İLETİŞİM

1

İletişim bir süreçtir. Bu süreçte kaynak, mesaj, kodlama, kanal, alıcı ve geri bildirim adı verilen ögeler yer alır. Bunlara iletişimin temel ögeleri denir. Temel ögeler Kaynak –Mesaj –Kodlama –Kanal-Alıcı-Geri Bildirim (Dönüt) Kaynak: İletişimi başlatan, iletilmek istenen mesajı alıcıya gönderendir. Mesaj: Kaynağın iletmek istediği her şey mesajdır. Kodlama: Kod, zihinde oluşan mesajın karşı tarafın anlayabileceği ortak bir sisteme dönüştürülmesidir. Bilgi, düşünce, duygu ve isteklerin bir sistem dâhilinde sembollerle iletime uygun mesaj hâline getirilmesine kodlama denir. Kanal: Kanal, uygun bir kodlama sistemiyle kodlanan mesajı alıcının duyu organlarına taşıyan sistemdir. Alıcı: Mesajın gönderildiği kişidir. Geri Bildirim (Dönüt): Alıcının kaynaktan gelen mesaja verdiği tepkidir. İletişiminin temel ögeleri, süreci ve işleyişiyle ilgili özellikler şu şekilde özetlenebilir: - İletişim çift yönlü bir süreçtir. - İletişimde en az iki farklı birey (birim) vardır. - İletişimde iletilen bir içerik (mesaj) vardır. - İletişimde içerik çeşitli ortak sembollerle kodlanır. - İletişimde içerik bir araçla (kanalla) iletilir. - İletişimde bir amaç doğrultusunda etki vardır. Etkili dinleme sayesinde neler kazanırız? Karşımızdakilerin de bize duyduğu saygı artar. - Karşımızdakini yanlış anlamamızın veya onun bizi yanlış anlamasının önüne geçeriz. - İlgilerimiz ve kelime hazinemiz artar. Etkili dinleyicilerin hem ilgi alanları hem de kelime hazineleri geniştir. - Akademik başarımız artar. - Çevremizle (aile, arkadaş, iş vb.) olan ilişkilerimiz daha da iyiye gider. - Sağlığımızı korumuş oluruz. - Anlatılan konuyla ilgili bize soru sorulduğunda, dinlememiş olmaktan dolayı zor durumda kalmayız. - Herhangi bir münazaraya etkin olarak katılabiliriz. - Yapılan yönlendirmeleri dikkatlice takip edebiliriz. Nezaket; başkalarına karşı saygılı ve incelikle davranma, incelik, naziklik olarak tanımlanmaktadır.

Görgü kurallarına uymak, diğer insanlara saygı göstermektir ve onların duygularına önem verdiğiniz mesajını onlara göndermektir. Toplum hayatının düzenlenmesinde etkili olan genel görgü kurallarına uyan kişileri; terbiyeli, saygılı, nazik, duyarlı, samimi vb. şeklinde nitelemek mümkündür. Görgü kuralları çiğnendiği zaman, uyumsuz sayılan bireyler toplum tarafından dışlanır. İnsanlarla etkili iletişim kurmak için hangi yöntemlere dikkat edilmelidir? Karşılıkta Bulunma (Karşılıklılık) Tutarlılık Toplumsal Kanıt Sevgi (Hoşlanma) Otorite Kıtlık (Azlık) Karşıtlık Uzlaşma Etkili Dinleyici Olabilmenin Yolları Nelerdir? 1. İletişimin gerçekleşmesine uygun bir ortamda olmaya gayret edin. 2. Kendinizi dinlemeye hazır hissedin. 3. Yeni fikirlere açık olun ve kaynak kişinin mesajındaki ana fikre odaklanmaya çalışın. 4. Karşınızdakini dikkatle dinleyin ve bunu belli edin. Onun dikkatini dağıtmaktan kaçının. 5. Karşınızdaki kişi tamamını iletene kadar mesajını yargılamayın. 6. Tarafsız olun. 7. Yansıtmada bulunun. 8. Karşınızdakini dinlediğinizi gösteren olumlu beden dili işaretleri kullanın. 9. Karşınızdaki kişi bilgi ilettiği esnada ona daha sonra soracağınız soruyu düşünmeye çalışmayın. 10. Mesajdaki bir veya iki noktaya saplanıp kalarak diğer kısımları kaçırmayın. 11. Dinlerken karşınızdaki kişinin cinsiyetine, etnik kökenine, maddi durumuna veya kıyafetinin görünümüne vb. dayalı önyargılarınızdan kurtulun. 12. Karşınızdakinin sözünü kesmeyin. 13. Daha sonra unutmamanız ve yeri geldiğinde kullanabilmeniz için dinlerken önemli gördüğünüz hususları not edin ve karşınızdakilerin de not almalarını sağlayın. İyi bir sözlü iletişimin kurulabilmesi için kullanılabilecek teknikler nelerdir? Güler Yüzle Selamlama İsimle Hitap Etme Rahatça Anlaşılabilir Cümleler Kurma Anlamı Açıkça Verebilecek Kelimeler Kullanma

