8/19/2019 Liberal Millətçilik

1/3

Liberal millətçilik

Siyasi millətçilik asanlıqla qavranıla bilən dəyərlər yerinə ziddiyətlər və şübhələrlə

formalaşdırılmış, olduqca qarışıq bir mövhumdur. əsələn, millətçilik fərdə həm azadlıqverir, həm də ona təzyiq !östərir."ir tərəfdən azadlı#ı !ətirən millətçilik di!ər yandan

fəthlərə və zorlu itaətə ça#ırışlar səsləndirir. illi azadlı#ın və inkişafın !ələcək

$res$ektivinə yönələrək yaşamaq əzmi aşılanarkən di!ər tərəfdən keçmişdə olan milli

qələbələr qeyd olunur, şə%siyyətə$ərəstiş təbli# olunur. &əmçinin millətçilik həm rasional,

həm də irrasionaldır. '(z müqəddəratını təyin etmə' kimi $rinsi$lərə dəyər verən

millətçilik, həm də keçmiş dövrdən qalmış qor%u və nifrət kimi rasional olmayan hiss və

instinktlərdən bəslənir. illətçiliyin ideolo!iya olarak belə formasız olmasında bir ço%

faktorlar rol oynayır. "ir ço% tari%i as$ektlərdə meydana çı%mış millətçilik bir)birinə zidd

olanmədəni miraslar tərəfindən formalaşdırılmış və ço% sayda siyasi səbəb və məqsəd

naminə istifadə olunmuşdur. "ununla birlikdə millətçilik di!ər siyasi doktrinaları həzm

etmə, onlarla qaynaşma və rəqib millətçi ideyalar yaratmaq $otensialına malikdir.

illətçiliyin fərqli növləri kimi bilinən bu ideyaları aşa#ıdakılardır*•   Liberal millətçilik;

•   Mühafizəkar millətçilik;

•   İşğalçı millətçilik;

•   Anti-müstəmləkəçi millətçilik.

  +iberal millətçilik ransa inqlabının təməl dəyərlərini özündə ehtiva edən millətçiliyin ən

qədim formasıdır.&əmin dövrdə bu ikirlər sürətlə bütün -vro$aya yayılmış və taliyanın

birləşməsinin /$ey!əmbəri' hesab olunan 0iuse$$e azzininin nitqinin əsasını təşkil

etmişdir. &əmçinin 121 əsrin əvvəllərində +atın -merikasının müstəqillik hərəkatına

liderlik edən və is$anları bu ərazilərdən çı%aran Simon "olivar bu fikirlərin təsiri altında

olmuşdur.

2 3ünya müharibəsindən sonra -vro$anın yenidən inşasına zəmin yaradan 4oodro5

4ilsona aid /on dörd maddə' də liberal millətçi $rinsi$lərdən qidalanmışdır. "undan əlavə

bir ço% anti)müstəmləkəçi liderlər də bu fikirlərdən təsirlənmişdir."unlardan ən

məşhurlarına misal olaraq 6ində 7877)ci il inqlabının liderlərindən biri olan Sun 9at)Sen

və &indistanın ilk baş naziri :a5aharlal ;ehrunu !östərə bilərik.

8/19/2019 Liberal Millətçilik

2/3

  +iberal millətçiliyin təməlini formalaşdıran fikirləri %alq suverenliyini müdafə edən

:.:. məfkurəsi liberal millətçiliyin əsas dayaq nöqtəsi

olmuşdur. əsələn, 4oodro5 4ilson bütün -vro$a üçün milli dövlət modeli ilə birlikdə

siyasi demokratiyanı da təklif etmişdir. 4ilsona !örə -"? modelində təcəssüm edəndemokratik cümhuriyyət hər hansı bir milli dövlət üçün ye!anə formuldur.

  "undan əlavə liberal millətçilər eyniylə şə%slər kimi millətlərin də bərabər oldu#una və

ən azından bu bərabərliyin /self)!overnment' mövzusunda mütləq qəbul edilməsinin

vacibliyinə inanırlar.+iberal millətçiliyin əsas hədəfi sadəcə bir millətin müstəqilliyini və ya

birləşməsini təmin etmək deyil, dünyanın müstəqil dövlətlərini inşa etməkdir. :ohn Stuart

ill bu $rinsi$i belə ifadə edir* /&ökümətin sərhədləri milli məfkurənin sərhədləri ilə uy#un

olmalıdır.' azzini birləşmiş taliya fikrini təşfiq etmək üçün !izli təşkilat olan /0ənc

taliya')nı və millətçi fikirləri yaymaq ümüdü ilə /0ənc -vro$a')nı qurdu. @aris Sülh

Aonfransında 4oodro5 4ilson self)determinasyon $rinsi$ini sadəcə -merikanın

mənfəətini təmin etmək, avro$a im$eriyalarını da#ıtmaq məqsədi ilə deyil, $olyaklar,

çe%lər, macarlar və di!ərlərinin də amerikalıların kimi eyni siyasi haqqlarından istifadə

etməyini təmin etmək üçün !ətirmişdi.

