tieân, oââng baø, cha meï cuûa caùc chaùu. Caùc chaùu coù bieát khoâng?

Vì vaäy, caùc chaùu caàn phaûi traùnh nhöõng nôi ñoù. Nhöõng nôi ñoù seõ ñöa caùc chaùu vaøo con ñöôøng toäi loãi, truïy laïc, hö thaân, maát neát, vaø laøm hö haïi töông lai cuoäc ñôøi cuûa caùc chaùu. Caùc chaùu cöù suy nghó ñi! Coù ñuùng khoâng?

Neáu caùc chaùu töùc giaän hay coù moät thaùi ñoä gì khoâng vöøa yù, roài thoát ra nhöõng lôøi thoâ loã, tuïc tóu, hoaëc chöûi theà... thì caùc chaùu ñaõ

72


töï laøm sæ nhuïc caùc chaùu. Laøm sæ nhuïc caùc chaùu laø laøm sæ nhuïc Toå quoác cuûa caùc chaùu. Taïi sao vaäy?

Vì caùc chaùu laø con Tieân, chaùu Roàng, ñaïi dieän cho daân toäc Vieät Nam, maø noùi ra nhöõng lôøi thieáu vaên hoùa, thieáu ñaïo ñöùc toân troïng mình, toân troïng ngöôøi laø khoâng coøn xöùng ñaùng ngöôøi coâng daân Vieät Nam.

Moät laàn nöõa caùc chaùu neân nhôù, neáu caùc chaùu ñaõ sa ngaõ vaøo nhöõng con ñöôøng toäi loãi, vaø noùi nhöõng lôøi thieáu vaên hoùa laø caùc chaùu ñaõ laøm sæ nhuïc Toå quoác, ñaõ laøm maát danh döï cho ñaát nöôùc Vieät Nam. Moät ñaát nöôùc maø thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ thieáu vaên hoùa vaø ñaïo ñöùc nhö vaäy, thì khoâng xöùng ñaùng saùnh vai cuøng caùc nöôùc treân theá giôùi. Raát nhuïc nhaõ caùc chaùu aï!

Laø thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ Vieät Nam, caùc chaùu phaûi soáng ñôøi ñaïo ñöùc coù vaên hoùa, bieát toân troïng mình vaø toân troïng ngöôøi, bieát noùi nhöõng lôøi oân toàn, nhaõ nhaën, nheï nhaøng vôùi moïi ngöôøi, khoâng bao giôø noùi lôøi coäc caèn, thoâ loã, chöûi theà, v.v... Nhaát laø caùc chaùu thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ haõy traùnh xa nhöõng nôi aên chôi, röôïu cheø, ñaøng ñieám, baøi baïc, huùt

73


chích, v.v... Ñoù laø nôi sinh ra nhöõng teä naïn xaõ hoäi, nôi ñoù laø nôi seõ ñöa caùc chaùu trôû thaønh nhöõng con ngöôøi laøm sæ nhuïc Toå quoác. Caùc chaùu coù bieát khoâng?

Caùc chaùu haõy noi göông em beù ngöôøi YÙ 12 tuoåi, daùm hy sinh thaân maïng cuûa mình vì Toå quoác:

“Baáy giôø laø naêm 1859, trong cuoäc chieán tranh giaûi phoùng xöù Loâm-bac-ñi-a, vaøi ngaøy sau traän Xoân-pheâ-ri-noâ vaø Xan Mac-ti-noâ, maø quaân Phaùp vaø quaân YÙ ñaõ chieán thaéng quaân AÙo

Moät buoåi saùng thaùng saùu ñeïp trôøi, moät trung ñoäi kî binh Xa-lu-set ñi böôùc moät veà phía quaân ñòch, treân con ñöôøng nhoû vaéng veû, trinh saùt caùnh ñoàng moät caùch kyõ löôõng. Ñoäi kî binh do moät só quan vaø moät haï só chæ huy; hoï nhìn xa xa phía tröôùc, im laëng, saün saøng nhaän ra ngay nhöõng boä quaân phuïc maøu traéng cuûa caùc ñoäi tieàn veä quaân thuø xuaát hieän. Cöù theá, hoï ñi ñeán moät ngoâi nhaø con con kieåu thoân queâ, xung quanh troàng toaøn caây taàn bì; tröôùc nhaø coù moät caäu beù ñoä möôøi hai tuoåi ñang caàm dao roùc voû moät caønh taàn bì ñeå laøm caùi gaäy. Tröôùc cöûa soå treo moät laù côø to ba maøu; trong nhaø

74


chaúng coøn moät boùng ngöôøi. Nhöõng ngöôøi noâng daân treo côø leân roài troán ñi vì sôï quaân AÙo. Troâng thaáy toaùn kî binh, caäu beù lieàn neùm gaäy xuoáng ñaát vaø caát muõ löôõi trai chaøo. Caäu beù khoâi ngoâ, toùc baïch kim, veû maët baïo daïn, ñoâi maét to xanh. Caäu maëc sô mi vaø giöõa hai taø aùo loä ra boä ngöïc traàn.

- Caäu laøm gì ôû ñaây? - ngöôøi só quan döøng ngöïa laïi hoûi - Sao khoâng troán ñi vôùi gia ñình?

- Chaùu khoâng coù gia ñình - caäu beù traû lôøi - Chaùu laø con rôi. Chaùu laøm cho ai muoán thueâ. Chaùu ôû laïi ñaây ñeå xem ñaùnh nhau.

- Chaùu coù thaáy quaân AÙo ñi qua ñaây khoâng?

- Khoâng, töø ba hoâm nay chaúng thaáy gì heát.

Vieân só quan laøm thinh moät laùt, roài xuoáng ngöïa. Cho lính ñöùng quay maët veà phía quaân ñòch, vieân só quan vaøo nhaø vaø treøo leân maùi. Nhöng ngoâi nhaø thaáp, töø treân maùi ngöôøi ta chæ nhìn thaáy ñöôïc moät khoaûng nhoû cuûa caùnh ñoàng.

“Phaûi treøo leân caây môùi ñöôïc” - vieân só quan vöøa tuït xuoáng vöøa noùi.

75


Ngay tröôùc loái vaøo nhaø, coù moät caây taàn bì cao choùt voùt, ngoïn caây ñu ñöa treân neàn trôøi xanh. Vieân só quan suy nghó, nhìn caùi caây, laïi nhìn nhöõng ngöôøi lính, roài ñoät nhieân hoûi caäu beù:

- Maét caäu coù tinh khoâng?

- Chaùu aáy aø, chaùu coù theå nhìn thaáy moät con chim caùch xa nghìn böôùc.

- Caäu coù theå treøo leân tôùi ngoïn caây naøy khoâng?

- Treøo leân treân caây naøy aø? Chaùu chæ caàn hai phuùt thoâi.

- Vaø caäu coù theå cho toâi bieát nhöõng gì caäu seõ troâng thaáy töø treân aáy: coù lính AÙo ôû phía naøo, coù buïi tung leân, coù ngöïa hay coù suùng laáp laùnh khoâng?

- Chaéc chaén, chaùu coù theå baùo cho baùc.

- Giuùp toâi vieäc aáy caäu muoán traû coâng caùi gì naøo?

- Chaùu muoán aáy aø - caäu beù vöøa cöôøi, vöøa traû lôøi - Chaúng muoán gì heát... Neáu laøm cho boïn AÙo thì baát kyø giaù naøo chaùu cuõng khoâng... nhöng vôùi quaân ta thì... Chaùu laø ngöôøi Loâm-ba maø...

76


- Toát laém, theá thì treøo leân!

- Haõy höôïm, ñeå chaùu côûi giaøy ñaõ.

Caäu beù boû giaøy ra, thaét chaët daây löng quaàn, neùm caùi muõ xuoáng coû vaø oâm quaøng laáy thaân caây.

- Caån thaän! - vieân só quan keâu leân, hình nhö boãng nhieân lo sôï.

Caäu beù quay laïi, ñoâi maét xanh nhìn vieân só quan nhö muoán thaàm hoûi ñieàu gì.

- Chaúng coù gì ñaâu - vieân só quan noùi - Cöù leo ñi...

Caäu beù leo thoaên thoaét nhö moät con meøo.

Chæ phuùt choác caäu ñaõ ñeán taän ngoïn caây cao choùt voùt, ñoâi chaân maát huùt trong taùn laù, nhöng ñeå loä caû ñaàu vaø ngöïc. Maët trôøi chieáu vaøo, ñaàu toùc baïch kim cuûa caäu nhö laáp laùnh aùnh vaøng. Vieân só quan chæ hôi thaáy caäu thoâi, vì ôû treân cao ngöôøi caäu beù tí.

- Nhìn thaúng phía tröôùc, vaø nhìn xa coi! - vieân só quan gaøo to.

Ñeå nhìn cho roõ, caäu beù buoâng tay phaûi ñang vòn vaøo caønh caây, ñöa leân che maét.

- Thaáy gì khoâng? - vieân só quan hoûi.

77


Caäu beù nghieâng mình xuoáng phía vieân só quan, laáy baøn tay laøm loa ñaùp:

- Coù hai ngöôøi cöôõi ngöïa treân ñöôøng caùi.

- Caùch ñaây bao xa?

- Caùch moät nghìn hoaëc moät nghìn hai traêm böôùc.

- Chuùng noù ñi ñeán aø?

- Chuùng noù ñang ñöùng laïi.

- Coøn thaáy gì nöõa khoâng? - vieân só quan laïi hoûi sau moät luùc im laëng - Haõy nhìn sang phía beân phaûi.

Caäu beù nhìn veà phía beân phaûi, roài noùi:

- Gaàn nghóa ñòa, giöõa caùc thaân caây coù vaät gì oùng aùnh, hình nhö löôõi leâ.

- Coù thaáy ngöôøi khoâng?

- Khoâng, chuùng ñeàu naáp trong luùa mì.

Ñuùng luùc aáy, moät tieáng ñaïn bay qua, rít leân treân khoâng, roài taét ñi raát xa ôû phía sau maùi nhaø.

- Xuoáng ñi! - vieân só quan theùt leân - Chuùng noù troâng thaáy ñaáy, toâi khoâng muoán bieát theâm gì nöõa ñaâu, xuoáng!...

- Chaùu khoâng sôï ñaâu! - caäu beù traû lôøi.78


- Xuoáng... Toâi baûo xuoáng!

- Höôïm tí! Kia kìa, phía beân traùi chaùu thaáy...

Caäu beù bò ngaét lôøi vì moät tieáng ñaïn rít khaùc bay qua, thaáp hôn tieáng tröôùc. Caäu ruøng mình, thoát leân: “Boïn AÙo quyû söù! Chuùng noù kieám chuyeän vôùi mình chaéc!”

Vieân ñaïn ñaõ rít ngay beân tai caäu.

- Xuoáng ngay laäp töùc! - Vieân só quan theùt leân, gioïng ra leänh vaø böïc töùc.

- Chaùu xuoáng ñaây! - caäu beù traû lôøi - Coù caây che, cöù yeân trí. Baùc coù muoán bieát phía beân traùi coù gì khoâng?

- Khoâng! - vieân só quan ñaùp - Khoâng caàn, xuoáng ñi!

- Phía beân traùi - caäu beù gaøo to vaø nghieâng nöûa ngöôøi veà phía aáy - Hình nhö caïnh nhaø thôø, thaáy coù...

Moät vieân ñaïn thöù ba laïi rít leân treân ngoïn caây, vaø ngay ñoù caäu beù ngaõ nhaøo, tay coá bíu vaøo thaân caây vaø caønh caây, roài rôi, ñaàu loän xuoáng phía ñaát, hai tay dang roäng...

79


- Cheát chöûa! - vieân só quan vöøa keâu leân vöøa chaïy tôùi. Caäu beù ngaõ ngöûa, naèm soùng xoaøi treân maët ñaát, hai caùnh tay treùo vaøo nhau. Moät tia maùu töø trong ngöïc chaûy ra. Vieân haï só vaø hai ngöôøi lính nhaûy xuoáng ngöïa, trong khi vieân só quan cuùi xuoáng côûi phanh aùo sô mi caäu beù ra. Vieân ñaïn ñaõ vaøo trong phoåi beân traùi cuûa caäu.

- Cheát roài - vieân só quan keâu leân.

- Khoâng, coøn soáng - vieân haï só noùi.

- OÂi! Thöông thay caäu beù duõng caûm! - vieân só quan noùi - Duõng caûm, duõng caûm leân!

Trong khi vieân só quan noùi vaø thaám khaên tay leân veát thöông cuûa caäu beù, thì caäu môû maét ra, ñoâi maét to laï thöôøng, nhöng troøng maét ñaõ ñöùng, vaø ñaàu caäu guïc xuoáng baát ñoäng. Caäu ñaõ cheát.

Vieân só quan maët taùi ñi, nhìn caäu beù ñang naèm treân baõi coû moät hoài. Roài ñöùng daäy, roài quay laïi nhìn nöõa, trong khi maáy ngöôøi lính ñöùng im laëng beân caïnh oâng ta. Nhöõng ngöôøi lính khaùc thì quay maët veà phía quaân thuø.

80


- Toäi nghieäp caäu beù! - vieân só quan buoàn raàu nhaéc laïi - Toäi nghieäp caäu beù duõng caûm!

Ñeán gaàn ngoâi nhaø, vieân só quan thaùo laù côø ba maøu ôû cöûa soå ra ñeå phuû leân mình caäu beù nhö moät taám vaûi lieäm, chæ ñeå chöøa khuoân maët. Vieân haï só nhaët ñoâi giaøy, caùi muõ, caây gaäy ñang laøm dôû, con dao cuûa caäu, ñem ñeå beân caïnh caäu...

Vieân só quan im laëng moät luùc, roài quay laïi noùi vôùi vieân haï só:

- Ta haõy ñi goïi ñoäi quaân y daõ chieán ñeán. Caäu beù ñaõ hy sinh nhö moät quaân nhaân, phaûi ñeå quaân ñoäi mai taùng.

Noùi xong, vieân só quan giô tay göûi moät caùi hoân ñeán caäu beù ñaõ hy sinh, vaø ra leänh: “Leân ngöïa!”

Quaân lính leân ngöïa, vaø trung ñoäi tieáp tuïc haønh quaân.

Vaøi giôø sau, caäu beù ñöôïc khaâm lieäm theo nghi thöùc troïng theå cuûa quaân ñoäi.

Luùc maët trôøi laën, toaøn theå tuyeán tieàn tieâu cuûa quaân YÙ tieán thaúng veà phía quaân ñòch.

81


Treân con ñöôøng saùng hoâm aáy kî binh ñi qua, tieán leân theo hai haøng laø moät tieåu ñoaøn phaùo thuû, maø maáy hoâm tröôùc ñaõ anh duõng ñoå maùu ôû traän Xan Mac-ti-noâ.

Tin chuù beù cheát ñaõ truyeàn ñi trong haøng nguõ tröôùc khi quaân só rôøi doanh traïi leân ñöôøng. Khi caùc só quan daãn ñaàu tieåu ñoaøn troâng thaáy thi haøi nhoû beù naèm döôùi goác caây taàn bì, quaán trong laù côø ba maøu, thì hoï tuoát göôm chaøo, vaø moät ngöôøi trong boïn hoï cuùi xuoáng bôø suoái gaàn ñoù, haùi hoa raéc leân mình caäu beù. Theá laø taát caû caùc phaùo thuû laàn löôït ñi qua, ñeàu laøm theo caáp chæ huy cuûa hoï, vaø raéc hoa leân caäu beù. Chæ trong maáy phuùt, mình caäu ñaõ ñaày hoa.

82


Só quan vaø quaân lính ñi qua ñeàu chaøo:

- Anh duõng, caäu beù xöù Loâm-bac-ñi-a! Vónh bieät caäu beù thaân yeâu!

- Xin taëng, caäu beù toùc vaøng ñaùng thöông!

- Caäu quaû laø anh duõng! Vinh quang thuoäc veà caäu, em beù aï! Vónh bieät!

Moät só quan ruùt Huaân chöông Quaân coâng cuûa mình ñeå taëng caäu, moät só quan khaùc ñaët moät caùi hoân leân traùn caäu, vaø hoa cöù tieáp tuïc rôi nhö möa xuoáng ñoâi chaân ñeå traàn, xuoáng boä ngöïc ñaày maùu, xuoáng maùi ñaàu baïch kim cuûa caäu beù ñang yeân nghæ, naèm trong laù côø. Neùt maët cuûa caäu nhö ñang mæm cöôøi, töôûng nhö nghe nhöõng lôøi chaøo vónh bieät, caäu beù anh duõng thaáy sung söôùng vaø töï haøo vì ñaõ hieán ñôøi mình cho xöù Loâm-bac-ñi-a thaân yeâu cuûa mình”.


Ngöôøi YÙ sao hoï vieát chuyeän giaùo duïc treû em tình YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC raát tuyeät vôøi, Thaày mong raèng nhöõng caây buùt cuûa nhöõng nhaø vaên, nhaø baùo vaø caùc chaùu sinh vieân Vieät Nam seõ coù nhöõng baøi vieát giaùo duïc treû em gaây xuùc ñoäng khoâng thua gì ngöôøi YÙ.

83



beø baïn giöõa Baù Nha vaø

Töû Kyø

Nhöõng caâu chuyeän giaùo duïc ñaïo ñöùc

loøng yeâu thöông cho treû em cuûa ngöôøi YÙ raát tuyeät vôøi, nhöng ngöôøi Trung Quoác hoï cuõng khoâng keùm, hoï coù nhöõng con ngöôøi ñaïo ñöùc hieáu haïnh, nhöõng ñoâi vôï choàng chung thuûy, tình baèng höõu keo sôn gaén boù v.v... Chuùng ta haõy ñoïc caâu chuyeän “Baù Nha, Töû Kyø”, môùi thaáy roõ LOØNG YEÂU THÖÔNG baïn beø cuûa ngöôøi Trung Quoác khoù tìm thaáy trong cuoäc ñôøi naøy. Caâu chuyeän tình baïn giöõa Baù Nha vaø

84


Töû Kyø laøm xuùc ñoäng loøng ngöôøi. Moät ñoâi tri aâm tri kyû maø treân ñôøi khoù coù ñoâi baïn naøo nhö vaäy:

“Thôøi Xuaân Thu Chieán Quoác, taïi kinh ñoâ nöôùc Sôû (nay thuoäc veà phuû Kinh Chaâu, tænh Hoà Quaûng), coù moät ngöôøi danh só hoï Du teân Thuïy, hieäu laø Baù Nha.

Baù Nha tuy ngöôøi nöôùc Sôû, nhöng laïi laøm quan nöôùc Taán ñeán böïc Thöôïng Ñaïi Phu. Taán vaø Sôû thôøi ñoù hai nöôùc giao haûo nhau.

Moät hoâm, Baù Nha phuïng meänh vua Taán sang nöôùc Sôû ñeå gaén lieàn daây thaân höõu giöõa hai nöôùc cho beàn vöõng theâm. Baù Nha ñöôïc vua nöôùc Sôû troïng ñaõi, truyeàn baøy yeán tieäc ñaõi ñaèng raát haäu.

Tuy nhieân, Baù Nha khoâng laáy theá laøm vui, vì ñaõ bao naêm xa caùch ñaát toå queâ höông, nay laïi ñöôïc trôû veà, taám loøng nhung nhôù nhöõng kyû nieäm thaân yeâu xa xöa laâng laâng vaøo taâm naõo. Töø maùi gia ñình ñeán nhöõng caây toøng, caây baù, môùi ngaøy naøo maø nay ñaõ vöøa moät ngöôøi oâm, caùi ñònh luaät bieán chuyeån khoâng ngöøng ñaõ phuû moät maøu tang treân doøng ñôøi xa cuõ. Sau caùc yeán tieäc, Baù Nha ñi thaêm vieáng moä phaàn, hoï haøng, beø baïn, taám loøng quyeán luyeán queâ höông caøng thaáy thieát tha hôn luùc naøo heát”.

