LËNDA: New Media and Multimedia

Ligjërata e Dhjetë

UNIVERSITETI I PRIZRENIT

1

Mësimdhënësi

Astrit Hulaj

Përmbajtja

Hyrje në MIDI (Musical Instrument Digital Interface)

Teknologjia që përdoret te MIDI

Hardueri i MIDI-it

MIDI mesazhet

Bazat e videos

Video rezolucioni

Bazat e videos digjitale

Shpejtësia e bitit

Rezolucioni i displejit

Metodat e video komprimimit2

Hyrje në MIDI (Musical Instrument Digital Interface)...

MIDI është një protokoll standard industrial i cili i

mundëson instrumenteve elektronike muzikore,

kompjuterëve dhe pajisjeve tjera që të komunikojnë

dhe sinkronizohen në mes veti

MIDI nuk transmeton audio sinjale, ai thjeshtë

transmeton të dhëna digjitale ‘mesazhe të

informacionit, ngjarjes’ si timbri dhe intensiteti i notes

muzikore që duhet të ekzekutohet.

3

Hyrje në MIDI (Musical Instrument Digital Interface)

Me zhvillimin e hovshëm të instrumenteve dhe qarqeve

muzikore elektronike kah fundi i viteve të 70, paraqitet

nevoja që këto qarqe të prodhuara nga prodhuesit e

ndryshëm të jenë kompatibil në mes veti në mënyrë që të

ndërlidhën në mes tyre

Ky problem zgjidhet në vitin 1981 me standardin MIDI

Pothuajse në të gjitha incizimet muzikore sot

shfrytëzohet MIDI

Për më tepër ky protokoll shfrytëzohet edhe për

kontrollin e harduerit, duke përfshirë edhe pajisjet për

incizim dhe modulet për efekete speciale, si dhe pajisjet

për përformanca të gjalla 4

Terminologjia që përdoret te MIDI...

Sintesajzeri

Është gjenerator i tingullit (me frekuencë themelore të ndryshme,

intensitet dhe ngjyrë të tingullit)

Sintesajzeri i mirë (i muzicientëve) zakonisht ka mikroprocesor,

tastierë, panelin kontrollues, memorie, etj.

Sekuenceri

Mund të jetë njësi e veçantë ose program softuerik për PC

(shfrytëzohet si server i të dhënave për MIDI)

Në kohët e fundit shumë më shpesh është në formë të editorit të

muzikës në kompjuter

Ka një ose më shumë MIDI hyrje dhe MIDI dalje

5

Terminologjia që përdoret te MIDI...

Shtegu

Shtegu te sekuenceri shfrytëzohet për organizimin e incizimeve

Shtegu mund të kyçet ose shkyçet gjatë incizimit ose reprodukimit

Kanali

MIDI kanalet shfrytzohen për veçimin e informacioneve në një

MIDI sistem

Një kabëll ka 16 MIDI kanale

Numrat e kanaleve janë të koduara në çdo MIDI mesazh

Ngjyra (timbri)

Kualiteti i tingullit dallues për çdo instrument dhe vokal, p.sh.,

tingulli flautës, çellos, etj6

Terminologjia që përdoret te MIDI

Multitimbral-i aftë për ekzekutimin e shumë tingujve të

ndryshëm njëkohësisht (p.sh., piano, orkestër ushtarake,

tupanë, etj)

Zëri

Zëri është tingull i përbërë të cilin e prodhon sintesajzerit

Sintesajzeri mund të ketë shumë zëra (12, 20, 24, 36, etj)

Secili zë punon pavarësisht dhe njëkohësisht (simultan) për

prodhimin e tingujve me lartësi dhe ngjyrë të ndryshme

7

Hardueri i MIDI-it...

