lİsans bİtİrme projesİ rÜzgar enerjİ sİstemİ · araştırmalara göre elektrik...
TRANSCRIPT
T.C.
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
LİSANS BİTİRME PROJESİ
RÜZGAR ENERJİ SİSTEMİ
228529 Oğuz GÜNDÜZ
228549 Muzaffer MANGIR
228555 Oğuzhan NİŞANCI
228563 Rasim Berk AKTAŞ
Öğr. Gör. Dr. Emre ÖZKOP
Mayıs, 2013
TRABZON
T.C.
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
LİSANS BİTİRME PROJESİ
RÜZGAR ENERJİ SİSTEMİ
228529 Oğuz GÜNDÜZ
228549 Muzaffer MANGIR
228555 Oğuzhan NİŞANCI
228563 Rasim Berk AKTAŞ
Öğr. Gör. Dr. Emre ÖZKOP
Mayıs, 2013
TRABZON
LİSANS BİTİRME PROJESİ ONAY FORMU
Oğuz GÜNDÜZ, Muzaffer MANGIR, Oğuzhan NİŞANCI ve Rasim Berk AKTAŞ
tarafından Öğr. Gör. Dr. Emre ÖZKOP yönetiminde hazırlanan “Rüzgar Enerji Sistemi”
başlıklı lisans bitirme projesi tarafımızdan incelenmiş, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans
Bitirme Projesi olarak kabul edilmiştir.
Danışman : Öğr. Gör. Dr. Emre ÖZKOP ………………………………
Jüri Üyesi 1 : Prof. Dr. Cemil Gürünlü ………………………………
Jüri Üyesi 2 : Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ ………………………………
Bölüm Başkanı : Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ ………………………………
v
ÖNSÖZ
Günümüzde kullanımı artan elektronik aletler ve tüketilen enerji miktarları göz önüne
alındığında enerji üretimi ile tüketimi arasındaki fark gün geçtikçe artmaktadır. Bu enerji
açığını kapatmak için farklı enerji üretim yolları üzerinde durulmaktadır. Bu yollardan birisi
de yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgar enerjisidir. Hem çevre üzerinde olumsuz
etkisi olmaması hem de üretilen enerji baz alındığında kullanımı dünya genelinde
yaygınlaşmaktadır. Rüzgar gücünden elde edilen elektrik enerjisi kullandığımız enterkonnekte
sistemde zayıf şebekelere destek sağladığı gibi nakil ve dağıtım kayıplarını azaltarak
bağlanabilmektedir.
Enerji açığının insanları farklı kaynaklara yöneltmesi sonucu bu derece gelişen rüzgar
enerjisi artık bir alternatif enerji değil ana enerji üretim kaynağı haline gelmektedir. Enerji
açığının bir ürünü olan bu enerji doğal kaynak masrafı olmadığından tüketilen enerjinin
maliyetini de düşürmektedir.
Bu tasarım projesinin hazırlanmasında yardımı olan herkese ve bu proje süresince fikir ve
önerilerini aldığımız Öğr. Gör. Dr. Emre ÖZKOP'a teşekkürlerimizi sunarız.
Ayrıca maddi ve manevi konularda her türlü desteğini bizden esirgemeyen anne ve
babalarımıza bu projeyi armağan ediyoruz.
Oğuz GÜNDÜZ Muzaffer MANGIR Oğuzhan NİŞANCI Rasim Berk AKTAŞ
TRABZON, 2013
vi
vii
İÇİNDEKİLER
Lisans Bitirme Projesi Onay Formu iii
Önsöz v
İçindekiler vii
Özet ix
Semboller ve Kısaltmalar xi
Şekiller Dizini xii
Tablolar Dizini xiii
1. GİRİŞ 1
1.1. Tarihsel Gelişim 1
1.2. Dünya Ülkelerinde Rüzgar Enerjisi 2
1.2.1. Türkiye'de Rüzgar Enerjisi 3
1.3. Rüzgar Enerjisi Üzerinde Çalışmalar 3
1.4. Rüzgar Enerjisinin Avantajları 3
1.5. Rüzgar Enerjisinin Dezavantajları 4
2. TEORİK ALTYAPI 5
2.1. DA/DA Yükselten Çevirici 5
2.2. PIC Mikrokontrolör 7
2.3. Evirici 8
2.4. Rüzgârdan Elektrik Enerjisi Elde Edilmesi 9
3. TASARIM 10
3.1. Yükselten (Boost) DA-DA Çeviricinin Tasarımı ve Malzeme Seçimi 10
viii
3.2. Rüzgâr Enerjisinden Elektrik Enerjisinin Elde Edilmesi 11
3.3. Sistemin Gerçekleştirilmesi ve Kurulması 11
4. BENZETİM ÇALIŞMALARI 13
4.1. Yükselten (Boost) DA–DA Çeviricinin MATLAB/Simulink Simülasyonu 13
4.2. DA/DA Yükselten Çevirici Devre Simülasyonu 15
4.3. Yükselten (Boost) Çevirici Devrenin Kontrol Elemanıyla Simülasyonu 16
4.4. Evirici Devresinin MATLAB/Simulink Simülasyonu 18
5. DENEYSEL ÇALIŞMALAR 21
5.1. DA/DA Yükselten Çevirici Devre 21
5.2. Evirici Devre 22
6. SONUÇLAR 25
7. DEĞERLENDİRME 26
KAYNAKLAR 27
EKLER 28
EK.1 Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası 29
EK.2 Maliyet Tablosu 30
EK.3 Çalışma Takvimi 32
EK.4 Standartlar ve Kısıtlar Formu 33
ÖZGEÇMİŞ 36
ix
ÖZET
Rüzgar enerjisinin kullanımı son dönemlerde önemsenecek bir artış göstermektedir. Dünya
ülkelerinde rüzgar enerjisi kullanımına teşvik gün geçtikçe artmaktadır. Türkiye'de de bir çok
özel kuruluş bu konuda araştırma yapmakta ve rüzgar enerjisini kullanmayı teşvik etmektedir.
Rüzgar enerjisi üretiminde sadece zayıf şebekeleri beslemek ve küçük çaplı ihtiyaçları
karşılamak değil, ana enerji kaynağı olması istenmektedir. Bunu gerçekleştirebilmek için
üzerinde daha çok araştırma ve geliştirme yapılması gerekmektedir.Bu amaçla projemizde
kullanıldığımız motor ve generatör, çevirici devresi ve evirici devresi konuları incelenip
üzerinde araştırma ve geliştirme yapılmıştır. Yükselten çevirici devresi ve evirici devresi
açıklanmıştır ve bu devreler gerçeklenmiştir.