İLETİŞİM

2

Konuşmada Kişisel İfade ve Yorumlardan Kaçınıp Genel İfadeler Kullanma Konuşmaya Başlarken Eleştiri, Emir Türünden Bir İfade Kullanmama Konunun Önemli Bölümlerinden Sonra ve Sonda Mesajı Özetleme Sorulara Yeterince Açıklayıcı Cevaplar Verme Karşımızdakilere Yönelik Olumlu-Övücü Sözler Söyleme Tekrar Etme Karşımızdakinin Soru Sormasına Fırsat Verme Anlatılanı Güncel Bir Konuyla İlişkilendirme Konuyu Daha Önceki Konularla İlişkilendirme Mesajlarınızda Zıtlıklardan Yararlanın Konunun Karşımızdakilere Ne Kazandıracağını Belirterek Onların Olumlu Hayal Kurmalarını Sağlama Mesajla Aktarılan Bilginin Günlük Yaşamda Nasıl ve Nerede Kullanılacağını Belirtme Karşımızdakileri Küçük Düşürücü Davranışlarda Bulunmama ve Sözler Söylememe Konuşmacının Dinleyicilerden İstedikleriyle Kendi Yaptıklarının Uyuşması Cevap İstenmeyen Ancak Cevabının Karşımızdakinin Yararına Olduğu Belli Olan Sözde Sorular Sorma Ortak Noktalardan (olay, durum, sorun, deneyim, kişi vb.) Yararlanma Sebep Gösterici Etkisinden Dolayı “Çünkü” Kelimesini Cevap Verirken ve Soru Sorarken Sık Kullanın Olumlu Sözcükler Kullanın İnsanlar Eğer Bir Konuyu Bilmiyorsa da Cümlelerinizi “Sizin de bildiğiniz gibi…” Şeklinde İfadelerle Zenginleştirin Sözsüz iletişim sese, bedene ve görsele dayalı unsurlar olmak üzere 3 ana gruba ayrılır. 1. Sese Dayalı Unsurlar a) Sesin Şiddeti b) Vurgu, Tonlama Yoluyla Anlam Oluşturma c) Anlamsız İfadeler 2. Bedene Dayalı Unsurlar (Beden Dili) a) Genel Görünüş, Duruş b) El, Kol ve Bacaklar c) Yüz İfadeleri (Mimikler) d) Göz (Bakış) e) Kişisel Alan 3. Görsele Dayalı Unsurlar a) Grafik Simge b)Yönlendirme Yapma c) Bilgilendirme Yapma d)Yönerge Verme

Etkili sözlü iletişim için; Söyleyeceklerinizi aklınızda kesin olarak hazırlayınız, niçin aradığınızdan emin olunuz. Telefonu 4’ten fazla çaldırmayınız. Günün belli saatleri telefon görüşmeleri için daha uygundur. Sabahın ilk saatleri ya da gece Geç saatler acil bir durum yoksa telefon görüşmesi yapmak için uygun saatler olarak belirtilmez. Değişmeyen (monoton) ses tonu yerine içinde bulunulan duyguya uygun ses tonu seçilmeli. Arayan kişi kiminle görüştüğünü sormadan önce kendini tanıtmakla yükümlüdür. Konuşulmak istenen konuya geçmeden önce arananın müsait olup olmadığı sorulmalıdır. Dinleme esnasındaki “Ya… Hım…” gibi bazı sesler ve “Evet, Anlıyorum, Doğru” gibi ifadeler, karşıdakini konuşmaya teşvik eder. Dinlediğinizi belli etmek için karşıdakinin sözlerini tekrar edebilirsiniz. Ancak konuşulan konuları sürekli tekrar etmeyin. Aradığınız kişiye ulaşamadığınızda eğer uygun kişi varsa isminizi belirterek not etmesini sağlayın. Gülümseyerek konuşma alışkanlığı kazanın. Bu, ses tonunuza da yansıyacaktır. Kelimeleri seslendirirken ağız içinde kayboluyor gibi konuşmayın. Bu hem karşı tarafa itici gelir hem de anlaşılmayı önler. Gerekli bir sebep olmadıkça karşıdaki kişinin sözünü kesmeyin. Direkt telefon alıcısına doğru, öksürmeyin, hapşırmayın, burnunuzu silmeyin. Yanınızda biri varken telefonunuz çalıyor ve açmanız gereken bir telefon ise izin isteyerek bir kenara çekilebilirsiniz. Böylelikle yanınızdaki insanı ikinci tercih hâline getirmezsiniz. Görüşmelerinizi her zaman için karşı tarafın “ Pat diye kapattı.” izlenimine kapılmayacağı bir biçimde sona erdirmeye çalışınız. Konuşmayı iyi dilek ve temennilerle bitirmeye dikkat edin. Kendinizi daha rahat ifade edebilmek için uygulanacak bazı yollar Heyecanınızı ve Korkunuzu Kontrol Altına Alın Korkularınızdan Çıkış Yollarını Deneyin Nasıl Söyleyeceğinize Değil, Ne Söyleyeceğinize Yoğunlaşın Korkuya Kapılmanın Deneme Yapmakla Azaltılacağını bilin. Korkuya Kapılmanın Yol Açtığı Sıkıntılarda Yalnız Olmadığınızı Bilin Duygularınız Bakımından Her Zaman Kendinizden Emin Olduğunuz Görüntüsü İçinde Olun Dinleyicileriniz Sizin Başarısızlığınızı Görmek İçin Değil; Sizi İzlemek, Dinlemek ve Anlamak İçin Oradadırlar