Çdo MIDI ka tri porta 5 pinshe

MIDI HYRJA (IN): Konektori përmes të cilit qarku i pranon të

gjitha të dhënat MIDI

MIDI DALJA (OUT): Konektori përmes të cilit qarku i

transmeton të gjitha të dhënat MIDI që i gjeneron vetë

MIDI PËRMES (THROUGH): Konektori përmes të cilit qarku i

përpunon (p.sh. i shtonë jehonë) të dhënat e pranuara nga MIDI

IN

Vetëm të dhënat nga MIDI IN mund të përpunohet

Të gjitha të dhënat e gjeneruara nga vetë qarku dërgohen kah

MIDI OUT

8

Hardueri i MIDI-it

MIDI OUT i sintesajzerit është i lidhur me MIDI IN të

sekuencerit

MIDI OUT i sekuencerit është i lidhur me MIDI IN të

sintesajzerit dhe ‘përmes’ secilit modul shtesë të tingullit

Gjatë incizimit, sintesajzerit me tastierë shfrytëzohet për

dërgimin e mesazheve MIDI në sekuencer i cili i incizon

ato

Gjatë reprodukimit, mesazhet dërgohen nga sekuenceri te

modulet e zërit dhe sintesajzeri i cili e ekzekuton muzikën

playback

9

MIDI mesazhet

MIDI mesazhet shfrytëzohen nga qarqet MIDI për

komunikim në mes veti

Struktura e MIDI mesazhit:

MIDI mesazhi përmban një bajt të statusit dhe deri

në dy bajta të të dhënave

Bajti i statusit

Biti më dallues i status bajtit vendoset në 1

4 bitët e rendit të ulët identifikojnë përkatësinë e kanalit (4 bit

prodhojnë 16 kanale të mundshme)

3 bitët e mbetur identifikojnë mesazhin

10

Bazat e videos…

Video është teknologji e marrjes, incizimit, procesimit,

ruajtjes, transmetimit dhe rikonstruktimit të sekuencës

së imazheve që paraqesin skenat në levizje

Teknologjia video së pari ka qenë e zhvilluar për

sistemet televizive, po pastaj është zhvilluar më tutje në

shumë formate edhe me mundësi të incizimit

Video mund të shikohet edhe përmes internetit si video

klip ose klip multimedial në monitorin e kompjuterit

Termi video zakonisht i referohet disa formateve për

ruajtje të fotografive lëvizëse:

11

Bazat e videos

Te video digjitale si DVD, quikTime dhe MPEG-4 (Moving

Picture Experts Group), dhe te video shirita analog si VHS

(Video Home System) dhe Betamax

Video mund të incizohet dhe transmetohet në mediume të

ndryshme fizike, si: shiritin magnetik-ku incizohet si sinjal

elektrik me video kamerë, ose në MPEG-4 ose DV (Digital

Video) medium digjital, kur të incizohet me kamera digjitale

Kualiteti i videos varet nga metoda e kapjes dhe ruajtjes së

imazheve që përdoren

Televizioni digjital është formati më i ri me kualitet më të lartë

sesa formatet e mëparshme të televizionit dhe është bërë

standard për video në televizion12

Video rezolucioni

Madhësia e imazhit video matet me piksel për

televizionin digjital ose me vija horizontale dhe

vertikale të skanimit te televizioni analog

Standardet për video digjitale janë:

ATSC ( Advanced Television Systems Committee, në

SHBA dhe Kanada)

DVB (Digital Video Broadcasting-Evropë)

ISDB (Integrated Services Digital Broadcasting-

Japoni)

13

Bazat e videos digjitale

Te video digjitale shpejtësia e mostrimit është e definuar si

kornizë/shpejtësi e fushës e jo me shpejtësinë e pikselit

Frekuenca e mostrimit të imazhit është shpejtësia e

përsëritjes së periodës

Kur video analoge konvertohet në video digjitale paraqiten

procese të ndryshme të mostrimit, përveç mostrimit kohor

paraqitet edhe mostrimi frekuencor

14

Strukturat e të dhënave imazheve grafike

Imazhi digjital përbëhet prej njollave (elementeve ) të

vogla të quajtura piksel

Piksel (shkurtes nga picture element) paraqet një pikë

te vetëme në imazhin grafik

15

Shpejtësia e bitit…

Shpejtësia e bitit është masë e shpejtësisë së

informacionit në rrjedhën e videos

Kjo definohet me anë të bit/sekondë (bit/s ose bps) ose

megabit për sekondë (Mbit/s)

