Licht in en om de plant

Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw

Lezing Anthura, 15 januari 2008

Wat is licht?

Canadese noorderlicht

Inhoud

� Licht: zonlicht, groeilicht, stuurlicht

� Licht meten

� Licht en planten: groeilicht

� Diffuus licht

� Berekening benodigde lichthoeveelheid

� Belichting tomaat; potanthurium; bladbreken

� Licht en planten: stuurlicht

� Lichtkleur

� LEDs

Gebruikte afkortingen

PAR = Photosynthetic Active Radiation

� energie inhoud licht tussen 400 en 700 nm (W m42)

PPFD = Photosynthetic photon flux density

� aantal fotonen tussen 400 en 700 nm (8mol m42 s41)

� nm = nanometer = 1 miljardste meter (1049 m)

� 1 mol = vast aantal deeltjes (6*1023)

� 8mol = micromol = 1miljoenste mol (1046 mol)

Zonlichtspectrum

Ver infrarood VIR3.0004100.000 nmIR4C

1.40043.000 nmIR4BNabij infrarood NIR

78041.400 nmIR4A

Paars, blauw, groen, geel, oranje, rood

3804780 nmVIS

3154380 nmUV4A

<300 nm komt niet aan op aarde280 4 315 nmUV4B

Komt niet aan op aarde<< 290 nmUV4C

OpmerkingGolflengteStraling

Welk deel van het licht wordt door planten gebruikt?

� Voor de fotosynthese: groeilicht

� 400 4 700 nm = PAR licht

� Voor de fotomorfogenese: stuurlicht

� 300 4 450 nm = uv, violet, blauw

� 600 4 700 nm = rood

� 700 4 800 nm = verrood

Welke golflengtes ‘ziet’ een plant?

Gemiddelde plantgevoeligheid (McCree, 1972)

PAR

rood

verrood

blauw

Welke golflengtes ziet u en ik?

Lichthinder?

Piet Mondriaan gebruikte dit gegeven!

Licht meten: voor welke doel!

� Pyranometers/solarimeters (W m42)

� Lichtcel/Luxmeters (Lux)

� Licor: 3504780 nm, Wittich: 40041100 nm

� Quantumcel/PAR4meters (8mol m42 s41)

� Alleen tussen 4004700 nm

� Pyrgeometers (W m42)

� (Uitgaande) IR straling: warmteverliezen

IJKING ZEER BELANGRIJK

Lichtspectrum en lichtmeting (1)

� Solarimeter: eenheid W m42 (en J cm42)

� Meet totale stralingsenergie 300 4 2800 nm

� Globale Straling(som)

� Van belang voor klimaatbeheersing en verdamping

� Blauw licht bevat meer energie en wordt door de solarimeter hoger gewaardeerd dan door de plant

� ~45% van de Globale Straling is fotosynthetisch actieve straling (PAR, 4004700 nm) uitgedrukt als W m42 PAR

� = ongeveer 45% bruikbaar licht, 50% warmte en 5% UVB

Lichtspectrum en lichtmeting (2)

� Quantummeter of PAR4meter, eenheid 8mol m42 s41

� Meet fotosynthetisch actieve gebied 4004700 nm

� Fotonenstroom (Photosynthetic Photon Flux Density): aantal (8mol) energiepakketjes dat per seconde een bepaald oppervlak treft• 1 8mol fotonen activeert 1 8mol chlorofylmoleculen: 1% meer licht =1% meer groei

� Groeilicht: PPFD (8mol m42 s41) enige betrouwbare grootheid

Lichtspectrum en lichtmeting (3)Zonnespectrum in diverse eenheden

0.00

0.02

0.04

0.06

0.08

0.10

0.12

300 400 500 600 700 800 900

Golflengte (nm)

Wat

t/m2

of µ

mol

/m2/

sec

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

kLux

Watt/m2 µmol/m2/sec kLux

lux

8mol

lumen lux

Licht meten: welke eenheden?