İLETİŞİM

3

İş hayatında Telefonla Arama - Telefona Cevap Verme Yol Haritası Görüşmeye başlama (Selamlama). Arayan kişinin kendini tanıtması. Arayanın kiminle görüştüğünü ya da kiminle görüşmek istediğini ifade etmesi. Görüşme ifadesi kullanma Görüşmeyi başlatma (Selamlama). Kendini tanıtma – onaylama (Evet benim, Efendim). Görüşme ifadesine karşılık verme. Arama amacını belirtme. Aranılan kişinin verdiği bilgileri aktif dinleme ve not alma. Aranılan kişiye durumla ilgili soru sorma. Aranan kişinin aktardıklarını arayanın kendi cümleleriyle özetlemesi. Nasıl yardımcı olacağını sorma. Not alarak dinleme. Arayanın söylediklerini yansıtma. İlgili konuda bilgi verme ya da yardımcı olmaya gayret gösterme, açık ve net ifade etme ya da bilene yönlendirme. Teşekkür etme. İyi dilekle görüşmeyi sonlandırma (Telefon görüşmesini arayanın sonlandırması). Başka yardımcı olabileceğin bir konu olup olmadığını sorma. Rica etme. İyi dilekle görüşmeyi sonlandırma. SÖZ BENDE Kendini Rahat İfade Edebilme Sorun Çözme Empati Kurma İletişim Özgürlüğü Kendinizi daha rahat ifade edebilmek için uygulanacak bazı yollar vardır: Heyecanınızı ve Korkunuzu Kontrol Altına Alın Korkuya Kapılmanın Yol Açtığı Sıkıntılarda Yalnız Olmadığınızı Bilin Duygularınız Bakımından Her Zaman Kendinizden Emin Olduğunuz Görüntüsü İçinde Olun Korkuya Kapılma Deneme Yapmakla Azaltılabilir Dinleyicileriniz Sizin Başarısızlığınızı Görmek İçin Değil; Sizi İzlemek, Dinlemek ve Anlamak İçin Oradadırlar Nasıl Söyleyeceğinize Değil, Ne Söyleyeceğinize Yoğunlaşın Korkularınızdan Çıkış Yollarını Deneyin Hazırlık Yapın Dinleyicileri Analiz Edin

Dinleyicileri analiz etmek için aşağıdaki 10 soruya yanıt arayın: 1. Konuşma konunuzun ne olduğu hakkında dinleyicilerinizin bilgisi var mı? Bilgili bir gruba uzun uzun açıklamalar yapmanız ya da onlara liderlik yapmaya, onları yönlendirmeye kalkışmanız onları sıkacaktır. 2. Konunuza karşı dinleyicilerin tutumu nedir? Dinleyicilerin konunuza ilgi duyup duymamaları size yaklaşımlarını da etkileyecektir. Dinleyicilerin ilgilerine, olumlu ve olumsuz davranışlarına göre hazırlık yapmalısınız. Temizliğine özen gösteren bir arkadaşınıza sürekli bu konuda tavsiye niteliğinde bir şeyler söylemeniz onun ilgisini çekmez çünkü o zaten sizin söylediklerinizi biliyor ve uyguluyordur. 3. Sizin konuşmacı oluşunuza karşı dinleyicilerin tutumu nedir? Alanınızda uzman olmanız, çevrenizde sevilen, sayılan birisi olmanız gibi hususlar olumlu tutum geliştirmelerine destek olacaktır. 4. Dinleyicilerinizin meslekleri nedir? Mühendislere kaşı konuşurken daha çok sayısal verilerin kullanımına özen göstermeliyiz. Eğitimci grubuna konuşurken ise konunun insani boyutlarını ön plana çıkarmamız daha doğru olur. 5. Dinleyicilerinizin ekonomik durumları nedir? Konuşmanızda vereceğiniz örnek ve önerileri dinleyicilerinizin ekonomik durumunu dikkate alarak belirleyiniz. Ekonomik durumu iyi olmayan birine yapamayacağı işler söylemeniz onların ilgisinin dağılmasına sebep olacaktır. Ekonomik durumu iyi ya da kötü olan grupların anlatılan konuya karşı tutumları farklı olabilir. 6. Dinleyicilerinizin eğitim düzeyleri nedir? Konuşmanızda vereceğiniz örnek ve önerileri dinleyicilerinizin eğitim durumunu dikkate alarak belirleyiniz. 7. Dinleyicilerin kültürel durumları nedir? Hiç tiyatroya gitmemiş ya da bu imkânı bulamamış bir dinleyici topluluğuna, tiyatro oyunlarından örnekler verirseniz ilgileri azalır. 8. Dinleyicilerinizin cinsiyeti nedir? İlgiler cinsiyete göre farklılık göstermektedir. 9. Dinleyicilerin yaş ortalamaları nedir? Yaş seviyesine göre ilgiler değişmektedir. Bu sebeple konu, örnek ve öneri seçiminde yaş dikkate alınmalıdır. 10. Dinleyicileriniz kaç kişi olacak? 20 kişilik samimi bir gruba yapılacak konuşma ile 200 kişilik resmi bir gruba yapılacak konuşma arasında fark olmalıdır.