8/19/2019 Liberal Millətçilik

3/3

  +iberallar balans və təbii uy#unlaşmanı sadəcə cəmiyyətdəki fərdlərə deyil, eyni

zamanda dünya millətlərinə də tədbiq edirlər. illi self)determinasyonun müvəffəqiyyəti,

u#urlu və sabit millətlərarası nizamı qurma#ın yoludur. 4ilson "irinci 3ünya

müharibəsinin avtoritar im$eriyaların hakim oldu#u /köhnə quruluş'dan qaynaqlandı#ınainanır. B, düşünürdü ki, demokratik milli dövlətlər qonşularının milli müstəqilliyinə

hörmətlə yanaşacaq, müharibəyə təşfiq etməyəcək, di!ərlərini özünə boyun əyməyə

zorlamayacaqdır. "ir liberala !örə millətçilik etibarsızlıq,rəqabət və müharibəyə təşfiq ilə

millətləri bir)birindən ayırmaz. Cksinə millətçilik hər millətin da%ili birliyini həm də bütün

millətlər arasında milli haqqları qarşılıqlı hörmət sayəsində təmin etməyə qadirdir.

  +iberal millətçiliyi tənqid edənlər onun ortaya atdı#ı fikirlərin naif və romantik oldu#unu

ana hədəf olaraq seçirlər. +iberal millətçilər millətçiliyin inkişafa meyilli və azad üzünü

!örürlər, onlar üçün millətçilik rasional və tolerantdır. "əlkə də onlar bununla millətçiliyin

qaranlıq üzünü, irrasional ideyalarını, /biz')i hədələyən,yad olan /onlar')dan ayır edən

qəbilə düşüncəsini !örməməzliyə vururlar. +iberallar millətçiliyi ümumbəşəri $rinsi$

olaraq !örür, ancaq millətlərin haqlı olmasına ba%madan fərdlərinə ölmə ya da öldürməni

təlqin etməsindəki emosionallı#ı dilə !ətirmirlər. +iberal millətçilik milli dövlətin siyasi və

beynəlmiləl harmoniyanın təmin olunmasında əsas rola sahib oldu#u inancı ilə yalnış

yönləndirilməkdədir. 4ilsonçu millətçiliyin yalnışı millətlərin co#rafi ərazilərə uy#unşəkildə yaşadıqlarına olan inanc idi. &albuki, təcrübədə /sözdə' milli dövlətlərin !eniş

ərazilərə uzanan dil, din, etnik və böl!ə cəhətdən mütəşəkkil qru$lardan təşkil

olunmasına ba%mayaraq bunlardan ço% az hissəsi millət olaraq təsnif oluna bilər.

əsələn, 787D)ci ildə yeni qurulmuş 6e%oslovakiya və @olşa milli dövlətləri almanca

danışan ço%lu sayda insanı özündə birləşdirir. 6e%oslovakiya çe%lər və slovaklar adlanan

iki ana etnik qru$dan ibarətdir.Eersaille müaviləsi ilə qurulan köhnə 9uqoslaviyada millət

olaraq bilinən serblər, %orvatlar, slovaklar, bosniyalılar, arnavutlar və di!ərləri vardır.

Cslində siyasi olaraq birləşmiş və mədəni olaraq homo!en milli dövləti yaratmaq üçün

etnik azlıqları ölkədən çı%armaq və immiqrasiyanı açıq şəkildə qada#an etmək !ərəkdir.

  +iberal millətçilik ümumi millətçilik ideyasının keçilməz qırmızı %əttidir.Fari% sübut edir

ki, bu %əttin keçilməsi dünya müharibələri kimi faciələrə yol açmışdır.

9azıda -ndre5 &ey5ood /@olitical 2deolo!ies'=Siyasi deoloGiler> kitabından istifadəedilmişdir.