85


Ñuùng vaäy, con ngöôøi duø baát cöù ngöôøi naøo ai cuõng coù loøng yeâu queâ höông. Cho neân khoâng coù moät ngöôøi naøo xa queâ höông khi trôû veà maø loøng khoâng nao nao nhöõng kyû nieäm vui buoàn. Baù Nha cuõng vaäy, khi trôû veà queâ höông thì khoâng traùnh khoûi loøng quyeán luyeán.

“Nhöng vì nhieäm vuï chöa thaønh, Baù Nha khoâng daùm vì theá maø löu laïi nôi ñaát toå, phaûi ñaønh vaøo trieàu ñeå töø giaõ quoác vöông trôû veà nöôùc Taán.

Vua Sôû ban khen raát nhieàu vaøng baïc, luïa laø, gaám voùc, vaø truyeàn ñem ra moät chieác thuyeàn raát lôùn ñeå ñöa Baù Nha veà nöôùc. Baù Nha laø moät khaùch phong löu, loãi laïc, trong taâm hoàn chöùa ñöïng moät nguoàn tình caûm thanh cao, coi caûnh vaät thieân nhieân nhö moät moùn aên tinh thaàn baát taän.

Moät hoâm, thuyeàn ñeán cöûa soâng Haùn Döông, gaëp luùc traêng thu vaèng vaëc, trôøi roäng sao thöa, Baù Nha truyeàn caém thuyeàn döôùi chaân nuùi ñeå vui vôùi caûnh ñeïp haûi hoà. Maët nöôùc soâng luùc baáy giôø trong vaét nhö mieáng thuûy tinh, gioù loäng traêng ngaøn baäp beành soùng voã. Baù Nha truyeàn cho ñoàng töû ñoát lö traàm vaø laáy tuùi ñaøn ñaët leân tröôùc aùn.

Baù Nha môû tuùi gaám, naâng caây Dao caàm ñaët ngay ngaén roài thöû giaây.

86


Hôi traàm quyeän gioù, reùo raét ñöa tieáng ñaøn vuùt taän treân khoâng.

Trong luùc ñang höùng thuù, boãng tô ñoàng ñöùt maát moät daây, Baù Nha thaát kinh töï nghó: “Daây ñaøn ñöùt aét coù ngöôøi quaân töû ñang nghe nhaïc ñaâu ñaây?” Beøn truyeàn taû höõu leân bôø xem thöû keû naøo ñaõ nghe ñaøn maø khoâng ra maët?”

Ñöùt daây ñaøn khoâng phaûi do taâm linh, maø do aâm thanh cuûa khuùc nhaïc quaù caêng ñeå noùi leân noãi loøng tình caûm cuûa ngöôøi nhaïc só truyeàn vaøo aâm thanh trôû thaønh ca khuùc ai oaùn. Khi aáy coù ngöôøi nghe leùn nhaïc, maø ngöôøi aáy laø ngöôøi am töôøng aâm nhaïc neân taâm hoàn giao caûm vôùi khuùc nhaïc. Taâm hoàn giao caûm vôùi khuùc nhaïc töùc laø giao caûm vôùi ngöôøi nhaïc só. Hai tinh thaàn cuøng giao caûm moät khuùc nhaïc thì daây ñaøn luùc baáy giôø quaù caêng thaúng neân phaûi ñöùt. Ngöôøi nhaïc só taøi ba thì nhaän ra lieàn vaø bieát coù ngöôøi nghe leùn.

Baù Nha laø moät nhaïc só taøi hoa, neân khi daây ñaøn ñöùt thì nhaän ra lieàn coù ngöôøi nghe leùn. Ñaây laø moät vieäc xaûy ra raát taàm thöôøng, nhöng neáu khoâng hieåu bieát thì cho ñoù laø thieâng lieâng. Khi ñoù, Baù Nha ñaõ truyeàn leänh gia nhaân leân bôø tìm kieám:

87


“Taû höõu vaâng leänh vöøa toan böôùc vaøo bôø, thì töø beân treân coù tieáng ngöôøi noùi voïng xuoáng:

- Xin Ñaïi nhaân chôù laáy laøm laï, vì keû tieåu daân kieám cuûi veà muoän, ñi ngang qua ñaây nghe tieáng ñaøn tuyeät dieäu neân chaân böôùc khoâng ñaønh ñoù thoâi.

Baù Nha vöøa cöôøi vöøa noùi:

Ngöôøi tieàu phu naøo maø laïi daùm noùi chuyeän nghe ñaøn tröôùc maët ta, thaät laø keû cuoàng voïng. Nhöng thoâi, haõy cho haén ñi!”

Keû laøm quan naøo ñôøi naøo cuõng vaäy, luoân luoân coù loái haùch dòch “ta ñaây”, nhaát laø trong thôøi ñaïi phong kieán. Baù Nha tuy laø ngöôøi nhaïc só taøi hoa, nhöng laøm quan cuõng khoâng traùnh khoûi loái “mieät thò” ngöôøi khaùc. Nhöng Töû Kyø khoâng phaûi laø thöù daân queâ muøa ngu doát, neân daïy ngay cho Baù Nha moät baøi hoïc ñaïo ñöùc bieát toân troïng moïi ngöôøi:

“Töø beân treân laïi coù tieáng voïng xuoáng ñaùp:

- Ñaïi nhaân noùi nhö theá laø sai roài! Ñaïi nhaân nghe caâu: “Thaäp thaát chi aáp, taát höõu trung tín” ñoù sao? (Trong caùi aáp möôøi nhaø aét coù ngöôøi trung tín). Trong nhaø coù ngöôøi quaân töû ôû thì ngoaøi cöûa coù ngöôøi quaân töû ñeán. Vaû laïi, neáu Ñaïi nhaân khinh raèng trong choán nuùi

88


non queâ muøa khoâng coù ngöôøi bieát nghe nhaïc, thì tieáng ñaøn tuyeät dieäu cuûa Ñaïi nhaân cuõng khoâng neân gaûy leân ôû ñaây laøm gì?”

Moät baøi hoïc ñaïo ñöùc ñaõ laøm saùng maét Baù Nha, ñöøng khinh cheâ moïi ngöôøi laø ngu doát, chæ coù moät mình laø trí tueä thoâng minh, vaên hay chöõ toát.

“Nghe caâu traû lôøi aáy, Baù Nha hôi ngöôïng, bieát mình ñaõ lôõ lôøi, lieàn voäi vaõ böôùc ra tröôùc muõi thuyeàn hoûi:

- Neáu keû treân bôø quaû thaät laø moät ngöôøi bieát nghe ñaøn, thì ñaây ta hoûi thöû, vaäy chôù ta vöøa gaûy khuùc gì ñoù?

Gioïng noùi treân bôø vaãn bình thaûn voïng xuoáng:

- Ñoù laø khuùc “Khoång Voïng Vi”, than caùi

cheát cuûa Nhan Hoài, nhöng vì bò ñöùt daây neân maát moät caâu choùt. Khuùc aáy nhö sau:

89


“Khaû tích Nhan Hoài meänh taûo vöôngGiaùo nhaân tö töôûng, maán nhö söông!Chæ nhaân laäu daïng, ñan, bieåu laïc,”

Dòch:

“Khaù tieác Nhan Hoài sôùm maïng vongToùc söông reøn ñuùc laáy nhôn taâm!Ñan, bieåu ngoõ heïp vui cuøng ñaïo,”

Coøn khuùc choùt nhö sau:

“Löu ñaéc hieàn danh vaïn coå cöông”.

Dòch:

“Danh tieáng löu truyeàn vaïn coå nieân”.

Töû Kyø laø moät tieàu phu ñoán cuûi, ñoåi gaïo nuoâi cha meï giaø yeáu trong sôn laâm cuøng coác, nhöng laø moät hoïc giaû nghieân cöùu thaâm saâu caùc kinh saùch Nhaïc, Leã, Töù Thö, Nguõ Kinh cuûa Nho giaùo ñeàu thoâng suoát, cho neân khi nghe Baù Nha noùi ñaõ chænh ngay lieàn, khieán Baù Nha söôïng suøng. Töø laâu trong thaâm taâm, Baù Nha töôûng mình laø ngöôøi thoâng suoát, khoâng ngôø gaëp moät gaõ tieàu phu coøn thoâng suoát hôn mình. Nhöng Baù Nha laø ngöôøi bieát troïng ngöôøi taøi, neân khi nghe Töû Kyø ñoái ñaùp thì khoâng ñoá kî maø coøn meán phuïc:

“Baù Nha nghe xong loøng phaán chaán vui möøng, voäi vaõ sai keû tuøy tuøng baéc caàu leân bôø

90


ñeå trieäu thænh ngöôøi laï maët xuoáng thuyeàn taâm söï.

Boïn ñaày tôù tuaân leänh, song boïn naøy laø nhöõng ñöùa phaøm tuïc, nhöõng con maét thòt aáy ñaâu phaân bieät ñöôïc keû quí ngöôøi hieàn, chuùng quen thoùi xua bôï, heã thaáy ngöôøi sang troïng thì thöa baåm, thaáy keû ngheøo khoù thì khinh bæ, thaáy chuû mình sai ñoøi moät ngöôøi tieàu phu noùn laù, aùo vaû, tay caàm ñoøn gaùnh, löng giaét buùa cuøn, chaân ñi giaøy coû, chuùng leân maët hoáng haùch, naït noä:

- Haõy ñi xuoáng thuyeàn ngay, vaø phaûi giöõ leã! Heã thaáy laõo gia phaûi suïp laïy, laõo gia coù hoûi gì thì phaûi löïa lôøi maø noùi, keûo maát ñaàu ñoù!

Ngöôøi tieàu phu vaãn thaûn nhieân nhö khoâng nghe lôøi noùi cuûa chuùng, töø töø böôùc xuoáng thuyeàn, boû ñoøn gaùnh vaø chieác buùa cuøn nôi muõi thuyeàn, roài böôùc vaøo yeát kieán Baù Nha.

Troâng thaáy Baù Nha, ngöôøi tieàu phu chæ xaù daøi maø khoâng laïy.

Baù Nha thaáy theá cuõng ngaïc nhieân, song cuõng ñöa tay chaøo ñoùn, noùi:

- Thoâi, xin hieàn höõu mieãn leã cho.

Roài nhö muoán thöû taøi naêng ngöôøi tieàu phu xem thöïc chaát ñeán ñaâu, Baù Nha sai ñoàng töû

91


nhaéc gheá môøi tieàu phu ngoài laïi beân mình vaø hoûi:

- Hieàn höõu bieát nghe ñaøn, chaéc laø bieát ai cheá ra caây Dao caàm, vaø bieát chôi ñaøn coù nhöõng thuù gì chôù?

Ngöôøi tieàu phu mæm cöôøi ñaùp:

- Ñaïi nhaân ñaõ hoûi ñeán, chaúng leõ tieåu daân khoâng noùi ra nhöõng caùi mình bieát. Xöa kia vua Phuïc Hy thaáy coù naêm saéc sao rôi xuoáng cuïm ngoâ ñoàng, vaø chim Phöôïng Hoaøng ñeán ñoù ñaäu, nhaø vua bieát ngoâ ñoàng laø thöù goã quyù, haáp thuï tinh hoa cuûa trôøi ñaát, coù theå duøng noù cheá laøm nhaïc khí ñöôïc, lieàn sai ngöôøi haï xuoáng caét laøm ba ñoaïn. Ñoaïn ngoïn tieáng quaù trong vaø nheï, ñoaïn goác tieáng ñuïc vaø naëng, chæ coù ñoaïn giöõa tieáng vöøa trong vöøa ñuïc, coù theå duøng ñöôïc. Vua beøn ñem ngaâm nôi giöõa doøng nöôùc chaûy baûy möôi hai ngaøy, ñoaïn ñem phôi trong maùt chôø cho thaät khoâ, löïa tay thôï kheùo laø Löu Töû Kyø cheá thaønh caây Dao caàm.

Dao caàm daøi ba thöôùc, saùu taác, moät phaân, aùn theo ba traêm saùu möôi moát ñoä chu thieân, maët tröôùc roäng taùm taác aùn theo taùm tieát; maët sau roäng boán taác, aùn theo boán muøa; beà daøy hai taác aùn theo löôõng nghi.

Ñaøn aáy goàm möôøi hai phím, töôïng tröng cho möôøi hai thaùng trong moät naêm, laïi coù 92


moät phím nöõa, töôïng tröng cho thaùng nhuaän, treân maéc naêm daây aùn theo nguõ haønh, trong töôïng nguõ aâm: cung, thöông, doác, vuõ, chuûy. Tröôùc kia vua Thuaán khaûy ñaøn nguõ huyeàn, thieân haï nhôù cha, theâm moät giaây oaùn goïi laø daây vaên huyeàn (daây vaên). Luùc Vuõ Vöông ñaùnh vua Truï, tröôùc ca, sau muùa theâm moät daây phaûn kích ñeå phaán khôûi goïi laø daây vuõ huyeàn (daây vuõ). Nhö vaäy tröôùc kia coù naêm daây, sau theâm hai daây nöõa laø thaát huyeàn caàm.

Ñaøn aáy coù saùu “kî” vaø baûy “khoâng”. Saùu “kî” laø kî reùt lôùn, naéng lôùn, gioù lôùn, tuyeát rôi lôùn... gaëp luùc aáy ngöôøi ta khoâng duøng; coøn baûy “khoâng” laø khoâng ñaøn ñaùm tang, khoâng ñaøn trong luùc loøng nhieãu loaïn, khoâng ñaøn trong luùc baän roän, khoâng ñaøn trong luùc thaân theå khoâng saïch, khoâng ñaøn trong luùc y quan khoâng teà chænh, khoâng ñaøn trong luùc khoâng ñoát loø höông, khoâng ñaøn trong luùc khoâng gaëp tri aâm.

Laïi coøn coù theâm taùm “tuyeät” laø: thanh, kyø, u, nhaõ, li, traùng, lu, tröôøng. Trong taùm tuyeät aáy gôïi ñuû caû caùc tình caûm, vì vaäy tieáng ñaøn coù theå ñi ñeán tuyeät vôøi vaäy”.

93


Nghe söï trình baøy lòch söû caây ñaøn cuûa Töû Kyø, thì bieát ngay Töû Kyø laø moät vò thaày cuûa caùc nhaïc só.

“Baù Nha nghe noùi bieát ngöôøi tieàu phu laø baäc kyø taøi, ñem loøng kính troïng hoûi:

- Hieàn höõu quaû laø moät ngöôøi tinh thoâng nhaïc lyù. Tröôùc kia Khoång Töû ñang gaûy ñaøn, Nhan Hoài böôùc vaøo thoaûng nghe coù tieáng u traàm, bieát loøng Khoång Töû coù yù tham saùt, neân laáy laøm laï, hoûi ra môùi bieát Khoång Töû ñang ñaøn thì thaáy moät con meøo baét chuoät, neân yù nieäm aáy xuaát loä ra tieáng tô ñoàng. Vaäy thì tröôùc kia Nhan Hoài nghe tieáng ñaøn maø bieát loøng ngöôøi, coøn hieàn höõu ngaøy nay nghe ta ñaøn coù bieát loøng ta ñang tö löï gì chaêng?

Ngöôøi tieàu phu ñaùp:

- Xin Ñaïi nhaân cöù gaûy cho toâi nghe moät khuùc, neáu may ra coù caûm thoâng ñöôïc thì ñoù cuõng laø ñieàu may maén.

Baù Nha noái daây ñaøn, gaûy khuùc “yù taïi non cao”.

Tieàu phu mæm cöôøi noùi:

- Tuyeät thay! yù chí cao vuùt! yù taïi non cao...

Baù Nha nghe noùi ngöng ñaøn, laáy laïi taâm hoàn gaûy theâm khuùc: “yù taïi löu thuûy”.

94


Tieàu phu cuõng cöôøi vaø noùi:

- Bao la trôøi nöôùc, thaät laø moät khuùc: yù taïi löu thuûy! Tuyeät hay!”

Nghe tieáng nhaïc maø bieát loøng ngöôøi thì ñoù laø baäc thaày cuûa nhöõng nhaïc só. Töû Kyø thaät xöùng ñaùng laø baäc thaày cuûa caùc nhaïc só qua söï ñoái ñaùp vôùi Baù Nha, ai maø khoâng nhaän ra.

“Thaáy tieàu phu bieát roõ loøng mình, Baù Nha thaát kinh, khaâm phuïc khoân cuøng, môøi ngöôøi tieàu phu ngoài leân treân, khieán keû taû höõu daâng traø, roài baøy tieäc röôïu hai ngöôøi ñoái aåm.

Trong luùc uoáng röôïu, Baù Nha cung kính, chaáp tay hoûi:

- Daùm hoûi tieân sinh, quí danh vaø queâ quaùn?

Ngöôøi tieàu phu cuõng ñöùng leân ñaùp leã, roài noùi:”

Chuùng ta cuõng neân nhôù, luùc tröôùc, khi böôùc xuoáng thuyeàn, Töû Kyø gaëp Baù Nha aùo muõ caân ñai haún hoi, chöùng toû laø moät vò quan ñöông trieàu, nhöng Töû Kyø chæ giöõ leã xaõ giao, xaù chaøo chôù khoâng quyø laïy nhö nhöõng ngöôøi khaùc. Nhöng khi Baù Nha giöõ leã cung kính chaép tay thöa hoûi, thì Töû Kyø cuõng giöõ leã ñöùng daäy chaép tay cung kính traû lôøi. Ñaây laø ñöùc leã chuùng ta caàn phaûi hoïc hoûi, nhöng phaûi phuø

95


hôïp vôùi thôøi ñaïi, ñöøng quaù loãi thôøi maø moïi ngöôøi cho mình laø laïc haäu.

“- Tieåu daân hoï Chung teân Töû Kyø, nguï taïi thoân Taäp Hieàn gaàn nuùi Nhaõ Yeán.

Coøn Ñaïi nhaân chaúng hay cao danh, quí taùnh, vaø hieän traán nhaäm nôi naøo?

Baù Nha kính caån ñaùp:

- Tieän quan hoï Du teân Thuïy, töï Baù Nha, nhaân vì coù coâng vuï neân ñeán nôi naøy. Xeùt mình taøi heøn ñöùc thieáu khoâng xöùng ñaùng vôùi loäc nöôùc ôn vua, coøn tieân sinh taøi naêng xuaát chuùng, hoïc vaán cao sieâu, leõ ra phaûi xuaát thaân ñoaït laáy coâng danh, phoø vua giuùp nöôùc, löu danh muoân thuôû, sao tieân sinh laïi cam aån daät nôi choán nuùi non naøy maø laøm gì?

Töû Kyø noùi:

- Toâi coøn cha meï giaø, khoâng coù anh em, phaän laøm con phaûi lo ñeán chöõ hieáu, daãu cho Coâng Haàu Baù Töôùc cuõng khoâng theå ñoåi laáy moät ngaøy hieáu döôõng cuûa toâi ñöôïc.

- AØ! Ra tieân sinh laø ngöôøi chí hieáu, trong ñôøi khoù coù ai maø saùnh kòp nhö vaäy. Chaúng hay tieân sinh naêm nay ñöôïc bao nhieâu tuoåi?

Töû Kyø ñaùp:

- Tieåu daân hai möôi baûy tuoåi.

96


Baù Nha voàn vaõ noùi:

- Tieän quan hôn tieân sinh moät tuaàn (möôøi tuoåi), neáu tieân sinh khoâng cheâ ñöùc moïn taøi heøn thì xin keát laøm anh em, ñeå khoûi phuï caùi nghóa tri aâm maø ñôøi toâi chöa töøng ñöôïc gaëp.

Töû Kyø khieâm nhöôïng ñaùp laïi:

- Thöa Ñaïi nhaân, Ñaïi nhaân laø moät baäc coâng khanh thöôïng quoác, coøn toâi laø keû aùo vaûi queâ muøa, naêm thaùng ra vaøo nôi sôn laâm cuøng coác, ñaâu daùm cuøng vôùi ñaïi quan so vai, keát baïn, xin ñaïi quan mieãn cho.