� In Watts (of J s41)

� In Lux

� In micromol per m2 per seconde (8mol m42 s41)

Greenpower 400W

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

350 400 450 500 550 600 650 700 750

Golflengte

Pla

ntge

voel

ighe

id (

µm

ol/W

att)

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

Lam

pstr

alin

g (W

/nm

)

µmol/Watt Watt/nm

Lichtspectrum en lichtmeting (4)� Hoe ziet een plant (lamp)licht? � Als een verzameling energiepakketjes

Eenheden voor lichtmeting: samenvatting

� Watt per m2 = energie van de totale straling

� Klimaatbeheersing, energiebalans, verdamping

� Lux = hoeveelheid licht voor menselijk oog

� Fotografie, huis4 en straatverlichting

� Micromol per m2 per seconde = Groeilicht

� = aantal energiepakketjes voor fotosynthese

� = (8mol m42 s41)

Berekeningsfactoren voor PAR4gebied

505.00Gloeilamp

744.59TL koel4wit

764.67TL warm4wit

844.52Kwik

714.59Halogeen

824.95HD natrium

524.24Heldere lucht

544.57Daglicht diffuus

4004700 nm4004700 nmLichtbron

Lux per 8mol m42 s418mol m42 s41 per W m42

W m 2 ���� (mol m 2 s 1 ���� Lux

Maar alleen door te meten kom je het precies te weten!

Boodschap:

� Meet groeilicht in micromolen PAR!

� 8mol m42 s41

� Is een maat voor het aantal bruikbare lichtdeeltjes(fotonen) dat een plant ontvangt

� Voordeel:

� Je weet waar de plant aan toe is

� Je kunt licht van verschillende lichtbronnen berekenen en optellen

Diffuus licht – benutten van natuurlijk licht

Winter: 80% diffuus licht

Zomer: 60% diffuus licht

Voordelen:

Gelijkmatig licht (geen slagschaduw)

� Beter lichtdoordringing in het gewas

� Minder kans op lichtverzadiging

� Milder micro4klimaat

Theorie

PAR Fotosynthese

(MJ m 2) (g CO2 m 2)

Komkommer Winterteelt

Winterteelt Gewasfotosynthese: +1.5% bij diffuus licht. Jaar productie +3.0% (+0.7 kg m42).

Natuurlijk Licht Diffuus Licht

PAR Fotosynthese

(MJ m 2) (g CO2 m 2)

281

70

48

35

114

203

869

365

208

69

650

1152

281

73

50

37

117

206

849

386

224

75

672

1158

Diffuus Licht – hoe ziet dat eruit?

50% 0%Haze

Bepaalde kasdekmaterialen kunnen licht verstrooien, waardoor direct licht omgezet wordt in diffuus licht

Materials – haze and light transmission

0.00 0.10 0.20 0.30 0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00

Standaardtuindersglas 4mm

ETFE film

ETFE film diffuse

EVA film

EVA film diffuse

haze [-]

0.50 0.55 0.60 0.65 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 0.95 1.00

Standaardtuindersglas 4mm

ETFE film

ETFE film diffuse

EVA film

EVA film diffuse

hemispherical transmission [-]

Materials

Wees voorzichtig met lichtverlies bij hoge mate van diffusiteit

y = 0.1003x + 0.0653R2 = 0.902

0.00

0.02

0.04

0.06

0.08

0.10

0.12

0.14

0.16

0.18

0.20

0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00

Haze [-]

∆τ∆τ ∆τ∆τdi

r-ττ ττ d

if

Diffuus licht en komkommer

Diffuus licht – productie bij komkommer

0

10

20

30

40

50

60

70

80

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Week nr

Vru

chtg

ewic

ht (k

g m-2

)

Direct

Diffuus

Diffuus +6% (bij 4% minder licht)

Berekend bij gelijk lichtintensiteit +8%

Diffuus licht – wat weten we ervan?

Lichtonderschepping:

� Meer middenin het gewas

� Meer in ochtend/middag dan vroeg/laat op de dag

Fotosynthese:

� Meer bij normale (zomerse) lichtomstandigheden

Vermoedelijk:

� Betere micro4klimaat in het gewas

PAR licht en belichting

� Berekening van lichtsom (zonlicht, belichting)

� Belichtingduur vs belichtingintensiteit

Belichten van planten: lamptypen

� Kunstlicht

� Hogedruk Natrium lampen (SON4T)

� Metaalhalogeen (HPI)

� Fluorescentie (TL)

� Gloeilampen (Flowerpower)

� LEDs

� Maar de zon gaat nog steeds voor niets op

Omrekenen van en naar 8mol PAR

� Heldere, zonnige dag; buiten 450 W m42. Hoeveel PAR?