Büyük emekler vererek hazırladığımız projenin konuya ilgisi olan ve ya bu konuya hakim
olmak isteyenlere katkısı olacağını düşünmekteyiz.
x
xi
SEMBOLLER ve KISALTMALAR
: Endüktans Gerilimi
: Kaynak Gerilimi
İ Endüktans Akımı [A]
ıkış gerilimi
D: Doluluk oranı
: Frekans
: Direnç
: Kapasite
xii
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1.1.1. İzmir/Alaçatı'da Bulunan Türkiye'nin İlk Rüzgar Santrali 1
Şekil 2.1. Rüzgar Enerji Sistemi Blok Şeması 5
Şekil 2.1.1 DA/DA Yükselten Çevirici Devre Şeması 6
Şekil 2.3.1. Yarım Köprü Evirici Devre Şeması 8
Şekil 4.1.1. MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Simülasyonu 13
Şekil 4.1.2. MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Çıkış Gerilimi 14
Şekil 4.1.3. MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Çıkış Akımı 14
Şekil 4.2.1 MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Devre Şeması 16
Şekil 4.3.1. Yükselten Çevirici Devrenin Denetleyici ISIS Simülasyonu 17
Şekil 4.3.2. Akış Diyagramı 18
Şekil 4.4.1. Evirici Devrenin MATLAB/Simulink Benzetimi 19
Şekil 4.4.2. Evirici Devrenin Çıkış Akımı 20
Şekil 4.4.3. Evirici Devrenin Çıkış Gerilimi 20
Şekil 5.2.1. Evirici Devre Çıkışı Osiloskop Görüntüsü 23
Şekil 5.2.2. f=5kHz İçin MOSFET Çıkışı Osiloskop Görüntüsü 24
xiii
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 1.2.1. Kurulu Rüzgar Gücü Bakımından İlk Beş Ülke 2
Tablo 4.2.1. Yükselten Çevirici Devre Parametreleri 15
Tablo 5.1.1 Yükselten Çevirici Giriş Gerilimi Sabitken Elde Edilen Veriler 22
Tablo 5.1.2. Yükselten Çevirici %75 Doluluk Oranı Sabitken Elde Edilen Veriler 22
Tablo 5.2.1. f=5kHz ve V=12V sabitken Frekans, Gerilim, Akım Değerleri 23
xiv
1
1.GİRİŞ
1.1. Tarihsel Gelişim
Tarihte rüzgar enerjisinin kullanımı yelkenli gemilerle başlamıştır. Buradaki kullanım
elektrik enerjisi üretimi olmasa da rüzgarın önemli bir doğal kaynak olduğu anlaşılmıştır.
M.Ö. 2800'lü yıllara dayanan bu enerji ilk başlarda sulama amaçlı kullanılırken, 1890
yılında rüzgar türbini ilk olarak Danimarka'da üretilmiştir.İlk rüzgar türbinlerinin ürettikleri
güç miktarları az olsa da günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte ürettikleri güç miktarları
bir hayli artmıştır ve bu artış rüzgarı önemli bir enerji kaynağı haline getirmiştir.
Türkiye'de rüzgar enerjisinin gelişimi 1992 yılında Rüzgar Enerji Birliği kurulmasıyla
başlamıştır. Türkiye'deki ilk rüzgar santrali 1998 yılında İzmir-Alaçatı'da kurulmuştur. Bu
rüzgar santrali toplam 7.2 MW'lık güç üreten türbinlerle enerji üretimine başlamıştır.
İlerleyen yıllar içerisinde ülkemizde rüzgar santrallerine verilen önem artmış ve günümüzde
bu konuda çalışmalar hız kazanmıştır [1].
Şekil 1.1.1 İzmir/Alaçatı'da Bulunan Türkiye'nin İlk Rüzgar Santrali
2
1.2. Dünya Ülkelerinde Rüzgar Enerjisi
Dünya ülkelerinde 1996 yılından itibaren rüzgar enerjisiyle elektrik enerjisi üretimi
logaritmik olarak artmaktadır. Bunun en büyük sebebi küresel iklim değişiklerinin insanlar
üzerindeki etkisi ve artan enerji ihtiyacıdır. Son yıllarda rüzgar enerjisindeki faal güç artışı
%29 gibi yüksek bir değerdedir. Bu artış göstermektedir ki rüzgar enerjisinden elektrik
enerjisi üretimi son dönemlerin en önemli enerji üretim yollarından birisidir. Aşağıda bazı
dünya ülkelerindeki kurulu rüzgar gücü tablosu verilmektedir.
Tablo 1.2.1 : Kurulu Rüzgar Gücü Bakımından İlk Beş Ülke
Ülke
Toplam Kurulu
Rüzgar Gücü(MW) kW/ W/kişi
Almanya 16628,8 46,5 199,7
İspanya 8263,0 16,4 206,2
ABD 6740,0 0,70 24,0
Danimarka 3117,0 72,3 580,6
Hindistan 2985,0 0,91 2,85
Görüldüğü gibi kurulu rüzgar gücü bakımından en yüksek değere sahip ülke
Almanya'dır. Fakat kişi başına düşen en yüksek değer Danimarka'ya aittir. 2003 yılı yapılan
araştırmalara göre elektrik ihtiyacının %20'sini rüzgardan sağlayan ülke Danimarka'dır.
Almanya %6, İspanya %5 ve Amerika %1'den az oranda enerjisini rüzgardan
sağlamaktadır. Kıtalar arasında, kurulu rüzgar enerjisi sistemleri karşılaştırıldığında ise
Avrupa %73 ile ilk sırayı almaktadır. Bu oranı %15 ile Amerika, %10 ile Asya ve %1 ile
Avustralya- Afrika izlemektedir [2].
3
1.2.1. Türkiye'de Rüzgar Enerjisi
Ülkemiz bulunduğu jeopolitik konum itibariyle farklı coğrafi bölgelerinde rüzgar
enerjisi kullanılmaktadır. Uzaydan alınan meteorolojik verilere göre Türkiye yüksek rüzgar
potansiyeline sahiptir. Ek.1’de Türkiye’nin rüzgar enerjisi potansiyeli atlasını görmekteyiz.