Baù Nha nghe Töû Kyø noùi vaäy, loøng boài hoài, maët buoàn röôøi röôïi naên næ:

- Giaù trò con ngöôøi khoâng phaûi ôû choã giaøu sang phuù quí, maø laø choã ñöùc haïnh taøi naêng, nay neáu tieân sinh chòu nhaän laøm anh em vôùi toâi thì thöïc laø vaïn haïnh, coøn nhö giaøu ngheøo, sang heøn, chuùng ta khoâng neân noùi tôùi.

Noùi xong Baù Nha sai keû taû höõu gaây laïi loø höông, roài cuøng Töû Kyø laïy taùm laïy, nhaän nhau laøm anh em khaùc hoï.

Baù Nha lôùn tuoåi hôn, laøm anh. Hai ngöôøi vui veû ngoài keà nhau ñoái aåm. Noãi loøng taâm söï cuûa moät khaùch phong traàn vôùi moät ngöôøi chung ñænh ñöôïc hoaøn toaøn côûi môû, vöôït qua nhöõng caùi giaû doái ñeâ heøn cuûa cuoäc soáng loaøi

97


ngöôøi, ñeå trôû laïi vôùi caùi thieân chaân thuaàn tuùy”.

Lôøi daïy naøy raát tuyeät vôøi: “vöôït qua nhöõng caùi giaû doái ñeâ heøn cuûa cuoäc soáng loaøi ngöôøi, ñeå trôû laïi vôùi caùi thieân chaân thuaàn tuùy”. Ñuùng vaäy, con ngöôøi laø ôû choã tình nghóa chaân thaät, duøng ñaïo ñöùc ñoái xöû vôùi nhau. Danh lôïi chæ laø söï giaû doái ñeâ heøn, laøm cho cuoäc soáng cuûa con ngöôøi trôû neân thuø haän, trôû neân ñau khoå.

“Hai ngöôøi chuyeän troø maõi maø khoâng bieát chaùn, ñeán khi aùnh traêng ñaõ nhaït maøu, sao treân trôøi chæ coøn soùt laïi moät vaøi ñoám traéng, tieáng gaø eo oùc ñaàu thoân giuïc boùng bình minh, hai ngöôøi vaãn coøn nhö ñaém say trong tình giao caûm, queân haún caû thôøi gian.

Khi teân thuûy thuû ñeán gaàn, xin leänh cho thuyeàn leân ñöôøng, Töû Kyø ñöùng daäy caùo bieät.

Baù Nha gioïng run run, nhìn Töû Kyø noùi:

- Loøng toâi quaù caûm moä, chöa nôõ rôøi hieàn ñeä, vaäy môøi hieàn ñeä cuøng ñi vôùi toâi qua moät ñoaïn ñöôøng, ñeå du sôn du thuûy vaø troø chuyeän cuøng nhau cho caïn moái taâm tình.

Töû Kyø buøi nguøi ñaùp:

98


- Leõ ra tieåu ñeä phaûi ñöa tieãn hieàn huynh vaøi daëm môùi phaûi, ngaët vì cha meï cuûa tieåu ñeä ôû nhaø ñang troâng, xin hieàn huynh thöù loãi.

Baù Nha noùi:

- Vaäy thì hieàn ñeä veà nhaø xin vôùi song thaân qua Taán Döông thaêm chôi, chaéc Baù phuï vaø Baù maãu cuõng khoâng nôõ töø choái.

Töû Kyø noùi vôùi gioïng luyeán tieác:

Tieåu ñeä khoâng daùm phuï lôøi hieàn huynh, song vieäc naøy khoâng daùm höùa chaéc; vì vaïn nhaát, neáu tieåu ñeä khoâng xin pheùp ñöôïc chung ñöôøng thì thaønh ra thaát höùa vôùi hieàn huynh, aáy laø toäi cuûa tieåu ñeä raát lôùn!”

Lôøi höùa laø moät danh döï giaù trò cuûa con ngöôøi, chuùng ta haõy hoïc theo Töû Kyø khoâng daùm höùa moät lôøi naøo caû. Sôï khi khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi höùa, vì taát caû caùc phaùp treân theá gian naøy ñeàu voâ thöôøng, hoâm nay thì nhö vaäy nhöng ngaøy mai thì laïi thay ñoåi khaùc. Cho neân hoâm nay höùa lôõ ngaøy mai cheát thì laøm sao giöõ cho troïn lôøi höùa. Vì theá Töû Kyø kheùo leùo töø choái, maëc duø tình baïn giöõa Töû Kyø vaø Baù Nha raát thaám thía, khoâng ai hieåu nhau hôn baèng hai ngöôøi baïn naøy.

“Caûm loøng hieáu thaûo cuûa Töû Kyø, Baù Nha noùi:

99


- Hieàn ñeä thöïc laø moät baäc quaân töû, neáu vaäy thì thoâi, ñeå toâi seõ tìm caùch ñeán thaêm tieåu ñeä.

Töû Kyø hoûi:

- Bao giôø hieàn huynh seõ gheù laïi thaêm tieåu ñeä?

Baù Nha tính ñoát tay moät luùc roài noùi:

- Sang naêm, cuõng ñuùng vaøo ngaøy naøy.

Töû Kyø noùi:

- Neáu vaäy thì sang naêm, cuõng ñuùng vaøo ngaøy naøy, tieåu ñeä xin ñôïi hieàn huynh nôi gheành ñaù.

Töû Kyø noùi xong, toan caùo bieät, Baù Nha giöõ laïi, vaø noùi:

- Haõy khoan, hieàn ñeä thö thaû moät chuùt ñaõ.

Döùt lôøi, Baù Nha quay laïi sai ñoàng töû laáy ra hai neùn vaøng roøng, roài hai tay naâng cao leân tröôùc maët, noùi:

- Ñaây laø moùn leã moïn cuûa ngu huynh laøm quaø cho Baù phuï vaø Baù maãu, taám tình coát nhuïc, hieàn ñeä chôù neân choái töø.

Caûm tình tri ngoä, Töû Kyø khoâng daùm töø choái, ngheïn ngaøo caàm hai neùn vaøng, leä traøn khoùe maét, buøi nguøi ra ñi.

100


Baù Nha tieãn ñeán ñaàu thuyeàn, naém tay Töû Kyø khoâng nôõ rôøi...

Xöa nay coù cuoäc chia ly naøo maø khoâng ngaäm nguøi giöõa keû ôû, ngöôøi ñi, huoáng chi tình baïn taâm giao, noãi loøng chöa caïn. Baù Nha cöù nhìn theo, nhìn maõi cho ñeán luùc Töû Kyø ñi khuaát môùi cho nhoå neo”.

Caûnh chia tay naøo maø khoâng baèng nöôùc maét. Baù Nha vaø Töû Kyø laø moät caâu chuyeän, nhöng ñoïc ñeán ñoaïn naøy khoâng ai maø khoâng rôi nöôùc maét. Phaûi khoâng quyù vò?

“Doïc ñöôøng, Baù Nha laâng laâng nhôù tieác, ñaêm ñaêm ñoâi maét veà moät phöông trôøi, neân maëc daàu trôøi trong gioù maùt, caûnh ñeïp muoân vaøn maø ñoái vôùi Baù Nha luùc aáy nhö thôø ô laïnh nhaït.

Veà ñeán kinh ñoâ, Baù Nha vaøo yeát kieán vua Taán ñeå nhaän laáy nhöõng lôøi ban khen cuûa cöûu truøng.

...Thôøi gian laëng leõ troâi nhö moät doøng soâng eâm aû...

Môùi ngaøy naøo, gioù thu raøo raït tieáng saùo bieät ly coøn vaêng vaúng beân tai, theá maø thoaét ñaõ moät naêm qua; ngoïn gioù heo may töø mieàn baéc cöïc thoåi veà, baùo hieäu laïi moät muøa thu nöõa ñeán...

101


Baù Nha nhôù laïi ngaøy mình öôùc heïn, voäi vaõ vaøo trieàu xin vua Taán cho nghæ pheùp veà Sôû thaêm nhaø.

Vua Taán nhaän lôøi. Baù Nha söûa soaïn caây ñaøn, ñem vaøi teân ñoàng töû roài laëng leõ xuoáng thuyeàn ra ñi...

Khi ñeán Haùn Döông, vöøng kim oâ ñaõ ngaû boùng xuoáng loøng soâng, khoùi soùng daâng leân nghi nguùt.

Boïn thuûy thuû vaøo baùo cho Baù Nha bieát thuyeàn ñaõ ñeán nuùi Maõ Yeân. Baù Nha laäp töùc ra ñöùng nôi muõi thuyeàn xem cuøng boán phía, nhaän ra nôi ñaây, quaû laø nôi ñaõ gaëp Töû Kyø naêm tröôùc.

Sau khi haï leänh caém thuyeàn, Baù Nha vaãn ñöùng troâng veà phía nuùi Maõ Yeân, ñænh nuùi cao hun huùt, mòt môø trong maøn söông xaùm cuûa hoaøng hoân gôïi leân moät caùi gì xa vaéng.

Baù Nha nghó buïng:

- Naêm ngoaùi vì tieáng ñaøn maø gaëp ñöôïc tri aâm, naêm nay ta ñaøn moät khuùc nhaïc nöõa haún Töû Kyø nghe tieáng phaûi laàn ñeán.

Toái hoâm aáy, Baù Nha sai tieåu ñoàng laáy caây Dao caàm ra, ñoát loø höông, vaën phím, ñem heát tinh thaàn nhôù nhung gaûy thaønh moät khuùc nhaïc taâm tö.

102


Khi ñang ñaøn boãng thaáy trong tieáng ñaøn mình coù hôi ai oaùn noåi leân. Baù Nha thaát kinh, döøng tay laïi, suy nghó: “Cung thöông coù tieáng ai oaùn theâ thaûm nhö theá, haún Töû Kyø gaëp naïn lôùn roài. Saùng mai ta phaûi leân bôø doø hoûi môùi ñöôïc” ”.

Ñuùng vaäy, aâm nhaïc thaät laø tuyeät vôøi, vì aâm nhaïc duøng TÖÔÛNG UAÅN giao caûm baèng aâm thanh thì khoâng coù gì giao caûm hôn ñöôïc. Khi aâm thanh thoaùt ra nhö tieáng keâu ai oaùn khoùc thöông, thì bieát ngay phaûi coù ngöôøi cheát. Baù Nha caûm nhaän qua khuùc nhaïc maø bieát ngay Töû Kyø gaëp naïn.

“Ñeâm aáy, Baù Nha naèm thoån thöùc vôùi ngoïn ñeøn môø, suoát canh tröôøng khoâng chôïp maét. Noãi loøng nhôù nhung boài hoài raøo raït daâng leân, nhö nhòp soùng traàm baát taän cuûa maët traøng giang.

Trôøi chöa saùng, Baù Nha ñaõ truyeàn cho ñoàng töû theo mình leân bôø, ñem theo caây ñaøn vaø möôøi theû vaøng, nhaém chaân nuùi Maõ Yeân thaúng tôùi.

Ra khoûi trieàn nuùi, hai beân caây coái um tuøm, vaø coù maáy con ñöôøng baêng ngang raát lôùn. Baù Nha khoâng bieát ñi con ñöôøng naøo, beøn ngoài nghæ chaân nôi moät taûng ñaù, ñôïi coù ngöôøi naøo ñi ngang qua seõ hoûi thaêm.

103


Moät luùc sau, coù moät oâng laõo tay xaùch gioû maây, tay caàm gaäy truùc xaêm xaêm ñi tôùi.

Baù Nha cuùi mình thi leã.

OÂng giaø thaáy theá hoûi:

- Tieåu sinh coù ñieàu gì caàn hoûi han chaêng?

Baù Nha cung kính ñaùp:

- Thöa laõo tröôïng, trong maáy con ñöôøng naøy, ñöôøng naøo veà Taäp Hieàn thoân?

OÂng giaø ñaùp:

- Caû hai con ñöôøng, ñöôøng naøo cuõng veà Taäp Hieàn thoân caû. Con ñöôøng tay phaûi veà thoân thöôïng Taäp Hieàn, coøn con ñöôøng beân traùi veà thoân haï Taäp Hieàn. Vaäy tieân sinh caàn ñeán thoân naøo?

Baù Nha hoûi:

- Thöa laõo tröôïng, Chung Töû Kyø ôû veà thoân naøo?

Vöøa nghe nhaéc ñeán ba tieáng Chung Töû Kyø, oâng giaø kia boãng sa saàm neùt maët, ñoâi maét saâu ngoøm ñoïng ñaày caû leä, thöù leä ñaëc vaø maën chaàm chaäm traøn ra treân ñoâi maù nhaên nheo, oâng laõo suït suøi keå:

- Chung Töû Kyø chính laø con cuûa laõo. Naêm ngoaùi, cuõng vaøo ngaøy naøy, thaùng naøy, noù ñi

104


ñoán cuûi veà muoän, coù gaëp moät ngöôøi nöôùc Taán laø Baù Nha tieân sinh. Vì choã ñoàng thanh töông öùng hai ngöôøi keát nghóa anh em. Luùc ra ñi, Baù Nha tieân sinh coù taëng cho con toâi hai neùn vaøng; con toâi veà nhaø duøng tieàn aáy mua saùch ñoïc, baát keå giôø giaác. Vì ban ngaøy ñoán cuûi meät nhoïc, toái ñeán laïi lo hoïc haønh, neân chaúng bao laâu bò beänh lao maø qua ñôøi roài.

Chöa kòp noùi heát caâu, ñoâi doøng nöôùc maét cuûa Baù Nha ñaàm ñìa traøo ra nhö hai doøng suoái. Baù Nha ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc nöûa lôøi”.

Ñuùng vaäy, khi nghe Töû Kyø cheát, moät ngöôøi baïn tri aâm maát thì treân ñôøi coøn ai hieåu ñöôïc mình, cho neân Baù Nha ngheïn ngaøo khoùc nöùc nôû.

“Chung laõo thaáy theá laáy laøm laï hoûi teân tieåu ñoàng:

- Tieân sinh ñaây laø ai vaäy?

Tieåu ñoàng ñaùp:

- Thöa laõo tröôïng, ñaây laø quan Thöôïng Ñaïi Phu nöôùc Taán, Du Baù Nha ñoù!

Chung laõo nghe noùi thoát ra hai tieáng “oái trôøi!”, roài cuõng ngheïn ngaøo khoâng noùi gì ñöôïc nöõa. Caû hai ngöôøi chæ nhìn nhau, vaø thoâng

105


caûm nhau baèng nhöõng doøng nöôùc maét, hai thöù nöôùc maét khaùc nhau, nhöng chaûy cuøng moät nhòp chung nhau moät moái ñau ñôùn.

Cuoái cuøng, Chung laõo göôïng gaïo thi leã vaø noùi:

- Mong ôn Ñaïi nhaân khoâng cheâ caûnh baàn haøn. Con laõo luùc laâm chung coù daën, vì luùc soáng khoâng troøn ñöôïc ñaïo laøm con, luùc cheát xin choân nôi chaân nuùi Maõ Yeân ñeå troïn nghóa taâm giao vôùi lôøi öôùc heïn cuøng quan Ñaïi phu nöôùc Taán. Vì theá theo lôøi traên troái, laõo ñaõ ñem choân noù nôi beân ven ñöôøng ôû chaân nuùi. Con ñöôøng tieân sinh ñi ñeán, beân maët coù naám ñaát con, ñoù laø ngoâi moä cuûa con toâi ñoù. Nay môùi vöøa ñuùng moät traêm ngaøy, laõo mang vaøng höông ñeán thaêm moä, môùi gaëp tieân sinh ôû ñaây”.

Ñuùng laø Töû Kyø soáng ñaõ höùa naêm sau seõ gaëp laïi choã naøy, neân ñeán khi cheát cuõng giöõ gìn lôøi höùa, cho neân xin cha mình khi cheát choân caát mình nôi heïn gaëp baïn tri aâm. Ñoù laø moät danh döï maø laøm ngöôøi neân hoïc theo göông haïnh Töû Kyø.

“Baù Nha lau nöôùc maét, noùi:

- Söï ñôøi bieán ñoåi, may ruûi khoù löôøng, nay ñaõ ñeán noãi naøy, toâi xin theo laõo tröôïng ñeán

106


tröôùc moä phaàn, ñeå laïy vaøi laïy cho thoûa tình mong nhôù.

Noùi xong, Baù Nha sai tieåu ñoàng xaùch gioû cho Chung laõo, roài cuøng nhau keû tröôùc ngöôøi sau, trôû laïi nôi chaân nuùi.

Khi ñeán nôi, Baù Nha thaáy naám ñaát beân ñöôøng coû xanh chöa kín, loøng gôïi leân moät moái theâ löông. Baù Nha vöøa khoùc vöøa laïy, tuy mieäng khoâng noùi ñöôïc nöûa lôøi maø trong loøng nhö ñaõ noùi taát caû noãi buoàn bieät ly.

Laïy xong, Baù Nha truyeàn ñem caây ñaøn ñeán, roài ngoài treân moät taûng ñaù, taáu leân moät khuùc nhaïc “thieân thu tröôøng haän”.

Boãng thaáy gioù ngaøn rít maïnh, aùnh saùng u buoàn, maáy tieáng chim keâu u uaát voïng leân töø xa, nhö nhöõng hoàn ma boùng queá daät dôø khi say, khi tænh.

Baûn nhaïc ngöng, gioù ngöøng thoåi, trôøi laïi saùng daàn.

Baù Nha noùi vôùi Chung laõo:

- Coù leõ hoàn Töû Kyø ñaõ hieän veà ñoù! Chaúng hay laõo baù coù bieát chaùu ñaøn khuùc gì ñoù khoâng?

Chung laõo ñaùp:

107


- Luùc nhoû laõo cuõng coù bieát chuùt ít veà caàm thaùo, nhöng nay tuoåi ñaõ giaø, taâm thaàn hoãn loaïn, khoâng coù theå phaân ñònh ñöôïc khuùc gì.

Baù Nha noùi:

- Chaùu vöøa ñaøn khuùc ñoaûn ca ñeå vieáng ngöôøi tri aâm, taøi hoa meänh yeåu.

Xin ñoïc thaønh lôøi vaên ñeå laõo Baù nghe:

“ÖÙc tích khöù nieân xuaân,Giang thöôïng baèng taèng hoäi quaân.Kim nhaät truøng laïi phoûng,Baát kieán tri aâm nhaân!Ñaûn kieán nhöùt phaàn thoå,An nhieân thöông ngaõ taâm!Baát giaùc leä phaân phaân...Lai hoan khöù haø khoå?Giang baïn, khôûi saàu vaân.Töû Kyø, Töû Kyø heà...!Nhó, ngaõ thieân kim nghóa,Lòch taän thieân nhai voâ tuùc ngöõ.Thöû khuùc chung heà baát phuïc ñaøn.Tam xích dao caàm vò quaân töû”.

Dòch:

“Töø nhôù thuûa muøa thu naêm ngoaùi,Treân traøng giang gaëp baïn coá nhaân.Naêm nay laïi ñeán Giang TaânDoøng soâng maùt laïnh, coá nhaân ñaâu roài!

108


Buoàn chæ thaáy naám moà beân nuùi,Coõi ngaøn naêm chia caùch ñau loøng.OÂi! Thöông taâm! OÂi! Thöông taâm!Suït suøi lai laùng bao doøng leä rôi!Maây saàu laáp loaùng chaân trôøi,Ñeâm vui ñoåi laáy moät ñôøi khoå ñau.Töû Kyø! Töû Kyø ñaâu!Ngaøn vaøng khoân chuoäc ñöôïc baàu taâm

giao,Thoâi töø ñaây, vôùi phím ñaøn.Ngaøn thu thoâi heát mô maøng coá nhaân”.

Ñoïc xong, Baù Nha hai tay caàm caâu ñaøn ñöa leân cao ñaäp maïnh xuoáng taûng ñaù. Caây ñaøn vôõ ra töøng maûnh, truïc ngoïc, phím ñoàng rôøi raõ tôi bôøi”.

