Wyniki inwentaryzacji awifauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających

obszarach leśnych

Zbigniew Borowski IBL, Roman Stelmach – BULiGL, Przemysław Chylarecki MiZ PAN

Wstęp• Napowietrzne linie elektroenergetyczne należą do utrwalonych,

antropogenicznych elementów współczesnego krajobrazu

• Na całym świecie użytkuje się ponad 65 milionów kilometrów linii średniego iwysokiego napięcia.

• Obecność linii elektroenergetycznych ma duży wpływ na środowisko, m. in. naptaki - organizmy korzystające z przestrzeni powietrznej

Wstęp

Wstęp

Śmiertelność ptaków spowodowana zderzeniem z liniami elektroenergetycznymi w różnych rejonach świata

Wstęp

• W raportach KE wyodrębniono trzy główne typy oddziaływań linii napowietrznych na awifaunę:

(1) porażenia prądem(2) Kolizje(3) istotne zmiany w ekosystemach (likwidacja ekosystemów lub efekt

barierowy)• Taksony najbardziej podatne: bocianowate, szponiaste i krukowate• Najbardziej zagrożone w wyniku kolizji: bocianowate, grzebiące, chruściele,

żurawie, sieweczkowate, bekasowate, sowy.• Linie napowietrzne - zmiany w ekosystemach zmiany w składzie

gatunkowym • Linie wysokiego napięcia - trwałe przekształcenie obszaru, szer. 50 – 120 m• zgodnie z obowiązującym prawem w pasie technologicznym nie mogą znajdować

się drzewa i krzewy wyższe niż 2 m• Poprowadzenie linii wysokiego napięcia przez łąki i inne cenne dla ptaków

ekosystemy otwarte powoduje zmniejszenie ilości gniazdujących par ptaków, jednak nie wiąże się ze spadkiem bioróżnorodności

Metodyka

• linie energetyczne o szerokości >10 m• ptaki inwentaryzowano pod linią energetyczną oraz w buforze 50 m od jej brzegu

(ekoton)• rodzaj rejestracji: wizualnie, głosy, gniazda lub pióra, ślady żerowania itp. • inwentaryzowano przypadki śmiertelności ptaków • powierzchnie badawcze - równoległe transekty o dł. 500 m i szer. 100 m• linia transektu obejmowała oś linii elektroenergetycznej z buforem 50 m po obu

stronach• drugi transekt został przeprowadzony równolegle w odległości 200 m w litym

drzewostanie (ten sam TSL i wiek)• trzykrotne badania terenowe w okresie lęgowym na 10 pow., (20 transektów) w

następujących TSL : Bs, Bśw, BMśw, LMśw, Lśw, Lwyżśw• 3 terminy: 19 – 23 maja, 09 – 13 i 23 – 26 czerwca 2014 r• do analizy przyjęto maksymalną liczbę stwierdzeń gatunków na danym transekcie,

uznając ją za minimalną rzeczywistą liczbę gatunków bytujących na danym terenie (z uwagi na brak pełnej wykrywalności zarówno osobników jak i gatunków)

Metodyka

Ptaki:

pełen cykl trzykrotnej inwentaryzacji został przeprowadzony na następujących powierzchniach:

Bs – 1 pow. w Nadleśnictwie Puławy,Bśw – 1 pow. w Nadleśnictwie Puławy i

1 pow. w Nadleśnictwie Sobibór,BMśw – 2 pow. w Nadleśnictwie Sobibór,LMśw – 2 pow. w Nadleśnictwie Lubartów,Lśw – 2 pow. w Nadleśnictwie Radzyń Podlaski,Lwyżśw – 1 pow. w Nadleśnictwie Tomaszów Lubelski

Statystyka

• wybór modelu najlepiej dopasowanego do danych był dokonywane w oparciu o kryterium informacyjne Akaikego (AICc)

• liczbę gatunków stwierdzonych łącznie dla każdego z typów powierzchni porównywano z użyciem krzywych akumulacji gatunków, w których kolejność dołączania kolejnych kontroli była randomizowana

• całkowita liczba gatunków w zgrupowaniu (uwzględniająca gatunki niewykryte tzw. pula gatunków, species pool) była szacowana z użyciem 4 powszechnie stosowanych estymatorów: chao, jackknife1, jackknife2 oraz bootstrap