Ülkemizin sahip olduğu teknik rüzgar potansiyeli 88000 MW' dır fakat kullandığı kurulu
rüzgar enerji sistemiyle 20,6 MW enerji üretmektedir [3]. Son yıllarda revaçta olan rüzgar
enerji sistemleri ile ilgili Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından onay alan
243 projenin 36' sı rüzgar enerji sistemleri ile ilgilidir. Bu bilgiler ışığında ülkemizde rüzgar
enerjisi kullanımının yaygınlaşacağını görmekteyiz [4].
1.3. Rüzgar Enerjisi Üzerinde Çalışmalar
Rüzgar enerjisi teknolojisinin gelişmesiyle birlikte yapılan çalışmalarda da büyük bir artış
olmuştur. Amaç rüzgar çiftlikleri kurarak üretilen enerjiyi enterkonnekte sisteme bağlamaktır.
Çalışmalar sonucunda en uygun büyüklükler belirlenmiştir. Bu belirlemelerde kule yüksekliği
70-126 m çapında 1,5-5 MVA olarak belirlenmiştir. Türbin güçleri de teknolojinin
gelişmesiyle artmaktadır. 1990' lı yılların başında 100 kW ile 500 kW arasında olan bu türbin
güçleri günümüzde 3,5 MW' lara kadar çıkmıştır. Ulaşılan büyük güçler rüzgar enerjisinin
halen küçük işletmelerde ve su pompalama işlemlerinde kullanılmasını engellememiştir. Öyle
ki dünya üzerinde halen küçük güçlü rüzgar türbinleri ile su pompalama ve güvenilir enerji
üretimi yapılmaktadır [1].
1.4. Rüzgar Enerjisinin Avantajları
Rüzgar enerjisinin yenilenebilir olması.
Herhangi bir yakıt kullanılmadığı için çevreye zarar vermez.
Çoğu enerji üretiminde ham madde kullanılırken, rüzgar enerjisinde ham madde
kullanılmamaktadır. Dolayısıyla ucuzdur.
Rüzgar türbini arazileri genellikle yüksek ve kırsal bölgelere kurulduğu için yer masrafı azdır.
Rüzgar türbinleri çiftliklere kurulabilir bu sayede kırsal bölgelerde istihdam alanı oluşturur.
Rüzgar türbinleri ömürlerini tamamlamasından sonra türbinlerin kurulduğu bölge kısa sürede
eski haline döner.
4
Rüzgar türbinlerinin söküm maliyeti, hurda maliyetiyle karşılandığı için söküm maliyeti
yoktur.
Rüzgar enerjisi yerli enerji kaynağıdır.
Rüzgar enerji sisteminin kurulum aşaması kısadır dolayısıyla kısa sürede aktif hale gelir.
1.5. Rüzgar Enerjisinin Dezavantajları
Kurulum masrafları çoktur.
Üretilen enerji sabit olmadığı için yıllık belirli bir enerji miktarını garanti etmez bu yüzden
depolanması zorunludur.
Rüzgarın genellikle yüksek ve kırsal bölgelerde fazla oluşu, enerji gereksinimi fazla olan
yerleşim merkezlerine uzak kalmasına neden olur.
Elektromanyetik alan etkisiyle haberleşme sistemlerinde bozulmalara sebebiyet verirler.
Kuş ölümlerine sebep olurlar.
5
2. TEORİK ALTYAPI
Rüzgar enerjisi çıkışında aldığımız değişken gerilim sebebiyle enerjiyi doğrudan yüke
verememekteyiz. Üretilen enerjinin sabit bir değerde yüke iletilmesi için yükselten çevirici
çıkışında enerjiyi aküde depolayarak gerektiğinde kullanmak üzere bekletilir.
Generatörden elde edilen AC gerilim Şekil 2.1'de görüldüğü gibi doğrultucu üzerinden
DC gerilime dönüştürülerek yükselten çeviriciye iletilir. Yükselten çevirici çıkışındaki
gerilim aküde depolanmaktadır. Generatörden gelen gerilimin istenilen gerilim değerinin
altında olması durumunda mikrokontrolör vasıtasıyla istenilen değere çekilir. Şekil 2.1'de
sistemin blok diyagramı incelenebilir.
Şekil 2.1. Rüzgar Enerji Sistemi Blok Şeması
2.1 DA/DA Yükselten Çevirici
Rüzgar, sabit bir kaynak olmadığından üretilen enerji de sabit olmaz. Yani giriş gerilimi
değişkendir. Enerjinin aküde depolanması için regüle edilmesi gerekir. Bu durumda AA
Generatör çıkışının 24V’dan düşük değerleri için aküde depolama işlemini gerçekleştirmek
üzere yükselten çevirici (boost converter) tasarlanmıştır.
Yükselten çevirici devrelerinde çıkış geriliminin giriş geriliminden yüksek olması
hedeflenmektedir. Temel yükselten çevirici devresi Şekil 2.1.1'de verilmiştir. Yükselten
çeviriciler çıkış gerilimi ayarlı DA güç kaynakları ya da DA motorlarının frenlenmesinde
sıkça kullanılırlar [5].
6
Şekil 2.1.1 DA/DA Yükselten Çevirici Devre Şeması
Şekildeki devrede kontrollü anahtar iletime geçtiğinde diyot ters kutuplanır ve çıkış
katı girişten izole edilmiş olur. Bu sırada girişten endüktansa doğru enerji akışı olur. Anahtarın
kesime geçmesiyle endüktans ve diyot üzerinden enerji akışı olur. VL gerilimi kondansatörü
şark ederek çıkış katını yükseltmiş olur. Kapasitenin çıkışa paralel bağlanması çıkış gerilimini
sabitler.
Endüktans akımının sürekli olması durumu:
Anahtar iletimdeyken;
VL = VS =
(1)
(ΔiL)kapalı =
(2)
Anahtar kesimdeyken;
VL = VS – V0 =
(3)
(ΔiL)açık =
( (4)
Sürekli durum için endüktans’daki net akım değişimi sıfır olur. Buradan hareketle şu
denklem elde edilir:
(5)
7
IL = IS ‘den hareketle endüktans akımı şu şekilde bulunur:
IL =
( (6)
ILmin olması gerektiğinden endüktans akımının sürekli olup olmaması endüktansın
bağıntısına bağlıdır.