Khi ñaøn xong, Baù Nha lieàn ñaäp ñaøn tan naùt, vì treân ñôøi khoù tìm ngöôøi hieåu ñöôïc loøng mình. Töû Kyø maát thì Baù Nha khoâng coøn ai hieåu ñöôïc tieáng nhaïc cuûa mình, neân Baù Nha ñaäp naùt caây ñaøn laø noùi leân trong cuoäc ñôøi tri aâm khoù gaëp tri kyû khoân tìm.

“Chung laõo hoaûng kinh hoûi:

- Sao tieân sinh giaän gì maø laïi ñaäp caây ñaøn ñi vaäy?

Baù nha ñoïc luoân boán caâu thô ñeå ñaùp lôøi oâng laõo:

109


“Thoái ñoaùi Dao caàm phöôïng vó haøn,Töû Kyø baát taïi höôùng thuøy ñaøn?Xuaân phong maõn dieän giai baèng höõu,Duïc mòch tri aâm, nan thöông nan!”

Dòch:

“Dao caàm ñaäp naùt ñau loøng phöôïng,Ñaõ vaéng Töû Kyø ñaøn vôùi ai?Gioù xuaân boán maët, bao beø baïn.Muoán tìm tri aâm, thaät khoù thay!”

Chung laõo thôû daøi, noùi:

- Chæ vì khoâng coù ngöôøi bieát nghe maø keû ñaøn hay phaûi ñaønh thaát voïng!

Baù Nha hoûi:

- Laõo baù ôû thoân Taäp Hieàn naøo?

Chung laõo ñaùp:

- Teä xaù ôû nôi thoân Taäp Hieàn thöôïng, vaäy môøi ñaïi nhaân, neáu khoâng cheâ ngheøo naøn, xin ñeán ñoù nghæ ngôi.110


Baù Nha noùi:

- Haï quan xin caûm ôn Laõo baù, nay neáu haï quan coù trôû veà ñoù cuõng chæ gôïi theâm nhieàu moái nhôù nhung maø thoâi. Nhaân dòp haï quan coù ñem theo möôøi neùn vaøng, xin daâng cho laõo baù duøng moät nöûa trong vieäc cung döôõng tuoåi giaø, coøn moät nöûa mua maáy maãu ruoäng ñeå laøm töï cho Töû Kyø. Mai haï quan veà trieàu daâng bieåu caùo quan trôû veà queâ cuõ, chöøng aáy haï quan seõ röôùc Baù phuï, Baù maãu veà soáng chung ñeå yeân höôûng nhöõng ngaøy taøn. Toâi töùc laø Töû Kyø vaø Töû Kyø cuõng töùc laø toâi vaäy.

Noùi xong, Baù Nha hai tay daâng möôøi neùn vaøng cho Chung laõo, suïp xuoáng ñaát laïy maáy laïy roài ra ñi. Chung laõo ñöùng nhìn theo, loøng buøi nguøi luyeán aùi...”

Loøng yeâu thöông, tình baïn cuûa Baù Nha vaø Töû Kyø treân ñôøi khoù tìm. Loøng yeâu thöông aáy ñaõ gaây vaøo loøng ngöôøi nhöõng caûm xuùc töø trong traùi tim YEÂU THÖÔNG, neân moïi ngöôøi ñeàu rôi nöôùc maét khi Baù Nha trôû laïi thaêm Töû Kyø ñuùng ngaøy heïn, nhöng Töû Kyø vaéng boùng, chæ coøn nuùi non truøng truøng ñieäp ñieäp. Khi ñöôïc bieát Töû Kyø cheát thì Baù Nha tan naùt coõi loøng, trôøi ñaát moät maøu ñen toái.

111



cuûa Thaùnh Mahatma

Gandhi

“Khi moät böïc kyø taøi töø traàn, nhö

Pasteur ôû cuoái theá kyû tröôùc vaø Einstein gaàn ñaây, rieâng caùi giôùi cuûa böïc kyø taøi ñoù xoùt xa, coøn nhöõng ngöôøi khaùc chæ coù caûm töôûng nhö thaáy moät vì sao ñoåi ngoâi treân trôøi. Neáu ngöôøi coù kyø taøi thuoäc vaøo haïng Naõ Phaù Luaân, chæ haêm hôû chinh phuïc ñaát ñai, thì khi cheát ñi, nhaân loaïi ñaõ chaúng buoàn tieác maø coøn reo hoø laø khaùc. Nhöng khi moät vò Ñaïi ñöùc vónh bieät thì chuùng ta söõng sôø, ñieáng laëng nhö cha, hay thaày cuûa ta maát vaäy”.112


Muoán ca ngôïi ñeán moät baäc kyø taøi, ngöôøi ta hay so saùnh vôùi nhöõng ngöôøi coù taøi khaùc ñeå khieán moïi ngöôøi löu yù hôn. Ñaây cuõng vaäy, taùc giaû muoán giôùi thieäu Thaùnh Gandhi thì nhaéc ñeán Pasteur, Einstein vaø Naõ Phaù Luaân.

“Toâi chaéc baïn ñaõ ñöôïc nghe oâng cha ta keå laïi nhöõng haønh ñoäng daõ man cuûa tuïi “baïch quyû”, khi chuùng xaâm chieám nöôùc ta theá kyû tröôùc. Roài laïi ñöôïc tai nghe nhöõng lôøi khinh maïn cuûa D’Argenlieu, maét thaáy nhöõng vuï taøn saùt cuûa ñoäi vieãn chinh Phaùp hoài möôøi naêm gaàn ñaây maø loøng toâi suøng suïc leân, chæ aân haän khoâng dieät ñöôïc quaân thuø, vaø töï hoûi khoâng hieåu taïi sao Gandhi laïi gaøn ñeán noãi chuû tröông thuyeát baát baïo ñoäng ñoái vôùi moät haïng ngöôøi chæ bieát duøng suùng ñaïn ñeå “noùi chuyeän”. Vaâng, quaû thaät nhieàu laàn toâi ñaõ phaûi böïc mình veà oâng”.

Chính ñoái vôùi keû thuø cuûa daân cuûa nöôùc, chuùng luoân luoân duøng suùng ñaïn gieát haïi daân AÁn, theá maø Gandhi laïi khoâng thuø haän, traû ñuõa baèng söï cheát choùc, maø laïi chuû tröông thuyeát baát baïo ñoäng, thaø chuùng gieát mình maø mình khoâng gieát chuùng. Gandhi coù caùi nhìn YEÂU THÖÔNG ñoái vôùi keû giaëc. Nhôø ñoù sau naøy ngöôøi ta hieåu oâng môùi goïi oâng laø Thaùnh Gandhi.

113


“Vaäy maø ñaàu naêm 1948, khi hay tin Gandhi maát toâi cuõng buøi nguøi, thaãn thôø moät hoài laâu. Moät ngöôøi ñöùc cao caû nhö vaäy, thöông yeâu caû ñeán nhöõng keû thuø thaâm ñoäc nhaát cuûa mình, maø bò moät keû ñoàng chuûùng vaø ñoàng ñaïo gieát, thì coøn ñaâu laø ñaïo Trôøi nöõa?

Chaéc baïn coøn nhôù tröôøng hôïp ra sao chöù? Thaùnh môùi ñaøm ñaïo vôùi oâng Patel, phoù thuû töôùng taân AÁn Ñoä, roài khoan thai laïi nôi caàu nguyeän. Moät ñaùm ñoâng tín ñoà ñaõ ñôïi saün ôû ñaøn traøng. Thaáy Thaùnh böôùc tôùi, nhieàu ngöôøi tieán laïi ñeå laïy, phuû phuïc döôùi chaân Thaùnh. Thaùnh chaáp tay leân ngöïc ñaùp leã moïi ngöôøi. Ngay luùc ñoù, moät keû tieán ra, khi coøn caùch Thaùnh hai böôùc, ruùt suùng saùu baén Thaùnh luoân ba phaùt. Sau khi tieáng noå thöù ba, Thaùnh ngaõ guïc xuoáng. Ngöôøi ta khieâng Thaùnh vaøo trong taåm thaát. Möôøi phuùt sau, Thaùnh taét thôû”.

Taïo sao Thaùnh Gandhi laïi bò aùm saùt? Ngöôøi aùm saùt Thaùnh Gandhi coù phaûi laø keû thuø cuûa Thaùnh Gandhi khoâng?

Khoâng, ñoù khoâng phaûi keû thuø cuûa Thaùnh Gandhi, maø laø moät nhoùm ngöôøi noâng noåi, chöa hieåu thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Gandhi. Thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Gandhi khoâng phaûi laø sôï giaëc, khoâng phaûi laø ñaàu haøng giaëc,

114


khoâng phaûi ñöông ñaàu choáng giaëc baèng suùng ñaïn, göôm ñao, hay baèng caùch bieåu tình ñoøi yeâu saùch naøy, yeâu saùch khaùc. Thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Thaùnh Gandhi laø mang LOØNG YEÂU THÖÔNG ñeán vôùi moïi ngöôøi, trong ñoù coù quaân thuø ñang xaâm chieám ñaát nöôùc oâng.

Do hieåu laàm thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Thaùnh Gandhi, neân hoï cho oâng ñaàu haøng giaëc, maø nhoùm ngöôøi naøy caêm thuø töùc giaän keû thuø xaâm chieám ñaát nöôùc vaø taøn saùt nhaân daân AÁn moät caùch daõ man neân môùi aùm saùt oâng.

“Tín ñoà nam nöõ khoùc vang leân. Thuû töôùng Nehru laïi guïc ñaàu vaøo thaây Thaùnh maø khoùc. Daân chuùng tuï hôïp laïi ñoøi ñöôïc chieâm ngöôõng dung nhan Thaùnh laàn choùt. Ba trieäu röôõi ngöôøi döï ñaùm thieâu hoùa cuûa Thaùnh. Khi ngoïn löûa ñaàu tieân boác leân ôû hoûa ñaøn, caû moät bieån ngöôøi rung ñoäng, uû ruõ nhö chòu moät söùc ñeø naëng neà. Coù nhieàu tieáng nöùc nôû trong ñaùm ñoâng.

Hay tin Thaùnh maát, caû theá giôùi thöông tieác.

Chính khaùch Phaùp, Leùon Blum vieát: “Toâi chöa bao giôø ñöôïc gaëp Gandhi. Toâi khoâng bieát ngoân ngöõ cuûa Ngöôøi. Toâi chöa bao giôø ñaët chaân leân xöù sôû Ngöôøi, vaäy maø toâi thaáy buoàn thaûm nhö maát moät ngöôøi thaân vaäy.

115


Khaép theá giôùi ñau khoå vì caùi cheát cuûa baäc kyø nhaân ño ù”.

Stafford Cripps, moät chính khaùch Anh, tuyeân boá: “Coå kim toâi chöa thaáy ngöôøi naøo ñaõ chöùng thöïc ñöôïc moät caùch maïnh meõ, minh xaùc nhö vaäy, raèng tinh thaàn thaéng vaät chaát”.

Nhaø baùc hoïc Albert Einstein cuõng noùi: “Thaùnh Gandhi chöùng toû raèng ngöôøi ta coù theå cheá ngöï ñöôïc traêm trieäu sinh linh khoâng phaûi baèng nhöõng lôøi höùa haõo huyeàn, nhöõng maùnh khoeù xaûo quyeät, maø chæ baèng taám göông saùng cuûa moät ñôøi thanh cao, trong saïch”.

Vaø ñaïi töôùng George C.Marshall baûo Thaùnh laø “phaùt ngoân vieân cho löông taâm nhaân loaïi”.

Treân ba ngaøn ñieän tín cuûa caùc toång thoáng, caùc vua chuùa, caùc giaùo chuû, caùc ñoaøn theå, caùc hoäi vieân khaép theá giôùi gôûi tôùi AÁn Ñoä ñeå ñieáu: “Ngöôøi baïn cuûa nhöõng keû ngheøo nhaát”. Lieân hieäp quoác ruû côø tang.

Loøng yeâu thöông cuûa Thaùnh Gandhi ñaõ mang ñeán cho moïi ngöôøi, neân khi hay tin oâng maát, caû theá giôùi ñeàu buoàn thöông ñeå tang cho oâng.

116


“Maïnh Töû coù laàn baûo raèng ai cuõng thaønh Nghieâu, Thuaán ñöôïc. Ñoïc tieåu söû Gandhi toâi môùi thaáy lôøi ñoù khoâng phaûi laø hoaøn toaøn voâ lyù”.

Moät con ngöôøi bieát yeâu thöông, laáy loøng yeâu thöông xoùa nhoøa haän thuø, cho neân ñöôïc tin Ngaøi maát caû theá giôùi buoàn thöông tang toùc laø phaûi. Cuoäc ñôøi cuûa Thaùnh Gandhi ñaáu tranh cho söï töï do bình ñaúng baèng LOØNG YEÂU THÖÔNG, ñem loøng yeâu thöông ñeán vôùi moïi ngöôøi, khoâng phaân bieät ngöôøi thaân hay keû thuø, vì theá moïi ngöôøi kính troïng Gandhi nhö laø moät baäc Thaùnh.

“Hoài nhoû, Gandhi laø moät thanh nieân raát taàm thöôøng, taàm thöôøng quaù nöõa, khoâng ai ngôø raèng sau laïi thaønh moät vó nhaân.

OÂng sinh ngaøy 02 thaùng 10 naêm 1869, taïi Porbandar, moät tieåu bang ôû bôø bieån phía Taây AÁn ñoä. Giöõa khoaûng töø Bombay tôùi Karachi, toå phuï oâng thuoäc giai caáp thöông nhaân, ñöôïc tieåu vöông xöù Porbandar môøi laøm thuû töôùng. Thaân phuï oâng ñöôïc thöøa höôûng chöùc ñoù, tuy giaøu sang nhöng phoùng tuùng, khi cheát gia saûn gaàn heát nhaün. Luùc nhoû tính tình oâng nhuùt nhaùt, coù hoài ham huùt thuoác laù, aên caép tieàn nhaø ñeå mua thuoác laù; coù hoài baïn ruû reâ, ñi tìm thuù vui nhuïc duïc. Möôøi boán tuoåi cöôùi

117


moät coâ môùi möôøi ba, tính hay ghen, caám ñoaùn vôï, vôï khoâng phuïc neân hai vôï choàng gaây loän nhau raát thöôøng.

Naêm 1888, oâng qua Anh hoïc veà luaät, ba naêm sau thi ñaäu veà nöôùc. Trong thôøi kyø du hoïc, chaúng giao thieäp vôùi ai, maø hình nhö ngoaøi moân luaät ra, chaúng thaâu haùi ñöôïc chuùt gì cuûa vaên minh AÂu Taây.

ÔÛ Anh veà, oâng laøm Thaày kieän, nhöng aáp uùng noùi khoâng ra lôøi, neân moãi laàn ra toaø chæ laøm troø cöôøi cho thieân haï. Maø caùi taùnh hay ghen vôï vaãn khoâng boû, coù laàn ñuoåi vôï veà nhaø boá meï ñeû. Suoát ngaøy chaúng bieát laøm gì, chæ noâ ñuøa vôùi con nít. Con ngöôøi nhö vaäy thì ai chaúng baûo raèng seõ keùo daøi moät cuoäc ñôøi voâ vò vaø voâ ích cho tôùi khi cheát?”

Thaùnh Gandhi cuõng laø nhöõng con ngöôøi taàm thöôøng nhö bao nhieâu ngöôøi khaùc, oâng khoâng laøm vieäc gì goïi laø xuaát saéc hôn ngöôøi. Nhöng thôøi theá taïo anh huøng, moät khuùc quanh cuûa cuoäc ñôøi ñaõ bieán oâng trôû thaønh moät baäc Thaùnh:

“Vaäy maø chæ nhôø hai vieäc xaûy ra trong hai naêm, taâm hoàn oâng thay ñoåi haún.

Vieäc thöù nhaát: “Moät hoâm, moät ngöôøi anh ruoät oâng teân laø Laxmidas bieát oâng quen moät vieân quan cai trò Anh töø khi oâng coøn hoïc ôû 118


Luaân Ñoân, nhôø oâng laïi ñuùt loùt vôùi vieân ñoù ñeå ñöôïc ñeà cöû laøm boä tröôûng ôû Porbandar. OÂng uaát öùc, caêm gan, töø ñoù gheâ tôûm nhöõng keû luoàn cuùi ngöôøi Anh”.

Vieäc thöù hai: “Sau chuyeän ñoù, oâng qua Nam Phi bieän hoä moät vuï kieän. Tôùi Nam Phi, oâng ñi xe löûa ñeán Pereùtoria xöù Transvaal ñeå tôùi toaø. OÂng coù veù xe löûa haïng nhaát. Tôùi nöûa ñöôøng ôû Maritzbourg, nhaân vieân xe löûa ñuoåi oâng xuoáng haïng ba ñeå nhöôøng choã cho moät ngöôøi da traéng. OÂng phaûn khaùng thì moät vieân caûnh saùt toáng oâng xuoáng saân ga. Ñeâm ñoù, oâng ngoài trong ga, reùt run caàm caäp maø suy nghó veà söï daõ man cuûa ngöôøi Anh vaø quyeát chí tranh ñaáu”.

Töø moät ngöôøi AÁn bình thöôøng nhö bao nhieâu ngöôøi AÁn khaùc, nhöng coù hai söï vieäc baát bình ñaõ bieán oâng trôû thaønh moät vò Thaùnh sau naøy:

- Moät laø thaáy ngöôøi AÁn luoàn cuùi xin xoû ngöôøi Anh ñeå laøm tay sai cho giaëc.

- Hai laø thaáy ngöôøi daân AÁn bò ngöôøi Anh hieáp ñaùp taøn nhaãn, boùc loät, coi reû daân AÁn toaøn laø “cu li”.

“Hoài ñoù, ôû Nam Phi coù haøng vaïn ngöôøi AÁn qua laøm aên. Hoï gioûi giang, caàn kieäm, nhöng bò ngöôøi da traéng hieáp ñaùp taøn nhaãn. Baát kyø

119


ngöôøi AÁn naøo cuõng bò ngöôøi Anh goïi laø “cu li”, giaùo sö, y só, luaät sö AÁn ñeàu laø cu li heát raùo. Coù nôi ngöôøi AÁn khoâng ñöôïc ñi treân væa heø, phaûi ñi ôû giöõa ñöôøng, xe caùn cheát cuõng maëc. Chính Gandhi coù laàn ñi treân heø bò ñaù ñít, toáng xuoáng ñöôøng. Ngöôøi AÁn naøo cuõng uaát öùc, nhöng chöa coù ai caàm ñaàu. Sau vuï Maritzbourg, Gandhi dieãn thuyeát ôû Preùtoria hoâ haøo ñoàng baøo saùt caùnh nhau ñeå tranh ñaáu. Naêm ñoù oâng hai laêm tuoåi. Cuoäc ñôøi oâng ñaõ chuyeån höôùng. OÂng hoaït ñoäng raùo rieát ñeå phaûn khaùng söï phaân bieät maøu da: vieát baùo, dieãn thuyeát (luùc naøy oâng ñaõ laø nhaø huøng bieän roài, chöù khoâng aáp uùng nhö tröôùc), phaùt saùch. Danh oâng baét ñaàu noåi leân vaø ngöôøi Anh baét ñaàu gheùt oâng”.

Thaáy nhöõng ñieàu nhuïc nhaõ cuûa daân toäc AÁn, oâng vieát saùch noùi roõ haønh vi haønh haï cuûa ngöôøi Anh ñoái vôùi ngöôøi AÁn, khieán cho ngöôøi AÁn caêm thuø ngöôøi Anh, vaø oâng coøn ñöùng leân laõnh ñaïo hoâ haøo keâu goïi toaøn daân AÁn ñoaøn keát choáng söï hieáp ñaùp cuûa ngöôøi Anh. Baáy giôø oâng trôû thaønh moät vò laõnh tuï cuûa nhaân daân AÁn:

“Naêm 1896, oâng veà AÁn nghæ 6 thaùng, soaïn moät cuoán saùch taû nhöõng ngöôøi Anh haønh haï ngöôøi AÁn ôû Nam Phi, xuaát baûn moät vaïn baûn, laøm cho dö luaän soâi noåi. Roài oâng toå chöùc cuoäc

120


mít tinh ôû Bombay ñeå uûng hoä phong traøo tranh ñaáu cuûa ngöôøi AÁn ôû Nam Phi.