İLETİŞİM

4

SORUN ÇÖZME Bir sorunun çözümü için kullanabileceğimiz basamaklar aşağıda sıralanmıştır.

1- Sorunun Tanımlanması

• Çözmeye çalıştığım sorun nedir? • Burada olan nedir? • Ne biliyorum? • Ne bilmeye ihtiyacım var? • Nereden bulabilirim?

2- Sorunun Nedenlerinin Belirlenmesi

• Problem neden kaynaklanmaktadır? • Hangi nedenler sorunu ne kadar etkilemektedir?

3- Çözümlerin Aranması ve Seçme

• Tüm olasılıklar hakkında düşündüm mü? • Yapabileceğim eylemler nelerdir? • Yapılacak en iyi ve doğru olan şey nedir?

4- Çözümün Denenmesi

• Eğer her birini yaparsam neler olur?

5- Sonuçların Değerlendirilmesi ve Gerekli Değişikliklerin Yapılması

• Neyi nasıl değiştirirsem tam olarak istediğim sonuca ulaşabilirim?

Ben Dili Bireyin karşılaştığı davranış ve durum karşısında, kendi duygu ve düşüncelerini açıklayan ifade şeklidir. Sen dili ile yapılan küçük düşürücü ifadeler iletişimi daha da zorlaştırır. Sen dili kişiyi ya da kişiliği hedef alırken ben dili sorunu hedef alır. İletişimde sorunlar anlatılırken ben dili kullanıldığında diğer bireyler incitilmeden mesajlar verilmiş olur.

Ben Dili Ben senin çalışarak sınıfını geçebileceğine inanıyorum. Geç kaldığın için meraklandım. Odanın dağınık olması beni üzüyor.

Sen Dili Sen tembelsin ve sınıfını geçemeyeceksin. Neden geç kaldın? Odanı hemen topla!

EMPATİ KURMA Empati, kişinin kendisini başkasının yerine koyarak onun duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışması ve bunu ona hissettirmesidir. Empati kurmanın karşı taraf üzerinde etki sağlayabilmesi için onun durumunu anladığını ona yansıtmak gerekir. Empati güçlü ve sağlıklı ilişkilerin kurulmasına, iletişimin artmasına ve çatışmaların azalmasına yardımcı olur. Empati, bireyin farklı olan ya da başka kültürlerden gelen kişilerle de iyi geçinmesini sağlar. İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ İletişim özgürlüğü duygu, düşünce, istek vb. durumların serbest bir şekilde ifade edilmesi demektir. İletişim hakkı, tüm insanların her yerde bireysel ve toplu olarak kendilerini ifade etmelerine sahip olmasıdır ve demokratik haklardan birisidir. İletişim özgürlüğü kişiler arası iletişimden sosyal medya iletişimine kadar her türlü ortamda insanın kendisini ifade edebilmesini kapsamaktadır. İletişim özgürlüğünde dikkat edilecek temel nokta duygu, düşünce ve isteklerimizi ifade ederken başkalarının haklarına saygı göstermek ve hukuk kurallarına uymaktır. SUNUM NEDİR? Yapılan bir işi, durumu, konuyu, olayı vb. çeşitli yollarla dinleyicilere aktarmaya sunum denir. Örneğin bir şirkette patronun çalışanlarına gelecek ay hangi işleri yapacaklarını anlatması, öğretmenin öğrencilere ders anlatması, bir profesörün buluşunu televizyonda insanlara tanıtması, bir doktorun bir konferansta sağlıklı beslenmek için neler yapılması gerektiğini anlatması birer sunum örneğidir. Sunum Türleri 1. Konuşma: Yalnızca konuşarak dinleyicilere sunum yapılabilir. 2. Dokümanlarla bilgi verme: Anlatılan konu hakkında belgeler kullanılarak kanıtlama yapmaya çalışılabilir. 3. Hakkında bilgi verilecek malzemeyi kullanma: Konuşma ile birlikte anlatılan konuyu desteklemek için hakkında bilgi verilecek materyalden yararlanılabilir. 4. Elektronik araçlardan yararlanma: Bilgisayar, akıllı telefon ve projeksiyon cihazları kullanılarak bilgi aktarımı yapılabilir. Çağımızda en çok kullanılan sunum türü budur. Bilgisayar ve akıllı telefonlarda kullanmak için üretilen birçok sunum programı vardır. PowerPoint bu programlardan en çok bilinenidir. Bunun yanında Prezi, Haiku Deck, Emaze, Projekte, PowToon, Keynote, Google Docs gibi sunum programları da yaygınlaşmaktadır.