(
ise IL endüktans akımı süreklidir. (7)
(
ise IL endüktans akımı sürekli değildir. (8)
Endüktans akımının sürekli olması durumunda;
(9)
Çıkış geriliminin dalgalanması;
(10)
2.2. PIC Mikrokontrolör
Sistemimizin istenilen değerlerde çalışmasını ve denetimini sağlamak için mikrokontrolör
kullandık. Bu mikrokontrolör istenilen gerilim değeri ile çıkış gerilimi arasındaki farkı
denetler ve hatayı minimize eder.
Sistemimizde mikrokontrolör olarak uygulama alanı çok geniş olan PİC mikrokontrolör
kullandık. Bu kontrolör çıkış ve giriş gerilimlerini okuyarak, okuduğu değerleri karşılaştırır.
Karşılaştırma sonucu yükselten çevirici devremizdeki dalga genişlik modülasyonunu(DGM)
ayarlamaktadır.
8
2.3 Evirici
Eviriciler, DA elektrik enerjisini AA elektrik enerjisine dönüştüren devrelerdir. AA çıkışı
anahtarlama işlemleri ile elde edilir ve oluşan dalga şekli gerilim parçacıklarından oluşur.
Yarım köprü ve tam köprü gibi türleri vardır. Projemizde giriş değerleri 24V, 10A (DA), çıkış
değerleri 220V, 5A (AA) olan yarım köprü evirici tasarlanmıştır.
Yarım Köprü Evirici: Şekil 2.3.1'deki devre yüke AA gerilim sağlamak için kullanılmıştır.
DA gerilim kaynağı iki bölümden oluşmaktadır. Yarım köprüde iki tane anahtar kullanılır.
Anahtarlama elamanı olarak IGBT, MOSFET gibi yarıiletken elemanlar kullanılır. Periyodun
%50'si için anahtarların biri açıkken diğeri kapalıdır. Burada önemli olan yarıiletken elemanın
kesime geçmesi iletime geçmesinden genellikle yavaş olmasıdır. Bundan dolayı yarıiletkenin
iletimi diğer yarıiletkenin işlemini tamamlayıncaya kadar geciktirilir.
Şekil 2.3.1. Yarım Köprü Evirici Devre Şeması
Yük üzerinden akan akımın davranışı aşağıdaki eşitliklerden bulunabilir.
S1A anahtarı kapalıyken;
(
S2A anahtarı kapalıyken;
(
9
2.4. Rüzgârdan Elektrik Elde Edilmesi
Rüzgârdan elektrik enerjisi üretimi için milleri birbirine akuple edilmiş 3 fazlı asenkron
motor ile 3 fazlı DA Generatör kullanmaya karar verdik. Bu kararı almamızdaki sebep, rüzgar
gülleri ile bağlantılı generatörlerin fiyatlarının çok pahalı olmasıydı. Kurduğumuz sistemde
rüzgar gülleri yerine, generatör milimizi çevirmek için 3 fazlı asenkron motor o görevi
üstlenmiştir.
10
3.TASARIM
Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgar enerjisi ülkemizde ve dünyada son yıllarda
hızla gelişen ve üzerinde birçok araştırma yapılan bir alandır. Kurulum masrafları fazla
olmasına rağmen hızla kendini amorti etmesi ve söküm masraflarının olmaması bu alana olan
ilgiyi artırmaktadır. Ülkemizde yapılan geliştirme çalışmalarının artması ve hali hazırda onay
bekleyen birçok rüzgar enerjisi projesinin olması sebebiyle kurulum fiyatlarında da düşme
olması beklenmektedir.
Projemiz birbirinden yapı olarak farklı alt kısımlara sahiptir. Sistemimizin çalışmasını daha
iyi anlamak için ayrıntılı incelemelerden bu bölümde bahsedilmiştir. Bu kısım sistemin
tasarım aşamasıdır. Sistemimizde kullanılan malzemelerin türleri, miktarları ve maliyetleri
Ek.2’de sunulmuştur.
3.1. Yükselten (Boost) DA-DA Çeviricinin Tasarımı ve Malzeme Seçimi
Yükselten çevirici üretilen DA gerilimi istediğimiz değere çıkaran kısımdır. Ürettiğimiz
gerilimi istediğimiz değere sabitlemek için darbe genişlik modülasyonunun(DGM) ayarlandığı
kısımdır.
Sistemimizi oluştururken kullandığımız elemanlar aşağıda verilmiştir. Bu elemanlar
seçilirken devrenin sağlıklı çalışması ve ısınma durumları göz önüne alınmıştır.
Mosfet
Diyot
Endüktans
Kapasite
Direnç
Anahtarlama frekansını mikroişlemciden darbe genişlik modülasyonunu(DGM) kullanarak
seçtik. Giriş gerilimi rüzgârının sabit bir hızda esmediğinden mikroişlemciden
çıkış değerini 24V olarak girdik. Doluluk-Boşluk oranını anlık okuyup, istenilen değeri elde
etmeyi sağladık. Devremizdeki anahtarlama kayıpları, iletim kayıpları ve omik kayıplardan
dolayı çıkış değerini 27V olarak mikroişlemci içerisinde ayarladık.
11
3.2. Rüzgâr Enerjisinden Elektrik Enerjisinin Elde Edilmesi
Rüzgar enerjisinden elektrik enerjisi üretimi için 3 fazlı asenkron motorun milini 3 fazlı
DA generatörün miline akuple ettik. Bu akuple işlemi ile asenkron motorla generatörü sürdük.
Generatör çıkışındaki alternatif gerilimi doğrultucu kullanarak doğru gerilime çevirdik.
Doğrultucu çıkışındaki doğru gerilimi yükselten çeviricimizin girişine uyguladık.
3.3. Sistemin Gerçekleştirilmesi ve Kurulması
Projemizde birbirinden bağımsız tasarladığımız sistemlerin devre elemanlarını temin
ettikten sonra standartlara uygun tasarımları yapılmış ve uygulamaları tamamlanmıştır.