Vì nhöõng haønh ñoäng ñoù, khi oâng trôû qua Nam Phi, ngöôøi da traéng ñoùn ñaùnh oâng, ñoøi gieát oâng. Neáu sôû caûnh saùt khoâng can thieäp thì chaéc oâng bò chuùng treo coå leân caây roài.

Laàn naøy, oâng ñem caû vôï con qua Nam Phi ôû, ñònh chieán ñaáu cho tôùi khi thaønh coâng môùi veà xöù. Vaø oâng ôû luoân ñoù cho tôùi ñaàu ñaïi chieán thöù nhaát, chæ laâu laâu veà thaêm queâ ít thaùng.

Vaên phoøng luaät sö cuûa oâng raát phaùt ñaït, nhöng kieám ñöôïc bao nhieâu tieàn oâng ñem giuùp phong traøo heát caû. OÂng hai laàn qua Anh vaän

ñoäng vôùi caùc chính khaùch Luaân Ñoân, roài laäp moät khung traïi roäng moät ngaøn maãu ôû Lawley cho ñoàng baøo caøy caáy, troàng troït vaø soáng taäp theå; moïi ngöôøi laøm laáy baùnh ñeå aên, ñan laáy deùp ñeå ñi, ñoùng laáy ñoà ñaïc ñeå duøng, may laáy quaàn aùo ñeå maëc”.

121


Caùch thöùc toå chöùc cuûa oâng giuùp nhaân daân AÁn töï tuùc laøm laáy taát caû vaät duïng, maø khoâng caàn duøng vaät duïng cuûa ngöôøi Anh. Muïc ñích ñaáu tranh baát baïo ñoäng cuûa oâng laø baøi haøng ngoaïi, xöû duïng haøng noäi, toaøn daân AÁn khoâng mua haøng hoùa cuûa ngöôøi Anh.

“OÂng laïi toå chöùc nhöõng cuoäc phaûn khaùng, ñình coâng lôùn lao ñeå choáng nhöõng ñaïo luaät daõ man cuûa ngöôøi Anh, baét caùc kieàu daân AÁn ôû Transvaal baát kyø trai, gaùi, cöù 8 tuoåi trôû leân phaûi coù moät taám giaáy caên cöôùc, phaûi ñeå cho caûnh saùt khaùm xeùt nhaø cöûa, caû ñaøn baø vaø con gaùi; baét ngöôøi AÁn phaûi cöû haønh ñaùm cöôùi theo leã giaùo AÂu. Chính phuû baét giam oâng. Dö luaän soâi noåi hôn, phong traøo caøng lan roäng; naêm vaïn thôï ñình coâng, khaùm ñöôøng khoâng ñuû choã ñeå giam. Luaân Ñoân xoân xao, roát cuoäc nhaø caàm quyeàn Nam Phi phaûi thaû oâng vaø thieát laäp moät uûy ban ñieàu tra.

ÔÛ khaùm ra, oâng phaûn khaùng uûy ban ñieàu tra do caùc tröôûng Botha vaø Smuts chæ ñònh, vì hai ngöôøi naøy khoâng coù caûm tình vôùi ngöôøi AÁn. OÂng laïi toå chöùc moät cuoäc mít tinh ôû Durban, hoâ haøo ñoàng chí tieáp tuïc tranh ñaáu, töï nguyeän vaøo tu ø”.

122


Cuoäc ñaáu tranh baát baïo ñoäng cuûa oâng keâu goïi toaøn daân AÁn töï nguyeän vaøo tuø ñeå ñaáu tranh choáng söï aùp böùc cuûa ngöôøi Anh.

“Luùc ñoù, nhaân vieân Hoûa xa cuõng laïi ñình coâng. Nhaø caàm quyeàn Nam Phi boái roái. OÂng ñaõ khoâng theøm lôïi duïng tình theá ñoù ñeå yeâu saùch theâm, maø coøn coù moät haønh ñoäng raát cao thöôïng, laø haï leänh baõi boû cuoäc “töï ñoäng vaøo tuø” ñaõ ñònh tröôùc, ñeå cho nhaø caàm quyeàn deã xöû”.

Cuoäc ñaáu tranh “töï nguyeän vaøo tuø” cuûa oâng ñöôïc moïi ngöôøi uûng hoä, oâng ñaõ giaønh thaéng lôïi thì oâng laïi haï leänh baõi boû, khieán cho ngöôøi Anh khoâng khoù xöû, neân oâng ñöôïc theá giôùi khaâm phuïc:

“Thaùi ñoä ñoù laøm dö luaän theá giôùi raát khaâm phuïc. Töôùng Smuts thaáy vaäy caûm meán oâng, vaø giöõa naêm 1914 oâng vaø hai beân thoaû thuaän vôùi nhau ñöôïc. Chính phuû Nam Phi phaûi chaáp nhaän:

Moät laø baõi boû ñaïo luaät veà hoân nhaân, vaø nhaän raèng hoân nhaân theo leã AÁn, Hoài ñeàu hôïp phaùp.

Hai laø baõi boû soá thueá thöôøng nieân ñaùnh vaøo nhöõng ngöôøi AÁn maõn haïn giao keøo maø muoán ôû laïi Nam Phi laøm aên.

123


Ba laø nhaän cho ngöôøi AÁn ôû Nam phi ñöôïc töï do vaøo xöù Le Cap.

Cuoäc tranh ñaáu thaønh coâng, Gandhi qua Anh roài veà AÁn. Tröôùc khi ñi, oâng taëng keû ñòch cuûa oâng laø töôùng Smuts moät ñoâi deùp chính tay oâng beän khi ngoài khaùm, Smuts traân troïng giöõ kyû nieäm ñoù, sau naøy vieát:

“Toâi mang ñoâi deùp aáy ñaõ maáy chuïc naêm maø vaãn baên khoaên khoâng bieát mình coù xöùng ñaùng ñöôïc xoû chaân vaøo deùp cuûa böïc vó nhaân hieàn trieát ñoù khoâng (…) nhöõng ngöôøi nhö Thaùnh Gandhi ñaõ chuoäc nhöõng loãi laàm ti tieän cuûa chuùng ta, vaø luoân luoân nhaéc nhôû chuùng ta ñöøng bao giôø queân laøm ñieàu thieän”. Nhaân loaïi ñöôïc bao nhieâu ngöôøi laøm cho keû ñòch ñöôïc khaâm phuïc tôùi nhö vaäy?”

Vöøa ñaáu tranh vöøa nhaân nhöôïng, luùc naøo oâng cuõng laáy LOØNG YEÂU THÖÔNG ñoái vôùi keû thuø, vì theá keû thuø luùc naøo cuõng xem oâng laø moät ngöôøi baïn toát.

“OÂng ñaët chaân leân ñaát Anh thì ñaïi chieán thöù nhaát buøng noå ñöôïc hai ngaøy. Ñaàu naêm 1915, oâng veà AÁn, xuaát baûøn cuoán Hind Swarai, trong ñoù coù ñoaïn oâng noùi raèng, ngöôøi AÁn bò ngöôøi Anh cai trò laø taïi ngöôøi AÁn ham nhöõng tieän lôïi vaø neàn vaên minh maùy moùc maø ngöôøi Anh ñem laïi, ham lôïi maø buoân baùn vôùi

124


hoï, roài tranh daønh caõi coï nhau ñeå hoï lôïi duïng söï chia reõ ñoù”.

OÂng Gandhi noùi raát ñuùng, khi moät nöôùc khaùc ñeán cai trò nöôùc mình, chính nhöõng ngöôøi daân trong nöôùc mình ham meâ danh laøm oâng naøy, baø kia vaø nhöõng vaät chaát cuûa nöôùc ngoaøi nhö maùy moùc, xe coä neân môùi bò ngöôøi nöôùc ngoaøi cai trò.

Trong thôøi Phaùp cai trò ñaát nöôùc chuùng ta cuõng vaäy, ngöôøi naøo ñöôïc hoïc tröôøng Taây, vaøo daân Taây laø haõnh dieän nhaát. Ñoù laø nhöõng ngöôøi baùn nöôùc cho giaëc, laøm tay sai cho giaëc maø khoâng bieát, coøn laáy laøm haõnh dieän, thaät laø nhuïc nhaõ!

“OÂng löïa moät khu ñaát treân bôø soâng Sabarmeti, moät nôi aåm thaáp, buøn laày cuûa ñaùm daân ngheøo khoå ngoaïi oâ thaønh phoá Ahmeùdabad, caát moät caên nhaø nhoû laøm nôi luyeän tinh thaàn vaø truyeàn giaùo. OÂng soáng moät ñôøi khoå haïnh nhö moät nhaø tu haønh: Phoøng chaät heïp nhö moät buoàng giam; ngaøy naéng nhö thieâu thì oâng khieâng baøn ra giöõa trôøi laøm vieäc; ñeâm laïnh nhö caét, oâng cuõng nguû ôû giöõa trôøi. OÂng ñaõ boû ngheà luaät sö vaø soáng xa baø vôï, ngoaøi nhöõng giôø ñoïc kinh Ghita, oâng dieãn thuyeát hoâ haøo ñoàng baøo giaûi phoùng toå quoác. OÂng chæ aên traùi caây vaø uoáng

125


söõa deâ. Chæ baän moät chieác phaù baèng vaûi traéng, mình ñeå traàn”.

Duø oâng laø moät nhaø ñaïi caùch maïng, ñaáu tranh ñem laïi quyeàn lôïi cho daân toäc AÁn, nhöng oâng khoâng queân mình laø moät nhaø tu haønh theo AÁn Giaùo, neân loái soáng cuûa oâng raát ñôn giaûn, xa lìa nhöõng caùm doã cuûa cuoäc ñôøi.

“OÂng chuû tröông raèng phong traøo giaûi phoùng phaûi phaùt khôûi töø nôi thoân daõ, nghóa laø phaûi ñaøo luyeän tri thöùc vaø tinh thaàn cuûa daân queâ tröôùc heát, vaø phaûi daïy cho hoï ñoaøn keát vôùi nhau.

Ñoaøn keát daân toäc AÁn ñoä, vieäc ñoù môùi khoù khaên laøm sao! Veà chính trò, xöù ñoù chia thaønh haøng traêm tieåu bang, tuy cuõng thuoäc quyeàn cai trò cuûa ngöôøi Anh, maø moãi tieåu bang coù moät cheá ñoä khaùc nhau.

Veà toân giaùo thì cuõng coù caû chuïc toân giaùo, maø hai toân giaùo lôùn laø ñaïo Baø La Moân vaø ñaïo Hoài thì choáng nhau kòch lieät.

Veà xaõ hoäi cuõng chia laøm nhieàu giai caáp: boïn quyù phaùi soáng truïy laïc trong cung ñieän, heát ñi saên baén thì thöôûng thanh saéc; boïn tu haønh Baø La Moân tuy khoâng coù quyeàn haønh nhöng uy theá raát maïnh; döôùi nöõa laø haïng thöông nhaân, coâng nhaân vaø noâng daân; sau cuøng laø haïng tieän daân.126


Khaép theá giôùi, töø coå ñeán kim, khoâng coù haïng daân naøo laïi bò khinh boû nhö haïng tieän daân ñoù. Hoï ñoâng tôùi saùu chuïc trieäu ngöôøi, vaø ngöôøi AÂu goïi hoï laø haïng “khoâng ai daùm chaïm tôùi” (intouchable). Baïn thöû töôûng töôïng baïn sinh ôû AÁn Ñoä. Vaø hai ngaøn naêm tröôùc toå tieân baïn ôû giai caáp tieän daân, thì ngaøy nay baïn cuõng phaûi laø moät tieän daân, bò coi laø dô daùy töø taâm hoàn ñeán theå xaùc. Baïn khoâng coù quyeàn ñöôïc muùc nöôùc gieáng trong laøng; coù khaùt thì ra ngoaøi raõnh, ngoaøi möông, voác nöôùc leân maø uoáng. Baïn khoâng coù quyeàn ñöôïc voâ moät tieäm naøo; muoán mua gì thì ñöùng ôû ngoaøi ñöôøng roài chuû tieäm lieäng ñoà ra cho. Baïn khoâng ñöôïc voâ chuøa cuûa caùc giai caáp khaùc, khoâng ñöôïc voâ tröôøng hoïc, maø cuõng khoâng ñöôïc voâ toaø aùn nöõa. Trong laøng, baïn phaûi ôû taïi moät khu rieâng bieät, taát nhieân laø baån thæu nhaát. Trong chaâu thaønh, khu tieän daân cuûa baïn phaûi coù töôøng cao bao kín boán beà ñeå khoûi laây qua nhöõng khu khaùc. Moät ngöôøi AÁn naøo lôõ chaïm phaûi baïn thì hoï khaïc, nhoå, veà nhaø taém röûa ngay, chay tònh vaø laøm leã taåy ueá. Chæ chaïm vaøo caùi boùng cuûa baïn hoï cuõng thaáy nhô nhôùp nöõa, cho neân coù nhöõng con ñöôøng baïn khoâng coù quyeàn ñöôïc ñi. Vaø neáu boùng cuûa baïn in leân moät cheùn côm cuûa hoï thì hoï ñoå cheùn côm ñoù ñi lieàn.

127


Ñoù tình caûnh chia reõ cuûa AÁn Ñoä veà chính trò, toân giaùo, xaõ hoäi nhö vaäy. Laïi theâm ngöôøi Anh duøng chính saùch hieåm ñoäc “chia ñeå trò”, luoân luoân tìm caùch töôùi daàu theâm vaøo löûa, cho söï phaân chia buøng leân nöõa. Hieåu nhö vaäy roài. Baïn môùi thaáy coâng vieäc cuûa Gandhi khoù khaên laøm sao.

Thaùng 5 naêm 1918, oâng baét ñaàu ñaû ñaûo tinh thaàn phaân chia giai caáp vaø beânh vöïc haïng tieän daân. Nhaø oâng laø nôi dieãn thuyeát, nôi tuï hôïp cuûa haïng trí thöùc, quyeàn theá. Vaäy maø oâng cho moät gia ñình tieän daân ñeán truù nguï. Ngöôøi ta nhao nhao leân phaûn ñoái. Nhieàu phuù thöông AÁn trôï caáp cho oâng, hoï khoâng göûi tieàn nöõa. Khi heát tieàn, ñoà ñeä oâng hoûi oâng phaûi laøm sao? OÂng ñaùp:

- Thì Thaày troø mình vaøo soáng chung vôùi nhöõng ngöôøi tieän daân, chöù sao?

Chính baø vôï cuõng phaûn ñoái oâng, nhöng oâng thuyeát phuïc ñöôïc.

Ít laâu sau, oâng nhaän con moät ngöôøi tieän daân laøm con nuoâi, goïi nhöõng ngöôøi tieän daân laø “nhöõng con cöng cuûa Thöôïng Ñeá”. OÂng thöôøng caàu trôøi kieáp sau ñöôïc taùi sanh laøm tieän daân ñeå chia seû noãi buoàn tuûi cuûa haïng ngöôøi chòu söï baát coâng do thaønh kieán xaõ hoäi ñoù. Coù laàn, nghe nhöõng lôøi chæ trích cuûa boïn

128


thieån caän, oâng böïc mình thoát: “Neáu quaû thöïc toân giaùo chuùng ta baét chuùng phaûi coi haïng tieän daân, ñoàng baøo cuûa chuùng ta, nhö suùc vaät, thì toâi xin ruoàng boû ñaïo toâi”. Nhöng ñaïi ña soá quaàn chuùng ñeàu caûm phuïc taâm hoàn cao thöôïng cuûa oâng. OÂng ñi tôùi ñaâu ngöôøi ta cuõng bu laïi, xin oâng ban phöôùc, xin ñöôïc hoân chaân oâng. Coù keû naèm raïp xuoáng ñaát, hoân veát chaân treân caùt. Vaø danh töø MaHa maø thi haøo Rabindranath Tagore, ngöôøi ñöôïc giaûi thöôûng Nobel veà vaên thô naêm 1913, ñaõ taëng oâng ñaàu tieân, nay ñöôïc toaøn theå daân AÁn duøng, roài sau naøy ñöôïc khaép theá giôùi duøng. Theá laø töø hoài Ñöùc Thích Ca ñaéc ñaïo ñeán nay, nhaân loaïi ñöôïc theâm moät vò thaùnh soáng nöõa, vaø caû hai ñeàu sinh ôû xöù AÁn Ñoä huyeàn bí!”

Chính Gandhi ñaõ hieåu söï phaân chia nhieàu giai caáp ôû nöôùc oâng nhö vaäy, neân muoán phaù tan nhöõng giai caáp trong nöôùc thì oâng choïn moät giai caáp maø soá ngöôøi nhieàu nhaát, ñoù laø giai caáp haï tieän cuøng ñinh. OÂng thöïc hieän loøng yeâu thöông ñeán giai caáp naøy baèng caùch oâng soáng vôùi hoï, chia seû vôùi hoï. Nhôø ñoù, oâng keâu goïi hoï ñoaøn keát vaø khoâng sôï moät giai caáp naøo trong xaõ hoäi. Chính vì LOØNG YEÂU THÖÔNG chaân thaät cuûa oâng, maø hoï saün saøng saùt caùnh beân oâng vaø coù theå cheát vì oâng. Soáng giöõa giai caáp naøy, oâng coøn caàu cho kieáp sau

129


mình seõ sinh vaøo nhöõng nhaø ngöôøi daân haï tieän, ñeå chia xeû vôùi hoï nhöõng ñieàu baát coâng cuûa xaõ hoäi.

“Ñaàu naêm 1917, oâng thaønh coâng trong moät vuï chieán ñaáu nöõa. Nhöõng chuû ñieàn Anh ôû Champaran, moät mieàn naèm döôùi chaân nuùi Hymalaya, öùc hieáp taù ñieàn, baét hoï troàng chaøm, roài tôùi khi chaøm maát giaù, baûo hoï thoâi ñöøng troàng nöõa, laïi baét hoï boài thöôøng ñeå buø vaøo soá chaøm thoâi khoâng troàng. Hoï nhôø luaät sö beânh vöïc hoï, nhöng voâ hieäu. OÂng tieáp xuùc vôùi caùc luaät sö naøy vaø baûo: “Toaø khoâng phaân xöû ñöôïc vieäc naøy ñaâu. Daân queâ bò öùc hieáp ñe doïa ñeán noãi sôï ngöôøi Anh nhö vaäy, thì toaø aùn laøm sao beânh vöïc hoï tröôùc cöôøng quyeàn ñöôïc? Phaûi laøm cho hoï heát sôï haõi ñaõ”. Vaø oâng vaøo haøng xoùm ñieàu tra. Xin yeát kieán uûy vieân Anh. Vieân naøy chöûi ruûa oâng, haï leänh ñuoåi oâng ra khoûi mieàn, oâng khoâng tuaân leänh, tieáp tuïc thaêm doø dö luaän, quan saùt tình hình. Ngöôøi Anh boû tuø oâng. Töùc thì daân queâ moïi nôi heûo laùnh keùo nhau tôùi Motihara, chaät caû chaâu thaønh; loøng coâng phaãn soâi noåi, ngöôøi naøo cuõng nghieán raêng, voã ngöïc, ñoøi thaû oâng, ngöôøi maø hoï chöa bieát maët, môùi chæ nghe teân laø moät vò Thaùnh nhaân, laën loäi töø xa laïi ñeå beânh vöïc hoï. Hoï heát sôï ngöôøi Anh, ñaõ trôû thaønh con ngöôøi hieân ngang. Vaø ñuùng nhö

130


Gandhi ñaõ noùi, moät khi hoï ñaõ cöông cöôøng khoâng chòu khuaát phuïc, thì vaán ñeà ñaõ giaûi quyeát xong. Ñoàng thôøi, oâng hoâ haøo caùc luaät sö theo moät chöông trình hoaït ñoäng, muïc ñích ñeå laøm cho nhaø caàm quyeàn toáng mình vaøo khaùm. Nhaø caàm quyeàn thaáy vaäy phaûi luøi böôùc, baét taù ñieàn Anh hoaøn laïi soá tieàn hoï ñaõ thu moät caùch baát coâng cuûa boïn taù ñieàn AÁn”.