İLETİŞİM

5

SUNUMA HAZIRLIK AŞAMALARI Bir sunum yapılacağı zaman ilk yapılması gereken sunumun konusunun ve amacının belirlenmesidir. Bundan sonra konu ve amaç doğrultusunda sırasıyla aşağıdaki aşamaları gerçekleştirmek doğru bir yol olacaktır.

1- Zamanı planlama 2- Bilgi toplama 3- Materyal hazırlama 4- Sunum ortamını düzenleme 5- Kendini fiziksel olarak hazırlama 6- Sunumla ilgili tanıtım yapma

Bilgileri hangi yolla toplarsanız toplayın, bilgilerinizin sunumunuza katılanları yeterince bilgilendirmesi ve etkilemesi gerekir. Bunun için topladığınız bilgiler kanıtlanabilir ve kesin olmalıdır. Sunumunuzda kesinliği sağlamak ve katılımcıları etkilemek için aşağıdakilerden yararlanabilirsiniz: a. Örnek b. Alıntı ve aktarma c. İstatistik ç. Anı d. Tanım e. Karşılaştırma f. Zıtlık g. İşitsel ve görsel araçlar 3. Materyal Hazırlama Sunumunuzda yer alacak her yeni materyal, doğru kullanıldığında sunumunuzu etkili kılacaktır. Konuşmalarınızı fotoğraf, resim, karikatür, grafik, maket, harita, ses, video ve simülasyonlarla destekleyebilirsiniz. Günümüz teknolojisinde birçok bilgisayar programı ve akıllı telefon uygulaması bu materyalleri bir araya toplayıp sunumunuzu etkili hâle getirmenizi sağlayabilir. Bu programlar aracılığıyla mesajlarınızı karşınızdakilerin sadece duyma değil, görme kanallarına da hitap edecek şekilde iletebilmeniz mümkündür. Bunun için sadece programlar üzerinde biraz alıştırma yapmanız gerekecek. Günümüzde birçok sunum programı kullanılmaktadır. Bunlardan en sık kullanılan PowerPoint ve Prezi sunum programları hakkında aşağıda bilgi verilmiştir. PowerPoint PowerPoint, sunumumuzu tasarlamak ve konuşmanızı desteklemek için kullanabileceğimiz en yaygın programlardan biridir. Özel bir firmanın Office paketiyle birlikte satılan bu program aracılığıyla bilgi vereceğiniz konu hakkında etkili ve gösterişli sunumlar hazırlayabilirsiniz.

Yapılan çalışmanın tamamına “sunu”, içindeki her bir sayfaya da “slayt” denilen PowerPoint’te anlatacağınız her konuya görsel ve işitsel destek sağlayabilirsiniz. Bu destek, slaytlara ekleyebileceğiniz resim, fotoğraf, simge, şekil, video, müzik, ses, tablo veya grafiğin yanı sıra birtakım hareketli animasyonlar yoluyla gerçekleşir. Prezi Etkili sunumlar hazırlayabilmenize yarayan bir diğer uygulama da Prezi’dir. Prezi’yi yukarıdaki uygulamadan ayıran özellik, bilgisayara indirilebilir bir program olmasının yanında internet üzerinden de kullanılabilmesidir. Tabii bunun için Prezi’nin internet sitesine eriştikten sonra ücretli veya ücretsiz sürümden birini tercih edip kullanıcı kaydı yaptırmanız gerekiyor. Tıpkı PowerPoint’te olduğu gibi Prezi’de de sununuza ses, resim, fotoğraf, video veya tablolar ekleyebilirsiniz. Prezi sayesinde sununuzdaki slaytlara yakınlaşma-uzaklaşma efektleri de uygulayabilirsiniz. Sunumunuzu Etkileyici Hâle Getirmek İçin Yapmanız Gerekenler Sunumunuzu etkileyici hâle getirmek için fotoğraf, resim, karikatür, grafik, harita, maket, ses, video ve simülasyonlarla destekleyebilirsiniz. Bunlar dinleyicilerinizin hem gözüne hem kulağına hitap etmenizi ve onları daha çok etkileyebilmenizi sağlayacaktır. Aşağıda bunlarla ilgili bilgiler bulacaksınız: Görsel yardımcı kullanan sunumcular daha profesyonel ve ikna edici olarak algılanmaktadırlar. Sunumda görsel kullanımı; - İlgiyi yoğunlaştırır. - Kalıcılığı arttırır. - Zaman kazandırır. - Algılamayı artırır. - Katılımcıların diğer duyu organlarını da devreye sokar. Sunumlarınızda kullanabileceğiniz görseller şunlardır: Karikatür: Karikatürler bir olayı abartılı bir şekilde anlatan düşündürücü ve güldürücü resimlerdir. Kimi zaman sunumunuzda kullandığınız bir karikatür, dakikalarca anlatmak zorunda kalacağınız bir konunun kolayca anlaşılmasını sağlayabilir. Grafik: Grafikler bir olayı ya da sayılarla ifade edilen durumları şekil, desen ya da çizgilerle göstermeye yarar. Grafikler özellikle sayısal bilgilerin daha kolay anlaşılmasını sağlar. Harita: Haritalar yeryüzünün bir kısmının ya da tamamının küçültülerek düzlem üzerine çizilmesinden oluşur. Bir yer veya konumla ilgili bilgi verirken haritaların kullanılması, dinleyicilerin o yeri ya da konumu kafalarında somutlaştırmalarını sağlar.