DA yükselten çevirici devresini bilgisayar ortamında hazırladığımız simülasyonların
ışığında kurduk. Devre bağlantılarını bölümlere ayırıp her bölümü kendi içinde test ettik. Her
bölüm içerisinde devremizden akacak akım değerlerine kullanılan elemanların davranışlarını
gözlemledik. Devremizi parça parça bir araya getirdik. Darbe genişlik modülasyonunu
ayarlamak için mikroişlemciye gerekli yazılımı yükledikten sonra sistemi çalıştırdık.
Yükselten çevirici sonundaki gerilim değerini LCD ekranda yazdırdık. Mikroişlemci ile darbe
genişlik modülasyonunun ayarlanabilmesi için analog-sayısal dönüşümünün hatasız yapılması
gerekmektedir aksi halde darbe genişlik modülasyonu gerçekleşmeyecektir. Mikrokontrolör
kullanmamızdaki amaç sisteme dışarıdan bir etki yapmadan sistemin kendi kendisini otomatik
olarak denetlemesidir. İstenilen çıkış gerilim değeri sağlandığında akülerin şarj edilmesi
hedeflenmiştir.
Evirici devresinde daha önceden ürettiğimiz 24V DA gerilim, TL494 entegresi kullanılarak
DGM üretimi sağlanmıştır. TL494'ün beşinci ve altıncı ayaklarındaki kapasite ve direnç
değerleri ile darbenin genliğini ayarladık. Darbe genliğini aşağıdaki formülden hesapladık.
TL494'ün üç ve ondört bacakları arasına 10k'lık potansiyometre bağlayarak doluluk boşluk
oranını ayarladık.
(13)
TL494'de üretilen DGM, birisi tersleyen entegre ile MIC4451 sürücüden MOSFET'e diğeri
ise MIC4451 sürücüsünden MOSFET'e gelir. Devrenin girişinden verilen kare dalga
12
harmonikli şekilde çıkıştan tam kare dalga elde edilir. 24V DA gerilim 24V AA gerilime
dönüştürüldükten sonra tek fazlı trafo bağlanarak 220V AA gerilime yükseltilir. Harmonikler
T süzgeç devresinde giderilerek 220V AA gerilim yüke verilecek hale gelir.
13
4. BENZETİM ÇALIŞMALARI
Yapacağımız benzetimler üç ana başlık üzerinden açıklanmıştır. Bu başlıklar; Yükselten
çevirici devresi, denetleyici devresi ve evirici devresidir.
4.1. Yükselten (Boost) DA–DA Çeviricinin MATLAB/Simulink Simülasyonu
Yükselten çevirici devresi giriş gerilimini darbe genişlik modülasyonuna göre yükselterek
çıkış gerilimini arzulanan değere çıkarmaya yarar. Yükselten çevirici devresinde kullanılan
elemanların görevlerinden temek olarak bahsedersek, MOSFET anarlama yapmak, kapasite ve
endüktans enerjinin depolanmasını sağlamak ve diyot ise devrenin girişine akım akmasını
önlemek için kullanılmıştır. MATLAB/Simulink’te oluşturduğumuz Yükselten çevirici
devremiz Şekil 4.1.1’de gösterilmektedir.
Şekil 4.1.1 MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Simülasyonu
Yükselten çevirici girişine gelen gerilimin doluluk boşluk oranı %82 seçilerek çıkış
gerilimin değeri Şekil 4.1.2’de gösterilmektedir.
14
Şekil 4.1.2 MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Çıkış Gerilimi
Yükselten çevirici çıkış gerilimi ç
denkleminden hesaplanmıştır. Şekil 4.1.2
Yükselten çevirici devresinin çıkış gerilimini geçici ve sürekli haldeki değerlerini
göstermektedir. Sürekli haldeki çıkış gerilimi 24V değerinden aşağıdadır. Yükselten çevirici
devresindeki anahtarlama ve kullanılan elemanların kayıplarından dolayı sürekli halde 24V
değeri yakalanamaz. Yükselten çevirici devresinin çıkış akımı Şekil 4.1.3'de gösterilmiştir.
Şekil 4.1.3 MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Çıkış Akımı
15
4.2. DA/DA Yükselten Çevirici Devre Simülasyonu
Rüzgâr enerjisinden elektrik enerjisi elde edildikten sonra bu enerjinin depolanması
gerekmektedir. Rüzgâr hızının üretilecek enerji için her daim sabit gerilim üretmemesi
nedeniyle yükselten çevirici çıkışında gerilimin depolanması gerekmektedir. Bu nedenle
üretilen enerji akülerde depolanmaktadır. Simülasyonu yapılan devremizde kullanılan
malzemeler Tablo 1'de, oluşturulan simülasyon ise Şekil 4.2.1'de verilmiştir. MOSFET
elemanıyla ayarlanan anahtarla için doluluk boşluk oranı mikroişlemci ile ayarlanmaktadır.
Akülerin çıkışından 10A 24V elde edilecektir.
Tablo 4.2.1. Yükselten Çevirici Devre Parametreleri
Direnç
R1=100 Ω
R2=0,33 Ω
Kapasitör
C1=680 nF
C2=1000 uF
Endüktans
L=5 mH
Diyot I = 10 A
Vdc = 100 V
MOSFET
Low side
I = 75 A
V = 80 V
16
Şekil 4.2.1. MATLAB/Simulink DA/DA Yükselten Çevirici Devre Şeması
Aküleri şarj edecek yükselten çevirici devresinin MATLAB simülasyonu yukarıdaki gibi
yapılmıştır. Akü olarak yazılmış direnç yük direncidir. Devrenin elemanlarından MOSFET
anahtarlama elemanı, D1 ve D2 diyotu, L endüktansı, C1 ve C2 kapasitesidir. MOSFET
elemanına bağlı R1 ve C1 elemanları susturucu elemanlardır. D2 ters akım akmasını
önlemektedir.
4.3. Yükselten (Boost) Çevirici Devrenin Kontrol Elemanıyla Simülasyonu
Yükselten çevirici devremizi mikrokontrolör kullanarak yaptığımız simülasyon Şekil
4.3.1'de görüldüğü gibidir. Bu simülasyon projemizde kullandığımız modellemenin en yakın
gösterimidir. Mikro denetleyicinin yazılımsal kısmı bilgisayar ortamında test edilmiştir.
Mikrokontrolörün 17 numaralı pininden darbe geniş modülasyonu yükselten çeviricimize
verilmektedir. 2 ve 3 numaralı pinler vasıtasıyla mikrokontrolöre gelen gerilim bilgisi yazılım
içerisinde hata giderilerek düzeltilir. Ayrıca gerilim bilgisi LCD ekranda yazdırılmaktadır.