� 1 W m42 = 4.24 8mol m42 s41

� 450 W m42 is 450 x 4.24 = 1908 8mol m42 s41 PAR

� Hoeveel Lux is dit dan weer?

� Bij helder weer 1 8mol m42 s41 PAR = 52 Lux

� 1908 x 52 = 99216 Lux buitenstraling

� Stel: 8000 Lux HD natrium geïnstalleerd. Hoeveel PAR?

� 1 8mol m42 s41 = 82 Lux (ofwel 1 Lux = 1/82 8mol m42 s41)

� 8000 Lux = 8000/82 = 97.6 8mol m42 s41 PAR

Benodigde lichtsom bepaalt aantal lampen(type)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Gro

eilic

htso

m (

Mol

/dag

)Daglicht (Mol/dag) SON-T 100 µmol Totaal dagsom

Bijv.: minimaal benodigde lichtsom 10 Mol/dag

Lichtsom (totaal van ontvangen licht per dag)

4 eenheid: mol/m2/dag 4

� Hoe reken ik lichtintensiteit om in lichtsom?

� Stel: belichting met 50 8mol m42 s41, gedurende 18 uur

� Geen daglicht, bijv groeikamer

� Lichtsom per dag van belichting is =

� 50 x (18 uur x 60 min x 60 sec) 8mol m42 dag41

= 3.240.000 8mol m42 dag41

� (1.000.000 micromol = 1 mol)

� = 3.24 mol m42 dag41

als 5 mol m42 dag41 gewenst 4> bijbelichten

Belang van lamplicht in de winter

0

5

10

15

20

25

20/okt 9/nov 29/nov19/dec 8/jan 28/jan 17/feb 9/mrt 29/mrt

Lic

hts

om

PA

R (

mo

l m-2

da

g-1

)

Zonnestraling

Lamplicht

Totale lichtsom

Aandeellampen:

t/m wk 14: 55%

t/m wk 30: 25%

Lichtsom omrekenen in lichtintensiteit:

� Lichtsom = 15 mol per m2 per dag

� Bij 18 uur belichten:

� = 15/18 mol per m2 per uur

� = 15/(18*60*60) mol per m2 per seconde

� = 0.00023 mol per m2 per seconde

� 1 mol = 1.000.000 micromol �

� = 230 micromol per m2 per seconde = PPFD

Versie 7 (mei 2005)

Bepaling hoeveelheid groeilicht in de kas van dagli cht & bijbelichting.De groene cellen kunnen vrij worden ingevuld.Daglicht eenheid daglengte stralingssom

Huidige daglichtsom (globale straling): 173 J/cm2 per dag uren J/cm 2 per dagWaar wordt dit gemeten: 0.7 de kas januari 8.0 233Transmissie van het kasdek in deze periode: 70% februari 9.7 478Dit is hoeveelheid groeilicht in de kas: 2.60 mol/m2 per dag maart 11.8 827

april 13.8 1345Wat is de gewenste lichtsom (bijvoorbeeld van maart): 513.1 J/cm2 per dag mei 15.3 1748Deze waarde gaat uit van de situatie: buiten de kas juni 16.4 1808Transmissie van het kasdek in deze periode: 70% juli 16.2 1764

Dus gewenste hoeveelheid groeilicht in de kas: 7.72 mol/m2 per dag augustus 14.6 1541september 12.7 1025

Toevoegen groeilicht d.m.v. bijbelichting: 5.12 mol/m2 per dag oktober 10.7 603november 8.8 291

Hiervoor is een installatie nodig van: 79.0 µmol/m 2/s december 7.6 173

bij een belichtingsduur per dag van: 18 uur Gemiddelde daglengte en globale stralingssom in Nederland over de periode 1971-2000 (bron KNMI).