Sa më i lartë është shpejtësia e bitit aqë më i mirë është

kualiteti i videos

P.sh. te videoCD me shpejtësi prej 1 Mb/s kualiteti

është më i dobët se te DVD me shpejtësi prej rreth 5

Mbit/s

Te televizioni HDTV (shpejtësia 20 Mb/s), kualiteti

është më i lartë 16

Shpejtësia e bitit

Disa sisteme përdorin edhe shpejtësi të ndryshme të bitit

(variable bit rate VBR) dhe kjo strategji përdoret për

maksimalizimin e kualitetit vizual dhe minimizimin e

shpejtësisë së bitit

Te skenat e shpejta lëvizëse shfrytëzohet shpejtësi më e

madhe e bitit se te skenat e ngadalshme me kohëzgjatje të

ngjashme, dhe ende arrihet një kualitet konstant vizual

Te programet në kohën reale, kur brezi frekuencor është i

fiksuar për shembull te video konferencimi i cili shpërndahet

me brez frekuencor të fiksuar, duhet të shfrytëzohet shpejtësia

konstante e bitit17

Rezolucioni i displejit...

RD i televizionit digjital ose kompjuterit, zakonisht i

referohet numrit të pikseleve në secilin dimension që

mund të paraqiten

Ky mund të jetë një term i paqartë posaçërisht kur

dihet se rezolucioni i displejt kontrollohet nga faktorët

e ndryshëm te tubi me rreze katodike (CRT- Cathode

Ray Tube) dhe ekrani i rrafshët ose projektori që

shfrytëzojnë matricë fikse të elementeve të fotografisë-

pikselëve

18

Rezolucioni i displejit

Kur termi rezolucioni i displejit aplikohet te displejët me

matricë fikse të pikselëve, si te ekranet plazma, displejët

me kristal likuid (LCD), projektorët-procesoret digjital të

dritës (DLP) ose teknologjitë e ngjashme, kjo thjeshtë

paraqet numrin fizik të shtyllave dhe kolonave të

pikselëve që formojnë displejin (800x600 ose 1024x768)

Si pasoj e displejt me matricë të fiksuar paraqitet nevoja

për hyrje me shumë formate, për t’ju shmangur kësaj të

gjithë displejet kanë nevojë për një makinë të skanimit

për t’ja përshtatur formatin e fotografisë që vjen matricës

së displejt 19

Metodat e video komprimimit...

Video fajllat janë fajlla me dimensione të mëdha dhe

procesimi, ruajtja, transmetimi dhe reproduktimi bëhet

shumë problematik nëse nuk bëhet komprimimi i tyre

Për këtë qellim shfrytëzohen metoda të ndryshme të

komprimimit

Të dhënat video përmbajnë redundancë (tepricë)

hapësinore dhe kohore, duke bërë videon e pa

komprimuar jashtëzakonisht joefikas

Në përgjithësi teprica hapësinore reduktohet me

regjistrimin e diferencës në mes të pjesëve të kornizës së

njëjtë 20

Metodat e video komprimimit

21

Ky veprim është i njohur si komprimim intrakornizor

dhe është i lidhur ngushtë me komprimimin e imazhit

Redundanca kohore mund të reduktohet me

regjistrimin e diferencës në mes të kornizave

Ky veprim është i njohur si komprimim interkornizor

dhe është i lidhur me komprimimin e lëvizjes

Standardet moderne të komprimimit janë MPEG-2 që

shfrytëzohet në DVD dhe televizionin satelitor, dhe

MPEG-4 që shfrytëzohet te video shtëpiake

22