Yazılım yapılırken Şekil 4.3.2'deki akış diyagramı işlem basamakları sırasıyla işleme
alınmıştır.
17
Şekil 4.3.1 Yükselten Çevirici Devrenin Denetleyici ISIS Simülasyonu
18
Şekil 4.3.2. Akış diyagramı
4.4. Evirici Devrenin MATLAB/Simulink Simülasyonu
Evirici devrenin Matlab/Simulink kullanılarak oluşturulan simülasyonu yapılmıştır.
Matlab/Simulink benzetimi Şekil 4.4.1’de görüldüğü gibidir. Eviricinin akım ve gerilim
değerlerinin zamanla değişimi de sırasıyla Şekil 4.4.2 ve Şekil 4.4.3'de gösterilmiştir.
BAŞLANGIÇ
ADC DÖNÜŞÜMÜ
BİLGİ
KARŞILAŞTIRMA
DOLULUK-BOŞLUK
AYARI
SON
19
Şekil 4.4.1. Evirici Devrenin MATLAB/Simulink Benzetimi
20
Şekil 4.4.2 Evirici Devrenin Çıkış Akımı
Şekil 4.4.3 Evirici Devrenin Çıkış Gerilimi
21
5. DENEYSEL ÇALIŞMALAR
Bu kısımda Ek.3’de verilen çalışma takvimine göre yaptığımız deneysel çalışmalar ve bu
çalışmalar sonucunda elde ettiğimiz sonuçlar başlıklar halinde sıralanmıştır.
5.1. DA/DA Yükselten Çevirici Devre
Yükselten çevirici devremizin mikroişlemci kontrollü olacağından daha önceki bölümlerde
bahsetmiştik. Mikro işlemci ile kontrol ayarlanan zaman dilimlerinde geri besleme ile referans
gerilimi ve çıkış gerilimi karşılaştırılarak doluluk boşluk oranı ayarlanmaktadır.
Devremizi test ederken doğru akım kaynağı kullanarak giriş gerilimini istediğimiz
değerlere ayarlayabildik. Devremizi oluştururken parça parça inceleyerek yaşanacak sorunları
minimize etmeyi amaçladık. Mikroişlemci ile kontrol yapmadan önce TL494 entegre devresi
ile anahtarlamaları doğrudan kendimiz ayarladık. TL494 entegresi ile oluşturduğumuz kare
dalga ile doluluk boşluk oranını elle değiştirerek devremizin farklı değerlerdeki
karakteristiklerine baktık. Devremizde kullanılan elemanların kayıplarından dolayı teorik
devre ile uygulama devresi arasındaki farkı gözlemleyip anahtarlamaların değişmesi
gerektiğine karar verdik. Devrenin sağlıklı çalışabilmesi için yapılan anahtarlamanın önemini
gördük. Yükselten çevirici devrenin referans gerilimi ile MOSFET kapı geriliminin ilişkisi
ayarlanamaz ise sonuçların hatalı olduğunu gözlemledik. Mikroişlemcinin ayarlayacağı darbe
genişlik modülasyonu deneyler esnasında potansiyometre ile ayarlanarak giriş gerilimi ve çıkış
gerilimi arasındaki ilişkiler Tablo 2 ve Tablo 3'de verilmiştir.
22
Tablo 5.1.1. Yükselten Çevirici Giriş Gerilimi Sabitken Elde Edilen Veriler
Vin(V)
Vout(V)
Doluluk Oranı
1.5 24.88 %40
1.5 25.40 %50
1.5 26.31 %60
1.5 25.65 %70
1.5 24.14 %80
1.5 19 %90
1.5 8.10 %97
Tablo 5.1.2. Yükselten Çevirici %75 Doluluk Oranı Sabitken Elde Edilen Veriler
Doluluk Oranı
Vin(V)
Vout(V)
%75 1 18.1
%75 2 29.73
%75 3 37.04
%75 4 39.40
%75 5 40.20
%75 6 38
%75 7 37
5.2. Evirici Devre
Evirici devremizde doluluk boşluk oranını ayarlamak için TL494 entegresini kullandık.
TL494'ün besleme voltajı en az 7V en yüksek 42V'dur. İdeal besleme gerilimi 12-15V
değerleri arasındadır. TL494 iki adet çıkışı olan darbe genişlik modülasyonu(DGM) üretecidir.
Bu entegre, ürettiğimiz DGM ile çalışma frekansını ayarlayabilme imkanı sunmaktadır.
TL494'ün pin9 ucundan aldığımız DGM evirme işlemleri için MOSFET'lere verilmektedir.
23
Evirici devrenin çıkışından aldığımız harmonikli AA gerilim Şekil 5.2.1'de verilmektedir.
Evirici devrenin sonuna harmonikleri gidermek için T süzgeç devresi bağlanmıştır ve sonuçlar
aşağıda kaydedilmiştir.
Şekil 5.2.1. Evirici Devre Çıkışı Osiloskop Görüntüsü
Tablo 5.2.1. f=5kHz ve V=12V Sabitken Frekans, Gerilim, Akım Değerleri
Yük I(mA) (V)
Yokken 130 215
7W 770 181
1.2k 940 215
1M 130 215
Devremizi kurarken simülasyon değerleri ile gerçek değerler birbirine benzememektedir.
Evirici devremizin TL494 kısmında bir problem yaşamamıza rağmen yük bağlı devrede
gerilim düşümleri gözlemledik. MOSFET'lerin çıkışında ise istediğimiz değerleri yakaladık.
Şekil 5.2.2'de MOSFET çıkışı gerilim değeri osiloskoptan kaydedilmiştir.
24
Şekil 5.2.2. f=5kHz İçin MOSFET Çıkışı Osiloskop Görüntüsü
25
6.SONUÇLAR
Rüzgar enerji sistemleri genel olarak düşük enerji ihtiyaçlarının karşılanmasında
kullanılmaktır. Günümüzde yapılan çalışmalar sonucunda büyük çaplı enerji ihtiyaçlarının
karşılanmasında da yaygınlaşmaya başlamıştır. Yaptığımız proje sonucunda aşağıdaki
sonuçlara varılmıştır.
3 Fazlı Asenkron Motorun miline 3 fazlı AA Genaratör bağlanarak alternatif gerilim
elde edilmesi.