OÂng ñem loøng yeâu thöông ñeán vôùi daân chuùng ôû mieàn Champaran ñeå ñaáu tranh ñoøi quyeàn coâng baèng, khi oâng bò baét ôû tuø thì nhöõng ngöôøi daân ôû ñaây noåi daäy choáng laïi chính quyeàn, ñoøi thaû oâng ra vaø phaûi thöïc hieän boài hoaøn soá tieàn cho taù ñieàn. Nhôø loøng yeâu thöông cuûa nhaân daân ôû ñaây ñoái vôùi oâng neân hoï khoâng coøn sôï haõi tuø toäi cuûa ngöôøi anh, maïnh daïn xuoáng ñöôøng bieåu tình choáng ñoái chính quyeàn thuoäc ñòa anh.

Bôûi vaäy, LOØNG YEÂU THÖÔNG laø moät söùc maïnh phi thöôøng, xem phaùp luaät cai trò cuûa ngöôøi Anh nhö taám giaáy loän, khoâng coøn giaù trò gì caû. Töø khi coù Gandhi veà ñaây, keâu goïi hoï ñoaøn keát, bieát thöông yeâu nhau thì tuø toäi vaø söï ñaøn aùp cuûa ngöôøi Anh khoâng coøn coù nghóa gì caû.

“Sau vuï ñoù, oâng tuyeân boá: “Ngöôøi Anh khoâng theå naøo haï leänh maø baét ñöôïc ngöôøi AÁn

131


phaûi tuaân theo. Caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi phoùng. Neáu caû traêm trieäu ngöôøi khoâng sôï, khoâng tham gia thì nhöõng ñaïo luaät cuûa ngöôøi Anh coù long troïng ban haønh ra, cuõng chæ laø moät môù giaáy loän”.

Ñuùng vaäy, caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi phoùng. Moät caù nhaân khoâng sôï tuø toäi cuûa giaëc thì phaùp luaät coù ñaët ra cuõng khoâng coøn coù nghóa lyù gì, vaø nhö vaäy giaëc khoâng coøn cai trò ñöôïc ai. Cho neân, phaùp luaät ñaët ra laø ñeå cho toaøn daân phaûi thoâng suoát, toaøn daân coù söï thoâng suoát laø phaûi laáy yù kieán cuûa toaøn daân ñoùng goùp, chôù khoâng phaûi quyù vò ngoài beân treân roài veõ phaùp luaät maø baét daân phaûi tuaân theo.

Phaùp luaät ñöôïc ñaët ra laø vì baûo veä quyeàn soáng cuûa nhaân daân, baûo veä neàn ñoäc laäp, töï do, daân chuû chung cho caû nöôùc. Vì theá daân phaûi hieåu, phaûi baøn, phaûi kieåm tra. Cho neân, thaáy ñöôïc daân AÁn khoâng sôï tuø toäi cuûa thöïc daân Anh, neân Gandhi baûo: “Caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi phoùng. Neáu caû traêm trieäu ngöôøi khoâng sôï...”

“Lôøi tuyeân boá ñoù cho ta thaáy oâng laø nhaø caùch maïng oân hoaø. Sau vuï oâng xuyùt bò ngöôøi Anh ôû Nam Phi gieát (vuï Durban), maø oâng

132


cuõng khoâng oaùn hoï. Chính giaùo sö Thompson ôû ñaïi hoïc ñöôøng Oxford cuõng phaûi nhaän:

“Leõ ra Gandhi thì phaûi thuø oaùn ngöôøi da traéng ñeán maõn ñôøi. Nhöng oâng ñaõ tha thöù cho nhöõng keû moät möïc ñoøi treo coå oâng leân caây”.

Chaúng nhöõng oâng tha thöù, maø khi ñaïi chieán thöù nhaát buøng noå, oâng coøn buoàn cho ngöôøi Anh nöõa, vì oâng hoâ haøo ngöôøi AÁn giuùp tieàn cho ngöôøi AÁn ñi lính cho Anh. Toâi ñaõ ñoïc moät truyeän keå moät vò Phaät naøo ñoù ôû AÁn Ñoä, thaáy moät con coïp caùi ñoùi, khoâng coù söõa nuoâi ñaøn con, maø nhuû loøng thöông haïi, töø treân cao gieo mình xuoáng tröôùc hang coïp, ñeå laøm moài cho coïp. Loøng nhaân töø cuûa Gandhi coù theá ví vôùi loøng nhaân cuûa vò Phaät ñoù ñöôïc”.

Giuùp cho keû thuø maø keû thuø khoâng bieát ôn, oâng chaúng traùch, maø coøn tha thöù cho thöïc daân Anh. Thaät laø LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa oâng roäng lôùn voâ cuøng.

“Maø chính phuû Anh y nhö loaøi coïp, khoâng hieåu ñöôïc loøng hy sinh ñoù. Cuõng nhö thöïc daân Phaùp, thöïc daân Anh trong côn nguy, höùa chieán tranh döùt thì cho ngöôøi AÁn döï vaøo moïi ngaønh cai trò, vaø höôûng nhöõng thöïc hieän daân chuû ñeå laàn laàn ñi tôùi söï töï trò. Tieáng suùng môùi im, hoï nuoát ngay lôøi höùa, ñaõ chaúng nôùi

133


roäng cho daân AÁn maø coøn thaét chaët hôn, thaúng tay ñaøn aùp moät caùch voâ cuøng daõ man”.

Ñoái vôùi ngöôøi Anh xem uy tín nhö ñaát caùt, ñaõ nuoát lôøi, neân giaù trò lôøi höùa cuûa thöïc daân Anh luùc baáy giôø khoâng coøn ai tin töôûng, nhöng khoâng vì theá maø Gandhi gheùt giaän hoï, maø chính Gandhi laïi tha thöù cho hoï. Bôûi Gandhi ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG ñeán vôùi keû thuø, neân luùc naøo cuõng tha thöù, vì theá oâng môùi ñöôïc ngöôøi ñôøi goïi laø THAÙNH.

Con ngöôøi ta deã queân aân nghóa, khi laâm nguy, ngöôøi ta giuùp mình thoaùt nguy khoán thì höùa ñuû ñieàu, nhöng khi thoaùt khoûi nguy khoán thì ñoái xöû khoâng ra gì. Ngöôøi AÁn ñi lính ñaùnh giaëc giuùp cho ngöôøi Anh, khi hoøa bình trôû laïi thì ngöôøi Anh ñoái xöû ngöôøi AÁn raát toài teä.

“Hoï baét giam caùc nhaø aùi quoác AÁn, xöû kín caùc chính trò phaïm, ñoùng cöûa baùo chí, thieát laäp cheá ñoä kieåm duyeät, haïn cheá caùc quyeàn töï do caên baûn. Ngöôøi AÁn phaãn uaát, höôùng caû veà Gandhi chôø moät meänh leänh. Töùc thì oâng ra leänh toång baõi thò, toång baõi coâng trong toaøn coõi.

Baûn yù oâng laø phaûn khaùng quyeát lieät trong voøng traät töï. Nhöng vì oâng khoâng döï bò, huaán luyeän quaàn chuùng tröôùc, neân ôû nhieàu

134


nôi xaûy ra nhöõng cuoäc ñoå maùu. OÂng raát ñau xoùt, bieát nhö vaäy taát thaát baïi vaø loaïn seõ noåi.

Thaùng 4 naêm 1919, ôû Pundjab, nhieàu ngöôøi Anh bò daân chuùng ñaùnh gieát. Chính phuû Pundjab haï leänh cho thieáu töôùng Edwrad Harry Dyer ñaøn aùp. Hay tin daân chuùng laøm mít tinh ôû coâng tröôøng Yallianoualla Bag, treân moät baõi ñaát boû hoang, boán beà laø töôøng cao, chæ thoâng ra ngoaøi do moät vaøi ngoõ heûm, y ñem lính vaø xe thieát giaùp tôùi chaën heát caùc loái ra, roài chaúng haï lònh giaûi taùn gì caû, xua heát daân chuùng vaøo choã ñaát truõng, cho xaû suùng baén vaøo. Keát quaû laø treân moät ngaøn röôõi ngöôøi AÁn vöøa cheát vöøa bò thöông.

Chöa heát. Maáy hoâm sau, muoán baùo thuø moät ngöôøi Anh bò gieát, y cho vaây heát caùc ñöôøng chung quanh, baét moïi ngöôøi AÁn, heã ñi qua ñöôøng ñoù phaûi boø nhö choù, sau cuøng baét ngöôøi AÁn naøo heã gaëp moät vieân voõ quan Anh ôû ñaâu maø khoâng xuoáng xe, haï muõ cuïp duø laïi thì seõ bò troùi vaøo coät, quaát baèng roi da tröôùc coâng chuùng. Toâi ñaõ ví thöïc daân Anh vôùi coïp. Khoâng, Coïp khoâng ñeâ tieän nhö vaäy. Maø choù thì khoâng taøn nhaãn nhö vaäy”.

Moät nöôùc naøo ñi xaâm chieám vaø cai trò moät ñaát nöôùc khaùc laø hoï xem daân nöôùc ñoù hôn

135


loaøi suùc vaät. Hoï muoán ñaùnh, muoán gieát ngöôøi daân baûn xöù luùc naøo cuõng ñöôïc. Thaät laø taøn nhaãn, hoï laø nhöõng ngöôøi maát nhaân tính, chæ laø moät aùc thuù.

“Tröôùc thaùi ñoä bæ oåi ñoù cuûa ngöôøi Anh, Gandhi tìm moät phöông phaùp tranh ñaáu maø khoâng laøm cho ngöôøi Anh vin vaøo côù gì ñeå gieát daân voâ toäi ñöôïc. OÂng nghó ra phöông phaùp baát hôïp taùc.

Thöïc ra phöông phaùp ñoù oâng ñaõ nghó tôùi möôøi hai naêm tröôùc, naêm 1907, hoài oâng coøn ôû Nam Phi. Hoài ñoù coù laàn naèm trong khaùm, oâng ñöôïc ñoïc cuoán baát tuaân chaùnh quyeàn (Civil Disobedience) cuûa Henry David Thoreau. Thoreau laø moät ngöôøi Hueâ Kyø, sanh naêm 1817, baát maõn chính phuû vì chieán tranh vôùi Meã Taây Cô, nhaát laø vì cheá ñoä noâ leä, caát moät caùi choøi ôû Walden Pond, troàng luùa, rau, khoai, ñaäu laáy maø aên, vaø khoâng chòu ñoùng thueá cho chính phuû, neân bò nhoát khaùm.

Trong cuoán “Baát tuaân chính quyeàn”, oâng chuû tröông raèng quoác gia toàn taïi vì caù nhaân chöù khoâng phaûi caù nhaân vì quoác gia. Thieåu soá phaûi choáng laïi vôùi ña soá neáu ña soá khoâng haønh ñoäng theo nhöõng quy taéc luaân lyù. Quoác daân coù theå choáng laïi chính phuû baèng caùch

136


baát tuaân leänh chính phuû, khoâng ñoùng thueá, khoâng ñi lính.

Cuoán ñoù ñaõ ñeå laïi moät aán töôïng saâu xa trong taâm hoàn Gandhi, vaø oâng dòch ra nhieàu ñoaïn ñaêng trong baùo Ngoân luaän AÁn Ñoä. Baây giôø, oâng ñem aùp duïng noù vaøo coâng vieäc tranh ñaáu cuûa oâng”.

“Quoác gia toàn taïi vì caù nhaân chöù khoâng phaûi caù nhaân vì quoác gia”, lôøi daïy naøy raát tuyeät vôøi. Moät quoác gia coù toàn taïi laø vì moãi coâng daân coù am töôøng phaùp luaät cuûa quoác gia, maø phaùp luaät cuûa quoác gia laø do daân hieåu, daân baøn, daân kieåm tra, neân phaùp luaät quoác gia luoân luoân baûo veä quyeàn soáng cuûa nhaân daân, do ñoù quoác gia coù toàn taïi laø vì nhaân daân.

“Naêm 1920, oâng ñöôïc baàu laøm chuû tòch phong traøo vaän ñoäng töï trò, roài trôû thaønh ngöôøi caàm ñaàu Ñaûng Quoác Ñaïi.

Ngöôøi Anh khoâng ngôø raèng vuï taøn saùt ôû Yallianoulla caøng laøm cho daân AÁn xoâ ñaåy nhau theo oâng, ngöôøi töôïng tröng cho tinh thaàn AÁn.

OÂng hoâ haøo ñoàng baøo baát hôïp taùc vôùi ngöôøi Anh moïi phöông dieän: taåy chay haøng hoùa cuûa Anh, taåy chay hoïc ñöôøng cuûa Anh,

137


khoâng laøm coâng chöùc cho Anh, khoâng buoân baùn cho Anh, khoâng ñoùng thueá cho Anh. OÂng nghó raèng phong traøo ñoù khoâng coù tính caùch tranh ñaáu tích cöïc thì khoâng gaây söï ñoå naùt ñöôïc. Cuøng laém laø ngöôøi Anh baét boû khaùm, maø khi ngöôøi ta ñaõ coi thöôøng danh lôïi thì ngöôøi ta cuõng coi thöôøng söï ngoài khaùm.

OÂng phaùt ñoäng phong traøo, töï neâu göông tröôùc, traû Phoù Vöông AÁn Ñoä nhöõng huy chöông maø chính phuû ñaõ taëng oâng, boû ñoà ngoaïi hoùa, chæ quaán moät chieác phaù baèng vaûi thoâ do oâng deät laáy. Vai vaùc bò, khoâng noùn, khoâng duø, khoâng deùp, oâng lang thang moïi nôi hang cuøng ngoõ heûm, truyeàn nhieät huyeát vaø tin töôûng vaøo loøng moïi ngöôøi. Tôùi ñaâu oâng xin aên ôû ñoù, vaø coù khi ngoài döôùi boùng caây, môû bò ra, laáy buùt giaáy vieát baøi cho tôø India vaø tôø Navayivan, nhöõng cô quan truyeàn baù tö töôûng cuûa oâng”.

Vì thöông daân, yeâu nöôùc, oâng phaùt ñoäng phong traøo baát hôïp taùc vôùi ngöôøi Anh, boû heát taát caû nhöõng ñoà xa xæ cuûa ngoaïi quoác, oâng chæ coøn aên maëc nhö moät ngöôøi AÁn ngheøo naøn, ñi khaép cuøng ñaát nöôùc ñeå tuyeân truyeàn ñöôøng loái baát hôïp taùc vôùi ngoaïi quoác. OÂng ñeán ñaâu ñeàu ñöôïc nhaân daân höôûng öùng ñeán ñoù:

138


“Quoác daân haêng haùi höôûng öùng, nhieàu ngöôøi AÁn traû vaên baèng, chöùc saéc laïi cho chính phuû Anh, nhieàu luaät sö ñoùng cöûa vaên phoøng, khoâng chòu bieän hoä trong toaø aùn Anh nöõa, nhieàu giaùo sö boû tröôøng hoïc Anh, veà thoân queâ môû lôùp daïy tieáng AÁn, hoïc sinh cuõng hy sinh töông lai ñaõ boû hoïc, veà laøm caùn boä tuyeân truyeàn.

Khoâng quaûn naéng möa, oâng cöù laàm luõi tieán. Ñaèng ñaüng baûy thaùng trôøi ñeå daïy ñoàng baøo caùch giaûi thoaùt thaân traâu ngöïa cuûa hoï. Choác choác, chuyeán xe cuûa oâng phaûi döøng laïi ñeå cho haøng ñaùm ngöôøi leo leân mui, chui qua cöûa, nhìn maët oâng, hoân chaân oâng cho kyø ñöôïc. Coù nôi ngöôøi ta naèm ngang ñöôøng ray, baét xe löûa ngöøng ñeå ngöôøi ta ñöôïc chieâm ngöôõng dung nhan oâng. Coù hoâm giöõa nöûa ñeâm, tieáng baùnh xe raàm raàm treân ñöôøng saét nghe rôïn ngöôøi, oâng tænh daäy thì nghe haøng vaïn tieáng hoan hoâ oâng. OÂng loù ñaàu ra cöûa tìm hieåu vieäc gì xaûy ra, thì caû ñaùm ñoâng ñang oàn aøo boãng im laëng, cuøng quyø xuoáng tröôùc maët oâng. Ñoù ñaây coù vaøi tieáng nöùc nôû”.

Haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG vì daân, vì nöôùc ñaõ khieán taát caû daân AÁn ñeàu meán phuïc, hoï muoán thaáy maët oâng, oâm chaân vaø hoân ñeå toû loøng ngöôõng moä kính yeâu.

139


“Coù laàn, tröôùc moät ñaùm ñoâng, oâng yeâu caàu moïi ngöôøi côûi boû aâu phuïc ñeå oâng thieâu huûy. Chæ trong nhaùy maét, aùo quaàn giaøy vôù caø vaït chaát thaønh ñoáng. OÂng chaâm vaøo ñoù moät ngoïn löûa. Ít laâu sau, khoâng ai daùm baän AÂu phuïc maø tôùi tröôùc maët oâng nöõa”.

LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa daân AÁn ñoái vôùi oâng thaät laø saâu ñaäm, vì theá khi oâng baûo sao hoï ñeàu vaâng theo laøm ñuùng lôøi daïy nhö vaäy.

“Thaáy phong traøo lan roäng, Chính phuû Anh toáng giam ba vaïn ngöôøi AÁn vì toäi baát hôïp taùc. OÂng ñònh ra leänh baát hôïp taùc toaøn theå ôû töøng vuøng moät, thì bò nhoát khaùm. OÂng daën doø ñoàng baøo cöù bình tónh, roài vui veû vaøo

140


khaùm. OÂng noùi: “Chuùng ta neân yeâu caàu môû roäng khaùm ñöôøng ñeå chuùng ta böôùc vaøo, haân hoan nhö moät chuù reå veùn reøm böôùc vaøo buoàng cöôùi. Khaùm ñöôøng chính laø nôi chuùng ta reøn luyeän yù chí ñaáu tranh”.

Ñuùng, khaùm ñöôøng laø nôi reøn luyeän yù chí ñaáu tranh cuûa ngöôøi laøm caùch maïng. Ñaõ laø ngöôøi laøm caùch maïng laø vì thöông daân, yeâu nöôùc, neân hoï khoâng bao giôø sôï vaøo tuø ra khaùm. Maëc cho chính phuû Anh toáng giam ba vaïn ngöôøi AÁn vì toäi baát hôïp taùc, thì Gandhi keâu goïi toaøn daân chaáp nhaän vaøo tuø, ñoù laø moät cuoäc ñaáu tranh baát baïo ñoäng vôùi tay khoâng ñöông ñaàu vôùi suùng ñaïn. Nhöõng haønh ñoäng chaáp nhaän vaøo tuø do Gandhi laõnh ñaïo, aáy laø LOØNG YEÂU THÖÔNG toå quoác vaø daân toäc.

“Naèm khaùm ñöôïc ít laâu, oâng bò chöùng ruoät dö, phaûi moå. Söùc khoeû oâng suy giaûm. Chính phuû Anh buoäc loøng phaûi thaû oâng. Ta neân nhôù, luùc ñoù caû theá giôùi ñaõ phuïc oâng laø Thaùnh soáng. Vaø maáy naêm sau, Romain Rolland, moät vaên haøo phaùp so saùnh oâng vôùi Tolstoi vieát: “ÔÛ Gandhi, caùi gì cuõng laø töï nhieân, khieâm toán, giaûn dò, trong saïch, taát caû nhöõng chieán ñaáu cuûa oâng ñeàu toaû haøo quang eâm ñeàm cuûa toân giaùo; coøn ôû Tolstoi, caùi gì cuõng laø söï ngaïo maïn, phaûn ñoäng cuûa söï kieâu caêng, söï thuø oaùn, choáng vôùi söï thuø oaùn, söï phaãn noä, choáng

141


vôùi phaãn noä. Caùi gì ôû Tolstoi cuõng laø baïo ñoäng caû, caùi thuyeát khoâng baïo ñoäng cuûa oâng cuõng vaäy”. Chính phuû Anh sôï mang tieáng laøm moät ngöôøi ñöôïc theá giôùi ngöôõng moä nhö vaäy cheát trong khaùm, neân buoäc loøng phaûi thaû oâng.