İLETİŞİM

6

Resim ve Fotoğraf: Anlatılmak istenen bilgiyi desteklemek ve görselleştirmek için kullanılabilirler. Maket: Maketler yapılacak eserlerin taslak durumundaki küçük örnekleridir. Örneğin yeni yapılacak olan bir geminin tanıtımı için, küçük boyutlarda bir maketi yapılabilir. Maketler yapılacak eserin zihinde canlandırılmasına yardımcı olur. Ses ve Video Kullanımı: Ses ve video kullanımı da anlattıklarınızın daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Ses genellikle anlattıklarınızın yanında destekletici bir unsur olabilir. Videolar da aynı şekilde sizin anlatamayacağınız durumları canlandıracağı için etkili olacaklardır. Simülasyonlar: Genellikle bilgisayar programları kullanılarak yapılan simülasyonlar bir olayın sanal olarak gösterilmesiyle gerçekleşir. Gerçeğini yapmanın zor veya maliyetli olduğu durumlarda kullanılırlar. Sunum Programlarında Sunumunuzu Oluştururken Dikkat Etmeniz Gerekenler 1. Dikkat çekmek için sıcak renkleri (kırmızı, sarı, turuncu gibi) tercih edin. 2. Zıt renkler uyarıcı olmakla birlikte aşırı kullanımı gözleri yorabilir. Zıt renkleri kararında kullanın. 3. Net okunabilen, gözü yormayan yazı karakterlerini tercih edin. 4. Yazı puntonuz sunumuz esnasında en arkada oturan kişinin rahatlıkla okuyabileceği büyüklükte olsun. 5. Yalnızca yazıdan oluşan sunular oluşturmayın. Bunun yerine yazdıklarınızı görsellerle destekleyin. Hatta görsellerin oran olarak ağırlıkta olduğu sunular daha dikkat çekicidir. 6. Karışık ve rahatsız edici görseller kullanmayın. 7. Dalgalanan yazıları, süs olsun diye yapılan ancak konu ile alakalı olmayan animasyon ve görselleri kullanmayın. 4. Sunum Ortamını Düzenleme Sunumun yapılacağı yer, sunumun konusuna ve dinleyicilere uygun olarak seçilmelidir. Sunum yeri, sunumla ilgili materyallerin düzenlenmesi bakımından önemlidir. Konuşmacı sunumunu yapmadan önce sunum yerini görmelidir. Bunun faydaları şöyle sıralanabilir: - Sunumu olumsuz etkileyeceği düşünülen ayrıntılar düzenlenebilir. - Sunum yerinde ne gibi olanaklar olduğu görülür. - Konuşmacı bir prova yaparak salona alışır ve heyecanını atar.

Sunum Ortamının Düzenlenmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler: a. Işıklandırma: Sunum yapılacak olan salon yeterince aydınlatılmış olmalıdır. Aşırı aydınlatılan salonlarda ışıkların gözü rahatsız etmesi ve sunumun görülememesi, az aydınlatılan salonlarda ise katılımcıların uykularının gelmesi ve dikkatinin dağılması gibi sorunlarla karşılaşılabilir. Salonun ışıklandırılması ile ilgili şunlara dikkat edilmelidir: - Salonun ışıklandırılmasına ve rengine göre sunum rengi ve görselleri değiştirilebilir. Sunumda salondaki renklerle zıt renklerin kullanılması sunumu ön plana çıkarır. - Sunumu yapan kişinin yüzü bütün katılımcılar tarafından görülmelidir. Gerekiyorsa sunumu yapan kişi özel bir ışıkla aydınlatılabilir. b. Kürsünün Konumu ve Kullanımı: Kürsü salondaki bütün katılımcıların sunumu rahatlıkla izleyebilecekleri şekilde konumlandırılmalıdır. Dinleyicilerden çok uzakta veya dinleyicilere çok yakın olmamalıdır. Kürsünün yüksekliği ve kullanılıyorsa mikrofonun kürsüdeki yeri de iyi ayarlanmalıdır. Katılımcıların boyunu aşan veya görülmesini engelleyen ya da çok kısa kalan kürsüler kullanılmamalıdır. Kürsü üzerindeki mikrofon da konuşmacının ağız hizasına gelecek şekilde ayarlanmalı, çok yüksekte veya çok alçakta kalmamalıdır. Bu durum hem sesin salona iyi dağılması için hem de görüntünün estetik olması bakımından önem taşır. c. Salonun Yerleşim Düzeni: Sunumun amacına, sunumun yapılacağı grubun sayısına göre yerleşim düzeni oluşturulmalıdır. Doğru yerleşim düzeninin oluşturulamadığı durumlarda sunum etkisini yitirebilir. Aşağıda sunum yerleriyle ilgili bilgi verilmektedir. • 12-15 kişilik küçük gruplar: Sunuma katılanların sayısı 12-15 civarındaysa açık daire masa düzeni veya yuvarlak masa düzeni kullanılabilir. Bu sunum ortamları katılımcılara toplantıdaymış havasına sokar. Tartışma ve katılım gerektiren durumlarda kullanılmalıdır. • 20-30 kişilik gruplar: 20-30 kişilik gruplar için en yaygın oturma düzenleri; açık kare ve blok yerleşimdir. Bu düzenler resmi ve resmi olmayan sunumlar, eğitim çalışmaları ve tartışmayı içeren ama açık daire kadar samimiyet gerektirmeyen her türlü grup için kullanılabilir. Açık kare takım ruhunu pekiştirmez o nedenle takım ruhu aranan çalışmalarda blok yerleşim tercih edilmelidir. • 30 kişiden fazla olan gruplar: Konferans ve restoran oturma düzenleri kalabalık gruplar için uygundur.