Realisatie van deze lichtinstallatie:Gebruikte lichtbron: Berekening a.d.v. bestaande lichtinstallatie:Aantal lampen per ha.: 731 stuks1) Gebruikte lichtbron:Geïnstalleerd vermogen per ha.3): 490 kWatt2)

Stroomverbruik per ha. per dag3): 8812 kWh2) Lichtniveau: 79Bij deze installatie komt het berekende groeilicht van: 79 µmol

ongeveer overeen met lichtniveau van: 6044 lux Belichtingsduur: 18 uur per dag1) N.B. uitgaande van een armatuurrendement van: 94% Lichtsom in groeilicht: 5.12 mol/m2 per dag2) uitgaande van nominale waarden; deze kunnen in de praktijk afwijken, afh. van Dit is vergelijkbaar, bij een kasdektransmissie van 70%armatuur en hoe deze wordt bedreven. 3)Dit is incl. filter in conventionele systemen! met globale daglichtsom van: 340.1 J/cm2 per dag

buiten

GreenPower 600W/400V

GreenPower 600W/400V

µmol

Belichting tomaat: belichtingduur vs. intensiteit

Behandelingen (tot week 14)

Nr Lichtduur Lichtintensiteit Lichtsom Licht aan

(uur) 8mol/m2/s lux mol/m2/dag (uur)

1 12 162 12.500 7.0 4:00416:00

2 15 162 12.500 8.8 1:00416:00

3 18 162 12.500 10.5 22:00416:00

4 18 135 10.400 8.8 22:00416:00

Fotosynthesecapaciteit bij start belichting

0

5

10

15

20

25

30

0:00 1:00 2:00 3:00tijdstip van de dag (uur:min)

Net

to fo

tosy

nthe

se (

µm

ol m

-2 s

-1)

lampen aan

Netto fotosynthesecapaciteit dec/jan/feb/juli

0

5

10

15

20

25

30

9:00 11:00 13:00 15:00 17:00tijdstip van de dag (uur:min)

Net

to fo

tosy

nthe

se (

µm

ol m

-2 s

-1)

12 H15 H18 H18 LLampen uit

Productie gerelateerd aan totale lichtsom (t/m wk 20)

20

21

22

23

24

25

26

27

28

2700 2800 2900 3000 3100 3200 3300Cumulatieve straling in de kas (mol PAR m-2)

Cum

ulat

ieve

vru

chtp

rodu

ctie

(kg

FW

m-2

)

2790

3018

3258

3006

12 H

15 H

18 H

18 L

20%

8%

Productie in relatie tot licht

80

100

120

140

80 100 120 140Licht (%)

Cum

ulat

ieve

pro

duct

ie t

omat

en (

%)

100

108.192116.798107.737

15 H

12 H

18 H

18 L

Energie efficiëntie: belichtingsperiode

80

90

100

110

120

130

80 90 100 110 120 130Energie input totaal (%)

Pro

duct

ie (

%)

100104.6104.393.8

12 hoog15 hoog18 hoog18 laag

9.4 g/MJ

10.7 g/MJ

10.3 g/MJ

11.2 g/MJ

Conclusies:

� Vooral dagelijkse lichtsom bepaalt resultaat

� Lichtkleur maakt niet uit voor de fotosynthese

Ook lagere lichtsommen voldoende?

� Bladaanleg

� Zijscheutvorming

� Bloei

� Teeltduur

� Plantlengte

� Kleur en gewicht

� Worden beter bij verhoging van de lichtsom

� Wel gebonden aan maximum!!

Praktijkvoorbeeld: Winterbloei potanthurium

� Vanaf juli 3 rassen in 17 cm pot.

� ‘Bonina’, ‘Champion’, ‘Orange Love’

� V.a. 4 september aanvullend belicht als Rout<150 W� ~100 8mol/m2/s (8000 lux ), max. 10 uur per dag

� ~100 8mol/m2/s, max. 14 uur per dag

� ~ 50 8mol/m2/s (4000 lux ), max. 14 uur per dag

� Controle: zonder belichting

� Per ras wekelijks ontwikkeling van 20 scheuten/ras scoren.