ÔÛ khaùm ra, Gandhi löu moät nôi ôû bôø bieån gaàn Bombay ñeå döôõng söùc.

Luùc ñoù, söï tranh chaáp coå truyeàn giöõa hai daân toäc AÁn - Hoài laïi xuaát hieän, maø phong traøo baát hôïp taùc cuõng xuoáng nhieàu. Moät soá luaät sö ñaõ môû laïi vaên phoøng, hoïc sinh xin voâ ñaïi hoïc. Moät nhoùm caùch maïng AÁn thaáy vaäy, chuyeån höôùng tranh ñaáu, töø tieâu cöïc qua tích cöïc, ñoøi Anh phaûi ban haønh cheá ñoä töï trò. Muoán khoûi coù söï chia reõ, oâng phaûi thoûa thuaän vôùi nhoùm ñoù, nhöng sau thaáy khoù hôïp taùc vôùi hoï ñöôïc, oâng quyeát laùnh khoûi tröôøng chính trò trong moät thôøi gian, trôû veà hoâ haøo söï ñoaøn keát giöõa AÁn - Hoài vaø söï baát hôïp taùc vôùi Anh.

Muoán caûm hoaù caùc ñoàng baøo AÁn vaø Hoài, oâng tuyeân boá nhòn ñoùi hai moát hoâm. Laàn nhòn ñoùi ñoù laø laàn thöù nhì. Laàn tröôùc xaûy ra vaøo hoài ñaïi chieán thöù nhaát. OÂng laõnh ñaïo moät cuoäc baõi coâng trong caùc xöôûng deät ôû thaønh Ahmeùda Bad ñeå ñoøi taêng löông cho thôï. Sau moät thôøi gian thôï naûn chí. Nhieàu keû

142


ñaõ leùn luùt phaù raøo, trôû laïi vieäc laøm, oâng ngaïi phong traøo seõ thaát baïi, quyeát tuyeät thöïc ñeå thôï giöõ lôøi höùa, kieân nhaãn tranh ñaáu tôùi khi thaéng lôïi. Laàn ñoù oâng chæ nhòn aên ba ngaøy, vaø söï xích mích giöõa chuû vaø thôï ñöôïc giaûi quyeát xong.

Laàn naøy, söùc oâng ñaõ suy, oâng 55 tuoåi maø laïi quyeát nhòn aên luoân 21 hoâm. Toâi khoâng hieåu laøm sao moät ngöôøi gaày oám nhö oâng, bao nhieâu naêm vaát vaû nhö vaäy maø coù söï chòu ñöïng beàn bæ ñeán möïc ñoù! Trong 21 ngaøy, oâng chæ uoáng nöôùc laïnh hoaëc nöôùc muoái, maø vaãn tieáp khaùch, vaãn vieát baùo! Ngaøy thöù 20, oâng caàu nguyeän thöôïng ñeá: “Hôõi ñaáng cao caû, xin Ngaøi laøm cho toâi trôû neân moät vaät höõu duïng cuûa Ngaøi, cho toâi linh caûm ñöôïc yù cuûa Ngaøi ñeå tìm phöông chaâm haønh ñoäng”.

Ñoái vôùi giaëc nhö thöïc daân Anh thì Gandhi thaønh coâng khoâng maáy khoù khaên, nhöng ñieàu khoù khaên nhaát laø nhaân daân AÁn chia reõ thì raát khoù haøn gaén vaø hoøa hôïp voâ cuøng.

Thöïc daân Anh raát khoân ngoan, lôïi duïng AÁn - Hoài chia reõ thì chuùng tìm moïi caùch chia reõ theâm, laøm cho söï chia reõ caøng theâm traàm troïng.

Ba laàn tuyeät thöïc ñeå keâu goïi AÁn - Hoài ñoaøn keát, nhöng oâng ñeàu thaát baïi. Do söï chia

143


reõ naøy maø oâng bò nhoùm quaù khích haï saùt oâng. Tuy oâng maát, nhöng loøng yeâu thöông daân toäc khoâng bao giôø maát.

OÂng maát ñi nhöng loøng yeâu thöông daân toäc oâng, toå quoác oâng vaø nhöõng ngöôøi cai trò laøm haïi oâng vaø ñoàng baøo daân toäc oâng khoâng maát. LOØNG YEÂU THÖÔNG aáy vaãn maõi maõi ñi vaøo loøng ngöôøi.

“Ngaøy thöù 21, ñuùng 12 giôø tröa, oâng goïi baïn höõu, ñoà ñeä laïi beân giöôøng, yeâu caàu ñoïc cho nghe moät ñoaïn kinh Coran, moät baûn thaùnh ca vaø vaøi baøi kinh khaùc. Nghe xong, oâng caát gioïng khuyeân nhuû moïi ngöôøi, roài nhaáp moät cheùn cam töôi. Ai naáy ñeàu vui veû, thaáy oâng ñaõ qua ñöôïc laàn tuyeät thöïc ñoù.

Cuoäc tuyeät thöïc ñoù khoâng coù keát quaû khaû quan. Naêm 1924, kinh teá sau chieán tranh ñaõ phuïc höng leân, ngöôøi ta ham vaät chaát maø tinh thaàn quaàn chuùng caøng xuoáng. OÂng phaûi ñi coå ñoäng ñeå cuûng coá tinh thaàn ñoù.

Suoát naêm 1925, oâng ñi laïi khaép nôi tieáp xuùc vôùi daân chuùng. Töø nhöõng mieàn heûo laùnh, haøng vaïn haøng öùc ngöôøi nghe oâng saép ñeán laø boû caû coâng aên vieäc laøm, uøn uøn keùo nhau tôùi ñeå chieâm ngöôõng oâng. Tôùi ñaâu oâng cuõng coå ñoäng söï deät laáy vaûi maø baän. OÂng bieát raèng phong traøo ñoù khoâng coù keát quaû lôùn veà kinh

144


teá, nhöng oâng cuõng phaùt ñoäng ñeå daân chuùng nhaän thaáy giaù trò nhöõng vaät chính tay hoï taïo neân, maø phaãn uaát tröôùc söï xa hoa cuûa nhöõng keû baùm vaøo ngöôøi Anh maø boùc loät ñoàng baøo, soáng treân xöông maùu ñoàng baøo.

Naêm 1929, Chính Phuû Anh göûi phaùi ñoaøn Jonh Simon qua AÁn ñeå nghieân cöùu vaøi ñieàu caûi caùch. Phaùi ñoaøn khoâng cho ngöôøi AÁn döï trong vieäc tìm moät giaûi phaùp veà chính theå töông lai, neân bò toaøn quoác taåy chay. Ngöôøi Anh ñaøn aùp caùc nhaø aùi quoác. Gandhi cuøng caùc ñaûng vieân Ñaûng Quoác Ñaïi nhö Chandra Bose, Nehru tuyeân boá raèng, neáu cuoái naêm 1929 AÁn khoâng ñöôïc töï trò thì seõ phaùt ñoäng phong traøo ñoäc laäp.

Tôùi thaùng hai naêm sau, vaãn chöa coù gì thay ñoåi, Gandhi beøn hoâ haøo daân chuùng baát hôïp taùc, khoâng ñoùng thueá, tröôùc heát laø khoâng noäp thueá muoái.

Ngaøy 12 thaùng 3, oâng daét 70 ngöôøi ñoà ñeä ñi töø Saharmati ñeán bôø bieån phía nam. Ñoaøn ngöôøi ñi 24 ngaøy, ñöôïc 200 daëm, tôùi ñaâu daân chuùng cuõng xin gia nhaäp ñoaøn, vaø khi ñeán bieån thì ñaõ thaønh moät ñaïo quaân khoâng baïo ñoäng, ñoâng tôùi haøng traêm ngaøn ngöôøi. Trong 24 ngaøy ñoù, khaép AÁn Ñoä, khaép theá giôùi ñeàu

145


höôùng caû veà cuoäc löõ haønh cuûa oâng, töï hoûi oâng seõ laøm gì ñaây.

Saùng ngaøy moàng 6 thaùng 4, sau khi caàu nguyeän, oâng ra hieäu leänh roài ra bôø bieån vôùt muoái. Cöû chæ ñoù coù yù nghóa töôïng tröng raèng ngöôøi AÁn coù toaøn quyeàn thoå saûn thieân nhieân Trôøi phuù cho, vaø luaät phaùp Anh khoâng theå ngaên caám noåi.

Daân chuùng moïi mieàn duyeân haûi ñeàu theo oâng, muùc nöôùc bieån, naáu laáy muoái maø duøng. Haøng ngaøn ngöôøi bò baét giam, hoaëc bò ñaùnh naùt tay maø vaãn khoâng boû duùm muoái môùi vôùt ñöôïc. Chính Ñaûng Quoác Ñaïi naáu muoái roài khoâng noäp thueá ñem baùn cho daân. Taïi Karachi, 60.000 ngöôøi ra bieån laøm muoái. Lính thaáy hoï ñoâng quaù, khoâng daùm baét. Phoù vöông Anh uaát haän, baét giam Gandhi, khi oâng coù döï ñònh tôùi xöôûng laøm muoái ôû Dharasana. OÂng bò giam, nhöng caùc ñoàng chí cöù tieáp tuïc cuoäc haønh trình. Moät nhaø nöõ caùch maïng caàm ñaàu 2.500 ngöôøi ra leänh khôûi haønh. Baø daën doø caû boïn laø seõ bò ñaùnh ñaäp taøn nhaãn, nhöng ñöøng khaùng cöï. Moïi ngöôøi tuaân leänh baø. Caû ñoaøn laàm luõi tieán tôùi nhöõng nôi naáu muoái cuûa chính phuû coù 4000 lính caûnh saùt baûo veä. Lính giang tay thöôùc vaø baùng suùng leân ñaàu, leân löng hoï. Hoï khoâng keâu, khoâng ñôõ, cöù im laëng cho ñaùnh, heát toáp

146


naøy tôùi toáp khaùc, tieán leân cho maø ñaùnh, sau lính sôï, khoâng daùm ñaùnh nöõa, roát cuoäc coù hai ngöôøi cheát vaø 320 ngöôøi bò thöông.

Töø luùc ñoù, AÁn Ñoä ñaõ daønh ñöôïc töï do roài. Ngöôøi AÁn ñaõ toû cho theá giôùi thaáy söï daõ man cuûa phöông Taây, thaáy tinh thaàn baát khuaát cuûa phöông Ñoâng vaø suùng oáng cuûa Anh voâ hieäu löïc tröôùc tinh thaàn hy sinh ñoù.

Sau vuï ñoù, chính phuû Anh phaûi thaû oâng ra, coâng nhaän nguyeân taéc ñoäc laäp cuûa AÁn, baõi boû thueá muoái vaø toå chöùc hoäi nghò baøn troøn thöù nhì ôû Luaân Ñoân, cho caùc ñaïi bieåu quoác hoäi ñöôïc tham gia.

Hoäi nghò laàn naøy ñaõ thaát baïi, cuõng vì leõ ngöôøi Anh chöa chòu, baøy möu moâ chia reõ AÁn - Hoài, laøm cho hai beân khoù thoaû thuaän vôùi nhau ñöôïc.

Nhöng nhôø laàn oâng qua Anh ñoù maø daân chuùng Anh hieåu oâng theâm, troïng oâng theâm vaø coù theâm caûm tình vôùi daân toäc AÁn. Khi hay tin oâng ñöôïc vua vaø hoaøng haäu Anh môøi tôùi hoaøng cung duøng traø. Caû nöôùc Anh xoân xao chôø ñôïi xem oâng aên maëc ra sao. Thì cuõng vaãn laø chieác phaù, moät chieác khaên choaøng, moät ñoâi deùp, vôùi moät caùi ñoàng hoà luûng laúng ôû ñaàu moät sôïi daây coät voâ thaét löng. Coù ngöôøi hoûi: “OÂng aên maëc nhö vaäy khoâng thaáy laïnh sao?”

147


OÂng cöôøi ñaùp: “Nhaø vua maëc nhieàu aùo nhö vaäy, ñuû aám laây sang toâi roài”.

OÂng vui veû nieàm nôû vôùi moïi ngöôøi, ñuøa giôõn vôùi con nít Anh, xin pheùp coâng an cho hai vieân thaùm töû hoä veä oâng qua YÙ chôi vôùi oâng tröôùc khi veà AÁn, giaùm ñoác coâng an hoûi oâng vì leõ gì, oâng ñaùp: “Vì toâi coi hoï nhö ngöôøi trong gia ñình toâi”.

Heát thaûy caùc danh nhaân ñeàu ngöôõng moä oâng. Baùo chí ñua nhau keå nhöõng chuyeän kyø thuù veà oâng. Duy coù moãi moät ngöôøi Anh gheùt oâng, laø Winston Churchill. Churchill coù oùc quaù baûo thuû, suoát ñôøi chæ oâm aáp caùi moäng baûo toaøn ñeá quoác Anh, neân duøng oâng, coù phaàn nhö sôï oâng nöõa, maø khoâng laøm gì noåi oâng.

Hoäi nghò baøn troøn thaát baïi. Ngöôøi Anh moät maët ñaøn aùp caùc nhaø caùch maïng. Moät maët ñaët ra cheá ñoä baàu cöû rieâng bieät, ñeå xuùi ngöôøi Hoài choáng ngöôøi AÁn. OÂng tuyeät thöïc. Ngöôøi Hoài vì troïng oâng, töï yù xin ruùt boû cheá ñoä baàu rieâng. Theá laø haønh ñoäng cuûa Anh thaát baïi.

Khi ñaïi chieán thöù nhì noå, oâng töï nghó khoâng neân thöøa cô Anh laâm nguy maø traû thuø, neân long troïng höùa vôùi phoù vöông Anh laø seõ khoâng gaây roái cho Anh ôû AÁn, nhöng khoâng cam ñoan raèng seõ xoâng vaøo voøng chieán ñaáu

148


neáu laõnh thoå AÁn bò ñe doïa. Ñaûng quoác hoäi AÁn cuõng ñôïi cho Anh, Myõ, Phaùp boû chính saùch ñeá quoác ñi ñaõ roài môùi chòu cho AÁn ñöùng vaøo haøng nguõ ñoàng minh.

Nhöng luùc ñoù, Churchill ñöông laøm thuû töôùng Anh, choáng laïi nguyeän voïng ñoù, baûo khoâng khi naøo chòu chính tay mình laøm tan raõ ñeá quoác Anh.

Phaùp bò chieám ôû AÂu, roài tôùi Anh, Myõ ñaïi baïi ôû Thaùi Bình Döông. Töôùng quoác xaõ Rommel vaøo tôùi cöûa ngoõ Ai Caäp. Nhieàu quan saùt vieân quaân söï lo ngaïi quaân ñoäi Ñöùc seõ gaëp nhau treân ñaát AÁn. Moät phaùi quaù khích do Chandra Bose laøm thuû laõnh, ñaõ hôïp taùc vôùi Nhaät.

Myõ vaø Trung Hoa thaáy tình hình nguy ngaäp, khuyeân Churchill nhöôïng boä ít nhieàu ñeå daân toäc AÁn ñöùng vaøo phe töï do. Churchill baét ñaéc dó phaûi nghe, phaùi Stafford Cripps qua AÁn thaêm doø yù kieán. Gandhi coi xong chöông trình cuûa Cripps, baûo:

“Neáu chæ coù vaäy thoâi thì oâng neân ñaùp maùy bay veà Anh ngay toái nay ñi, ôû laïi cuõng voâ ích”.

Nhaän laøm sao ñöôïc moät chöông trình chia nöôùc AÁn laøm nhieàu nöôùc nhoû: moät nöôùc cuûa AÁn, moät nöôùc cuûa Hoài, moät nöôùc cuûa ngöôøi

149


Sikh, moät nöôùc cuûa tieåu vöông do Anh giaät daây...

Naêm 1942, quaân ñoäi Nhaät ñaõ tieán ñeán saùt bieân thuyø AÁn, maø thaùi ñoä chính phuû Anh vaãn chöa coù gì thay ñoåi, Ñaûng Quoác Ñaïi baát ñaéc dó phaûi phaùt ñoäng moät phong traøo baát hôïp taùc, vaø tuyeân boá seõ duøng ñeán voõ khí, neáu caàn. Töùc thì Gandhi vaø Nerhu bò baét giam. Daân chuùng noåi loaïn leân, ñoát phaù coâng sôû, ñöôøng daây theùp, ñöôøng xe löûa, haønh hung ngöôøi Anh. Caùc ñaûng caùch maïng ngaám ngaàm toå chöùc cuoäc khaùng chieán.

ÔÛ trong khaùm, Gandhi tuyeät thöïc 21 ngaøy ñeå phaûn khaùng söï ñoäc taøi cuûa Anh. Anh vaãn khoâng thay ñoåi thaùi ñoä, nhöng ít laâu sau, thaáy oâng yeáu quaù, traû töï do cho oâng. Laàn ñoù laø laàn choùt oâng bò nhoát trong nguïc cuûa ngöôøi Anh. Tính ra oâng ñaõ soáng 2.089 ngaøy trong caùc nhaø khaùm ôû AÁn vaø 249 ngaøy trong caùc nhaø khaùm ôû Nam Phi.

Ñaïi chieán thöù nhì keát thuùc. Daân chuùng Anh môøi Churchill ruùt lui. Ñeå Attlee, moät nhaân vaät ñaûng Lao ñoäng leân thay, haàu thoaùt ñöôïc naïn ñoäc taøi caàn thieát trong chieán tranh maø tai haïi thôøi bình. Do ñoù, chính saùch Anh ñoái vôùi AÁn cuõng thay ñoåi.

150


Moät phaùi ñoaøn ñöôïc gôûi qua AÁn. Phaùi ñoaøn coù thieän chí traû laïi töï do cho AÁn. Nhöng bò chia reõ trong maáy theá kyû vì chính saùch hieåm ñoäc cuûa Anh, daân toäc AÁn khoù thoáng nhaát ñöôïc. Lieân ñoaøn Hoài giaùo nhaát ñònh ñoøi chia AÁn ra laøm hai, moät cuûa AÁn vaø moät cuûa Hoài. Yinnah, ngöôøi caàm ñaàu lieân ñoaøn Hoài giaùo vaø Nerhu choáng nhau. AÁn vaø Hoài gieát nhau treân khaép coõi. Gandhi thaân haønh tôùi töøng nôi ñeå giaøn xeáp. Luùc ñoù oâng ñaõ 77 tuoåi, maø vaãn phaûi ñi lang thang trong nhöõng laøng xoùm boû hoang vaø chaùy dôû, ñeå ñau loøng muïc kích nhöõng caûnh töông taøn cuûa ñoàng baøo, caûnh ñoå naùt cuûa xöù sôû. Ngöôøi ra hoâ haøo nhau ñem maùu ñeå röûa maùu, thì oâng keâu leân: “toâi seõ ôû ñaây moät naêm vaø neáu caàn, ñeán khi toâi cheát ñeå daäp taét noãi oaùn thuø naøy”. OÂng laøm vieäc hai möôi giôø moät ngaøy, khoâng tieác gì taám thaân taøn nöõa. OÂng moät mình tieán vaøo nhöõng choã nguy hieåm, thì trong soá haøng vaïn haøng öùc ngöôøi cuoàng tín, ñöông caêm thuø, thieáu gì keû öùc oâng ñaõ ngaên caám söï traû thuø maø muoán haïi oâng.