İLETİŞİM

7

Bunlar arasında bir seçim yapılacaksa şu konulara dikkat edilmeli: - Etkinlik ne kadar sürecek? - Dinleyiciler not alacak mı yoksa sadece dinleyecek, izleyecekler mi? - Dinleyicilerin sayısına göre salon büyüklüğü uygun mu? Toplantı en az bir tam gün devam edecekse ve not almak gerekiyorsa konferans düzeni tercih edilmelidir. Toplantı bir tam günden az sürecekse, not almaya çok az ihtiyaç duyulacaksa ve kalabalığı kontrol etme imkânı varsa restoran düzeni tercih edilmelidir. Bu düzen üst düzey etkileşim sağlar. 5. Kendini Fiziksel Olarak Hazırlama Sunumunuzda vereceğiniz bilgiler, bu bilgileri desteklediğiniz materyaller, sunumunuzu yaptığınız ortam elbette önemlidir. Bununla birlikte önemli olan başka bir şey daha var. O da sizsiniz. Sunum yaparken herkesin gözü sizin üzerinizde olacak. Sizi dinleyenler aynı zamanda sizi görecekler. Bu durumda sizin konuşmaya hevesli, kendinizden emin, temiz giyimli ve şık görünümlü olmanız beklenmektedir. Hele de sunum yapacağınız insanlar sizi ilk defa görüyor ve sizin hakkınızda bir şey bilmiyorlarsa onlarda bırakacağınız ilk etki önemlidir. İnsanlar kıyafetiyle karşılanır, ilmiyle ağırlanır, ahlakıyla uğurlanır denir. Fiziksel görünümünüzle ilgili aşağıdaki tavsiyelere uymanız dinleyiciler üzerinde olumlu etki bırakmada size yardımcı olacaktır. - Uzak mesafede bir sunum yapacaksanız sunum yerine bir gün önce gidin. Hem sunum yapacağınız salonu önceden görürsünüz hem de dinlenmiş bir şekilde, dinç bir hâlde sunumunuzu yaparsınız. - Yılgın, bezgin bir duruş sergilemeyin. Hareketli ve eğlenceli olun. Olumlu bir hava yaratın. - Sunumunuza başlarken dinleyicileri güler yüzle selamlayın ve dinleyicilerle göz teması kurmaktan kaçınmayın. - Kendinizden emin olun. Canlı, güzel ve sempatik görünürseniz etkileyiciliğiniz artar. - Kıyafetleriniz günlük hayatta kullandıklarınızdan farklı olsun. Erkekler şık ütülü bir takım elbise ve kravat; bayanlar ise yine şık bir takım elbise veya abartıdan uzak elbiseler tercih edebilirler. - Saçlarınız düzenli ve taranmış olmalı. - Ayakkabılarınız giyiminizle uyumlu olsun. Boyalı ve temiz ayakkabılar tercih edilmeli. Bayanlar yüksek topuklu, yorucu olan ve yürürken aşırı ses çıkaran ayakkabılardan kaçınmalı. 6. Sunumla İlgili Tanıtım Yapma Sunumla ilgili bütün hazırlık aşamalarınızı tamamladıktan sonra sıra geldi sunumu yapmaya.