Visuele resultaten van belichten

� Belichten geeft meer bloemen en minder overslag

6.3 ± 4.012.7 ± 3.01.2 ± 1.214 uur 8000 Lux

2.8 ± 2.812.4 ± 1.34.5 ± 4.510 uur 8000 Lux

1.3 ± 1.318.1 ± 8.80.014 uur 4000 Lux

13.4 ± 3.757.9 ± 19.08.7 ± 0.4Onbelicht

Orange LoveChampionBoninaBehandeling

Berekende overslagpercentages per ras

Champion, januari

Lengte bloem: 33.8 cm

Breedte bloem: 7.8 cm

Lengte bloem: 40.5 cm

Breedte bloem: 8.9 cm

Onbelicht Belicht

Champion, april

Onbelicht Belicht

Licht houdt groei in standChampion - Cyclusduur Bloemontwikkeling

49.5

48.5

53.5

44.5

125

50

57

51.5

56.5

66.5

56.5

52

56

42

0 30 60 90 120 150 180 210 240

Onbelicht

14 uur 4000 Lux

10 uur 8000 Lux

14 uur 8000 Lux

Aantal dagen (cumulatief)

1e 2e 3e 4e 5e

Potanthurium: relatie bloemaantal ~ lichtsom

4 mnd 10x8000 Onbelicht3 mnd

2 mnd

Winterbelichting potanthurium

� Over alle rassen 50 475% meer bloemen na belichten

� Verschil met onbelicht rasafhankelijk

5.2 b14.2 c14 uur 8000 Lux

5.1 b12.5 b10 uur 8000 Lux

5.2 b14.4 c14 uur 4000 Lux

3.9 a8.2 aOnbelicht

Aantal bloemscheutenAantal bloemenBehandeling

Gemiddelden na 7 maanden (alle rassen).

Relatie PAR som 4 aantal bloemen

R2 = 0.86

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200

PAR Som (Mol/m2)

Aan

tal B

loem

en

Onbelicht 14 u 4000 Lux 10 u 8000 Lux 14 u 8000 Lux

Licht en functionele bladplukken

Bladpluk paprika

� Minder licht onderin het gewas – minder fotosynthese, verdamping?

� Bladpluk tbv energiebesparing

� Bladbreken Anthurium

� Jong blad draagt niet bij aan fotosynthese

� Gaat ten koste van bloem kwaliteit

Bladpluk paprika 4 lichtonderschepping

juli

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 25% 50% 75% 100%

Gewashoogte, %

Lich

tdoo

rdrin

ging

(%

)

september

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 25% 50% 75% 100%

Gewashoogte, %Li

chtd

oord

ringi

ng (

%)

Fotosynthese op 5 niveau’s in het gewas

Fotosynthese, juli

-5

0

5

10

15

20

25

30

0 100 200 300

Lichtniveau PAR (W/m2)

Fot

osyn

thes

e (µ

mol

CO

2/m

2 /s)

5

4

3

2

1

Fotosynthese, september

-5

0

5

10

15

20

25

30

0 100 200 300

Lichtniveau PAR (W/m2)F

otos

ynth

ese

(µm

ol C

O2/

m2 /s

)

5

4

3

2

1

Gewasfotosynthese en 4verdampingFotosynthese op 5 bladniveaus, volgens

gemeten bladactiviteit sept.

-100

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

17/06 17/07 16/08 15/09 15/10 14/11 14/12Datum

mm

ol C

O2/

m2 bl

ad/d

ag

5

4

3

2

1

Verdamping op 5 bladniveaus, volgens gemeten bladactiviteit sept.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

17/06 17/07 16/08 15/09 15/10 14/11 14/12Datum

mol

H2O

/m2 bl

ad/d

ag

5

4

3

2

1

Geen effect op assimilatie / 10% minder verdamping

Bladbreken Anthurium

� Doel: assimilatenvraag bladeren te verlagen, meerassimilaten naar de bloem

� Verwijderen van jonge bladeren

� Wordt gedaan bij tomaat, ook bij Anthurium

� Onderzoek bij aardbei

Bij tomaat: vruchten krijgen :3 3

_____________ = 0.5 __________= 0.6(3+1+1+1) (3+1+1)

Gele cijfers = sink of ‘trekkracht’ aan de suikers

Proef in Bleiswijk

� 3 lichtinstellingen (4, 7, 12 mol/dag)

� 3 temperaturen (18, 22, 26°C)

� Planten op 3 bladeren, +/4 bladbreken

� Resultaten in het voorjaar

Respons op lichtkleur (fotomorfogenese)

� Lichtkleur stuurt belangrijke ontwikkelingsprocessen

� Effect op de vorm van de plant

� Waarnemen dag4nacht

� Seizoenen (daglengte)

� Actiespectrum?