• zróżnicowanie gatunkowe i wyrównanie zgrupowań było oceniane z użyciem wskaźnika Simpsona (1-D), odwróconego wskaźnika Simpsona (1/D) oraz wskaźnika wyrównania (E_(1/D))(Magurran 2004). Obliczenia były wykonywane z użyciem funkcji diversity() w bibliotece vegan

Wyniki

• na obszarze 200 km zinwentaryzowanych linii energetycznych (RDLP Lublin) stwierdzono 95 gatunków ptaków - 3637 stwierdzeń

• najliczniejsze gatunki: zięba – 824 stwierdzeń, rudzik – 299, pierwiosnek – 275,kapturka – 232, kos – 231 i bogatka – 216

• bezpośrednio na obszarze pod linią elektroenergetyczną (z wykluczeniem buforu) najczęściej spotykanymi gatunkami były: kapturka – 49 stwierdzeń, kos – 47, bogatka – 27, trznadel – 22, sójka -20

• przewody linii energetycznych najczęściej były wykorzystywane przez grzywacze, trznadle i gąsiorki, a konstrukcje wież przez kruki

• podczas przeprowadzonej inwentaryzacji znaleziono jednak tylko 2 ptaki martwe

• dla każdego stwierdzenia gatunków lęgowych przypisano typ siedliskowy lasu (TSL), na którym stwierdzono wystąpienie danego osobnika (TSL przyjęto zgodnie z opisem taksacyjnym)

Wyniki

• zięba najczęściej była stwierdzona na siedlisku Bśw– 301 obserwacji, rudzik na BMśw– 77, podobnie jak pierwiosnek – 66 obserwacji

• najwięcej obserwacji, także z racji frekwencji siedlisk, notowano na następujących siedliskach: Bśw, BMśw, BMw, i LMśw

• stwierdzono zależność liczebności gatunków i osobników od żyzności siedliska reprezentowanej tutaj przez TSL

• zależność ta nie jest liniowa, dla ptaków ważniejsze jest zróżnicowanie gatunkowo-wiekowe drzewostanów, niż sama żyzność siedliska, np. jednogatunkowym drzewostanie sosnowym na Bs stwierdzono identyczne zagęszczenie ptaków jak w jednogatunkowym drzewostanie bukowym na Lwyżśw

• na obszarze linii elektroenergetycznej w otoczeniu Lwyżśw było więcej gatunków i wyższe zagęszczenie ptaków niż na ubogim obszarze linii elektroenergetycznej w otoczeniu Bs.

Wyniki

zięba

trznadelkapturka

rudzik

Wyniki

• łącznie, na obu typach powierzchni, w 54 kontrolach wykryto 31 gat. Ptaków

• w trakcie pojedynczej kontroli na powierzchni próbnej wykrywano średnio tylko 5-6 gatunków (od 2 do 8 gatunków), natomiast na powierzchniach, gdzie występowała napowietrzna linia przesyłowa stwierdzano nieco więcej gatunków niż na powierzchniach bez linii elektroenergetycznej

• liczba gatunków stwierdzanych w trakcie kontroli była - dla obu typów powierzchni - niska.

Wyniki

Rozkład liczby gatunków stwierdzanych w trakciepojedynczej kontroli powierzchni próbnej dlapowierzchni bez linii elektroenergetycznej (górnypanel, zielone słupki) oraz dla powierzchni z liniąelektroenergetyczną (dolny panel, niebieskiesłupki).

Wyniki

Model df LL AICc Delta

AICc

Waga

AICc

linia + siedl 8 -82.033 183.3 0.00 0.881

linia + siedl + kontr 10 -81.374 187.9 4.60 0.088

linia + siedl + kontr + kontr:linia 12 -79.325 190.3 6.99 0.027

linia + siedl + linia:siedl 13 -80.061 195.2 11.96 0.002

Siedl 7 -90.012 196.5 13.19 0.001

Kontr 3 -96.498 199.5 16.21 0.000

Wyniki selekcji modeli opisujących zależność liczby gatunków ptaków jako funkcji trzech czynników: obecności linii przesyłowej (linia), typu siedliskowego lasu (siedl) oraz terminu kontroli (kontr). Przedstawiono dane dla 6 modeli z wagą AICc ≥ 0.0001, pomijając informacje dla pozostałych testowanych modeli.