Sunumunuzun başında, dinleyicilere sunumuzla ilgili bilgi vermelisiniz. Bu, dinleyicilerin sunumunuza odaklanmasını sağlar. Sunumunuzun başında dinleyicileri güler yüzle ve saygı sözcükleriyle selamladıktan sonra yapmanız gereken iki şey vardır: 1. Sunuma İlgiyi Çekmek: Çeşitli şekillerde sunuma ilgi çekebilirsiniz: 1. Olay veya anı anlatmak 2. Soru sormak 3. Fıkra anlatmak 4. Alıntı aktarmak 5. Örnek vermek, resim göstermek 6. Bir duruma atıfta bulunmak 7. Tarihî bir olaya değinmek 8. Dinleyicileri överek başlamak 9. Konunun önemini vurgulamak 10. Konunun dinleyicilere ne kazandıracağını anlatarak onlara olumlu hayaller kurdurmak 11. Güncel bir konuyu anlatarak başlamak 12. Aktaracağınız bilgilerin dinleyicilere yakın, orta veya uzak vadede ne kazandıracağından bahsetmek. 2. Sunumla İlgili Bilgi Vermek: Sunumunuzun ana hatlarını, sunumdaki amacınızı, temel düşüncelerinizi, bakış açınızı ve sunumun ne kadar süreceğini belirtin. SIRA SUNUMDA! Buraya kadar iletişim sürecinin ne olduğu, ögeleri, işleyişi, yöntemleri; bu süreçte dil becerilerinin önemi, kültürel farklılıkların ve görgü kurallarının yeri; sözlü-sözsüz iletişim yöntemleri, iletişim araçları; kendini ifade etme, sorun çözme, empati ve iletişim özgürlüğü hakkında bilgi sahibi oldunuz. Ayrıca bir konu hakkında sunum için gerekli materyalleri ve sunum ortamını hazırlayabilme, sunuma fiziksel olarak hazırlanma, sunumunuzu planlayıp tanıtabilme becerilerini de kazandınız. Artık sunumunuzu yapacak seviyedesiniz. Hazırlıklarını tamamlamış olduğunuz sunumunuzu etkili yapabilmeniz, yani etkili bir iletişim kurabilmeniz için bu ünitede dile getirilecek birtakım unsurları göz önünde bulundurmanız yerinde olacaktır. Bunlar; Sesinizi Ortama Göre Ayarlayın Vurgu-Tonlamanıza Dikkat Edin Göz Teması Kurun

İLETİŞİM

8

SUNUMU DEĞERLENDİRME Değerlendirme, öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiğini veya becerilerin ne derecede kazanıldığını göstermesi açısından önemlidir. Bu bölümde, sunumların yapılmasının ardından, arkadaşlarınızın sunum yapabilme becerilerini ne ölçüde kazandıklarını tespit edebilmenize olanak sağlayan ölçütler hakkında bilgiler verilmiştir. Söz konusu ölçütler, yapılan sunumun dil-anlatım ve içerik yönleriyle beraber sunumu yapan kişinin sesini ve beden dilini etkili kullanabilme becerisiyle ilgili olacak şekilde gruplandırılabilir. Bu ölçütler yalnız arkadaşlarınızı değerlendirmenizi sağlamayacak, aynı zamanda kendi eksikliklerinizi görebilmenize ve sunumunuzu gerçekleştirirken bu noktalara dikkat etmenize olanak sağlayacaktır. Dil-anlatım, içerik, beden dili ve ses yönlerinden etkili bir sunum yapabilmenin göstergesi olan ölçütler şunlardır: DİL VE ANLATIM Yerel ağız özellikleri kullanmama.

Argo kelimeler kullanmaktan kaçınma.

Standart Türkçe ile konuşma.

Doğru ve anlaşılır cümleler kurabilme.

Hitap ifadelerini başarılı bir şekilde kullanabilme.

Sunumun sonunda bitirme ifadelerini başarılı bir şekilde

kullanabilme.

Dilimize yerleşmemiş yabancı kelimeler kullanmama.

Kelimeleri anlamına ve bağlamına uygun kullanabilme.

Gereksiz tekrarlara düşmeme.

Sunumu deyim, atasözü ve özdeyişle zenginleştirebilme.

Dinleyicilerin dikkatini toplayarak onları motive

edebilme.

Sunum boyunca nezaket kurallarına uyma. İÇERİK Sunumda dikkati dağıtacak ayrıntılara girmekten kaçınma. Konuya uygun baslık bulma. Konuya ve amaca uygun sunum yapabilme. Olayları ve bilgileri sıraya koyarak anlatabilme. Konuyu mantıksal tutarlılık ve bütünlük içinde anlatabilme. Sebep-sonuç ilişkilerini başarılı bir şekilde kurabilme. Amaç-sonuç ilişkilerini başarılı bir şekilde kurabilme. Sunumu bir ana fikir etrafında planlama. Sunumda ana fikir ve duyguyu, yardımcı fikir ve duygularla destekleyebilme. Yardımcı fikirleri ifade ederken uygun geçişler yapabilme. Sunumu günlük hayatla ilişkilendirebilme.

Konuyu açık, anlaşılır ve konuya hâkim bir şekilde sunma. Sunum konusuyla ilgili yeterince araştırma yapma. Sunum konusuyla ilgili kaynaklara ulaşıp bunlardan yararlanabilme. Sunumu konuya uygun görsel ve işitsel materyallerle destekleme. Sunumu verilen sürede tamamlayabilme. Sunumu alıntı, benzetme ve örneklerle zenginleştirebilme. BEDEN DİLİ Dinleyicilerle göz teması kurabilme. Sözlerle beden dilinin birbirine uygun olmasına dikkat etme. Beden dilini başarılı bir biçimde kullanabilme. Heyecanı kontrol edebilme. SES İşitilebilir ses tonuyla konuşma. Kelimeleri doğru telaffuz etme. Vurgu-tonlamaya dikkat ederek konuşma. Nefes alış-verişini kontrol edebilme. Konuşurken gereksiz sesler (şey, ııı, eee vb.) çıkarmama. Ses veya heceleri yutmadan konuşabilme. Yapmacıktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle sunum yapma. POWER POINT PROGRAMININ GÖRÜNÜMÜ

PREZİ PROGRAMININ GÖRÜNÜMÜ