AA gerilimin 3 fazlı doğrultucuyla doğrultulması.
Yükselten çevirici devresiyle gerilimin referans değere yükseltilmesi.
Mikroişlemci ile kontrol yapılması.
Akülerin şarj edilmesi.
DA gerilimin evirici devresiyle AA gerilime çevrilmesi.
AA gerilimin süzgeç devresi ile harmoniklerinin giderilmesi.
Projemizin bazı kısımları teorik sonuçlarla bire bir örtüşmese de sorunlara çözüm getirdik.
Aldığımız derslerle paralellik gösteren konularda bilgilerimizi pekiştirme imkanı sağladık.
Mühendislik bakış açısının sorunlarla baş etme kısmında tecrübe ve fikir sahibi olduk.
26
7. DEĞERLENDİRME
Enerjinin büyük çoğunluğunu dış ülkelerden alan ülkemizde yenilenebilir enerji
kaynaklarından rüzgar enerjisiyle, hem dışa bağlı ekonomik sorumlulukların hem de pahalı
enerjinin önüne geçilmiş olunmaktadır. Ülkemizdeki enerji açlığı düşünüldüğünde rüzgar
potansiyeli bakımından jeopolitik konumumuzun zenginliğiyle yapılacak olan rüzgar
santrallerinin ülkenin enerji ihtiyaçlarına yardım edecek kapasitededir. Ülkemizde artan rüzgar
santralleri sayısı ve onay bekleyen projeler düşünüldüğünde rüzgar enerjisinin önemini bir kez
daha ortaya çıkacaktır. Rüzgar enerjisinin yenilebilir enerji kaynaklarından olması sebebiyle
maliyet, temiz enerji ve %100 yerli olması gibi konularda ön plana çıkmasını sağlamıştır.
Gün geçtikçe gelişen rüzgar enerjisi sektöründe elektrik mühendislerinin bu konuya olan
ilgisi ve eğilimi de artmaktadır. Özellikle büyük güçte elektrik üretimi, bu üretimin
enterkonnekte sisteme bağlanması konusunda elektrik mühendislerinin yoğun çabası ve
araştırması bulunmaktadır. Bu projeyi seçerek bizde bu alandaki AR-GE çalışmalarının bir
parçası olmak ve ileride bu konu üzerinde çalışmak istememizdir. Günümüzde her vatandaşın
teknolojiyle iç içe olması enerji ihtiyacının karşılanması konusuna itmiştir. Bu konuda rüzgar
enerjisinin elektrik hattı olmayan dağ evlerinde, elektronik aletlerin çalıştırılmasında, evlerin
kendi enerjisini üretmesinde yararlı bir sistemdir.
Ülkemizin rüzgar potansiyeli bakımından jeopolitik öneme sahip olduğunu söylemiştik.
Kurulacak rüzgar santrallerinde üretilen enerjinin verimi ise üstünde durulması gereken başka
bir konudur. Bu bakımdan Ek.1'de gösterilen rüzgar potansiyelleri haritasından potansiyel
bakımdan yüksek yerlere santrallerin kurulması gerekmektedir. Bu durumun gözetilmesi hem
enerji hem de maliyet bakımından büyük kazanç sağlayacaktır.
Tasarım Projesi kapsamında aldığımız bu sistem teorik ve pratik kısımlarda birbirinden
ayrılmıştır. Çünkü teorik olarak tasarladığımız sistem ile pratikte hazırladığımız sistemin
kayıplar bakımından büyük farkları vardır. Bu bakımdan sistemi oluştururken kayıpları
minimize edecek şekilde malzeme seçimleri ve devre yapıları üzerinde durulmuştur.
27
KAYNAKLAR
[1]. Enver ŞİPAR - Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü - Rüzgar Enerjisi
Türbin Sistemleri İçin Gerçek Zamanlı Dinamik Analiz Simülatörü Gerçekleştirilmesi,
İstanbul 2011
[2]. Yrd. Doç. Dr. Önder GÜLER, Dünyada ve Türkiye' de Rüzgar Enerjisi, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Enerji Enstitüsü
[3]. http://www.wwindea.org, pressrelease, 7 March 2005
[4]. http://www.epdk.gov.tr, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK).
[5]. Mohan, Undeland, Robbins: Power Electronics: Converters, Applications, and Design, 3rd
Edition
28
EKLER
29
EK.1
.
Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası (REPA)
30
EK.2 Maliyet Tablosu
Malzeme Türü Birim
Fiyatı(€) 100 Adet(€) 1000 Adet(€)
Kullanım
Adedi
MIC 4451 3.09 2.51 2.10 3
TL 494 0.69 0.53 0.31 2
LM 741 Op-Amp 0.66 0.44 0.33 3
DSEI12-12 Diyot 2.02 1.56 0.96 6
1GIGTA Mosfet 0.59 0.59 0.36 3
15ETH06FP Diyot 1.37 1.14 0.99 2
680nF Kapasite 2.09 1.42 0.91 2
1000nF Kapasite 1.49 0.99 0.49 1
100nF Kapasite 1.76 1.41 1 2
1nF Kapasite 0.61 0.24 0.152 3
10nf Kapasite 0,78 0.39 0.174 2
0.1uF Kapasite 0.21 0.73 0.49 5
470uF Kapasite 0.66 0.52 0.43 2
10K Direnç 0.84 0.69 0.42 1
1K Direnç 1 0.78 0.62 4
LM7805 0.54 0.42 0.29 1
10K Direnç 0.84 0.69 0.42 1
230K Direnç 0.84 0.69 0.42 1
10K Direnç 0.84 0.69 0.42 1
100 0.84 0.69 0.42 1
LM7812 0.54 0.42 0.29 1
Bakır Plaka 1.3 - - 3
18F4620 PIC 7.79 4.52 4.52 1
PİC Deney Kartı 22 - - 1
10K Pot 0.25 0.13 0.13 2
31
Sanayi Masrafları 130 - - 1
Toplam 443,87 TL 364,35 TL 349,01 TL
32
EK.3 Çalışma Takvimi
İŞ – ZAMAN ÇİZELGESİ
Aylar İş Paketi Adı / Yapılacak İş Tanımı
Malzemelerin
Temin
Edilmesi
Sistemin
Gerçekleştirilmesi
Hedeflerin
Yapılan
Projede
Aranması
Deney Sonuçları Sisteme Son
Halinin
Verilmesi
1 Malzemenin
teslim
alınması
Sistemin
mühendislik
şartlarında
gerçeklenip
maksimum
güç
verilmesi ve
normal
şartlar
altında
optimum
sonuç elde
edilmesi
2 Malzemelerin
test edilmesi
Sistemin planlı bir
şekilde kurulması
Devre
parametrelerinin
elde edilmesi.