Roát cuoäc oâng cuõng vaãn thaát baïi: naêm 1947, AÁn ñoä bò chia ñoâi thaønh AÁn vaø Hoài (töùc Pakistan), maø Hoài coù hai khu vöïc. Moät ôû ñoâng, moät ôû taây, giöõa laø AÁn. OÂng ñau xoùt voâ cuøng. Ngaøy leã ñoäc laäp, Nerhu môøi oâng tôùi

151


Delhi döï leã. OÂng khoâng tôùi, ôû Calcutta tuïng kinh vaø tuyeät thöïc. OÂng tuyeân boá: “Theá laø ba möôi hai naêm tranh ñaáu ñeå ñi tôùi moät keát quaû khoâng veû vang chuùt naøo caû”. Baïn coù thaáy ñöùc ñoä cao caû, can ñaûm voâ bieân cuûa oâng khoâng? Suoát ñôøi taän tuïy. Baûy möôi taùm tuoåi thaát baïi maø vaãn cöù hy sinh.

Hoài xöa, thaùnh Francoisd d’Assise ñöông cuoác vöôøn thì coù keû hoûi: “Neáu coù ngöôøi cho oâng hay raèng oâng seõ cheát hoâm nay, tröôùc khi maët trôøi laën, thì oâng laøm gì?” Thaùnh ñaùp: “Toâi seõ cuoác cho xong khu vöôøn cuûa toâi”. Gandhi cuõng tieáp tuïc khu vöôøn cuûa oâng, maëc daàu bieát raèng seõ khoâng soáng ñöôïc bao laâu nöõa.

Nehru khi chòu cho AÁn chia hai laø coù yù muoán traùnh noäi chieán. Chính phuû Anh bieát khoâng theå giöõ AÁn Ñoä ñöôïc nöõa cho neân coù thaùi ñoä soáng cheát maëc bay. Gandhi phaûn ñoái, muoán ñeå giaûi quyeát laàn laàn caùc noãi khoù khaên, haàu thöïc hieän söï thoáng nhaát. Nhöng khoâng ai nghe oâng, vaø ñuùng nhö lôøi oâng tieân ñoaùn, söï chia reõ laøm cho AÁn Ñoä ñieâu linh.

Sau khi chia reõ, nhöõng ngöôøi AÁn ôû trong khu vöïc Hoài vaø nhöõng ngöôøi Hoài ôû trong khu vöïc AÁn phaûi boû heát gia taøi saûn nghieäp, boàng beá nhau di cö veà khu vöïc cuûa mình. ÔÛ laïi thì

152


seõ bò taøn saùt vì loøng oaùn thuø cuûa keû khaùc toân giaùo. Baïn ñaõ ñöôïc muïc kích phaàn naøo caûnh ñau khoå cuûa ñoàng baøo di cö maáy naêm tröôùc. AÁy laø môùi coù khoaûng 800.000 ngöôøi. Maø söï di cö ñaõ ñöôïc saép ñaët tröôùc roài. Baây giôø baïn haõy töôûng töôïng cuoäc di cö cuûa AÁn vaø Hoài naêm 1947. Töøng ñoaøn xe vaø ngöôøi, coù ñoaøn daøi caû traêm caây soá, ñi haøng ngaøn caây soá trong naéng buïi, möa vaø buøn, Tröôùc sau coù 15 trieäu ngöôøi boû nhaø cöûa ñeå ñi tìm beänh taät, caûnh ñoùi vaø caûnh cheát, treân maët ngöôøi naøo cuõng coù nhöõng neùt ñau thöông vaø caêm hôøn. Hoï cheát nhö raï ôû giöõa ñöôøng vì dòch taû, vì leân ñaäu, vì ñoùi khaùt. Coù khi hai ñoaøn AÁn vaø Hoài gaëp nhau vaø cuoäc hoãn chieán noåi leân döõ doäi gheâ gôùm. Tieáng ngöôøi khoùc nhö di. Quaï, keân keân bay löôïn töøng ñaøn ôû treân khoâng, saø xuoáng moå, ræa nhöõng thaân theå ñeå laïi treân ñoàng. Ñaâu ñaâu cuõng laø caûnh nhaø chaùy, ñoàng hoang. Trong lòch söû nhaân loaïi, coù leõ chöa coù cuoäc di cö naøo thaûm thöông nhö vaäy. Nhaø caàm quyeàn Delhi cho lính ra ngoaøi chaâu thaønh Delhi caûn ñoaøn di cö khoâng ñöôïc voâ thaønh, sôï maát traät töï veä sinh, nhöng hoï cöù uøa vaøo, chieám cöù caùc vöôøn hoa, ñình chuøa, cöôùp phaù caùc cöûa tieäm. Luùc ñoù con ngöôøi trôû veà ñôøi daõ man, thôøi aên loâng ôû loã.

153


Tröôùc caûnh aáy, Gandhi caøng ñau xoùt vì thaáy mình baát löïc. Ngaøy muøng 2 thaùng 10 naêm 1947, khaép theá giôùi gôûi lôøi möøng leã thoï 78 tuoåi cuûa oâng. OÂng chæ thôû daøi:

“Caùc ngaøi gôûi nhöõng lôøi phaân öu cho toâi thì phaûi hôn. Toâi ñau khoå quaù... toâi khoâng theå naøo soáng ñeå nhìn caûnh cheát choùc, saùt haïi nhau nhö theá naøy”.

Nhöng oâng vaãn hoaït ñoäng. Suoát ngaøy oâng chaïy khaép chaâu thaønh Calcutta an uûi caùc ngöôøi di cö, quyeân tieàn mua meàn, vaûi, gaïo cho hoï. Heã nghe ôû ñaâu coù söï gaây loän giöõa AÁn vaø Hoài laø oâng tôùi hoaø giaûi. Ngöôøi ta keå cho oâng nghe nhöõng haønh ñoäng daõ man ñeán ñöùt ruoät. Coù keû naém caúng moät ñöùa beù quay maáy voøng roài quaät ñaàu noù vaøo töôøng. Coù keû laïi caàm hai chaân moät ñöùa treû maø xeù ñoâi ra. Moät laàn, moät laøng AÁn bò ngöôøi Hoài taán coâng. Ñaøn baø con gaùi sôï quaù, ñöùng neùp vaøo nhau treân bôø moät caùi gieáng saâu, moät ngöôøi nhaûy xuoáng, ngöôøi khaùc nhaûy theo. Trong boán phuùt, 73 ngöôøi ñaøn baø choân thaây trong gieáng. Nghe nhöõng chuyeän ñoù, oâng thôû daøi: “Cöù laáy oaùn traû oaùn thì AÁn ñoä seõ tôùi caûnh dieät vong thoâi”.

Nhieàu ngöôøi AÁn cuoàng nhieät, thaáy oâng hoaø giaûi thì giaän döõ, cho laø oâng beânh vöïc ngöôøi Hoài, muoán haïi oâng, neùm gaïch ñaù vaøo oâng.

154


Chính phuû sôï nguy ñeán tính maïng oâng, cho lính hoä veä, oâng töø choái, cöù moät mình xoâng pha vaøo nhöõng ñaùm ñoâng phaãn uaát, ñeå laøm dòu loøng caêm hôøn cuûa hoï xuoáng.

YÙ oâng muoán deïp noãi oaùn ôû Calcutta roài seõ ñi Pakistan an uûi ngöôøi Hoài, nhöng tôùi ñaàu naêm 1948, maø tình hình ôû Calcutta vaãn chöa yeân. OÂng quyeát ñònh tuyeät thöïc ñeå keâu goïi löông taâm cuûa taát caû moïi ngöôøi.

Laàn naøy söùc oâng suy, môùi ngaøy thöù ba maø oâng ñaõ suùt ñi moãi ngaøy nöûa kiloâ, roài oâng tieåu tieän khoâng ñöôïc. OÂng naèm co quaép nhö moät baøo thai, maét nhaém, neùt maët ñau ñôùn, mình truøm moät caùi meàn traéng. Quaàn chuùng xuùm ñoâng tröôùc nhaø oâng caàu nguyeän cho oâng. Caùc ñoaøn theå, caùc giaùo phaùi gôûi ñaïi dieän ñeán thaêm oâng. Hoï hoïp nhau luoân naêm ngaøy tìm moät giaûi phaùp naøo coù theå laøm thoaû loøng oâng ñöôïc.

Ngaøy 17 thaùng gieâng, oâng noân khan, tình caûnh raát nguy ngaäp. Nehru thaáy vaäy, böng maët khoùc. Hoâm sau, caùc nhaø caàm quyeàn AÁn vaø caùc ñaïi bieåu moïi giôùi, moïi giaùo phaùi kyù giaáy cam keát boài thöôøng cho nhöõng ngöôøi Hoài bò taøn phaù ôû Calcutta moät soá tieàn laø 550.000.000 AÁn kim; cam keát baûo veä tính maïng, taøi saûn cuûa ngöôøi Hoài, baûo ñaûm cho

155


ñeàn thôø cuûa ngöôøi Hoài khoûi bò taøn phaù, cho ngöôøi Hoài coù theå laøm aên yeân oån.

Hoï kyù xong roài ñoïc cho Gandhi nghe. OÂng loä veû vui möøng, boû tuyeät thöïc vaø caàu trôøi ñöôïc soáng theâm nhieàu naêm nöõa ñeå thöïc hieän söù maïng hoaø giaûi Hoài, AÁn trong khaép xöù, chöù khoâng chæ rieâng trong khu vöïc Delhi, Calcutta.

Khoâng ngôø, chính vì tôø cam keát ñoù maø Gandhi gaëp hoïa. Toå chöùc R.S.S (Rashtriya Sevak Sangha), goàm nhöõng thanh nieân baïo ñoäng cuoàng nhieät, baøi tröø Hoài giaùo, chæ muoán dieät Hoài giaùo ñeå thoáng nhaát quoác gia, baát maõn veà khoaûn 550 trieäu boài thöôøng cho ngöôøi Hoài.

Hai ngaøy sau vuï tuyeät thöïc keå treân, Gandhi laïi ñaøn ñeå caàu nguyeän. Ñöông luùc thuyeát phaùp thì coù moät tieáng noå. OÂng hoûi: “Caùi gì theá?”, ñaùp: “Chuùng toâi cuõng khoâng roõ”. Quaàn chuùng xoân xao. OÂng baûo: “Thoâi, ñöøng baän taâm vaøo caùi ñoù. Nghe toâi ñaây!”

Tieáng noå ñoù laø moät tieáng löïu ñaïn cuûa moät ñaûng vieân RSS. Neùm vaøo oâng maø khoâng truùng, teân y laø Madan Lai, ôû Punjab di cö laïi Delhi. Bò baét, y noùi: “Toâi ñaõ thaáy taän maét toâi nhöõng ngöôøi AÁn bò baén ôû Punjab...”

156


Gandhi khoâng traùch y, baûo: “Ñöøng ai khinh thanh nieân laàm ñöôøng laïc loái aáy, chaéc anh ta cho toâi laø keû thuø cuûa AÁn Ñoä, cuûa AÁn giaùo. Caùc ñoàng chí cuûa anh ta neân khuyeân anh ta ñi. Baïo ñoäng khoâng phaûi laø phöông saùch ñeå cöùu vôùt vôùi AÁn Ñoä”. Roài oâng yeâu caàu sôû caûnh saùt vaø moân ñeä cuûa oâng ñoái ñaõi töû teá vôùi Mandan laïi.

Vuï aùm saùt ñoù huït. Hoâm sau laïi xaûy ra moät vuï nöõa. Laàn naøy thì Naltrouram Vinayak Godse baén truùng oâng. Godse raát troïng oâng, khoâng oaùn gì oâng heát, tröôùc khi baén, coøn kính caån vaùi oâng. Y cuõng laø moät ñaûng vieân R.S.S, khoâng muoán cho oâng beânh vöïc ngöôøi Hoài, neân phaûi ñau loøng maø haï saùt oâng. Coù leõ Gandhi muoán beânh vöïc ngöôøi Hoài thaät, maø nhö vaäy laø phaûi, vì treân xöù AÁn, ngöôøi Hoài laø thieåu soá.

Nhö baïn ñaõ bieát, tôùi phaùt suùng thöù ba, Gandhi laåm baåm kheõ: ‘Trôøi ôi”, roài ngaõ guïc xuoáng.

Hoài oâng coøn ôû Nam phi, coù laàn hay tin moät ngöôøi AÁn doïa gieát oâng, oâng noùi: “Ai maø khoâng cheát? Cheát do taïi moät ngöôøi baïn, ñoái vôùi toâi, coøn hôn laø cheát vì beänh hay moät caùi gì khaùc”. Ngôø ñaâu oâng ñaõ linh caûm ñöôïc caùi cheát cuûa oâng töø hoài ñoù.

157


Maø lôøi pheâ bình döôùi ñaây cuûa Tagore cuõng ñuùng nöõa: “Coù leõ thaùnh Gandhi khoâng thaønh coâng. Coù leõ Thaùnh seõ thaát baïi nhö Thích Ca ñaõ thaát baïi, nhö Gieâsu ñaõ thaát baïi, khoâng dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc cuûa loaøi ngöôøi, nhöng loaøi ngöôøi luoân luoân nhôù tôùi Thaùnh, vì Thaùnh ñaõ ñem ñôøi mình ra laøm moät baøi hoïc cho muoân theá heä veà sau”.

Gandhi laø moät vò Thaùnh thaät söï, suoát cuoäc ñôøi cuûa oâng ñaáu tranh cho LOØNG YEÂU THÖÔNG, oâng luoân luoân mang loøng yeâu thöông ñeán moïi ngöôøi, duø ngöôøi ñoù laø keû thuø cuûa queâ höông oâng, daõ man gieát daân toäc oâng, boû tuø vaø treo coå oâng, nhöng oâng tha thöù vaø yeâu thöông cho ñeán khi bò baén cheát. OÂng bò baén cheát laø do moïi ngöôøi chöa coù LOØNG YEÂU THÖÔNG, neáu moïi ngöôøi coù loøng yeâu thöông nhö oâng thì laøm sao oâng bò gieát. Cho neân, oâng Tagore noùi raát ñuùng: “Coù leõ thaùnh Gandhi khoâng thaønh coâng. Coù leõ Thaùnh seõ thaát baïi nhö Thích Ca ñaõ thaát baïi, nhö Giesu ñaõ thaát baïi, khoâng dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc cuûa loaøi ngöôøi, nhöng loaøi ngöôøi luoân luoân nhôù tôùi Thaùnh, vì Thaùnh ñaõ ñem ñôøi mình ra laøm moät baøi hoïc cho muoân theá heä veà sau”.

158


Taát caû nhöõng baäc Thaùnh luoân luoân muoán cho ñôøi thöông yeâu nhau, nhöng khoâng ai dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc, neân caùc vò Thaùnh ñaønh thaát baïi, nhöng trong söï thaát baïi cuûa caùc Ngaøi, luùc naøo caùc Ngaøi cuõng muoán daâng taëng LOØNG YEÂU THÖÔNG cho taát caû.

HEÁT

159


MUÏC LUÏC

Lôøi noùi ñaàu .......................................................5

Nôi trôû veà .......................................................8

Loøng yeâu thöông cuûa Carolyn .......................15

Loøng yeâu thöông loaøi saâu boï

cuûa chaùu Brian ...........................................30

Loøng yeâu thöông cuûa Roâbetti ........................40

Loøng yeâu thöông cuûa Mario ..........................45

Loøng yeâu thöông Toå quoác ..............................59

Toân troïng söï soáng cuûa mình vaø moïi ngöôøi

laø yeâu thöông Toå quoác ...............................67

Loøng yeâu thöông beø baïn giöõa

Baù Nha vaø Töû Kyø .......................................84

Loøng yeâu thöông cuûa Thaùnh

Mahatma Gandhi .....................................112

160


GIÔÙI THIEÄU SAÙCH

Saùch cuûa Tröôûng laõo Thích Thoâng Laïc chæ taëng, khoâng baùn. Xin caùc baïn tìm ñoïc:

1- Đạo Đức Làm Người (tập I, II - 2011)

2- Sống Mười Điều Lành (2011 - Quý IV)3- Những Lời Gốc Phật Dạy (4 tập - 2011)

4- Đường Về Xứ Phật (10 tập - 2011)5- Văn Hóa Phật Giáo Truyền Thống

(2 tập - 2011)

6- Lòng Yêu Thương - tập II (2011)7- Lòng Yêu Thương (2009, 2011, 2012)

8- Linh Hồn Không Có (2010 - Quý IV)9- Người Phật Tử Cần Biết (2 tập - 2012)

10- Những Chặng Đường Tu HọcCủa Người Cư Sĩ (2011)

11- Giới Đức Làm Người (2 tập - 2010)

12- Thanh Quy Tu Viện Chơn Như (2010)13- Mười Hai Cửa Vào Đạo (2012)

14- Sống Một Mình Như Con Tê Ngưu (2010)15- Ba Mươi Bảy Phẩm Trợ Đạo (2010)

16- Muốn Chứng Đạo Phải TuPháp Môn Nào (2010)

17- Hỏi Đáp Oai Nghi Chánh Hạnh (2011)

18- Tạo Duyên Giáo Hóa Chúng Sinh (2011)

161


19- Lịch Sử Chùa Am (2010)20- Thiền Căn Bản - tập I

21- Thời Khóa Tu Tập Trong Thời Đức Phật22- Giáo Án Rèn Nhân Cách Lớp Ngũ Giới:

Đức Hiếu Sinh (tập I, II, III - 2012)

23- Giáo Án Rèn Nhân Cách Lớp Ngũ Giới:Đức Ly Tham (tập I)

24- Giáo Án Rèn Nhân Cách Lớp Ngũ Giới:Đạo Đức Gia Đình (tập I)

25- Mười Giới Thánh Đức Sa Di (tập I, II)26- Giới Đức Thánh Tăng, Thánh Ni

27- Phật Giáo Có Đường Lối Riêng Biệt28- Định Niệm Hơi Thở

29- Những Lời Tâm Huyết (tập I, II)30- Pháp Môn Niệm Phật Tứ Bất Hoại Tịnh

31- Nghi Thức Thọ Trai32- Thọ Tam Quy Ngũ Giới (2012)

.............................................

Phaät töû ñaõ ñöa haàu heát kinh saùch cuûa Tu Vieän Chôn Nhö leân maïng ôû ñòa chæ:

http://chonnhu.net(Caùc thoâng tin ñính chínhcoù treân trang Web naøy)

162

http://chonnhu.net/


Saùch naøy do phaät töû nhieàu nôi, caû trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi phaùt taâm aán toáng. Quyù phaät töû hay baïn ñoïc coù nhu caàu thænh saùch, xin vui loøng lieân heä Ban kinh saùch cuûa Tu Vieän Chôn Nhö:

ÑT: (066) 389.2911 (Tu Vieän Chôn Nhö)098.809.4445 (Haø Noäi)

Öôùc mong moïi ngöôøi seõ cuøng nhau soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng sinh.

163


LOØNG YEÂU THÖÔNGTröôûng laõo THÍCH THOÂNG LAÏC

----------------------------------------

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO53 Traøng Thi - Q. Ba Ñình - Haø Noäi

ÑT: (04) 37822845 - Fax: (04) 37822841

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn:Nguyeãn Coâng Oaùnh

Bieân taäp: Leâ Hoàng SônBìa: Thieän Thaønh

Trình baøy: Thieän ThaønhSöûa baûn in: Ngoïc Phuùc

Ñoái taùc lieân keát:TU VIEÄN CHÔN NHÖ

Ñieän thoaïi: (066) 389.2911 - 098.809.4445Email: chonnhu 2 @gmail.com

Soá löôïng in: 2.000 baûn, khoå: 13 x 20,5 cmIn taïi COÂNG TY CP IN KHUYEÁN HOÏC PHÍA NAM

TP.HCM - ÑT: (08) 38164415Soá xuaát baûn: 1273-2012/CXB/11-135/TG

In xong vaø noäp löu chieåu Quyù IV naêm 2012

164

mailto:[email protected]



long yeu thuong tap1- 17-11-2012 - thẦy thÍch thÔng lẠc

Education