Zmienna [poziom] Współczynnik SE t P

(wyraz wolny) 5.435 0.378 14.374 <0.001

linia [tak] 1.296 0.322 4.020 <0.001

siedl [bs] -2.750 0.592 -4.624 <0.001

siedl [bsw] -1.167 0.483 -2.412 0.019

siedl [lmsw] -0.083 0.592 -0.141 0.889

siedl [lsw] 0.250 0.484 0.517 0.608

siedl [lwyzsw] -0.917 0.592 -1.547 0.128

Zmienność liczby gatunków (model GLM) stwierdzanych w pojedynczej kontroli.

Wyniki

Liczba gatunków ptaków stwierdzanych w trakcie pojedynczej kontroli jako funkcja typusiedliskowego lasu (panel lewy) oraz występowania linii elektroenergetycznej (panel prawy).Powierzchnie bez linii - D, pow. z linią L. Oszacowania z optymalnego modelu dopasowanegodo danych, uwzględniającego addytywne efekty obu zmiennych. Dla każdego efektuprzedstawiono wartość średnią (kropka) oraz 95% przedział ufności tego oszacowania (wąsy)

Wyniki

Estymator Bez linii

energetycznych

Z liniami

energetycznymi

Liczba gatunków faktycznie

stwierdzonych 22 29

Chao 30.2 ± 8.3 32.5 ± 3.5

Jack1 28.7 ± 2.9 35.7 ± 2.5

Jack2 32.6 36.0

Boot 25.0 ± 1.5 32.5 ± 1.7

Oszacowania łącznej liczby gatunków w zgrupowaniu dla powierzchni bez linii energetycznych i z liniami energetycznymi. Dla każdego zgrupowania podano wartości czterech różnych estymatorów (Chao, Jack1, Jack2, Boot) oraz ich błędy standardowe.

Wskaźnik Linia [nie] Linia [tak]

Simpsona ( ) 0.844 0.898

Odwrócony Simpsona ( ) 6.40 9.76

Wyrównania 0.29 0.33

Porównanie wskaźników zróżnicowania i wyrównania dla zgrupowań ptaków stwierdzanych na powierzchniach próbnych różniących się występowaniem linii przesyłowych

Wyniki

Krzywe akumulacji liczby gatunków w kolejnych kontrolach dla zgrupowaniaptaków stwierdzonych na powierzchniach bez linii energetycznych (lewypanel) oraz z liniami przesyłowymi (prawy panel). Dla każdej krzywejzaznaczono zakres błędu standardowego oszacowania (linie przerywane).

WynikiZróżnicowanie składu gatunkowego

• najliczniej spotykanym gatunkiem na obu typach powierzchni była zięba, a drugi w kolejności był rudzik

• na powierzchniach bez linii przesyłowych oba te gatunki stanowiły połowę zgrupowania (50%)

• na powierzchniach z liniami energetycznymi, zięba i rudzik stanowiły tylko jedną trzecią odnotowanych ptaków (36%)

• dziewięć gatunków było stwierdzonych wyłącznie na powierzchniach z liniami przesyłowymi (np. grzywacz, lerka, czubatka, modraszka, czarnogłówka, kruk, słowik szary, pliszka, strzyżyk) a dwa gatunki - wyłącznie na powierzchniach bez linii (muchołówka szara, dzięcioł czarny)

• Pozostałych 20 gatunków zostało stwierdzonych na obu typach powierzchni i dla gatunków z tej grupy porównano liczebności ptaków stwierdzanych w trakcie pojedynczej kontroli na powierzchniach z liniami przesyłowymi i bez linii, przy uwzględnieniu terminu kontroli i STL

Wnioski

• jedynie dla pierwiosnka różnice liczebności pomiędzy obu typami powierzchni były istotne statystycznie

• porównanie różnorodności biologicznej terenów pod liniami i przylegających do nich drzewostanów, w odniesieniu do wybranych grup organizmów i siedlisk wykazały m. in., że liczba gatunków ptaków była niższa w drzewostanach niż na powierzchniach pod linią przesyłową