Stuurlicht

� Tussen 3504450 nm en >660 nm

� Voor de fotosynthese ‘niet’ van belang

� Voor de plantvorm en bloeisturing wel van belang

� Rood/ver4rood verhouding: laag: →lange planten

� Hoeveelheid blauw licht: veel blauw →korte planten

� Rood/blauw verhouding

Lichtkleur en strekkingsgroei

� Rood/Verrood: langere planten bij R/VR < 1

� Blauw: langere planten naarmate aandeel blauw in groeilicht afneemt

� Blauw nodig voor reactie op R/VR: zonder blauw leidt ook R/VR > 1 tot overmatige strekking!

Minder verrood

� Minder strekking� Positief voor compact houden potplanten

� Positief voor uitgangsmateriaal

� Meer vertakking� Positief bij potplanten

� Negatief bij veel vruchtgroenten

� Bloeivertraging bij schaduwplanten (Saintpaulia)

� Minder vruchtzetting (tomaat)

Chrysant: kortere internodia bij afnemend verrood

Blauw licht

� Normale plantontwikkeling als:

� 6% van het groeilicht blauw is

� Minimaal 15 8mol/m2/s

� SON4T lampen bevatten 6% blauw licht

� Daglicht bevat 27% blauw

� Zelfs in de winter genoeg blauw licht in het daglicht!

Blauw licht

2Oranje

4Amber

18Wit

% blauwLampkleur

Blauw licht betrokken bij:

� Vorming bladgroen en bladgroenkorrels

� Opening van de huidmondjes

� Strekkingsgroei: meer blauw, minder strekking

� Positief voor potplanten

� Bladoppervlak: minder blauw, groter bladoppervlak

� Positief bij bladgroenten

Ultraviolet licht (300 – 400 nm)

� Strekking, afharden

� Bloemkleur

� Bladkleur

� Minder bladgroen

NB: insecten en schimmels gevoelig voor UV!

Intensievere kleuring door meer UV

Foto: onderzoek Beßler, LVG Ahlem

Lichtkleur en energie4inhoud

� Een rood foton heeft precies genoeg energie om bij te dragen aan de fotosynthese.

� Blauwe fotonen bevatten meer energie dan rode.

� De extra energie van een blauw foton moet worden weggesluisd.

� Toepassing mogelijk met LEDs

Voordelen van LEDs

� Processturing via verschillende emissie4spectra

� Belichting kan dichter bij de plant

� Minder lichthinder

� Intensteit regeling middels dimmers

� LEDs zijn klein en handelbaar (minder schaduw)

� Lange levensduur

� LEDs zijn veilig (geen glas, laag4spanning)

Fotosynthese oiv LEDs

Fotosynthese metingen bij sla

Hetzelfde niveau van fotosynthese . . .

. . . maar alleen bij dezelfde lichtintensiteit

Assimilatiebelichting mogelijk op gewasniveau?

LEDs in de kas

Misvattingen rond toepassingen van LEDs

� LEDs zijn efficienter dan SON4T

� LEDs produceren minder warmte

� Een deel van het (daglicht, SON4T) spectrum wordtniet gebruikt, waardoor LEDs efficienter zijn

� Pulserende LEDs zijn efficienter

Toepassing belichting in de praktijk

� Verhogen dagsom in winter werkt vrijwel altijd positief

� Benut natuurlijk licht!

� 1% licht is 0.5 tot 0.8 % productie

� Zorg voor optimale CO2,watergift, plantafstand etc.

� Gebruik van gekleurde folies voor sturing plantgroei en vorm

� Bijna altijd verlies van groeilicht!

� Afwegen voor4 en nadelen

Licht in de tuinbouw in de toekomst?

� Intelligent kasdek

� Hoge transmissie

� Kleur ‘op bestelling’

� Warmtestraling scheiden van PAR4straling ‘op bestelling’

� Intelligente assimilatiebelichting

� Optimalisatie PAR per kWh: kan zijn meer PPFD in

8mol m42 s41 maar minder Lux!

� Warmtestraling scheiden van PAR4straling ‘op bestelling’

� Toepassing van LED’s als assimilatiebelichting

Bedankt voor uw aandacht

© Wageningen UR