3 Arızalı parça
varsa,
değişim
yapılması
Sistemin Test
Edilmesi
Akünün
boşaltılarak
sistemin
değişken
şartlarda şarja
bırakılması
Generatörün
ayaklara
bağlanması
ve
sabitlenmesi
4 AA yüklerin
tasarımı ve test
edilmesi
Çevirici ve
evirici
devrelerin
bağlanması
5 Eviricinin test
edilmesi
Sistemin test
edilmesi ve
hata varsa
üzerinden
geçilmesi
33
EK.4 Standartlar ve Kısıtlar Formu
Bitirme Projesinin hazırlanmasında Standart ve Kısıtlarla ilgili olarak, aşağıdaki soruları
cevaplayınız.
1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız.
Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgar enerjisi ile enterkonnekte şebekenin
ulaşamadığı yerlerde ve enerji ihtiyacının az olduğu yerlerde kullanılabilir.
2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü?
Projemizde rüzgar enerjisinin hızına ve şiddetine bağlı olarak değişen üretilen gerilimi
yükselten çevirici ile yükseltip evirici devresiyle alternatif gerilime çevirdik. Yükselten çevirici
devresinde mikroişlemci kullanarak tam kontrollü geri besleme sağladık.
3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız?
Doç. Dr. Halil İbrahim OKUMUŞ hocamızın dersi olan "Güç Elektroniği Devreleri" dersinde
gördüğümüz DA / DA yükselten (Boost) çeviriciyi kullandık.
4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir?
Projemize başlarken kendimize kural olarak koyduğumuz maksimum verim minimum maliyet
prensibine göre sistemimizi oluşturduk. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar
nelerdir?
a) Ekonomi
Oluşturduğumuz sistemde en fazla maliyete sahip malzeme DA Generatördür. Bu
generatörü bağış sayesinde edindik.
b) Çevre sorunları:
34
Projemizin yenilenebilir enerji kaynağı olması sebebiyle herhangi bir çevre sorunuyla
karşılaşmadık. Ancak kurulacak büyük sistemlerde gürültü ve görüntü kirliliğine sebep olduğu
görülmüştür.
c) Sürdürülebilirlik:
Projemiz özellikle düşük enerji ihtiyacı olan yerlerde kullanılabilir.
d) Üretilebilirlik:
Kendi kendini kısa sürede amorti etmesi nedeniyle üretimi rahat yapılabilir.
e) Etik:
Projemizde etik değerlere karşı gelen bir durum bulunmamaktadır.
f) Sağlık:
Doğal kaynakların kullanılmasından dolayı insan sağlığına olumsuz bir etkisi
bulunmamaktadır.
g) Güvenlik:
Elektrikle çalışma ve işletme ile ilgili güvenlik standartları projemizde de
bulunmaktadır. Güvenlik açısından İş Güvenliği ve Sağlığı kurallarına uyulduğu
taktirde herhangi bir sorun teşkil etmemektedir.
h) Sosyal ve politik sorunlar:
%100 yerli olması bu projenin, bir ülkenin enerji ihtiyacında dışa bağımlılığını ortadan
kaldırmaktadır. Dolayısıyla politik bir sorun oluşturmamaktadır. Görüntü ve gürültü kirliliği
dışında sosyal sorunu bulunmamaktadır.
35
Projenin Adı RÜZGAR ENERJİ SİSTEMİ
Projedeki Öğrencilerin
adları
Oğuz GÜNDÜZ
Muzaffer MANGIR
Oğuzhan NİŞANCI
Rasim Berk AKTAŞ
Tarih ve İmzalar 24.05.2013
36
ÖZGEÇMİŞ
Oğuz GÜNDÜZ
25 Temmuz 1990'da Elazığ'da doğmuştur. Babasının mesleği sebebiyle ilk ve orta öğretim
hayatını sırasıyla Çorum, Erzurum ve Karabük'te geçirmiştir. Lise öğrenimini Rize Anadolu
Lisesinde tamamlayıp 2008 yılında başarıyla mezun olmuştur. 2009 yılında Karadeniz Teknik
Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünü kazanarak üniversite hayatına
başlamıştır. Halen bu bölümde öğretim hayatına devam etmektedir.
Muzaffer MANGIR
25 Temmuz 1990'da Konya'da doğmuştur. İlköğretim hayatını Almanya'nın Frankfurt
şehrinde geçirmiştir. Almanya'da başladığı Gymnasium okulunu yarıda bırakıp Türkiye'ye
kesin dönüş yapmış ve ortaöğretim için Konya Dolapoğlu Anadolu Lisesine geçiş yapmış ve
liseyi burada tamamlamıştır. 2009'da Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik
Mühendisliğini kazanıp 2011'de Elektrik-Kontrol dalını seçmiştir. Halen bu bölümde öğretim
hayatına devam etmektedir.
Oğuzhan NİŞANCI
8 Haziran 1990 da Trabzon'un Vakfıkebir İlçesinde doğmuştur. İlköğretim ve
ortaöğretimini Çarşıbaşı'nda Gazi İlköğretim Okulu'nda okumuştur. Liseyi Trabzon Kanuni
Anadolu Lisesi'nde tamamlamıştır. 2009 yılında KTÜ Elektrik-Elektronik mühendisliğini
kazanarak üniversiteye başlamıştır. Şuan bu bölümde okumaya devam etmektedir
Rasim Berk AKTAŞ
2 Mart 1990’da İzmir’de doğmuştur. İlk ve orta öğretim hayatını sırasıyla Merzifon, Konya
ve Eskişehir'de tamamlamıştır. 2007 yılında Konya Selçuk Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nü
kazanmıştır. 2009 yılında Selçuk Üniversitesinden ayrılarak Karadeniz Teknik Üniversitesi
Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümünü kazanmıştır. Öğretim hayatına Karadeniz Teknik
Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektrik ve Kontrol dalında devam
etmektedir.